Z Skrypty dla studentów Ekonofizyki UPGOW

Spis treści 1 Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego 1.1 Starzenie sie pokoleń czyli Pension Time Bomb 1.2 system zabezpieczenia społecznego w Polsce 1.3 system emerytalny w Polsce- instrumety i rozwiazania 1.3.1 Konto emerytalne , ryzyka oszczedzania na emeryturę 1.4 firmy ubezpieczeniowe

Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego

Starzenie się populacji jest szczególnie widoczne w obszarach bardziej rozwiniętej gospodarki, takich jak Stany Zjednoczone czy Europa Zachodnia (Niemcy, Holandia,Francja, Wielka Brytania itd.). W obszarach tych średnia długość życia uległa znacznemu wydłużeniu, a liczba dzieci w rodzinie znacznie zmalała. Istniejacy system zabezpieczeń społecznych, zabezpieczeń emerytalnych i opieki zdrowotnej ulega szybkiej transformacji, by sprostać wyzwaniom czasów. 100 lat po wprowadzeniu przez Bismarcka, systemu zabezpieczeń emerytalnych opartych o zasadę solidarności pokoleń- system ten zaczyna być zagrożeniem dla jego gwaranta czyli Państwa. Powód jest jeden - Starzenie się pokoleń. w historycznie utrwaloym schemacie społeczeństwa ilość młodych ludzi była zawsze większa ni z starych, gdyz ci ostatni raczej rzadko dożywali starości. A wiec w ramach solidarności pokoleń niewielkie cześci dochodów generowane przez duża ilość młodszych składało sie na swiadczenie emerytalne nielicznych statystycznie starych członków społecznośći. Gwaratem tego systemu było ( zgodnie z idea Bismarcka) - Państwo, obsługujace zbior wspomnianej cześci przychodów na cele emerytalne i ich dystrybucje . Zbieranie tych srodków to nic innego jak rodzaj podatków i środki te stanowiły cześć budżetu państwa. Jesli ilość srodków na emerytury była wystarczająca i równa zapotrzebowaniu wszystko przebiegało gładko. Ale gdy ilość starych radykalnie wzrosła a ilość młodych spadła , Państwo jako gwarant swiadczeń emerytalnych wraz ze swym budzetem stało sie zakładnikiem świadczeń emerytalnych, których udział w budzecie Państw stawał sie coraz bardziej znaczący, niestety po stronie zobowiażań.

Starzenie sie pokoleń czyli Pension Time Bomb

Starzenie sie pokoleń to proces zachodzacy w coraz to wiekszym obszarze świata. Tak jak było to wspominane w poczatkowych rozdziałach, wzrost poziomu życia i bogactwa nie tylko skutkuje wzrostem goaspodarczm i zmianami w preferencjach konsumpcyjmych ali i owocuje wzrostem długości życia , co jest intuicyjnie zrozumiałe i oczekiwane oraz zmniejszeniem sie ilośći rodzonych dzieci. Co jest o tyle niezrozumiałe ,że w trudnych warunkach najszybciej mnoża sie osobmiki, które moga wykarmić najwieksza ilość potomstwa.

Niestety Liczba dzieci rodzonych przez statystyczna kobietę w czasie jej życia maleje wraz ze wzrostem poziomu zycia lczonym jako udzial w Produkcje Krajowym Brutto na głowe mieszkańca.

Z wykresu wynika ,ze w krajach bogatszych kobiety rodza mniej dzieci niz w krajach biednych. Wspólczynnik ten w krajach Europy, w tym, i w Polsce ,ktora zalicza sie krajów o najnizszej "rodności " kobiet na swiecie( f.r= 1, 27) jest tak niski ,ze nawet nie podtrzymuje stałej liczebności ludności krajów( f.r= 2,14) i powoduje zmniejzanie sie liczby ludności. Skoro dzieci nie przybywa a ludzie żyja dłuzej to pojawia sie powazny problem z finansowaniem , życia tej cześci ludności,ktora zakończyła wiek produkcyjny i zyje ze świadczeń emerytalnych zapewnianych przez Państwo. Następuje konieczność finansowania świadczeń emerytalnych z budżetu Państwa. Wydatki te stanowia coraż większa cześć budżetu Państwa. Kraje UE przeznaczą na ten cel od 8% do 16% (a nawet 24%) PKB.Mimo tak wielkich wydatków sytuacja w kolejnych latach sie nie poprawia i coraz większa cześć budżetu jest konsumowana przez emerytów. Pojawia sie obawa o spełnienie kryteriów z Maastricht. Co robia inne kraje by zaradzić temu problemowi? Według informacji zebranych w : Pensions International December 2002 Issue no 36

• Belgia – podnoszenie wieku emerytalnego z 60 do 65 dla obu płci.

• Dania – korzystanie w pełni z dostępnych instrumentów rynku finansowego / outsourcing zarządzania aktywami

• Niemcy – reforma Reistera / obniżanie poziomu stopy zastąpnienia i wprowadzanie II-go filara / zwiększenie inwestycji w akcje do 55%

• Włochy – reforma Dini / II gi filar / dłuższy okres pracy w zamian za nie zwiększanie obciążenia podatkowego

• Hiszpania – podniesienie kwoty wolnej od podatku i zniesienie podatku na kwoty wpłacone do systemu powyżej ustalonego procentu pensji netto/ rozszerzenie zakresu możliwości inwestycyjnych

Analiza tylko działań podejmowanych w powyzszych , wybranych krajach wskazuje na stosowanie nastepujacych rozwiazań. Proponuje sie podniesienie wieku emerytalnego i zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Należy pamietać, ze kobiety średno żyja dłuzej od mężczyzn a przechodzac wczesniej od nich na emeryturę są krócej czynne zawodowo. Probuje sie tworzyć i reformować system emerytalny opirając go o inwestowanie środków na przyszłe emerytury na rynkach finansowych. Państwa rozwiniete gospodarczo z USA na czele sa liderami takich zmian systemów emerytalnych. W tych krajach zrodziło się przekonanie,że ludzie nie mogą polegać tylko na rodzinie i państwie jako gwarantach przyszłości, a powinni raczej zwrócić się w kierunku rynków finansowych i związanych z nimi instytucji, aby poprzez oszczędzanie i inwestowanie samodzielnie zadbać o swoją przyszłość. Nawet w krajach rozwijających się widać oznaki reform systemów emerytalnych. W reakcji na starzenie się populacji, rządy i konglomeraty finansowe tworzą nowe instytucje,produkty chroniące przed finansowymi konsekwencjami starości, chorób,leczenia, zabezpieczając swych klientów przed inflacją i zmianą wartości posiadanych przez nich aktywów. Można mówić o rozwoju i postępie na rynkach finansowych.

W ciągu ostatnich 50 lat największy rozwój instytucji finansowych, technik zarządzania , aktywów pod zarządem wiąże się z efektem starzenia populacji.

Jednà z konsekwencji takiego rozwoju jest to, że każdy z nas osobiście staje przed wyborem coraz bardziej skomplikowanego zestawu portfela niezbędnych dla życia instrumentów finansowych. Wyboru skomplikowanego, którego trafność wiążę się z poważnymi konsekwencjami i ryzykiem, wymagającego coraz większej wiedzy i doświadczenia. Taki rozwój rynku stawia też nowe wyzwania instytucjom finansowym. Powoduje, między innymi, to, że instytucje finansowe zmuszone są odchodzić od koncentrowania się na dostarczanych na rynek produktach w stronę rozwiązywania problemów swych klientów. Sprawa jest jednak poważniejsza niż to, powyższe stwierdzenie, pachnące trywialnością. Przecież instytucje finansowe zawsze chcą swoim produktem rozwiązać określony problem klienta albo jakiejś „grupy docelowej”. Brak dostosowania produktu do bieżącej sytuacji konkretnego klienta to nie tylko odchylenie jego sytuacji od średniej tzw. „targetu”, nie tylko wygoda i lenistwo instytucji finansowej. To problem szerszy.

system zabezpieczenia społecznego w Polsce

Powtarzając za prof. Markiem Górą-System emerytalny jest instytucjonalną strukturą wymiany międzypokoleniowej. Uczestnictwo w systemie emerytalnym może być interpretowane jako kupowanie dzisiaj przez pokolenie pracujące prawa do uczestniczenia w podziale PKB, który będzie wyprodukowany przez kolejne pokolenie pracujące w przyszłości. Z indywidualnego punktu widzenia system emerytalny jest narzędziem alokacji dochodu w cyklu życia. W okresie aktywności zawodowej jednostki kupują prawa emerytalne (w różnej formie), po przejściu na emeryturę sprzedają je. Rozpoczeta reforma sysstemu emerytalnego w Polsce stania nasz kraj w czołówce krajów świata reformujących system emerytalny.

Założenia zreformowanego system zabezpieczenia emerytalnego w Polsce.

System oparty o trzy filary.

•I FILAR - ZUS/FUS: obowiązkowy, powszechny, repartycyjny, administrowany przez państwo.

• II FILAR - PTE/OFE: obowiązkowy, powszechny, kapitałowy, zarządzany przez prywatne podmioty

• III FILAR: dodatkowy, dobrowolny, kapitałowy, zarządzany przez prywatne podmioty. Formy zbiorowe, pracownicze programy emerytalne (PPE) - tworzone przez pracodawców dla zatrudnianych przez nich pracowników. Rozwiązania indywidualne w zakresie gromadzenia uzupełniających środków na przyszłą emeryturę - funkcjonowująceć pod zbiorczą nazwą indywidualnych kont emerytalnych (IKE). Realia reformy system emerytalnego w Polsce. Wprowadzone w 1999 roku reformy systemu emerytalnego miało zapewnić państwu zdolność do realizacji zobowiązań z systemu emerytalnego przy jednoczesny ograniczeniu wydatków z ramienia Skarbu Państwa . Czyli krótko mówiąc rozłożyć odpowiedzialność za kształt i wysokość emerytury nie tylko na Skarb Państwa ale również a może nawet przede wszystkim na obywatela.

Jednym z podstawowych założeń reformy było zwiększenie bezpieczeństwa systemu emerytalnego poprzez zapewnienie wypłaty świadczeń emerytalnych z różnych źródeł - z dwóch lub trzech, dla tych którzy podejmą decyzję o dokonywaniu dodatkowych oszczędności.

Dotyczasowy system zabezpieczeń emerytalnych daje bardzo niska stope zastapienia. Stopa zastapienia to wyrazona w procentach relacja wysokości miesiecznych świadczeń emerytalnych do wysokości ostatnich, miesiecznych wynagrodzeń ze świadczonej pracy. Ta niska stopa zastąpienia jest poważnym zagrożeniem dla emerytów. 97% obecnych emerytów deklaruje, że ich jedynym źródłem utrzymania są świadczenia emerytalne

Jaka jest ich wysokość?

W lutym 2004 r przeciętna emerytura wyniosła 1219 zł Jednak około 60% emerytów otrzymało kwotę poniżej 1000 zł A ponad 6% świadczenie minimalne w wysokości 562,58 zł W lutym roku 2010 przecietna emerytura wynosi 1500 zł a najnizsza - 675,1zł.

system emerytalny w Polsce- instrumety i rozwiazania

Otwarte Fundusze Emerytalne - czyli II filar systemu emerytalnego

Otwarte fundusze emerytalne (OFE) stanowią kapitałową cześć aktualnego systemu emerytalnego. Istotą działalności otwartych funduszy emerytalnych jest gromadzenie i inwestowanie środków pieniężnych członków OFE z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego.

Fundusze emerytalne mają charakter otwarty, co oznacza, że każdy uprawniony może dowolnie wybrać fundusz, a fundusz nie może odmówić mu członkostwa. Zarazem istnieje obowiązek przynależności do funduszu dla każdej osoby objętej ubezpieczeniem społecznym urodzonej po 31 grudnia 1968 r. Fundusze emerytalne w swej strukturze i funkcjonowaniu przypominają Fundusze Inwestycyjne.

Otwarte fundusze emerytalne są odrębnymi podmiotami, mają osobowość prawną. Są jednak tworzone, zarządzane i reprezentowane w stosunkach z osobami trzecimi przez powszechne towarzystwa emerytalne (PTE) -podmioty prywatne działające w formie spółek akcyjnych.

Obydwa te podmioty podlegają nadzorowi państwa. Fundusze mając osobowość prawną, nie posiadają jednakże zdolności upadłościowej tzn. nie mogą ogłosić bankructwa - fundusz dysponuje majątkiem odrębnym od majątku towarzystwa i w przypadku ogłoszenia upadłości towarzystwa aktywa funduszu nie wchodzą w skład jego masy upadłościowej.

Aktywa OFE sa inwestowane zgodnie zasadami inwestowania i limitami przewidzianymi na poszczególne aktywa ustalonymi przez stawe o funduszach emerytalnych. Ten sam akt prawny nie przewiduje praktycznej mozliwości dywersyfikacji portfela funduszy na zagraniczne rynki instrumentów finansowych ( dywersyfikacja gospodarki kraju). Tak ścisła regulacja sposobu zarzadznia i bardzo sztywne limity inwestycyjne spowodowały,ze zwroty portfeli inwestycyjnych poszczególnych funduszy nie rożnia sie bardzo miedzy sobą.

Stopy zwrotów zaprezentowane za : Komisja Nadzoru Finansowego. Sa to stopy zwrotów od poczatku działlności.

Filar III czyli IKE i PPE

Indywidualne konta Emerytalne (IKE)są uzupełniaien emerytur pochodzacych z dwu pierwszych filarów o oszczędności indywidualne przyszłych emerytów inwestowane na rynkach finansowych. Oczywiście wielkoś kwoty i sposób inwestowanie reguluje odpowienia ustawa. w ten sposób polepszaja stopę zastapienia. IKE na rynku pojawiło sie poźniej niż Pracownicze Programy Emerytalne.

PPE - to system pozwalajacy Pracodawcy inwestować regularnie okreslona kwote pieniedzy na cel emerytury pracownika. Jest to oczywiscie forma zachety dla pracownika do świadczenia pracy na rzecz Pracodawcy, który dodatkowo , oprócz wynagrodzenia, nagradza pracownika dodatkowymi srodkami na jego emeryturę. Zachecony do oszczedzania na własna emeryturę pracownik może wpłacac dodatkowo dodatkowe kwoty na swoje konto emerytalne w ramach PPE, skutkiem czegojego emerytura moze byc w przyszłości wyższa. Składka pracodawcy to Max 7% wynagrodzenia (w praktyce ok. 4%).Składka pracownika Max 450% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce. Funkcjonowanie III filara w oparciu tylko o PPE jest niewystarczające (na koniec 2003 roku było zarejestrowanych w całym kraju ok. 240 programów emerytalnych obejmujących 100 000 pracowników). Istnienie tylko PPE stawiało w uprzywilejowanej sytuacji pracowników dużych, dochodowych firm. Sytuacja na rynku pracy, wysoki poziom bezrobocia i wynikajacy z tego rynek pracodawcy spowodował niewielkie praktyczne zainteresowanie PPE. Rozwój III filara byłt po prostu koniecznością i sta pojawienie sie Indywidualnych Kont Emerytalnych.IKE nie jest konkurencją dla PPE ale wypełnieniem luki w systemie III filara dającym możliwość indywidualnego oszczędzania na emeryturę.

Indywidualne konta emerytalne rozwiązują problem zobowiązań systemu emerytalnego. Każdy dostaje z niego tyle ile do niego włożył. Nie znaczy to jednak, że indywidualne konta emerytalne pozwalają uwolnić się od skutków starzenia się ludności. – Na to bowiem nie ma sposobu.

Rozwój III filara jest po prostu koniecznością. Funkcjonowanie III filara w oparciu tylko o PPE jest niewystarczające (na koniec 2003 roku ok. 240 programów emerytalnych obejmujących 100 000 pracowników); Istnienie tylko PPE stawiało w uprzywilejowanej sytuacji pracowników dużych, dochodowych firm

IKE nie jest konkurencją dla PPE ale wypełnieniem luki w systemie III filara dającym możliwość indywidualnego oszczędzania na emeryturę.

Ustawa regulująca funkcjonowanie IKE Przewiduje mozliwość prowadzenia konta przez cztery typy instytucji finansowych:

• fundusze inwestycyjne

jako wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego

• podmioty prowadzące działalność maklerską

wyodrębniony rachunek papierów wartościowych i rachunek pieniężny służący do jego obsługi w podmiocie prowadzącym działalność maklerską

• zakłady ubezpieczeń na życie

wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym

• banki krajowe

wyodrębniony rachunek bankowy

Kwota przeznaczona na wpłaty do IKE to wyłącznie zasoby oszczędzającego Max 150% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce.

Indywidualne oszczedzanie na włsna emeryture powoli znajduje swe miejsce w świadomości Polaków. Na to umiarkowane zinteresowanie złozyły sie nastepujace czynniki:

• Wiedza na temat IKE znikoma
• Wiedza o OFI i funduszach ubezpieczeniowych bardzo niewielka
• Większość Polaków nie orientuje się w kryteriach, jakimi powinni kierować się przy wyborze programu emerytalnego lub IKE
• Nieświadomość istnienia podatku od zysków kapitałowych.

Nalezy pamietac , ze istnieje jeszce jedna wielka bariera . Ta bariera ma charakter emocjnalny i zwyczajowy. W polskim społeczeństwie nie istnieja wzory oszczedzania a szczególnie oszczedzanai na własna emeryturę. Samodzielne oszczędzanie na emeryturę to wyzwanie zmiany zwyczajów. Nie jest to możliwe bez edukacji.

Konto emerytalne , ryzyka oszczedzania na emeryturę

Bezpieczeństwo konta emerytalnego jest niezwykle wazna sprawa w tworzenie rozwiazań emerytalnych. Mimo ,ze sprawa emerytury jest coraz bardziej sprawa osobistą kazdego obywatela to kazde państwo dba o bezpieczeństwo tych kont, zdajac sobie sprawe,że w przypaku jakiegość nieszcześcia uszczuplajacego środki zgromadzone na tych kontach, problem bedzie musiało rozwiazac samo albowiem własciciele tych nieszczęsnych kont sa obywatelami tych Państw. Doświadczenie a szczegolnie te złe tworzenia kont emerytalnych pozwoliło na wypracowywanie zasad maksymalnego bezpieczeństwa konta funkcjonujacego w ramach i opartego o rynki finansowe. Komisja europejska przykłada szczególny nacisk do bezpieczeństwa tych kont. W swoim Komunikacie - " Green Paper 1997 " Supplementary Pensions in Single Market" postawiła temat zabezpieczeń emerytalnych opartych o rozwiazania rynk kapitałowego jako priorytet.W tym dokumencie okreslono koniecznośćprzejscia od sysytemu zabezpieczeń socjalnych opartych o zobowiazania socjalne Państwa w stosunku do obywateli, czy tez systemu zobowiazań zakładów pracy, do systemów opartych na zdefiniowanej składce wpłacanej do jako własnośc inwestujacego do wspolnej puli aktywów zrzadzanych jak inwestycja długoterminowa na rynku kapitałowym.

Wspomnienie przykładu brytyjskich rozwiazń emerytalnych w myśl których Pracodawca wpłacając środki na ptrzyszłą emeryturę pracownika. Zarzadzał nimi doprowadzilo to wielkich komplikacji. Aby bowiem zapobiec skonsumowaniu środków gromadzonch na emeryturę przed osiągneciem wieku emerytalnegio ( co jest najbardziej powszechnym zagrożeniem indywidualnego oszczedzania na emeryturę) Pracodawca do czasu przejścia na emeryturę był włascicielem środków gromadzonych na emerytury pracowników i nimi zarzadzał. Ponieważ środki te były cześcia bilansu instytucji zatrudniajcejw dość naturalny spośób zosytały zainwestowane w inwestycje najlepiej rokująca czyli firme ktora zatrudniała pracowników. Niestety gdy ten segment rynku, te firme doykały trudności i kłopoty rynkowe , pracownicy nie tylko tracili prace ale i emrytury. W ten sposób taka koncentracja ryzyka została wykluczona w organizacji systemów zabezpieczeń emerytalnych.

Cechy jakie powinno spełniać konto zabezpieczeń emerytalnych zgodnie ze wspomnianym dokumentem Komisji .

1. „Transfer – neutral”

Wpłaty na emeryturę powinny być czynione przez zainteresowanego i to on powinien być jednoznacznym i pełnym właścicielem jasno określonych i posiadających wartość aktywów. czyli musi sie czuc włscicielem konta i odpowiedzialnym za swoja emeryturę by mogł pamietac,że „Oszczędzaj dla Siebie. Tego nikt nie zrobi za Ciebie”

2. „Fully portable”

Pozwalający na swobodne przemieszczanie się siły roboczej w ramach krajów UE.Konto to musi podążac za człowiekiem i nie moze być zatrzymywane przez zakład pracy czy Państwo.

3. „Fully funded”

Musi pozwalać na dywersyfikacje aktywów wśród także tych o wyższej stopie zwrotu (i uniezależniać od wahań PKB na poziomie krajowym). Tak wiec aktywa konta musza być zainwestowane w aktywa rynkowe na wielu rynkach , tak aby umozliwić włsciwa dywersyfikacje. Dywersyfikacja musi być na tyle szeroka by umozliwiała dywersyfikacje gospodarki kraju poprzez inwestycje na innych zagranicznych rynkach tak by lokalne problemy gospodarki kraju nie miały negatywnych konsekwencji dla obywateli danego kraju, członka Unii.

4. „High standards of protection”

Ochrona przed ryzykiem inwestowania poprzez własciwe , profesjonalne zarzadzanie przez licencjonowanych zarzadzajacych i pod nadzorem lokalnego Nadzoru Finansowego, przy gwarantowaniu maksymalnie wysokiego bezpieczeństwa. ( ograniczanie możliwych ryzyk).

Powyższe zasady sa własciwe i ze ze wszech miar dobre. jednakze ich zastosowanie npotkało pewne trudnosci praktyczne. Natura tych trudności ma swoje korzenie w tym, że standardy te są ponad narodowe a w ich implementacji czesto góre bierze interes narodowy. Ponadto źrodłem trudności jest często narodowa polityka podatkowa -dyskryminacja podatkowa lokalnych rozwiązań emerytalnych - Podatkowa penalizacja transferu zagranicznego.

Można zadac sobie pytanie czy zasady te spełniaja zastosowane w Polsce instytucje i konta emerytalne?

W przypadku II Filara i OFE odpowiedz jest prosta i twierdząca. Włascicielami jednostek Fundusza sa oszcędzajacy na emeryturę. Zarzadza nimi instytucja zarządzająca oddzielona od Funduszu , przez co ryzyko trudności instytucji zarzadzjacehj nie stanowia zgrozenia dla aktywów Funduszu. Fundusz jest zarzadzny przez profesjonalistów pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Akywa Funduszu spoczywaja w Banku Powierniku. Portfel inwestycji funduszu to zdywersyfikowany zbior inwestycji na rynku kapitałowym. Własciciel konta moze dysponowac nim z każdego punktu globu.

A jak analogiczne rozumowanie wyglada w przypadku kont IKE?

W przypadku konta IKE i Funduszu inwestycyjnego sytuacja wyglada tak samo jak w przypadku OFE. Natomiast w przypadku kont IKE w banku, instytucji ubezpieczeniowej i w biurze maklerskim. ,środki kota IKE są cześcia bilansu instytucji zarzadzającej i jej ryzyko bilansu stanowi ryzyko zagrożenia aktywów konta. Nić dziwnego ,że fundusz inwestycyjny jest najcześciej spotykane forma oszczedzania na emeryturę w Europie i na świecie. Co najmniej 439 mld Euro w funduszach inwestycyjnych jest zainwestowana w celach emerytalnych. Stanowi to niemniej niż 21,1% aktywów wszystkich kontynentalnych funduszy emerytalnych.

firmy ubezpieczeniowe

Ubezpieczenia można klasyfikować w zależności od przyjętego kryterium na:

• ubezpieczenia społeczne ( KRUS, ZUS)
• gospodarcze (od wydarzeń gospodarczych)
• ubezpieczenia majątkowe
• osobowe ,
• ubezpieczenia na życie oraz pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe tzw. Dział II
• ubezpieczenia morskie, a pozostałe określa się mianem lądowych).

W tej wymienionej wyzej grupie, za zabezpieczenia socjalne odpowiadahja dwie instytucje państwowe KRUS i ZUS. Pozostałe ubezpieczenia prowadzone sa na zasadach wolnorynkowych przez firmy ubezpieczeniowe( zakłady ubezpieczeniowe).

Funkcjonowanie firmy ubezpieczeniowej oparte jest na zasadzie aby zebrać więcej składek niż wypłacić odszkodowań, aby jednak te dwie wielkości conajmniej się zbilansowany stosuje się w towarzystwach ubezpieczeniowych własciwy proces obliczeń majacy na celu oszacowanie prawdopodobieństwa zaistnienia zdarzenia, które będzie skutkowało wypłatą odszkodowania. Wszystkie te obliczenia (wysokość składki, świadczeń, odszkodowań, rezerw itp.) wykonują specjaliści zwani aktuariuszami. Aktuariusze w oparciu o historyczne dane statystyczne, prognozy i regulacje prawne dokonują oszacowań prawdopodobieństw zdarzeń losowych.

Towarzystwa ubezpieczeniowe oferują nam szereg produktów ubezpieczeniowych. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej (z dnia 28 lipca 1990 r) reguluje w Polsce funkcjonowanie systemu ubezpieczeniowego opartego na rozdzieleniu ubezpieczeń osobowych i majątkowych. Wspomniana ustawa wprowadza podział ubezpieczeń na dwa działy: Dział I - Ubezpieczenia na życie i Dział II - Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe. Ta regulacja jest zgodna z wytycznymi Unii Europejskiej i kształtuje polski rynek ubezpieczeń na życie na wzór jednolitego rynku europejskiego. Ustawa jak juz wspomniani, wprowadza zakaz jednoczesnego prowadzenia ubezpieczeń z działu I i II. Rozdział obydwu działów ubezpieczeń został przeprowadzony w interesie klienta. Ma on uniemożliwić przepływ środków finansowych między firmami. Te rodzaje ubezpieczenia posiadają bowiem inne charakterystyki czasowe: Charakter ubezpieczeń na życie - to ubezpieczenia długoterminowe - sprawia, że ubezpieczyciel jest na bardzo długo w posiadaniu dużych środków finansowych. Ubezpieczenia inne niż życiowe są ubezpieczeniami krótkoterminowymi - przeważnie są to polisy jednoroczne.

Również ta ustawa specyfikuje różne rodzaje ubezpieczeń osobowych, które są zarazem produktami oferowanymi przez towarzystwa ubezpieczeniowe. Produkte te to przykładowo:

• ubezpieczenie na życie
• ubezpieczenie posagowe
• ubezpieczenie rentowe
• ubezpieczenie wypadkowe
• ubezpieczenie chorobowe

Ubezpieczenia pełnia barzo ważna role zabezpieczeniaod różnych ryzyk i zainteresownie nimi wzrasta o czym swiadcza dane przedstawione w załączonych wykresach.

Ryzyka w działalności zakładów ubezpieczeń. Zakłady ubezpieczeniowe sa spółkami prawa handlowego i konkurują o klienta na wolnym rynku tak jak wszystkie inne podmioty gospodarcze. Ich funkcjonowanie polegajace na zbieraniu składek od klientów, lokowania tych aktywów na rynkach finansowych, ocena i oszacowywanie ryzyka wystąpienia zdarzeń od następstw, od których ubezpieczaja klientów, tworzenie rezerw na wypłatę odszkodowań oraz charakterystyki czasowe tych działań powodują,że firmy ubezpieczeniowe narażone sa na szerg ryzyk. Do najistotniejszych obszarów ryzyka należy zaliczyć ( zgodnie z nomenklaturą przyjętą przez Komisje Nadzoru Finansowego):

• ryzyko kredytowe,

na które składa się:-ryzyko kontrahenta , które to ryzyko odzwierciedla straty związane z niewykonaniem zobowiązań przez kontrahentów lub pogorszeniem się ich zdolnościkredytowej. -ryzyko koncentracji - ryzyko wynikające z niskiej dywersyfikacji portfela aktywów ze względu na koncentrację emitentów/kontrahentów, jaki koncentrację produktów.

• ryzyko stopy procentowej - ryzyko, na jakie narażony jest wynik finansowy,wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w strukturze terminowej stóp procentowych, wahania zmienności stóp procentowych lub zmiany kształtu krzywej stopy procentowej.

• ryzyko zmienności cen rynkowych papierów wartościowych - ryzyko, najakie narażony jest wynik finansowy, wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w poziomie lub wahania zmienności cen rynkowych papierów wartościowych w szczególności w przypadku inwestycji w akcje,czy jednostki uczestnictwa, których strategie inwestycyjne bazują na inwestycjach w akcje.

• ryzyko kursowe/walutowe - ryzyko, na jakie narażony jest wynik finansowy,wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w poziomie lub wahania zmienności kursów wymiany walut, a także na jakie narażony jest wymóg kapitałowy, wynikające z wpływu zmiany kursu euro na minimalny kapitał gwarancyjny, którego wielkość wyjściowa została ustalona w euro.

• ryzyko katastroficzne - ryzyko wynikające ze znacznej niepewności założeń dotyczących wyceny i tworzenia rezerw, związanych ze zdarzeniami o charakterze wyjątkowym powodującym szkody o dużej wysokości.

• ryzyko otoczenia makroekonomicznego - ryzyko zmiany warunków ekonomiczno-społecznych, mających niekorzystny wpływ na zakład ubezpieczeń, między innymi, powodujących zmniejszenie przychodów z tytułu składek.

• ryzyko konkurencji - ryzyko wynikające z pojawienia się nowych ubezpieczycieli, przejęć i fuzji, rozwoju usług i nowych kanałów dystrybucji,jak również ze zmiany strategii konkurencji, stosowaniu przez konkurencjęzłych praktyk, etc.

•ryzyko prawne - ryzyko zmian warunków prowadzenia działalności i jej konkurencyjności wywołane zmianami w regulacjach prawnych i ich interpretacji, w tym ze strony organów podatkowych, organu nadzoru i w orzecznictwie sądowym oraz ryzyko wynikające z nieprzestrzegania przez zakład obowiązujących przepisów prawa.

•ryzyko rezygnacji z umów - ryzyko wynikające ze zmian w poziomie, trendulub zmienności wskaźników rezygnacji z umów, zamykania polis oraz wykupów.

Wykazane powyżej rodzaje ryzyka, na jakie narażona jest działalność firm ubezpieczeniowych, w znacznym stopniu ograniczane są są poprzez obowiązujące przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Zgodnie z przepisem art. 30 ustawy o działalności ubezpieczeniowej zarząd zakładu ubezpieczeń odpowiada za opracowanie, wprowadzenie i funkcjonowanie regulacji wewnętrznych określających sposób wykonywania działalności ubezpieczeniowej,w szczególności w zakresie czynności zleconych innym podmiotom, w tym regulaminu kontroli wewnętrznej, dostosowanych do skali prowadzonej działalności oraz wielkości i profilu ryzyka związanego z działalnością zakładu ubezpieczeń. Ponadto w kontekście ryzykzwiązanych z polityką lokacyjną zakładów ubezpieczeń należy również wskazać na przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej dotyczące prowadzenia działalności lokacyjnej przez zakłady ubezpieczeń, w tym między innymi na przepis art. 153 ustawy o działalności ubezpieczeniowej, zgodnie z którym zakład ubezpieczeń jest obowiązany do lokowania środków finansowych w taki sposób, aby uwzględniając rodzaj i strukturę prowadzonych ubezpieczeń osiągnąć jak największy stopień bezpieczeństwa i i rentowności, przyjednoczesnym zachowaniu płynności środków

Aby ocenić atrakcyjność danego towarzystwa ubezpieczeniowego a także jego pozycję na rynku bardzo przydatne są tu wskaźniki finansowe charakterystyczne właśnie dla tej branży jak również oceny firm ratingowych. Jednym ze wskaźników jest składka przypisana brutto – czyli suma wszystkich należności z tytułu umów ubezpieczenia w danym okresie sprawozdawczym. Ten wskaźnik mówi nam o pozycji rynkowej danego towarzystwa, określa rozmiary działalności. Natomiast drugim jest techniczny wynik ubezpieczeń, który wskazuje, ile firma zarobiła na swojej podstawowej działalności, czyli na ubezpieczaniu.