Rynki finansowe

Kilka słów o rynkach finansowych

Rynek najczęściej definiuje się jako system organizacyjno-prawny, który umożliwia zawieranie transakcji między oferującymi towary (dobra) sprzedawcami a nabywcami tych towarów (dóbr). Celem wykładu jest analiza szczególnego przypadku jakim jest rynek finansowy (financial market). Rolę wymienianych dóbr pełnią instrumenty finansowe - aktywa obecnie najczęściej reprezentowane w formie elektronicznego zapisu w pewnej bazie danych najczęściej podlegającej kontroli organizacyjno-prawnej danego państwa. Na rynku finansowym tradycyjnie wyróżnia się następujące segmenty:

rynek pieniężny (money market)
rynek kapitałowy (capital market)
rynek walutowy (foreign exchange market)
rynek instrumentów pochodnych (derivatives market),

chociaż trzeba zaznaczyć, że podział ten jest czysto techniczny i często trudno jest organizacyjnie je wyodrębnić. Często przytaczany jest też podział na

rynek kasowy (spot market) zwany też gotówkowym (cash market)
rynek terminowy (future market, forward market)
rynek pierwotny (primary market), na którym emitenci nowych instrumentów (np akcji lub obligacji) sprzedają je najczęściej za pośrednictwem instytucji finansowych, które zwykle później są już przedmiotem normalnego obrotu na tzw.rynku wtórnym (secondary market).

Nadzór nad publiczną emisją papierów wartościowych oraz ich obrotem sprawuje zwykle państwo poprzez wyspecjalizowane instytucje (w Polsce jest to Komisja Nadzoru Finansowego). Rynek najczęściej ma formę rynku publicznego, czyli zorganizowanego, w postaci giełd i regulowanego rynku pozagiełdowego lub prywatnego (mniej nieformalnego, na którym można obracać również papierami niedopuszczonymi do obrotu publicznego). Inwestorzy (investors), czyli uczestnicy rynku, zwykle dzieleni są na indywidualnych i instytucjonalnych. Ci pierwsi, w większości tzw. drobni inwestorzy na rozwiniętych rynkach zazwyczaj nie odgrywają znaczącej roli. Ci drudzy, dysponujący zwykle bardzo dużymi funduszami, to przede wszystkim

banki
firmy ubezpieczeniowe
domy maklerskie
fundusze emerytalne
fundusze powiernicze

Giełdy towarowe jako miejsca kupna/sprzedaży zbóz i żywności są najstarszymi rynkami wymiany towarów. Początków dzisiejszych giełd towarowych można doszukiwać się w XVI wieku w Europie. Już w 1608 roku na giełdzie w Amsterdamie pojawiły się kontrakty terminowe (na termin dopłynięcia statku i opcje na cebulki tulipanów)- ta forma obrotu stała się z upływem lat dominująca i giełdy towarowe w większości przeobraziły się w giełdy terminowe (future exchange) w dzisiejszym rozumieniu tego terminu. Największą na świecie tego typu giełdą jest Chicago Board of Trade (CBOT), która powstała w 1848 roku. Na ziemiach polskich pierwsza giełda towarowa została założona w Warszawie w 1817 roku. Chociaż udziałami w spółkach handlowano już w XVII wieku, pierwsza giełda papierów wartościowych otwarta została w Londynie dopiero w 1773 roku. W 1792 roku założono New York Stock Exchange, czyli giełdę w Nowym Jorku (NYSE). W 1991 reaktywowano działalność Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) - jest ona działającą obecnie w Polsce giełdą papierów wartościowych[1]. Akcje tej samej spółki mogą (i często są!) być notowane jednocześnie na różnych giełdach. Obecnie obserwuje się tendencję łączenia się mniejszych, mających lokalne znaczenie giełd, w wyniku takich sojuszy powstają giełdy mające ponadnarodowe znaczenie. Popularnym sposobem opisu zachowania (tzw. trendów) na rynkach finansowych są tzw. indeksy giełdowe. Są to wszelkiej maści średnie ważone mające w miarę wiernie odzwierciedlać ogólną sytuację panującą na rynku lub tylko na pewnej jego części (np. sektor bankowy, sektor dużych spółek itp.). Indeksy największych giełd są pilnie obserwowane przez inwestorów na całym świecie[2]. Najprostsze indeksy są średnią arytmetyczną cen akcji wchodzących w jego skład. Przykładem może być wspomniany już index Dow Jones Industrial Average (DJIA)[3], który opisuje zachowanie cen akcji 30 największych spółek notowanych na giełdzie w Nowym Yorku. Bardziej wiarygodne indeksy uzyskuje się poprzez uwzględnienie wartości rynkowej (kapitalizacji) spółek wchodzących w skład danego indeksu. Do takich należą najpopularniejsze indeksy podawane dla GPW Warszawie:

Indeks WIG - to tzw. indeks dochodowy ważony uwzględniający dywidendy i prawa poboru w kapitalizacji. Indeks WIG konstruowany jest w oparciu o praktycznie wszystkie spółki giełdowe spełniające minimalne kryteria co do procentu

i wartości akcji w wolnym obrocie, zarówno krajowe jak i zagraniczne. Wpływ jednej spółki na WIG nie może przekroczyć 10%, a udział jednego sektora w indeksie nie może być większy niż 30%. Indeks WIG publikowany jest co 60 sekund (w czasie sesji).

Indeks WIG20 to tzw. indeks cenowy ważony uwzględniający 20 największych spółek notowanych na GPWW[4]. Indeks WIG20 publikowany jest co 15 sekund (w czasie sesji).
Indeks mWIG40^[1] - to tzw. indeks średnich spółek. W jego skład wchodzi stała liczba 40 spółek. Spółki do indeksu mWIG40 wybierane są na postawie tego samego rankingu, co do WIG20 jako 40 kolejnych spółek po 20 spółkach zakwalifikowanych do WIG20.
Indeks sWIG80[6] - to indeks małych spółek notowanych na warszawskiej giełdzie. W jego skład wchodzi stała liczba 80 spółek. Spółki do indeksu sWIG80 wybierane są na postawie tego samego rankingu, co do WIG20 i mWIG40 jako 80 kolejnych spółek, które nie weszły do WIG20 i mWIG40.

Indeksy cenowe ważone mWIG40 oraz sWIG80 publikowane są w czasie sesji co 60 sekund publikowany jest co 60 sekund (w czasie sesji). Wszystkie te indeksy obliczane są według ogólnego wzoru: \(indeks(t)=1000\frac{M(t)}{M(0)}K(t),\,\)

gdzie M(t) oznacza kapitalizację portfela indeksu w czasie t, M(0) kapitalizację portfela indeksu w dniu bazowym (16.04.1991 dla WIG, 16.04.1994 dla WIG20 i 31.12.1997 dla MIDWIG), a K(t) to tzw. współczynnik korygujący indeksu w chwili t uwzględniający zmiany w składzie indeksu itp. Współczynnik korygujący oblicza się według wzoru: \(K(t)=K(t-1)*\frac{Mz(t)}{M(t)}\),

gdzie poszczególne symbole oznaczają współczynnik korygujący na sesji t (K(t)), zmodyfikowaną wartość kapitalizacji giełdowej dla sesji t (Mz(t)). Wprowadzenie współczynnika korygującego ma na celu neutralizowanie zmian wielkości kapitalizacji giełdy, takich jak zmiany w składzie portfela indeksu, wypłaty dywidendy. Zmiany składu indeksów opisujących zachowanie GPWW mogą być przeprowadzane są cztery razy w roku (po ostatniej sesji lutego, maja, sierpnia i listopada). Analogicznie (współczynnik 1000 \(\rightarrow\) 10) obliczany jest też inny popularny indeks Standards & Poor's 500 (S&P500),który, oprócz spółek notowanych na NYSE, uwzględnia również około 100 spółek amerykańskich z rynku pozagiełdowego. Inne popularne indeksy to Duetsche Aktienindex (DAX), Financial Times Stock Exchange 100 Index (FTSE-100, Footsie), Nikkei 225 oraz mniej znany Value Line Composite Index (VLIC), który jest klasycznym indeksem cenowym. Składy indeksów giełdowych są często modyfikowane; aktualne dane są dostępne na stronach internetowych giełd i instytucji finansowych.

Przypisy

↑ Do Od 19.03.2007 indeks ten nazywał się MIDWIG.

[0] Do Od 19.03.2007 indeks ten nazywał się MIDWIG.

[1]