Z Skrypty dla studentów Ekonofizyki UPGOW

Spis treści 1 Bezpieczeństwo systemu finansowego 1.1 Działania wewnętrzne firm 1.1.1 Kontrola wewnętrzna 1.2 Nadzór nad instytucjami finansowymi w Polsce: Instytucje Sieci Bezpieczeństwa 1.2.1 Komisja Nadzoru Finansowego 1.2.2 Narodowy Bank Polski 1.2.3 Bankowy Fundusz Gwarancyjny. 1.2.4 Banki - bezpieczeństwo [Nowa Umowa Kapitałowa (Basel II)] 1.3 Bezpieczeństwo a Konflikt interesu 1.4 Corporate governance 1.5 Agencje ratingowe 1.6 Instytucje samorządu zawodowego 1.6.1 Etyka uczestnika rynku 1.7 Bezpieczeństwo rynków finansowych - regulacje europejskie rynków finansowych, kierunki zmian 2 Przypisy

Bezpieczeństwo systemu finansowego

Podjęcie działanie na nowym rynku finansowym mocno zależy od oceny ryzyka tego rynku. Takie działanie podejmowane jest tylko wtedy, gdy rynki te wzbudzają zaufanie uczestników co do bezpieczeństwa lokowania w nim kapitału. Pojawienie się nowych inwestorów na rynku zwiększą ilość kapitału, a kapitał ten zwiększa z reguły płynność rynku ale i jest źródłem inwestycji, co wpływa pozytywnie na rozwój gospodarczy. Dbałość o gospodarkę , jej stan i rozwój powinno być osią działań i zainteresowania Państwa. Procesy globalizacji, liberalizacji i deregulacji zachodzące na światowych rynkach finansowych, wraz z towarzyszącym im postępem technologicznym, uczyniły ze stabilności finansowej dobro publiczne, podlegające ochronie prawnej. Stabilność finansowa stanowi bowiem, w powszechnym obecnie przekonaniu , warunek konieczny dla wzrostu gospodarczego, stabilności cen i wysokiej pozycji kraju na arenie międzynarodowej. Zapewnienie stabilności finansowej jest procesem złożonym i wymagającym ustawicznej kontroli i ulepszania.

Banki, firmy ubezpieczeniowe i inne instytucje rynku finansowego stanowią pierwszą linię obrony przed kryzysem finansowym. Są zobowiązane dbać o swoją rentowność i wypłacalność, a także sprawdzać wiarygodność pożyczkobiorców tak, aby odpowiednio zarządzać ryzykiem.

Drugą linię obrony stanowią działania podejmowane przez Państwo w celu zapobieżenia kryzysowi lub zminimalizowania jego skutków. Działania te obejmują:

1. .działania prawne w zakresie tworzenia regulacji ostrożnościowych, nakładających na instytucje finansowe obowiązek skutecznego zarządzania ryzykiem i dbania o bezpieczeństwo depozytów, a także ujawniania informacji finansowych w celu utrzymania dyscypliny rynkowej;
2. .nadzór ostrożnościowy, polegający na pilnowaniu, by instytucje finansowe przestrzegały regulacji ostrożnościowych;
3. .monitorowanie i ocenę stabilności finansowej w celu identyfikacji słabych punktów systemu finansowego jako całości oraz istniejących zagrożeń.

Jeśli mimo tych działań instytucje finansowe znajdą się w trudnej sytuacji, konieczna może się okazać interwencja Państwa celem przywrócenia bezpieczeństwa systemu.

Państwo jest odpowiedzialne i zainteresowane w tworzeniu Sieci bezpieczeństwa finansowego - w skład , której wchodzą instytucje nadzorcze, systemy bezpieczeństwa, ochrona klienta rynku finansowego, dyscyplina rynkowa, systemy kontroli, audyt zewnętrzny.

Jednym z ważnych elementów sieci bezpieczeństwa finansowego, obok systemu gwarantowania depozytów, pożyczkodawcy ostatniej instancji ( Bank Centralny) oraz rządu, będącego dysponentem publicznych zasobów finansowych, jest system nadzoru nad rynkiem finansowym w tym nadzór bankowy. Od jakości funkcjonowania tego nadzoru zależy zapobieganie sytuacjom kryzysowym w systemach bankowych, zarówno w skali poszczególnych krajów jak i w skali całej Unii Europejskiej.

Sieć bezpieczeństwa finansowego służy również ograniczaniu ryzyka systemowego, mogącego powstać wówczas, gdy kryzys jednej instytucji finansowej przeniesie się na innych uczestników rynku i zakłóci prawidłowe funkcjonowanie całego systemu finansowego. Rozwiązanie sytuacji kryzysowej, a zwłaszcza przywrócenie zaufania do systemu finansowego jest wtedy bardzo kosztowne . W rezultacie pojawienie się sytuacji kryzysowej może powodować długotrwałe negatywne konsekwencje dla rozwoju gospodarczego. Przeciwdziałanie ryzyku systemowemu (a zatem i kryzysowi systemowemu) uznawane jest za najważniejszy cel tworzenia instytucjonalnej sieci bezpieczeństwa finansowego.

W szczególności, zagrożeniem dla stabilności finansowej jest niemożliwość pełnienia przez bank centralny funkcji pożyczkodawcy ostatniej instancji, ze względu na jego zaangażowanie w prowadzenie polityki pieniężnej i kursowej, a także nieposiadanie przez instytucje nadzoru nad rynkiem finansowym statusu niezależnego od władzy wykonawczej.

Sektor bankowy pełni kluczową rolę dla funkcjonowania i stabilności finansowej całego systemu finansowego, jak i całej gospodarki. Wynika to przede wszystkim z faktu, że kryzysy finansowe występujące w skali świata były związane przede wszystkim z funkcjonowaniem banków a w mniejszym zaś stopniu wiązały się z działalnością firm inwestycyjnych czy firm ubezpieczeniowych. W odróżnieniu bowiem od innych sektorów gospodarki bankowość jest dziedziną najbardziej uregulowaną przez państwo i sferą jego interwencji w mechanizm rynkowy.

Państwo w trosce o bezpieczeństwo rynków finansowych reguluje i instytucjonalnie przeciwdziała zjawisku Prania brudnych pieniędzy (tworzy mechanizmy rozpoznawania prania pieniędzy, system zwalczania prania pieniędzy, definiuje rolę i ustanawia urząd Generalnego Inspektora Informacji Finansowej etc.). W sytuacjach nadzwyczajnych i prewencyjnych Państwo powinno być przygotowane do Zarządzania w sytuacjach kryzysowych –poprzez zdefiniowanie roli władzy publicznej, działania instytucji nadzorczych, stymulowanie odpowiednich działań instytucji finansowych na rzecz bezpieczeństwa ( przygotowanie do działania w warunkach ryzyka operacyjnego, programy restrukturyzacji, dochodzenie roszczeń, upadłość, itd.).

Bezpieczeństwo systemu finansowego to nie tylko działania podejmowane przez Państwo ale jak już to było wspomniane, w pierwszej linii, działania podejmowane przez instytucje finansowe.

W ich skład wchodzi zapewnienie Bezpieczeństwa wewnętrznego czyli Działania wewnętrzne instytucji rynku finansowego na rzecz bezpieczeństwa ; kontrola wewnętrzna, audyt wewnętrzny, ochrona danych osobowych, bezpieczeństwo sieci informacyjnych i informatycznych, zabezpieczenia wierzytelności (prawne i ekonomiczne) oraz ochrona informacji gospodarczych (polityka bezpieczeństwa informacji, system zarządzania bezpieczeństwem informacji - organizacja, procedury, instytucje)

Działania wewnętrzne firm

Każda aktywność, podejmowana przez instytucję finansową, zawiera w sobie ryzyko. Podejmowanie ryzyka zmusza Instytucję finansową do koncentrowania uwagi na powstających zagrożeniach, poszukiwania form obrony przed zagrożeniami i dostosowywania działalności do zmieniających się warunków zewnętrznych. Racjonalne zarządzanie operacjami firmy oznacza utrzymywanie równowagi pomiędzy prowadzeniem działalności przychodowej a kontrolowaniem wielkości wiążącego się nią ryzyka. Szczególnie banki i firmy ubezpieczeniowe muszą właściwie i starannie zarządzać ryzykiem. W ich bilansie pieniądze klientów stanowią często ponad 90% aktywów. W banku są deponowane oszczędności i gotówka na potrzeby bieżące. Kłopoty finansowe banku (banków) to nie tylko straty w tych środkach, ale skutkiem braku środków, ograniczenie akcji kredytowej na działalność bieżącą i rozwój firm, czyli kłopot dla całej gospodarki. Fundusze inwestycyjne działają na rzecz i ryzyko swych klientów, którzy są tego świadomi w odróżnieniu od klientów banków, którzy w swej nieświadomości uważają, że lokowanie pieniędzy w banku zwiększa ich bezpieczeństwo. Dlatego też bezpieczeństwo Banków i instytucji ubezpieczeniowych jest szczególnie regulowane prawnie. W firmach ubezpieczeniowych podobnie jak w bankach obowiązują regulacje prawne, które mówią; (w tym miejscu przykład regulacji dla banku, która jest tak samo brzmiąca jak w przypadku regulacji firm ubezpieczeniowych): .. „ Zarząd banku odpowiada za skuteczność systemu zarządzania ryzykiem …”

Na podkreślenie zasługuje stwierdzenie, że zarząd odpowiada nie za wdrożenie systemu zarządzania, ale za jego wyniki. Zarządzanie ryzykiem jest prawnie wpisane w działanie banków. Prawo bankowe stwierdza, że ^[1] „zadaniem systemu zarządzania ryzykiem jest identyfikacja, pomiar lub szacowanie oraz monitorowanie ryzyka występującego w działalności banku służące zapewnieniu prawidłowości procesu wyznaczania i realizacji szczegółowych celów prowadzonej przez bank działalności”(art. 9b).’’ Nie jakiejkolwiek działalności, ale tej, którą prowadzi dany bank, a więc może chodzić o aktywność w różnych obszarach i w różnej skali, co ma decydujące znaczenie przy zarządzaniu ryzykiem. Ustawa stanowi, że bank „posiada strukturę organizacyjną dostosowaną do wielkości i profilu ponoszonego ryzyka” (art. 9b). Zarządzanie ryzykiem jest kluczowym elementem w zarządzaniu w finansach. Proces ten polega na identyfikacji ryzyka, jego analizie, hierarchizacji i wdrożeniu odpowiednich działań. Krytycznym elementem tego procesu jest sprawny przepływ informacji o ryzyku między pracownikami i zarządem przedsiębiorstwa. Dzięki wdrożeniu zarządzania ryzykiem zarząd może poznać pełny profil ryzyka, na które narażona jest firma. Może także zidentyfikować powiązania pomiędzy poszczególnymi ryzykami i podjąć decyzje o poświęceniu środków na ograniczenie ryzyka, tam gdzie to jest opłacalne. W efekcie możliwe jest wdrożenie strategii o najwyższej zyskowności w ramach akceptowanego poziomu ryzyka.

Kompleksowe zarządzanie ryzykiem obejmuje powiązania i zapewnienie spójności pomiędzy czterema głównymi obszarami: strategią, operacjami, organizacją oraz rozwiązaniami IT.

Komponenty systemu zarządzanie ryzykiem to:

• efektywny system kontroli ryzyka,

• świadoma podejmowanego ryzyka kadra,

• wyraźnie zdefiniowane zasady zarządzania ryzykiem, plany awaryjne, jasny podział kompetencji i odpowiedzialności,

• uwzględnienie korelacji w ocenie całkowitego ryzyka.

Zarządzanie ryzykiem jest procesem a nie akcją czy hasłem. Jest to zorganizowany proces gromadzenia, udostępniania, analizy danych dotyczących identyfikacji danego rodzaju ryzyka oraz podejmowanie na jej podstawie działań o charakterze proceduralnym, organizacyjnym i wykonawczym, mających na celu redukowanie ryzyka do akceptowanego poziomu oraz eliminowanie/ ograniczanie negatywnych skutków ekspozycji na ryzyko. Systemy zarządzania ryzykami podlegają okresowemu przeglądowi. Przegląd i ustalenia zmian koniecznych do wprowadzenia w systemie, powinny być natychmiast włączane do procesu. Procedura włączania musi być nieodłączną częścią tegoż procesu (ongoing proces).

W procesie zarządzania ryzykiem uczestniczą następujące organy, komórki organizacyjne instytucji finansowych (na przykładzie banku):

1. Rada Nadzorcza,

2. Zarząd,

3. Zespół Zarządzania Ryzykami, (albo osoba w zależności od wielkości instytucji i rodzaju jej działalności)

4. Zespół sprawozdawczości i analiz,

5. Komórka kontroli (audytu) wewnętrznej

6. Pozostali pracownicy instytucji.

Do podstawowych zadań poszczególnych podmiotów systemu zarządzania ryzykiem należy:

1.Rada Nadzorcza: dokonuje okresowej oceny realizacji przez Zarząd założeń Strategii w odniesieniu do zasad zarządzania ryzykiem. W tym celu Zarząd okresowo przedkłada Radzie Nadzorczej syntetyczną informację na temat skali i rodzajów ryzyka, na które narażona jest Spółka, prawdopodobieństwa jego występowania, jego skutków i metod zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad kontrolą systemu zarządzania ryzykiem oraz ocenia jej adekwatność i skuteczność.

2.Zarząd: odpowiada za opracowanie i wdrożenie strategii zarządzania ryzykiem, w tym za zorganizowanie, wdrożenie i funkcjonowanie systemu zarządzania ryzykiem oraz, jeśli to konieczne – dokonania weryfikacji w celu usprawnienia tego systemu. Instrukcje i procedury zarządzania ryzykiem powinny obejmować pełny zakres działalności Instytucji ( np. banku). Zarząd odpowiada również za efekty zarządzania ryzykiem.

3.Zespół Zarządzania Ryzykami inicjuje i koordynuje działania w zakresie identyfikacji, pomiaru, limitowania, monitorowania i raportowania ryzyka oraz opiniuje regulacje wewnętrzne spółki pod kątem poszczególnych rodzajów ryzyka. Opiniuje podejmowanie działań, zmierzających do utrzymania ryzyka na akceptowalnym poziomie.

4. Zespół sprawozdawczości i analiz – podstawowym celem funkcjonowania zespołu jest, monitorowanie realizacji wyznaczonych celów i zadań strategicznych, procesów tworzenia zysku oraz przedstawianie i monitorowanie pozycji Spółki w zakresie bezpieczeństwa finansowego i operacyjnego. Podstawowe zadania Zespołu to gromadzenie, przetwarzanie, pomiar i raportowanie odpowiednim organom, komórkom Spółki informacji dotyczących podejmowanego przez Bank ryzyka oraz opracowanie regulacji wewnętrznych w zakresie zarządzania ryzykami.

5.Stanowisko kontroli/audytu wewnętrznego ma za zadanie kontrolę i ocenę sprawności działania systemu zarządzania ryzykiem oraz dokonywanie regularnych przeglądów prawidłowości przestrzegania zasad zarządzania ryzykiem, obowiązujących w Spółce. Stanowisko dostarcza obiektywnej oceny adekwatności i skuteczności funkcjonującego systemu zarządzania oraz zgodności przeprowadzanych operacji z wewnętrznymi regulacjami Spółki.

6.Pozostali pracownicy Spółki mają obowiązek przestrzegania zasad zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, obowiązujących w Spółce w formie wewnętrznych regulacji i zaleceń, uczestnictwa w postępowaniu wyjaśniającym przyczyny wystąpienia zdarzeń generujących ryzyko oraz raportowania tych zdarzeń.

Kontrola wewnętrzna

System kontroli wewnętrznej i audytu odgrywa strategiczną rolę dla bezpieczeństwa działania Spółki i jest istotnym elementem zarządzania ryzykiem. Zasady kontroli ryzyka są zgodne z Regulaminem kontroli wewnętrznej i audytu i powinny znaleźć odniesienie w planie kontroli Spółki. Każdy pracownik Spółki powinien mieć obowiązek dokonywania bieżącej kontroli ryzyka na zajmowanym stanowisku pracy. Kierownicy komórek organizacyjnych mają obowiązek przeprowadzania kontroli przestrzegania wewnętrznych regulacji Spółki w zakresie poszczególnych rodzajów ryzyka przez podległych im pracowników.

System kontroli wewnętrznej w Spółce w zakresie ryzyka powinien obejmować / obejmuje zasady polityki/strategii, procedury, instrukcje, metodologie. Kontrola wewnętrzna to nie czynność to proces ciągły regularnego przeglądu i oceny zgodności działania Spółki z zasadami polityki/strategii oraz procedurami. Celem kontroli jest ujawnienie niedoskonałości systemu, błędów procesu zarządzania ryzykiem, niedoskonałości procedur w obszarach ryzyka oraz proponowanie możliwych do zastosowania rozwiązań poprawiających, jakość działania systemów i procesów zarządzania ryzykiem. Na podstawie sprawozdania z przeprowadzonych kontroli Zarząd Spółki podejmuje decyzje odnośnie doskonalenia jakości procedur, środków technicznych i organizacyjnych obowiązujących w Spółce.

Komórka kontroli wewnętrznej to wyspecjalizowana jednostka, posiadająca szczególne uprawnienia inspekcyjne czy też nawet dochodzeniowe. Zespół /komórka kontroli wewnętrznej powinna być traktowana, jako narzędzie zarządzania wykorzystywane do uzyskania racjonalnego zapewnienia, że zaprojektowany przez Zarząd Spółki system funkcjonuje zgodnie z obowiązującym prawem, standardami, wewnętrznymi przepisami i procedurami i służy wytyczonym celom.

Działania kontrolne kładą nacisk na identyfikację i eliminację przyczyn nieprawidłowości, zatem pełnią również rolę prewencyjną, zwłaszcza, jeżeli zalecenia kontrolne są prawidłowo konstruowane i realizowane.

Nadzór nad instytucjami finansowymi w Polsce: Instytucje Sieci Bezpieczeństwa

Ponieważ bezpieczeństwo systemu finansowego jest szczególnym dobrem, Państwo odgrywa szczególną rolę w jego zabezpieczaniu. Zadaniem Państwa jest tworzenie i nadzór sieci bezpieczeństwa finansowego. Celem tych działań jest ograniczanie ryzyka systemowego. Ryzyko systemowe może powstać wtedy, gdy kryzys jednej instytucji finansowej przeniesie się na innych uczestników rynku i zakłóci prawidłowe funkcjonowanie całego systemu finansowego. Zasady nadzoru państwa nad działalnością podmiotów świadczących usługi finansowe, stanowią część prawa rynku finansowego. Prawo rynku finansowego stanowi domenę prawa publicznego, zawierając regulacje prawne związane z oddziaływaniem państwa na organizację i funkcjonowanie instytucji finansowych — banków i innych instytucji kredytowych, firm ubezpieczeniowych, funduszy inwestycyjnych, funduszy emerytalnych, giełdy i jej infrastruktury prawnej, w tym zasady kontroli i nadzoru państwa wobec tych instytucji. W Polsce funkcjonowanie czołowych instytucji na rynku finansowym regulowane jest w formie Ustaw (Ustawa o: NBP, o KNF, funkcjonowaniu banków, funduszy inwestycyjnych, funduszy emerytalnych, firm ubezpieczeniowych, rynku kapitałowym i obrocie papierami wartościowymi etc.). Ustawy o NBP i nadzorze nad rynkiem finansowym nadają szczególną rolę tym instytucjom oddzielając je od władzy wykonawczej i nadają tym instytucjom szczególna suwerenność. W stosunku do innych instytucji finansowych z rynku finansowym, oprócz ustawowego wyznaczenia zasad nadzoru ( Komisja Nadzoru Finansowego), Państwo nakłada wymogi rzetelności informacji finansowych i sporządzania okresowo sprawozdań finansowych, które podlegają obowiązkowi sprawdzenia przez niezależnych i posiadających odpowiednie kwalifikacje audytorów. Dotyczy to również wszystkich spółek prawa handlowego. Instytucje publiczne mają obowiązek publikowania audytowanych sprawozdań finansowych. Istotna rola w systemie bezpieczeństwa systemu finansowego przypada nadzorowi właścicielskiemu. Akcjonariusze spółki, poprzez Radę Nadzorczą spółek, są zobowiązani do sprawowania właściwego nadzoru nad funkcjonowaniem spółek i jakości ich sprawozdań finansowych i audytu. Rady Nadzorcze nadzorując spółkę, nadzorują również zarządzanie spółką przez Zarząd i wypełnianie przez nią zadań statutowych. Mimo, że spółką zarządza Zarząd, Rada Nadzorcza powinna okresowo sprawdzać działania Zarządu podejmowane w celu bezpieczeństwa spółki.

Komisja Nadzoru Finansowego

Naczelnym organem sprawującym nadzór nad rynkiem finansowym jest Komisja Nadzoru Finansowego. Jest to organ administracji państwowej sprawujący niezależny, zintegrowany nadzór finansowy nad:

• sektorem bankowym,

• rynkiem kapitałowym,

• rynkiem ubezpieczeniowym,

• rynkiem emerytalnym,

• instytucjami pieniądza elektronicznego.

Komisja powstała 19 września 2006 r. na mocy ustawy z dnia 21 lipca 2006 r^[2]. o nadzorze nad rynkiem finansowym. Przejęła kompetencje Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, a od 1 stycznia 2008 r. także kompetencje Komisji Nadzoru Bankowego. Wymienione tu instytucje nadzorowały poszczególne segmenty rynku finansowego zanim powołano do życia zintegrowany organ nadzoru. Utworzenie niezależnego, zintegrowanego nadzoru finansowego to decyzja wymuszona przez zmiany na rynku: rosnące znaczenie międzynarodowych grup finansowych oraz wzajemne przenikanie się produktów finansowych.

Zadania KNF

Ustawa o KNF nakłada na Komisje następujące zadania:

• podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego;

• podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności;

• podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego;

• udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym, stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty;

• wykonywanie innych zadań określonych odpowiednimi ustawami ^[3].

Cel ustawowy KNF to zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku.

W skład Komisji wchodzą:

• Przewodniczący powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję.

• dwóch zastępców przewodniczącego powoływanych i odwoływanych przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Przewodniczącego.

• czterech członków (przedstawiciele):

• • Przedstawiciel Ministra Finansów (Minister właściwy ds. instytucji finansowych albo jego przedstawiciel),

• • Przedstawiciel Ministra Pracy i Polityki Społecznej (Minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego albo jego przedstawiciel),

• • Pierwszy wiceprezes Narodowego Banku Polskiego (Prezes Narodowego Banku Polskiego albo delegowany przez niego Wiceprezes Narodowego Banku Polskiego),

• • Przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ds. finansów publicznych.

Komisja może nakładać kary pieniężne w przypadkach określonych w ustawie. Należności z tytułu nakładanych kar pieniężnych stanowią dochód budżetu państwa. W ten sposób uniknięto konfliktów interesów , by kary nakładane przez Komisje nie zwiększały budżetu Komisji.

KNF udziela zezwoleń i prowadzi rejestr:

• firm inwestycyjnych (banki prowadzące działalność maklerską, domy maklerskie, zagraniczne firmy inwestycyjne, zagraniczne instytucje kredytowe),

• agentów firm inwestycyjnych,

• banków powierniczych,

• towarzystw i funduszy inwestycyjnych,

• podmiotów prowadzące obsługę funduszy inwestycyjnych,

• przedstawicielstw podmiotów zagranicznych,

• powszechnych towarzystw emerytalnych i otwartych funduszy emerytalnych,

• pracowniczych towarzystw emerytalnych i pracowniczych funduszy emerytalnych,

• podmiotów prowadzących rynki regulowane,

• towarzystw ubezpieczeń.

Funkcje Komisji Nadzoru Finansowego jakie pełni w swej działalności to funkcja:

• licencyjna – udzielanie zezwoleń
• kontrolna – przeprowadzanie stałych i możliwie szybkich analiz sytuacji podległych sektorów rynku finansowego i instytucji tam działających.
• dyscyplinarna – bezpośrednie oddziaływanie na nadzorowane instytucje finansowe, możliwość zastosowania przymusu i określonych w prawie sankcji.
• regulacyjna – wyznaczenie minimalnych standardów bezpieczeństwa w działalności instytucji a szczególnie bezpieczeństwa klienta.

Obszarami szczególnej troski Państwa są banki i fundusze emerytalne oraz towarzystwa ubezpieczeniowe. Są to sektory szczególnie społecznie wrażliwe, więc i KNF, jako nadzór zintegrowany na w tych obszarach ma odgrywać istotna rolę.

Zgodnie z ustawą Prawo bankowe celem nadzoru w sektorze bankowym jest zapewnienie:

• bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych,

• zgodności działalności banków z przepisami prawa oraz z decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.

Nadzór nad sektorem bankowym do czasu powstania KNF był sprawowany przez Narodowy Bank Polski.

W ramach swych funkcji kontrolnych w stosunku do sektora bankowego do KNF należy:

• badanie przestrzegania limitów koncentracji zaangażowań,

• badanie przestrzegania określonych przez KNF norm dopuszczalnego ryzyka w działalności banków, zarządzania ryzykiem działalności,

• ocena sytuacji finansowej banków - badanie wypłacalności, jakości aktywów, płynności płatniczej, wyniku finansowego banków,

• badanie jakości systemu zarządzania bankiem (systemu zarządzania ryzykiem i kontroli wewnętrznej),

• badanie zgodności udzielanych kredytów, pożyczek pieniężnych, akredytyw, gwarancji bankowych i poręczeń oraz emitowanych bankowych papierów wartościowych z przepisami,

• badanie zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pieniężnych.

W ramach funkcji regulacyjnych KNF przyjął i zaleca przestrzeganie przez banki ustaleń Nowej Umowy Kapitałowej . Nowa Umowa Kapitałowa (Basel II) to system oceny adekwatności kapitałowej instytucji finansowych opracowany przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego. Nowa Umowa Kapitałowa nakłada na banki konieczność wprowadzenia i przestrzegania szeregu procedur mających na celu określania ryzyk funkcjonowania banku ich monitorowania i zarządzania ryzykiem.

Narodowy Bank Polski

Szczególna rola w systemie bezpieczeństwa finansowego kraju przypadła Bankowi Centralnemu. Podstawowym celem NBP jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, jeżeli nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Organami NBP są:

• Prezes NBP.
• Rada Polityki Pieniężnej.
• Zarząd.

Narodowy Bank Polski działa w Polsce od 1945 roku na podstawie:

• konstytucji RP

• ustawy o NBP

Cel NBP jest osiągany poprzez:

• kształtowanie i realizację polityki pieniężnej
• tworzenie warunków instytucjonalnych dla zapewnienia niezbędnego poziomu bezpieczeństwa finansowego i stabilności sektora bankowego
• regulowanie zasad i mechanizmów w celu zapewnienia płynności rozliczeń pieniężnych w gospodarce.

Niezależność Banku Centralnego zagwarantowana jest przez sposób wyboru członków jego organów.

Prezes NBP.

Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP. Kadencja jego trwa 6 lat i wygasa w tylko razie śmierci lub rezygnacji. Prezesa NBP można odwołać tylko w szczególnych przypadkach, np. długotrwała choroba, wyrok sądu za przestępstwo, orzeczenie Trybunału Stanu o zakazie zajmowania kierowniczych stanowisk.

Ustawa o NBP określa ,że prezes NBP :

• jest przełożonym wszystkich pracowników NBP,
• przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, reprezentuje NBP na zewnątrz.
• reprezentuje interesy RP w międzynarodowych instytucjach bankowych i instytucjach finansowych.

Rada Polityki Pieniężnej.

RPP składa się z 10 członków:

• 3 powoływanych przez Prezydenta RP
• 3 wybiera Sejm
• 3 powoływanych przez Senat
• dziesiątym członkiem i przewodniczącym RPP jest prezes Narodowego Banku Polskiego

Członkowie Rady Polityki Pieniężnej powoływani są na 6 lat.

Zadania RPP:

• ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przekłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej,
• składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej na 5 miesięcy przed zakończeniem roku budżetowego,
• dokonuje oceny działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej i uchwala zasady rachunkowości NBP, przedłożone przez Prezesa NBP.

Zadania te RPP wykonuje poprzez:

•ustalanie wysokości stóp procentowych NBP,

•ustalanie zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,

•określanie górnej granicy zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,

•zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz sprawozdania z działalności NBP,

•przyjmowanie rocznego sprawozdania finansowego NBP,

•ustalanie zasady operacji otwartego rynku.

Niezależność NBP ma miejsce w 5 płaszczyznach:

• wyznaczania i realizacji celów polityki pieniężnej,
• dbałość o stabilność systemu bankowego (nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego),
• relacji z innymi segmentami polityki gospodarczej (niezależność wobec władzy ustawodawczej i wykonawczej, współpraca z równorzędnymi partnerami – np. rządem),
• trybu powoływania i odwoływania władz banku (tendencja do stabilizowania władz banku),
• gospodarki finansowej NBP (niezależność finansowa).

Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Ochronę interesów i bezpieczeństwo depozytów w przypadku kłopotów banków gwarantuje Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

BFG działa na podstawie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z 1994 roku.^[4]

Cele BFG:

• ochrona wkładów pieniężnych na rachunkach bankowych osób fizycznych i prawnych,
• udzielanie pomocy finansowej bankom, które utraciły lub znalazły się w obliczu utraty wypłacalności,
• wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych z silnymi jednostkami bankowymi,
• gromadzenie informacji oraz bieżąca i okresowa analiza rozwoju sytuacji finansowej banków ukierunkowana na podejmowanie inicjatyw oraz działań zapobiegających pogłębianiu się występujących zagrożeń.

Finansowanie działalności BFG jest oparte na środkach wnoszonych przez:

• banki komercyjne (tzw. fundusz ochrony środków gwarantowanych),

• Bank Centralny (tzw. fundusz pomocowy).

Interwencje

Pomoc finansowa BFG dla banków może być udzielona gdy istnieje zagrożenie wypłacalności banku. Zwrotna pomoc finansowa udzielana jest na warunkach lepszych niż rynkowe tylko na usunięcie stanu zagrożenia wypłacalności.

Wypłata gwarantowanych depozytów następuje po ogłoszeniu przez sąd upadłości banku. W przypadku gdy aktywa banku nie wystarczają na zaspokojenie jego zobowiązań, KNF podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności banku. Jeżeli KNF nie podejmie decyzji o przejęciu zawieszonego banku przez inny bank, to występuje do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości zawieszonego banku. Sąd powinien rozpatrzyć wniosek o ogłoszenie upadłości banku w ciągu miesiąca od jego otrzymania.

Wypłata gwarancji następuje do określonych kwot. Sejm przyjął 23.10.08r nowelizację ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym - dla wkładów do 50000 EURO zwrot w 100%.

Banki - bezpieczeństwo [Nowa Umowa Kapitałowa (Basel II)]

Ostatnie przypadki kryzysów finansowych w krajach rozwijających się dobitnie pokazały, iż „zdrowy” sektor bankowy ma kluczowe znaczenie dla utrzymania stabilności systemu finansowego. Bank jest spółką prawa handlowego i jako taka posiada swój cel komercyjny jakim jest generowanie zysku dla swych Akcjonariuszy. Globalny charakter akcjonariatu banków oraz ich międzynarodowa działalność naraża je na szereg ryzyk i niebezpieczeństw, które niekoniecznie muszą występować w kraju gdzie znajduje się siedziba banku. Banki wiec powinny w swej działalności stosować się do ponadnarodowych wzorów bezpieczeństwa. Banki do oceny ryzyka swej działalności stosują w Polsce system, zgodny ze standardami europejskimi, system Nowej Umowy Kapitałowej ^[5] .Nowa Umowa Kapitałowa (Basel II) to system oceny adekwatności kapitałowej instytucji finansowych opracowany przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego. Intencją NUK jest wzmocnienie bezpieczeństwa i stabilności międzynarodowego systemu bankowego oraz poprawa sposobu określania wymogów kapitałowych banku w zależności od poziomu ponoszonego ryzyka i rozmiarów prowadzonej działalności. Zamierzeniem autorów NUK jest również pełniejsze uwzględnienie w określaniu adekwatności kapitałowej innowacji finansowych, które pojawiły się w ostatnich latach.

Struktura Nowej Umowy Kapitałowej

Umowa Kapitałowa opiera bezpieczeństwo banku na trzech wzajemnie uzupełniających się filarach:

1. Filar I - dotyczy szacowania sumy minimalnych wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka kredytowego, rynkowego i operacyjnego. Minimalne wymogi kapitałowe opierają się na: definicji kapitału regulacyjnego, aktywów ważonych ryzykiem oraz minimalnego wskaźnika relacji kapitału do aktywów ważonych ryzykiem, który przybiera następującą postać:

\(Rc=[Fw/Awr+12,5(KAmr+KAop)]100%\,\)

gdzie:

Rc - współczynnik wypłacalności,

Fw - fundusze własne,

Awr - suma aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem, obliczona dla ryzyka kredytowego,

KAmr - wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka rynkowego,

KAop - wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka operacyjnego.

Ogólny współczynnik wypłacalności nie może być niższy niż 8%. Kapitał regulacyjny (fundusze własne) dzieli się na trzy kategorie: kapitał podstawowy, kapitał uzupełniający oraz kapitał III kategorii.

1. Filar II - określa rolę nadzoru bankowego, jaką jest zachęcanie banków do stosowania wewnętrznych modeli szacowania wymogów kapitałowych i ustalenie docelowych kapitałów zgodnych z profilem ryzyka w danym banku oraz wewnętrznymi technikami kontroli ryzyka.
2. Filar III - zobowiązuje banki do zachowania odpowiedniej dyscypliny rynkowej, upoważniając je do ujawniania informacji na temat ich profilu ryzyka oraz poziomu kapitalizacji. Komitet Bazylejski podkreśla, że wysiłki podejmowane przez nadzór międzynarodowy w celu zapewnienia bezpieczeństwa i dobrej kondycji systemu bankowego mogą być wynagrodzone sukcesem dzięki dyscyplinującej roli rynku. Udostępnianie informacji uczestnikom rynku motywuje bowiem podmioty informujące do dbałości o wyniki finansowe i inne dane dotyczące spółki, gdy ich odbiorcami są konkurenci, inwestorzy i klienci. Dlatego tak ważną rolę odgrywa rzetelność i uczciwość władz banków. Propozycje dotyczące tematu dyscypliny rynkowej pozostają w ścisłym związku z wymaganiami sprawozdawczymi i w zakresie przyjętych metod oceny ryzyka.

Co zmieniła Nowa Umowa Kapitałowa? Wdrożenie Nowej Umowy Kapitałowej, przede wszystkim, zwróciło uwagę banków na obszar zarządzania ryzykiem, jak również zarządzania kapitałem. NUK to nie tylko inne metody kalkulacji wymogów kapitałowych. Po raz pierwszy nakreślono w skali międzynarodowej spójne wytyczne w zakresie:

• Zaawansowanych ilościowych metod pomiaru ryzyka, dla ryzyka kredytowego i operacyjnego Filar I
• Jakościowego podejścia do procesów zarządzania ryzykiem Filar I i II
• Konieczności analizy ryzyka w ujęciu całościowym Filar II
• Ładu wewnętrznego Filar II
• Ujawniania ilościowych i jakościowych informacji na temat ekspozycji na ryzyko Filar III.

Wprowadzenie NUK to proces długotrwały. W trakcie jego wdrażania można się spodziewać stopniowego przechodzenia banków na metody zaawansowane. W miarę wdrażania metod zaawansowanych:

- ulegnie poprawie integracja różnych funkcji w bankach: biznesu, ryzyka oraz controllingu,

- wzrośnie rola jednostek oceniających i audytu wewnętrznego,

- spełnione zostaną intencje NUK w zakresie powiązania wymogów kapitałowych z ryzykiem ponoszonym przez banki.

Bezpieczeństwo a Konflikt interesu

Wzrost bezpieczeństwa można osiągnąć poprzez eliminacje lub mitygacje ryzyk. Źródłem ryzyka jest najczęściej człowiek. Szczególnie, gdy znajduje się w sytuacji konfliktu interesów. Potencjalny konflikt interesów towarzyszy gatunkowi ludzkiemu od początku jego działań społecznych. Aby bowiem osiągnąć swoje własne cele konkurujemy z innymi, ale musimy decydować się na współpracę by zrealizować cele, których sami nie jesteśmy w stanie osiągać. Współpraca wymaga zaufania. Zaufanie to, bowiem bezpieczeństwo.

W przypadku instytucji finansowych, konflikt interesów to sytuacja, gdy interes pracownika rozmija się z interesem firmy, która go zatrudnia. Jest to, więc sytuacja, w której osobista korzyść może pozostawać w konflikcie z obowiązkiem zawodowym wywołując wątpliwości, co do bezstronności i obiektywizmu działań danej osoby. Oczywiście pojecie konfliktu interesów nie ogranicza się tylko do człowieka i do wyborów, jakie ma dokonać. Sytuacja taka może tez dotyczyć całych firm czy tez działów firm. Konflikt interesu często bywa nieuświadamiany lub niezauważany, ale jeśli szybko nie znajdzie się jego rozwiązania często bywa ukrywany, co tylko zwiększą ryzyko i ewentualne straty, jakie może spowodować.

W związku z możliwością istnienia konfliktu interesów właściwym wydaje się być stosowanie zasady ograniczonego zaufania, by mitygować potencjalne ryzyka wystąpienia strat w konsekwencji takiego konfliktu. Wyszukiwanie potencjalnych i istniejących konfliktów interesów jest bardzo skutecznym sposobem na zwiększanie bezpieczeństwa własnego i innych uczestników rynku. Mimo, że ujawnianie istnienia konfliktu interesów może być chwilowo bolesne dla osób czy firm, ale z pewnością służy zachowaniu reputacji tym ludziom jak i firmom i jest narzędziem ograniczania potencjalnych strat. Jeśli konflikt interesu nie jest uświadamiany a następnie, jeśli nawet ktoś zda sobie z jego istnienia sprawę, ale go nie ujawnia (może właśnie, dlatego, że ma konflikt interesu i jest zdania, że jego ujawnienie zagraża jakimś jego interesom) następuję psychologiczny mechanizm racjonalizacji, czyli wytłumaczenia (uspokajania wewnętrznego), że jest tylko chwilowe, korzystne albowiem…. Ten mechanizm stwarza olbrzymie zagrożenia. Nawet, jeśli konflikt interesów nie spowoduje, (co jest bardzo rzadkie) strat materialnych to jest olbrzymim uszczerbkiem na reputacji i zaufaniu. Występowanie konfliktu interesów może często prowadzić do pojawienia się zachowań sprzecznych z ogólnie przyjętymi standardami etycznymi. Przykład takiego stanu rzeczy to sytuacja, jaka miała miejsce w olbrzymiej w swoim czasie amerykańskiej firmie „Enron”. Jak wszystkie firmy, dbając o interesy swoich udziałowców i klientów firma okresowo audytowała swoje sprawozdania finansowe przez niezależnego audytora? Było to działanie ze wszech miar właściwe. Audytorzy z czasem poznawali firmę lepiej i z roku na rok lepiej wskazywali jej błędy i potencjalne zagrożenia. „Enron” w trosce o ustawiczne polepszanie swego funkcjonowania wprowadził nadzór i audyt wewnętrzny, aby wcześniej wychwytywać błędy i ingerować w potencjalne niebezpieczeństwa. Aby znaleźć najlepszych pracowników do tych działań kontrolnych i zapewnić im swobodę działania, tak by nie byli związani z interesami firmy (próba uniknięcia potencjalnego konfliktu interesu pracowników kontroli wewnętrznej a interesami kontrolowanych działów), zdecydował się zlecić funkcje kontroli wewnętrznej firmie zewnętrznej. Firmie posiadającej umiejętności przeprowadzania kontroli i firmie znającej już firmę „Enron”, czyli swoim audytorom. Rozwiązanie wyglądało na bardzo dobre. Fachowcy znający firmę „ od podszewki” mieli ja kontrolować a wyniki ich kontroli (nawet trudne dla kontrolowanych) nie skłaniały kontrolerów do milczenia. Byli, bowiem płaceni przez firmę audytorska a nie byli pracownikami „Enronu”. Niestety, spowodowało to niesłychanie trudną sytuację. Kontrolując bieżącą działalność audytorzy nie mogli wytknąć błędów i niedoskonałości w audycie okresowych sprawozdań finansowych gdyż znaczyłoby, że ukryli te informacje w bieżącym audycie. Nawet, jeśli w kolejnym okresie czasu dostrzegali coś, co było niewłaściwe nie mogli tego zgłaszać, gdyż byłoby to dowodem ich złego działania „ na bieżąco”. W konsekwencji straty firmy sięgnęły setek milionów, firma już dziś nie istnieje a straty ponieśli nie tylko akcjonariusze firmy, jej klienci, instytucje finansowe, finansujące jej działalność, nie tylko audytorzy, ale i pracownicy firmy, którzy stracili pracę w rezultacie konfliktu interesów. Zarząd Firmy, ( jako odpowiadający całym swym majątkiem za efekty prowadzenia interesów firmy) nie tylko utracił reputację, ale wyrokiem sądu poniósł olbrzymie straty materialne i osobiste.

Człowiek a konflikt interesów

Ukrywanie błędów. Innym aspektem zarządzania ryzykiem konfliktu interesów jest możliwość jego wystąpienia w trakcie codziennych operacji. Jeśli osoba wykonywująca operacje popełni błąd, (bez względu na intencje) a ma możliwości, dzięki procedurom i swej pozycji w hierarchii struktury firmy, na ukrywanie swego błędu najprawdopodobniej to uczyni. Powodami może być wstyd, strach przed konsekwencjami i oczywiście bardzo wspierające chęć ukrywania postanowienie, że naprawi ten błąd w najbliższej przyszłości. Im dłuższy jest czas ukrywania, tym większe są z reguły straty. Takim sytuacjom powinny zapobiegać odpowiednie procedury operacyjne, kontrola wewnętrzna i właściwa rola rzetelnej dokumentacji operacyjnej, w której decyzje i działania operacyjne są odnotowywane i sprawdzane okresowo a osoby (nie jedna osoba!) Podpisują sprawdzanie postępowania operacyjnego.

Przykładowo: Może się zdarzyć, że zostanie złożone niewłaściwe, błędne zlecenie wykonania transakcji rynkowej. Osoba, która podjęła decyzję wie, że dziennie podejmuje i wykonuje wiele takich zleceń. Wie, że okresowo są one księgowane i sprawdzane z zapisami drugiej strony transakcji. Gdyby tak nie przewidywały procedury mogłaby nie powiadamiać o swych złych decyzjach praktycznie bardzo długo ( np. ze strachu o konsekwencje). Tak, więc, procedury powodują, że złe decyzje może ukrywać najdłużej do końca dnia roboczego a nie dłużej. Taka sytuacja miała miejsce w banku Barings gdzie jeden z zarządzających majątkiem banku ulokował olbrzymie środki w bardzo niekorzystny sposób. Bojąc się konsekwencji i licząc na zmianę sytuacji na rynku nie likwidował złej pozycji (akceptując stratę), ale trwał przy niej a nawet ja zwiększył, gdyż tylko zwiększanie zaangażowania mogło pokryć rosnące straty, na co liczył. Gdyby tak sie zdarzyło jego błąd nie zostałby odkryty. Pozycja była zajęta na rynku instrumentów pochodnych. Ponieważ wspomniana osoba sama dokonywała księgowań zawieranych transakcji (wydawało się to być właściwym rozwiązaniem biorąc pod uwagę szybkość księgowania, niższe jego koszty), osoba ta zaksięgowała wartość depozytu zabezpieczającego, jako zobowiązanie a nie wartość rynkową zawieranych transakcji. Niestety rynek nie zachowywał się tak, jak chciałby wspomniany pracownik. Straty, jakie poniósł bank były ogromne a jego akcjonariusze stracili cały majątek zawarty w akcjach tego ( jak dotąd) bardzo szanowanego banku.

Strukturalne konflikty interesów

Konflikty omawiane powyżej można zgeneralizować, że są to sytuacje, w których interes pracownika firmy jest sprzeczny z interesem firmy. Ale co to jest interes firmy? Można spotkać konflikt interesu, który powodowany jest strukturą działań rynkowych. Człowiek, nawet najuczciwszy, funkcjonujący w takich rozwiązaniach jest poddany szczególnym konsekwencjom. Przykładowo, zastanowić się należy nad problemem tzw. Doradców Finansowych. Pytani ile kosztuję ich doradztwo odpowiadają, że doradztwo jest bezpłatne. Oznacza to, że opłacani są przez inne instytucje. Konflikt interesu w takiej działalności polega na tym, że stają wobec problemu czy produkty, które mają w swej ofercie ( i ze sprzedaży, których są płaceni), są właściwe by rozwiązać problem klienta? Czy powiedzieć klientowi, że powinien szukać rozwiązania swego problemu przy pomocy usług innej instytucji i zrezygnować ze sprzedania mu produktu finansowego ze swego portfela? Dodatkowo należy pamiętać, że Doradcy zapewnie mają nałożony jakiś plan sprzedaży i muszą go wykonać, gdyż w przeciwnym przypadku strącą pracę i wynagrodzenie. Nie znaczy to, że wszyscy ludzie w takiej sytuacji postępują nieuczciwie. To przykład, gdzie struktura przedsięwzięcia zawiera w sobie źródło konfliktu interesów i wskazuje na to, że można się znaleźć w takim konflikcie bez własnej woli. Interes własny jest zgodny z interesem firmy w tym przypadku, ale nie jest zgodny z interesem klienta i własnym sumieniem. Ten przykład to tylko przykład konfliktu interesów i ryzyk, jakie konflikt ten rodzi.

Firmy zarządzające

Innym miejscem gdzie konflikt interesu wpływa na działania pracowników to firmy zarządzające portfelem klientów i własnym portfelem papierów wartościowych. Firmy takie muszą bardzo wiele wysiłku dokładać do tego by interes ich własnego portfela (cel wysiłków własnej ekipy zarządzającej, która zarządzając własnym portfelem firmy, za wyniki zarządzania jest wynagradzana i premiowana), nie stanął w konflikcie z interesem klientów i ich portfela. Powyższe przykłady są wybranymi przykładami szerokiego wachlarza konfliktów interesów, które występują na rynku finansowym. Cześć z nich da się przewidzieć i dostrzec ich istnienie zanim spowodują problemy.

Rozwiązywanie problemu konfliktu interesów.

Konflikt interesów pojawia się w sytuacji, kiedy interes prywatny osoby podejmującej decyzje lub działania, wpływa, bądź wydaje się wpływać, na bezstronne i obiektywne wykonywanie tych czynności. Interes prywatny osoby „decydenta” dotyczy jakiejkolwiek korzyści dla niej, jej rodziny, osób spokrewnionych, przyjaciół i osób albo organizacji, z którymi ma, albo miała ona kontakty gospodarcze bądź polityczne. Dotyczy to także zobowiązań finansowych bądź cywilnych, z tym związanych. Ponieważ osoba często jest jedyną osobą, która wie czy znalazła się ona w sytuacji konfliktu interesów, ponosi ona odpowiedzialność za:

• Świadomość istnienia aktualnych bądź potencjalnych konfliktów interesów;
• Podjęcie środków w celu uniknięcia takiego konfliktu;
• Poinformowanie swojego zwierzchnika o takim konflikcie tak szybko jak tylko osoba zda sobie z tego sprawę;
• Wycofanie się z takiej sytuacji, która powoduje uwikłanie się w konflikt.

Nawet, jeśli konflikt interesów ma postać konfliktu strukturalnego (interes firmy jest, może być, sprzeczny z dobrem klienta) osoba, która go zauważa, zda sobie z jego istnienia sprawę powinna poinformować o tym zwierzchnika i wycofać się z sytuacji, w którą została uwikłana. Wycofanie się i oznajmienie o istnieniu konfliktu interesów jest najlepszym i najmniej bolesnym rozwiązaniem, mimo że może i powoduje w początkowym okresie jakieś niemiłe konsekwencje. Te konsekwencje są niewielkie w porównaniu ze stratami, jakie, mogą wyrządzić innym i własnej psychice i osobowości oraz osobistemu szczęściu.

Corporate governance

Ład korporacyjny (ang. Corporate Governance) - system kontroli oraz nadzoru nad spółką, pełniony przez jej właścicieli (akcjonariuszy) oraz pozostałych instytucji i osób będących w relacjach rynkowych ze spółką zwanych interesariuszami (pracowników, dostawców, kooperantów, banków etc). ‘‘Corporate governanmce” to również zasady funkcjonowania i tworzenia relacji wewnątrz spółek oraz zasad prowadzenia interesów i relacji wzajemnych instytucji i ich pracowników oraz osób z nimi powiązanych.

Rys historyczny

Pojęcie corporate governance, ‘‘ jako pierwszy wprowadził Adam Smith w swym dziele: The Wealth od Nations w roku 1776. Tematyka ta jednak nie spotkała się z zainteresowaniem, gdyż w tamtych czasach problem rozdziału własności i zarządzania wydawał się nie budzić wątpliwości i żadnych emocji. Poważniej tą tematyką zajęto się ponownie dopiero w latach 70-tych XX wieku. W opublikowanej pracy, M. L. Mace’a dowodził, że członkowie rad nadzorczych nie koncentrują się w sposób wystarczający na swoich obowiązkach i nadzór przez nich sprawowany nie jest efektywny. Ostatnie lata to okres intensywnej analizy problemów związanych z nadzorem korporacyjnym, który stał się niezwykle popularny na skutek spektakularnych bankructw wielkich spółek ” Enronu i Worldcomu.

Istota nadzoru korporacyjnego

Ład korporacyjny jest wprowadzany by utrzymać dobro akcjonariuszy, jako najwyższy cel spółki. To taki sposób zarządzania spółką, który zapewnia wzrost jej wartości i konkurencyjności na rynku, a także prowadzący do sytuacji, że jest ona atrakcyjna dla potencjalnych inwestorów.

Problematyka

Współcześnie problematyka nadzoru korporacyjnego koncentruje się przede wszystkim na poszukiwaniu równowagi pomiędzy interesami Akcjonariuszy (w tym kwestią akcjonariuszy dominujących i mniejszościowych), różnego typu Interesariuszy a także motywowaniu pracowników, których wiedza, umiejętności i doświadczenie stanowi główną wartość przedsiębiorstwa.

Ład korporacyjny, teoria agencji-konflikty interesów

Teoria agencji zajmuje się relacjami pomiędzy dwoma podmiotami: suwerenem i jego agentem. Główny nacisk kieruje się tu na koszty rozwiązywania konfliktów dotyczących sprzecznych celów obu podmiotów. W relacjach występujących tym układzie „wbudowany jest” konflikt interesów. Przykładowo; dla menedżera celem głównym jest wysokie wynagrodzenie i stabilna pozycja w przedsiębiorstwie, dla akcjonariusza celem jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa i dywidenda. Cele te realizowane są przez różne posunięcia i decyzje, które niekoniecznie muszą być akceptowane przez właścicieli kapitału (np. w sytuacji, gdy wysokość wynagrodzenia zarządu jest uzależniona bezpośrednio od krótkoterminowych zysków przedsiębiorstwa, kadra zarządzająca może dokonywać transakcji o wysokim ryzyku, które nie są akceptowalne przez akcjonariuszy).

Fundamentalnym elementem rozwiązywania konfliktów interesów w relacji agencji jest kontrakt, którego treść zawiera zakres praw i obowiązków oraz zakres odpowiedzialności zarządu za sytuację przedsiębiorstwa. Kontrakt taki pozwala na zabezpieczenie, (ale tylko w pewnym stopniu, gdyż nie jesteśmy w stanie przewidzieć wszystkich przyszłych zdarzeń) interesów właścicieli kapitału. ^[6]

Dwa modele ładu korporacyjnego

Istnieją dwa modele, ładu korporacyjnego ^[7], których nazwy odnoszą się bezpośrednio do części świata, w których funkcjonują:

•Model anglosaski (Stany Zjednoczone, Wielka Brytania);

•Model kontynentalny (kontynentalna Europa, Japonia).

Modele te wyrosły z dwu rożnych filozofii prowadzenia działalności gospodarczej i rożnych prawnych rozwiązań znajdujących się w kodeksach handlowych powstałych w krajach anglosaskich (głównie USA) i kontynentalnym – kontynentu europejskiego opartego na wzorach prawnych regulacji niemieckich.

MODEL ANGLOSASKI

Geneza:

Model ten jest określany niekiedy, jako model anglo - amerykański, pomimo tego, że pomiędzy rozwiązaniami przyjętymi w USA i Wielkiej Brytanii występują pewne rozbieżności. ^[8]. U podstaw tego systemu legł sposób prowadzenia działalności gospodarczej i związany z tym kształt kodeksu spółek. W modelu amerykańskim działalnością gospodarczą zajmowali się Ci, którzy posiadali środki na jej prowadzenie. Ponieważ posiadali te aktywa było zrozumiałe, że potrafili nimi zarządzać a spółka była dowodem tej umiejętności. Często, aby móc prowadzić działalność na właściwym poziomie, potrzebowali innych osób wnoszących do spółki (którą tworzyli) różne aktywa. W spółce nadal zajmowali się tymi aktywami i sprawami spółki tworząc Radę Dyrektorów- czyli osób nakreślających kierunki ( directions) działań spółki. Aby spowodować wdrażanie w życie tych kierunków i egzekwowania ich decyzji powoływali Dyrektora Zarządzającego (Chief Executive Officer), aby ten kierując pracownikami i strukturą spółki realizował (wykonywał) ich pomysły. Na czele Rady Dyrektorów stał (a raczej zasiadał w fotelu) wybierany przez Akcjonariuszy Przewodniczący (Chairman). Oczywiście Dyrektor Zarządzający raportował okresowo Radzie o realizacji polityki i działalności spółki.

Tak, więc anglosaski kodeks spółek przewidywał, jako organy spółki: Radę Dyrektorów i Dyrektora Zarządzającego ( Wykonawczego), ( albo grupy Dyrektorów na czele z Głównym Dyrektorem(CEO)), czyli Zarząd.

Podstawowe cechy ładu korporacyjnego w modelu anglosaskim:

• W swoich założeniach amerykański model ładu korporacyjnego ma zapewniać akcjonariuszom maksymalizację ich celów (zysku, wzrostu wartości akcji).

• Spółka (Korporacja) zarządzana jest przez Radę Dyrektorów (Board of Directors), wybieranych przez akcjonariuszy.

• W składzie Rady znajdują się przeważnie Dyrektorzy zewnętrzni i wewnętrzni, skupieni w kilku Komitetach, z których najważniejszy to Komitet Audytu.

• Rada Dyrektorów wybiera Dyrektora Wykonawczego ( CEO, Chief Executive Officer), który zajmuje się bieżącym zarządem korporacją.

• Tradycyjnie Dyrektor Wykonawczy ( Zarządzający) ma w stosunku do akcjonariuszy dwa podstawowe obowiązki - obowiązek lojalności i należytej staranności.

• System amerykański zakłada, że podstawowym Interesariuszem Spółki są akcjonariusze, w związku z tym cały model ładu korporacyjnego skoncentrowany jest na relacjach pomiędzy Radą Dyrektorów a Akcjonariuszami.

Najczęściej wskazywane słabe strony modelu amerykańskiego

• Nakierowanie Spółki wyłącznie na zysk, powodujące marginalizacje pozycji innych Interesariuszy (pracowników, społeczeństwa, państwa).

• Dążenie do generowania coraz większych zysków może powodować brak odpowiedzialności za długoterminowe plany Spółki, poprzez zorientowanie na krótkoterminowe wyniki, co więcej zdaniem niektórych „zachęca do tworzenia się patologii w instytucjach.

KONTYNENTALNY MODEL ŁADU KORPORACYJNEGO.

Ład korporacyjny oparty na wzorze niemieckim wiąże się z teorią koncesji. W modelu niemieckim, organem kontroli i reprezentacji interesów akcjonariuszy jest Rada Nadzorcza.

Geneza

Na kontynencie europejskim działalność gospodarcza była kreowana przez posiadających środki, szczególnie środki finansowe. Przykład wypraw zamorskich organizowanych i finansowanych przez kupców jest w tym miejscu dobrym przykładem. Zawiązywano spółkę, której właściciele (wspólnicy, akcjonariusze) wybierali Zarząd ( jedną lub kilka osób), aby występował w imieniu spółki ( Vorstand) i prowadził jej interesy, podczas gdy akcjonariusze zajęci byli własnymi interesami. Początkowo w Niemczech, organem reprezentującym akcjonariuszy w spółce był Zarząd - wybierany przez akcjonariuszy, pełniący funkcję zarządcze jak i kontrolne.

Akcjonariusze często nie znali się prowadzeniu interesu spółki i nie byli pewni czy wybrany przez nich Zarząd dobrze reprezentuje ich interesy. Aby zabezpieczyć swoje interesy właściciele spółki znajdowali fachowców znających się na obszarze działania spółki by ci „patrzyli na ręce” Zarządowi w ich imieniu. W konsekwencji około 1870 r. wprowadzono nowy organ spółki Radę Nadzorczą (‘‘Aufsichtsrat), rozdzielając funkcje wykonawcze od nadzoru właścicielskiego. Wprowadzenie niezależnego organu kontroli, miało w swoich założeniach zabezpieczyć nie tylko interesy właścicieli, ale także interes publiczny oraz zapewnić organom państwowym dostęp do informacji. Od tego czasu Spółki musza posiadać zarówno Zarząd (Vorstand) jak i Radę Nadzorczą (Aufsichtsrat). Członkowie Rady Nadzorczej są przeważnie reprezentantami akcjonariuszy większościowych (lub inwestorów instytucjonalnych), jest to konsekwencją ilości posiadanych akcji, której odpowiada ilości głosów w głosowaniach wspólników. Ci Akcjonariusze, bowiem posiadają większość głosów, co wpływa na wyniki głosowania.

Sposób funkcjonowania

Rada Nadzorcza nie decyduje o prowadzeniu interesów Spółki. Rada Nadzorcza przyjmuje raporty Zarządu, nie posiada jednocześnie obowiązku poszukiwania dodatkowych informacji, jeśli raporty zostają uznane za niewystarczające, Zarząd ma obowiązek przedstawienia dodatkowych wyjaśnień. Raporty Zarządu przekazywane są okresowo i dyskutowane na posiedzeniach Rady, w których przeważnie uczestniczy, zapraszany przez Radę, Zarząd (lub jego reprezentant). Dodatkowym obowiązkiem Rady jest także monitorowanie działań spółek zależnych, w których Spółka posiada znaczące udziały. Rada odpowiada przed akcjonariuszami, co wiąże się z możliwością roszczeń w stosunku do Członków Rady, za straty wyrządzone Spółce (możliwość pozwania Członków Rady Nadzorczej do sądu mają Akcjonariusze posiadający, co najmniej 5 % udziałów, lub pakiet akcji, który wart jest nie mniej niż 2 miliony Euro).

Rozwiązania stosowane w Niemczech miały istotny wpływ na praktyki przyjęte w Polsce. Gdy w okresie transformacji pojawiły się spółki wzorowane (lub wywodzące się ze wzorów rynku amerykańskiego) porównanie proste regulacji prawnych stworzyło uproszczenie stawiające znak równości miedzy Radą Dyrektorów a Radą Nadzorczą, mimo, że ich role w spółkach są w wielu miejscach odmienne. Takie uproszczenie miało wiele bardzo niedobrych konsekwencji. Dla odmiany sposób wybierania Członków Rad Nadzorczych spowodował ich pogląd, że reprezentują interes Udziałowca (Akcjonariusza), który nie zawsze jest zgodny z interesem spółki. Należy podkreślić w tym miejscu z całą stanowczością, że Rada Nadzorcza jest organem Spółki i jej Członkowie muszą reprezentować jej interesy a nie innego podmiotu gospodarczego.

Podstawowe cechy ładu korporacyjnego w modelu kontynentalnym

• Koncentracja na interesach korporacji i jej pracowników

• Średnio największa liczba członków Rady Nadzorczej w Europie

• Udział w Radzie reprezentacji pracowników

• Struktura dwupoziomowa - Rada Nadzorcza reprezentuje Interesariuszy, natomiast Zarząd kieruje firmą. Za prowadzenie interesów spółki odpowiada całym swym majątkiem

• Zarząd zatrudniany jest przez Radę Nadzorczą

Słabe strony ładu w modelu kontynentalnym.

• Praktyka nadzoru poprzez raporty Zarządu, zdaniem niektórych ekspertów, nie gwarantuje pełnej przejrzystości działań Spółki.

• Sposób nominacji do Rady Nadzorczej powoduje, że reprezentuje ona głównie interesy największych akcjonariuszy, tym samym model ten nie chroni wystarczająco interesów mniejszych akcjonariuszy

Tematyka ładu korporacyjnego uświadomiła szereg problemów występujących w zarządzaniu spółkami na rynku kapitałowym. Pozwoliła na dyskusje i znalezienie wielu nowych rozwiązań usprawniających funkcjonowanie spółek i przejrzystość zarządzania nimi. Pozwoliło to na lepszy wgląd w funkcjonowanie spółek i rynków finansowych przyczyniając sie do wzrostu zaufania do rynku.

Szczególnie aktywna w ruchu na rzecz wdrażania zasad ładu korporacyjnego była i jest Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie i instytucje samorządu rynku finansowego ( m.in. Stowarzyszenie Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych) oraz Instytut Rozwoju Businessu (z Krzysztofem Lisem na czele) Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową. Dzięki ich działaniu powołany został do życia w Polsce Instytut Dyrektorów - organizacja czuwająca nad wdrażaniem standardów ładu korporacyjnego w funkcjonowanie rynków finansowych i spółek publicznych tego rynku.

Agencje ratingowe

Agencje ratingowe to prywatne spółki zatrudniające specjalistów , którzy wyceniają wiarygodność i ryzyko instytucji finansowej państw, samorządów, firm i instrumentów finansowych oraz publikują oceny, które potem są wyznacznikiem dla inwestorów. Instytucje, samorządy, państwa, które agencje uznają za bardziej ryzykowne i które w związku z tym dostają niższe oceny, muszą liczyć się z tym, że za pożyczane im pieniądze będą płacić więcej. Droższe kredyty to wyższy koszt kapitału. Agencje ratingowe oceniają również wiarygodność spłaty instrumentów finansowych. Im niższy rating , tym wyższe ryzyko instrumentu i wyższe zachęty musi użyć emitent tych instrumentów by skłonić inwestorów na rynku kapitałowym by zainwestowali w te papiery wartościowe. Wielka trójka to największe i najbardziej znane na rynkach finansowych agencje ratingowe - Fitch, Standard & Poor's oraz Moody's . Agencje te, narzucają warunki funkcjonowania rynków finansowych. Ich ocenami kierują sie inwestorzy rynków finansowych.

Przykładem skali ocen stosowanych przez agencje jest poniżej przytoczona skala stosowana do wyceny obligacji. W praktyce stosowane są jeszcze znaki „+”i „-„ odpowiednio podnoszące i obniżające zasadnicze wyceny.

Skala ocen agencji ratingowych dla zobowiązań długoterminowych

AAA - Obligacje o najwyższej jakości kredytowej. Bardzo wysoka zdolność emitenta do obsługi swoich zobowiązań

AA - Obligacje o bardzo wysokiej jakości kredytowej. Bardzo wysoka zdolność emitenta do obsługi swoich zobowiązań.

A - Obligacje o wysokiej jakości kredytowej. Wysoka zdolność emitenta do obsługi swoich zobowiązań. Istnieją jednak czynniki, które mogą w przyszłości spowodować obniżenie oceny.

BBB - Obligacje o dobrej jakości kredytowej. Zadowalająca zdolność emitenta do obsługi swoich zobowiązań

BB - Obsługa zobowiązań z tytułu emisji obligacji może być wątpliwa w przypadku wystąpienia niekorzystnych zjawisk w otoczeniu emitenta

B - Obsługa zobowiązań z tytułu emisji obligacji jest wątpliwa w przypadku wystąpienia niekorzystnych zjawisk w otoczeniu emitenta

CCC - Obsługa zobowiązań z tytułu emisji obligacji jest prawdopodobna jedynie w przypadku wystąpienia sprzyjających warunków w otoczeniu emitenta

CC - Obligacje poważnie zagrożone zaprzestaniem płatności przez emitenta

C - Obligacje emitentów znajdujących się w trakcie postępowania upadłościowego, ale zapewniające ciągle umówione płatności

D - Obligacje, dla których zaprzestano płatności odsetek lub niewykupione

Agencje ratingowe dokonują wyceny wiarygodności na zlecenie i koszt inwestorów. Ogłoszona ocena jest wynikiem długotrwałego badania przeprowadzanego wg. procedur i doświadczeń agencji. Ogłoszona ocena podlega okresowemu monitorowaniu i korygowaniu jeśli zachodzą ku temu powody.

Instytucje samorządu zawodowego

Instytucje samorządu zawodowego funkcjonujące w ramach rynku finansowego w Polsce to^[9]:

• Związek Maklerów i Doradców
• Związek Banków Polskich
• Izba Domów Maklerskich
• Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych
• Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych
• Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami
• Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych

Organizacje te odgrywają kapitalną rolę w propagowaniu zasad uczciwego prowadzenia działalności. Są one twórcami Kodeksów postępowań, Standardów prezentacji wyników etc. Cele jakie sobie stawiają to również współdziałanie w celu rozwoju rynku finansowego i jego instytucji , lepszej regulacji rynku. Bardzo istotna jest działalność edukacyjna jaką prowadzą. Działalność organizacji samorządu zawodowego zwiększa przejrzystość funkcjonowania instytucji i specjalistów rynku finansowego, przyczyniając się do wzrostu bezpieczeństwa rynku i zaufania klientów oraz jego uczestników rynku

ZWIĄZEK MAKLERÓW I DORADCÓW

•promuje wiedzę o rynku kapitałowym

•kształtuje zwyczaje obrotu papierami wartościowymi i zasady etyki zawodowej maklerów i doradców

•chroni interesy członków związku i podnosi ich kwalifikacje

•sprawuje nadzór nad wykonywaniem przez członków zawodu

ZWIĄZEK BANKÓW POLSKICH

To samorządowa organizacja powołana do życia w 1991 r. Dobrowolne członkowstwo obejmuje banki działające na obszarze RP utworzone i działające na podstawie prawa polskiego. ZBP:

•reprezentuje i chroni wspólne interesy członków w zakresie uregulowań prawnych dotyczących ustawodawstwa bankowego

•deleguje przedstawicieli do współpracy z instytucjami doradczo-opiniodawczymi, komisjami Sejmu i Senatu, NBP, rządem i ministerstwami w zakresie funkcjonowania przepisów prawa polskiego systemu bankowego,

•organizuje wymianę informacji pomiędzy bankami,

•prowadzi postępowanie pojednawcze i polubowne dla banków,

•zajmuje się promocją sektora bankowego i jego usług,

•wspiera standaryzację produktów i usług bankowych,

•upowszechnia wiedzę na temat bankowości,

•upowszechnia zasady dobrej praktyki bankowej,

•popiera kształcenie zawodowe i koordynuje programy szkoleniowe dla kadry bankowej.

IZBA DOMÓW MAKLERSKICH

•reprezentuje podmioty prowadzące przedsiębiorstwa maklerskie w Polsce

•stwarza korzystne warunki rozwoju przedsiębiorstw maklerskich

•zapewnia wpływ biurom i domom maklerskim na kształtowanie rynku kapitałowego

•chroni uczestników obrotu papierami wartościowymi poprzez stosowanie zasad dobrej praktyki przedsiębiorstw maklerskich

•współpracuje z administracją państwową i instytucjami rynku kapitałowego w opracowywaniu i doskonaleniu regulacji dotyczących rynku kapitałowego

•współpracuje przy opiniowaniu projektów aktów prawnych, których przedmiotem są regulacje dotyczące publicznego obrotu papierami wartościowymi

•upowszechnia wiedzę o rynku kapitałowym

•prowadzi działalność edukacyjno-szkoleniową

•kształtuje model podmiotu maklerskiego na wzór banku inwestycyjnego

IZBA GOSPODARCZA TOWARZYSTW EMERYTALNYCH

Powstała w 1999 roku. Jej celem działalności jest:

• ugruntowanie zaufania społecznego do nowego systemu emerytur
• reprezentowanie wspólnych interesów towarzystw emerytalnych wobec organów państwowych i opinii publicznej.

Izba uczestniczy w pracach zespołów konsultacyjnych na temat tworzonych projektów prawnych i praktycznych rozwiązań dotyczących systemu emerytalnego. Przygotowuje i publikuje materiały informacyjne o charakterze edukacyjno-promocyjnym, a także współpracuje z przedstawicielami mediów.

IZBA ZARZĄDZAJĄCYCH FUNDUSZAMI I AKTYWAMI (IZFA)

Powołana na podstawie Ustawy o Funduszach Inwestycyjnych w 2004 roku . Wcześniej organizacja samorządowa TFI działała jako Stowarzyszenie Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych w Polsce. Zrzesza na zasadzie dobrowolności Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych działające na polskim rynku.

Głównymi celami działania Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami są:

• reprezentowanie interesów funduszy inwestycyjnych
• wspieranie rozwoju towarzystw funduszy inwestycyjnych w Polsce
• upowszechnianie wiedzy o funduszach inwestycyjnych,
• rozwijanie i doskonalenie zasad etyki zawodowej specjalistów, inwestorów i osób zawodowo związanych z rynkiem instrumentów inwestycyjnych w Polsce,
• wspieranie procesu rozwoju rynku kapitałowego, aktywności gospodarczej i transformacji polskiego prawa finansowego,
• zbieranie i rozpowszechnianie informacji o członkach Izby i ich działalności w Polsce i poza jej granicami.

STOWARZYSZENIE EMITENTÓW GIEŁDOWYCH

Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych powstało w 1993 roku i obecnie zrzesza ponad połowę spółek giełdowych. Celem stowarzyszenia jest:

• konsolidacja środowiska emitentów i reprezentowanie jego interesów (służy wiedzą i doradztwem w zakresie regulacji rynku giełdowego oraz praw i powinności uczestniczących w nim spółek),
• aktywne uczestniczenie w procesach legislacyjnych,
• działalność szkoleniowa (szerzenie i wymiany wiedzy umożliwiającej rozwój rynku kapitałowego i nowoczesnej gospodarki rynkowej w Polsce).

STOWARZYSZENIE INWESTORÓW INDYWIDUALNYCH

Powstało w 1999 roku w celu:

• obrony interesów indywidualnych inwestorów
• popularyzacji wiedzy na temat rynku kapitałowego

Etyka uczestnika rynku

Korporacyjne samorządy działające na polskim rynku kapitałowym wypracowały swoje kodeksy dobrych praktyk. Są to zbiory reguł zwiększający transparentność działania, zwiększających zaufanie do funkcjonowania rynku kapitałowego. Działając wspólnie, wypracowały dwa dokumenty o kapitalnym znaczeniu dla rozwoju polskiego rynku finansowego: Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW i Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego

Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW.

Dobre praktyki, jako zbiór zasad ładu korporacyjnego oraz zasad określających normy kształtowania relacji przedsiębiorstw giełdowych z ich otoczeniem rynkowym, wydają się być ważnym instrumentem wzmacniającym konkurencyjność rynku. Celem „Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW” jest umacnianie transparentności spółek giełdowych, poprawa jakości komunikacji spółek z inwestorami, wzmocnienie ochrony praw akcjonariuszy także w sprawach nie regulowanych przez prawo, nie równoważonych korzyściami wynikającymi z potrzeb rynku. Dlatego też Dobre Praktyki dotyczą wyłącznie dziedzin, w których ich stosowanie może wpływać dodatnio na rynkową wycenę przedsiębiorstw, a przez to obniżać koszt pozyskiwania kapitału. Dobre praktyki są dostępne na stronach www.gpw.pl

Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego Podstawą bezpieczeństwa rynku finansowego jest etyczny wymiar działalności jego uczestników. Znaczenie stosowania dobrych praktyk dla zwiększania przejrzystości rynku i budowania wzajemnego zaufania doceniają zarówno regulatorzy rynku, jak i jego uczestnicy. Podejmując trud wprowadzenia podstawowych zasad działalności na rynku finansowym w Polsce, Komisja Nadzoru Finansowego zaprosiła przedstawicieli organizacji zrzeszającej podmioty finansowe, przedstawicieli organizacji konsumenckich oraz ekspertów. Grono to w toku wielomiesięcznej, owocnej debaty opracowało Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego nawiązując do doświadczeń korporacji skupiających podmioty operujące na polskim rynku finansowym. Kanon, liczy się z autonomią podmiotów finansowych, pozostawiając korporacjom do ich uznania przyjęcie i stosowanie zasad Kanonu.

Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego (treść)

Rynek finansowy stanowi wspólne dobro wszystkich jego uczestników, czyli podmiotów finansowych, jakimi są osoby fizyczne, prawne lub inne jednostki organizacyjne oferujące produkty lub usługi finansowe, a także ich klientów oraz innych instytucji i organizacji na nim działających. Podstawą zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa rynku jest etyczny wymiar działań podmiotów finansowych. Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego artykułuje podstawowe wartości i ideały etyczne przyświecające podmiotom finansowym, a wszystkie zasady Kanonu stanowią integralna, wzajemnie uzupełniającą się całość. Równocześnie Kanon pozostawia podmiotom finansowym oraz ich organizacjom samorządowym swobodę kształtowania i ocenę stosowania standardów etycznych w zgodzie ze specyfiką poszczególnych sektorów rynku i różnych rozwiązań organizacyjnych, a także z ich dorobkiem w tworzeniu i doskonaleniu zasad dobrych praktyk.

1.Uczciwość Podmiot finansowy działa uczciwie i rozważnie, z poszanowaniem słusznego interesu klientów i dobra rynku finansowego, oraz nie nadużywa swojej dominującej pozycji wynikającej z przewagi zasobów, w tym kwalifikacji lub kompetencji osób działających w jego imieniu.

2.Staranność i kompetencje Podmiot finansowy prowadzi działalność rzetelnie i z należytą starannością, dbając o to, by osoby działające w jego imieniu miały odpowiednie kompetencje zawodowe i przyjmowały postawę etyczna.

3.Godność i zaufanie Podmiot finansowy postępuje w sposób budzący zaufanie oraz zapewniający poszanowanie godności klientów i kontrahentów, dbając o przejrzystość swoich działań.

4.Zasoby i procedury Podmiot finansowy dysponuje zasobami oraz procedurami niezbędnymi do sprawnego wykonywania i monitorowania prowadzonej działalności i wykorzystuje je w dobrej wierze.

5.Relacje wewnętrzne Podmiot finansowy dba o kształtowanie właściwych relacji ze swoimi pracownikami i współpracownikami w duchu wzajemnego poszanowania i odpowiedzialności, zapewniając odpowiednie warunki wykonywania czynności przez pracowników oraz osoby działające w jego imieniu.

6.Zapobieganie konfliktom interesów Podmiot finansowy dąży do unikania konfliktów interesów, które mogłyby spowodować naruszenie słusznego interesu klientów, a jeżeli pomimo zachowania należytej staranności konflikt taki zaistniał – dąży do jego rozwiązania w sposób zapewniający uczciwe i rzetelne traktowanie klientów.

7.Informacje od klientów Podmiot finansowy dąży do jak najlepszego poznania potrzeb swoich klientów, w takim zakresie, w jakim może to być przydatne do dostosowania jego oferty, zakresu lub poziomu świadczonych usług do sytuacji klientów.

8.Ochrona informacji o klientach Podmiot finansowy chroni informacje o klientach i dba o to, by informacje te były wykorzystywane zgodnie z prawem.

9.Informacje dla klientów Podmiot finansowy zapewnia klientowi jasną i rzetelną informacje o oferowanych produktach i usługach oraz o związanych z nimi kosztach, ryzyku i możliwych do osiągnięcia korzyściach, ułatwiając klientowi dokonanie właściwego wyboru.

10.Profilowanie usług Podmiot finansowy stosuje wobec klientów jednolite, merytorycznie uzasadnione kryteria, które mogą różnicować jego ofertę, zakres lub poziom świadczonych usług w zależności od sytuacji klienta lub profilu grupy klientów, co nie wyklucza możliwości indywidualnego negocjowania warunków umów.

11.Rzetelna reklama Podmiot finansowy prowadząc działalność reklamową kieruje sie zasadami uczciwej konkurencji oraz dba o to, by przekazywane informacje były rzetelne i nie wprowadzały w błąd, w szczególności w zakresie ryzyka związanego z możliwymi do osiągnięcia korzyściami.

12.Reklamacje klientów Podmiot finansowy starannie, rzetelnie i terminowo rozpatruje reklamacje klientów, korzystając w miarę potrzeby z mediacyjnych i polubownych form rozstrzygania sporów.

13.Stosunki wzajemne i uczciwa konkurencja Podmioty finansowe we wzajemnych stosunkach kierują sie dobrymi obyczajami kupieckimi, z poszanowaniem zasad uczciwej konkurencji.

14.Rozstrzyganie sporów wzajemnych Podmioty finansowe dążą do rozwiązywania wzajemnych sporów, korzystając w miarę możliwości z mediacyjnych i polubownych form ich rozstrzygania.

15.Działania dla rozwoju rynku Podmioty finansowe, nie naruszając własnych interesów oraz zachowując tajemnice zawodową i tajemnice handlową, współdziałają w promowaniu dobrych praktyk rynkowych i ładu korporacyjnego oraz, w miarę możliwości, w eliminowaniu z praktyki gospodarczej zjawisk utrudniających rozwój rynku finansowego, w szczególności działań nieuczciwych, nierzetelnych lub niezgodnych z zasadami określonymi w Kanonie.

16.Stosowanie Kanonu Podmiot finansowy, który przyjął Kanon do stosowania, dba o to, by wszyscy jego pracownicy oraz inne osoby występujące w jego imieniu zapoznały sie z Kanonem i stosowały sie do jego zasad, a także udostępnia swoim klientom i kontrahentom do wglądu pełna treść Kanonu.

Bezpieczeństwo rynków finansowych - regulacje europejskie rynków finansowych, kierunki zmian

Stabilności finansowej przyznaje się tak na szczeblu krajowym jak i międzynarodowym istotny priorytet, co znajduje wyraz w instytucjonalizacji sieci bezpieczeństwa finansowego, jako ważnej konstrukcji w systemie funkcjonowania państwa i jego gospodarki. Kolejne kryzysy wykazały, że międzynarodowe organizacje, takie jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy czy Bank Rozrachunków Międzynarodowych ( BIS), są niewystarczające dla przeciwdziałania i rozwiązywania kryzysów finansowych na międzynarodowych rynkach finansowych. Zachowanie bezpieczeństwa finansowego stanowi cel istnienia sieci bezpieczeństwa dla państwa, które zainteresowane jest stabilnością rynku finansowego a szczególnie oszczędności jego obywateli. Szczególnie, w sytuacji, gdy system finansowy w Unii Europejskiej nie jest systemem finansowym opartym na rynku kapitałowym, ale zdecydowanie na bankowości. Przypadki ostatnich kryzysów finansowych pokazały, a Polska jest tego najlepszym dowodem, że właściwie funkcjonujący i bezpieczny sektor bankowy ma kapitalne znaczenie dla utrzymania stabilności systemu finansowego. Interesem każdego państwa jest zapewnienie stabilności rynków finansowych. Państwa tworzy wiec własne sieci bezpieczeństwa. Aktualnie na rynkach finansowych powstała tendencja do integracji nadzoru nad wszystkimi instytucjami świadczącymi usługi finansowe w ramach jednej instytucji nadzorczej (przykładowo KNF w Polsce). W praktyce funkcję pożyczkodawcy ostatniej instancji (Lender of Last Resort) spełnia zazwyczaj Bank Centralny, natomiast system ochrony depozytów (przykładowo BFG) należy do odrębnej instytucji, nie zawsze o wyłącznie publicznym charakterze i obowiązkowym uczestnictwie. Instytucje tworzące sieć bezpieczeństwa finansowego mają stanowić system zapobiegający powstawaniu kryzysów finansowych oraz w razie wystąpienia służyć w usuwaniu ich skutków. Unia Europejska jest unią krajów o bardzo różnych rozwiązaniach instytucjonalnych i prawnych. Przykład Nadzoru nad instytucjami finansowymi jest tego dobrym przykładem. Regulacje instytucjonalne w zakresie wzmacniania i ochrony stabilności finansowej są w poszczególnych krajach zróżnicowane. Nadzór bankowy w Unii Europejskiej, Zgodnie z przyjętą zasadą subsydiarności, ma charakter krajowy. Oznacza to, iż jego organizacja jest w poszczególnych krajach zróżnicowana. Różnice występują w zakresie: stanowienia regulacji ostrożnościowych, licencjonowania banków i kontroli działalności banków. W niektórych krajach działania te są realizowane przez jedną instytucję (system scentralizowany), a w innych krajach przez kilka instytucji (system zdecentralizowany). W jednych krajach nadzór ma charakter zintegrowany, obejmując rynek bankowy, rynek kapitałowy i rynek ubezpieczeń, w innych zaś wyspecjalizowany tj. istnieją odrębne instytucje nadzoru dla poszczególnych rynków. Podobna sytuacja jest w przypadku nadzoru nad innymi sektorami rynku finansowego. Unia Europejska utworzyła wspólny rynek, ale nie wypracowała jeszcze systemu bezpieczeństwa finansowego w formie ponad narodowym. W rozwiązaniach unijnych przyjęto, że stabilność finansowa to rozwiązania prawne i organizacyjne na trzech poziomach: krajowym, wspólnotowym i międzynarodowym. Krajowe systemy są różne w poszczególnych krajach członkowskich. Na szczeblu UE trwa obecnie proces budowy nowej architektury finansowej jednolitego rynku finansowego. Natomiast międzynarodowy system finansowy nie posiada żadnych silnych instytucjonalnych i prawnych podstaw do zarządzania i rozwiązywania regionalnych czy międzynarodowych kryzysów. Wzrastającą integracja gospodarcza i monetarna w Unii wymusza harmonizację regulacji rynków finansowych w państwach członkowskich. Tworzenie jednolitego rynku usług finansowych ( European Single Market) i trans graniczne świadczenie usług finansowych oraz obecność w krajach członkowskich zagranicznych instytucji finansowych w formie oddziałów czy spółek - córek wskazuje na potrzebę tworzenia ponad narodowych struktur sieci bezpieczeństwa. Niestety w żadnym z podstawowych dokumentów Unii nie przewidziano dotychczas, żadnych konkretnych rozwiązań w tym zakresie.,

Powołanie Europejskiego Banku Centralnego spowodowało przekazanie mu zadanie dbałości o stabilność cen. Zmieniło to dotychczasową rolę Banków Centralnych w krajach Euro. Na Europejski Bank Centralny nałożono odpowiedzialność za prowadzenie polityki pieniężnej strefy euro i sprawne funkcjonowanie systemów płatniczych. Natomiast nie nadano mu roli centralnego organu nadzoru bankowego, wskazując na zasadniczy brak kompetencji nadzorczych, które pozostawiono na szczeblu narodowym.

Integracja europejskiego rynku finansowego rodzi istotne wyzwania dla instytucji regulacyjnych i odpowiedzialnych za budowę sieci bezpieczeństwa w układzie paneuropejskim i, szerszym, międzynarodowym. Staje się to podstawowym wyzwaniem na najbliższe lata. Rozwiązania, które muszą być wypracowane będą miały bardzo istotny wpływ na rozwój rynków finansowych, lokalnie w krajach członkowski i w rozwoju rynku paneuropejskiego. W związku z rosnącą integracją odpowiedzialność za bezpieczeństwo jednolitego rynku finansowego UE przestaje być domeną wyłącznie państw członkowskich. Wymaga istnienia instytucji ponadnarodowych. Ale czy będzie to nadzór zintegrowany (tak, jak ma to miejsce przykładowo w Polsce) czy sektorowy, pokaże czas. Sądzić można, obserwując inicjatywy ostatnich miesięcy ( 2009 roku), że utworzenie Europejskiego Urzędu Jednolitego Nadzoru nad Rynkami Finansowymi może być procesem wieloletnim.

Przypisy

1. ↑ Prawo bankowe -ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, Dziennik Ustaw,rok2002.numer72, pozycja665
2. ↑ Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. z 2006 r. Nr 157, poz. 1119)
3. ↑ Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.), Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2), Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających (Dz. U. z 2000 r. Nr 119, poz. 1252, z późn. zm.) ; Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 159, poz. 1667, z późn. zm.); Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 116, poz. 1207, z późn. zm.); Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 116, poz. 1205, z późn. zm.) ; Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz. 1153, z późn. zm.) ; Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz. 1151, z późn. zm.) ; Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz. 1154, z późn. zm.); Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych; Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz. 1152, z późn. zm.) ; Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1537) ; Ustawa z dnia 15 kwietnia 2005 r. o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego (Dz. U. z 2005 r. Nr 83, poz. 719)
4. ↑ odpowiednie ustawy w przypisie o KNF
5. ↑ materiały dotyczące Umowy kapitałowej dostępne na stronie KNF-www.knf.pl
6. ↑ Jerzemowska M., Nadzór korporacyjny, PWE, Warszawa 2002,
7. ↑ K.Lis, H. Sterniczuk: Nadzór korporacyjny. Kraków: Oficyna Ekonomiczna, 2005, ss. 124-128. ISBN 83-89355-83-3.
8. ↑ Koładkiewicz I., Nadzór korporacyjny. Perspektywa międzynarodowa, Poltex, Warszawa 1999; Zalega K., Systemy Corporate Governance a efektywność zarządzania spółką giełdową, SGH, Warszawa 2003
9. ↑ niniejszy rozdział powstał wykorzystujac strony www. Zwiazków , Stowarzyszeń i Izb wyszczególniajacych cele swej działalności