Z Skrypty dla studentów Ekonofizyki UPGOW

Wersja z 21:21, 19 kwi 2010

Rynek pieniężny; instrumenty i operacje

Rynek pieniężny, definicja, instrumenty, uczestnicy.

Rynek pieniężny – rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe opiewające na wierzytelności pieniężne o krótkich terminach płatności (do 1 roku).

Instrumentami tego rynku są instrumenty dłużne o stałym lub ( najczęściej) zmiennym oprocentowaniu.

Instrumenty rynku pieniężnego charakteryzuje krótki termin do zapadalności ( mniej niż jeden rok, przy czym na rynku spotkać można wiele instrumentów o zapadalności krótszej niż 90 dni. ). Są to instrumenty o niskim ryzyku inwestycyjnym albowiem emitentami ich są zazwyczaj instytucje o dobrym standingu kredytowym. Szybkość obrotu instrumentami rynku pieniężnego i brak zabezpieczeń materialnych zobowiązań pieniężnych na tym rynku stawia podmiotom prowadzacym operacje na tym rynku wymóg dobrego standingu finansowego jako warunek konieczny. Obrót instrumentami rynku pieniężnego charakteryzuje wysoka płynność a instrumenty charakteryzuje zdolność do szybkiej zamiany na gotówkę. Stąd bierze się nazwa nadawana temu rynkowi przez jego uczestników.

Podstawowymi instrumentami rynku pieniężnego w Polsce są: lokaty międzybankowe, bony skarbowe, bony pieniężne NBP, transakcje repo, sell-buy-back i buy-sell-back, swapy walutowe, krótkoterminowe instrumenty dłużne emitentów niepublicznych i bankowe instrumenty dłużne (certyfikaty depozytowe).

Rynek instrumentów krótkoterminowych jest zawsze potrzebny albowiem czasowe wymagania posiadających nadmiar pieniądza i potrzebujących pieniądze, są bardzo często rożne i nie są z sobą zsynchronizowane. Wielu z posiadających czy też potrzebujących występuje w obu rolach jednocześnie.

Instytucjami aktywnymi na tym rynku są Skarb Państwa (w Polsce reprezentowany przez Ministerstwo Finansów), Bank Centralny, banki komercyjne , firmy ubezpieczeniowe, instytucjonalni inwestorzy inwestujący oszczędności inwestorów indywidualnych (gospodarstw domowych)czyli, fundusze inwestycyjne i emerytalne oraz firmy finansowe i komercyjne. Firmy a szczególnie duże firmy nie finansowe obecne na tym rynku wykorzystują ten rynek w celu regulowania swej płynności finansowej.

Gospodarstwa domowe – których oszczędności zdeponowane w na rachunkach bankowych wraz ze środkami przedsiębiorstw, pozwalają bankom na udzielanie kredytów, stanowią ważny element w funkcjonowaniu rynku pieniężnego mimo, że rynek pieniężny funkcjonuje wręcz niewidocznie dla przeciętnego inwestora indywidualnego. Rynek pieniężny to rynek instytucji finansowych na którym transakcje dotyczą dużych kwot. Indywidualny inwestor spotkać może rynek pieniężny jeśli inwestuje on w jednostki funduszu rynku pieniężnego. Fundusze rynku pieniężnego są aktywne na tym rynku , lokując w jego instrumenty środki zgromadzone w tych funduszach przez indywidualnych inwestorów. Fundusze rynku pieniężnego to najbezpieczniejsze z funduszy. Fundusze te uznawane są przez inwestorów za bezpieczne miejsce gdzie można zainwestować czasowo swe oszczędności, szczególnie w okresach burz na rynku kapitałowym.

Rynek pieniężny istnieje praktycznie w każdym kraju by zaspakajać potrzeby lokalnych firm w stosunku do gotówki. Oprócz rynków lokalnych istnieją rynki pieniężne instytucji ponadpaństwowych ( przykładowo rynek Euro) i globalne rynki pieniężne.

Instrumenty rynków pieniężnych, jak już wspomniano, są instrumentami dłużnymi wiążą prawo własności środków pieniężnych jednej strony kontraktu ze zobowiązaniem kredytowym drugiej strony.

Rynek pieniężny nie posiada specyficznej, fizycznej lokalizacji. Instrumenty tego rynku są obracane na zasadach OTC ( Over The Counter) czyli za pomocą sieci połączeń cyfrowych instytucji finansowych . Kontrakty zmieniają swych właścicieli na zasadzie umowy dwustronnej między przedstawicielami instytucji finansowych. Osoby reprezentujące duże instytucje finansowe z reguły specjalizują się w specyficznych instrumentach.

Idea instrumentu dłużnego.

Jeśli inwestor zamierza zainwestować posiadane pieniądze , dokonuje on zamiany posiadanej dziś pewnej sumy pieniędzy ( która mógłby przeznaczyć na konsumpcję) na ogólnie mówiąc niepewną sumę pieniędzy w przyszłości. Za taka inwestycje , czyli poświecenie konsumpcji i ryzyko związane z oddaniem komuś pieniędzy i za czas tego użyczenia gotówki inwestor oczekuje kompensaty.Oddanie swoich pieniędzy , komuś ułatwia instrument finansowy prawnie wiążacy obie strony transakcji.

W przypadku instrumentu jakim jest depozyt bankowy, nagrodą są odsetki jakie zapłaci deponentowi bank.Nagroda ta powinna zależec i wzrastac wraz z liczba dni oddania kapitału i stanowić jakąs jego część.

Czyli należy się spodziewać ,że pożyczana kwota powinna być każdego dnia większa bo różnica miedzy końcową jej wartością a początkową ( pożyczana kwota) jest nagrodą – kompensatą dla inwestora. Albo, kwota końcowa jest równa początkowej ale inwestorowi są wypłacane okresowo kompensaty.

Te zasady legły u podstaw instrumentów dłużnych stałego dochodu, które można podzielić na

• Dyskontowe
• Odsetkowe

Dyskonto. Jeśli zgodzimy się z ideą konieczności stałego wzrostu wartości dla pożyczającego , pożyczonej kwoty to jej zachowanie czasie Bedze można opisać poniższym równaniem.

\(FV_n=PV(1+r)^n\,\)

gdzie :

PV - wartość początkowa na koniec okresu zerowego r – stopa procentowa dla jednego okresu n – liczba okresów FVn – wartość przyszła na koniec n – tego okresu

To równanie znane jako wartość pieniądza w czasie reguluje zasadę instrumentu dyskontowego. Przypadku instrumentu dyskontowego wiemy jaką kwotę uzyskamy na koniec „życia” tego instrumentu. Aby wiec , aby odpowiedzieć sobie na pytanie ile jest dla nas wart ten instrument dziś , musimy policzyć jego dzisiejsza dla nas wartość dla stopy kompensującej nasze ryzyko inwestycji.

Wartość dzisiejsza, bieżąca to

\(PV =FV_n/(1+r)^n\,\)

Jak widać wartość dzisiejsza jest mniejsza od przyszłej. Innymi słowy – 100 PLN dzisiaj jest warte 100PLN. Ale przyszłe 100PLN ma dzisiaj wartość zdyskontowaną przez czas . W ten sposób wyceniane są instrumenty dyskontowe. Cena nominalna instrumentu to cena końcowa. To jest powodem, że instrumenty dyskontowe są handlowane na rynku po cenach niższych od nominalnej. Różnica ceny kupna i ceny nominalnej są dochodem inwestora.

Przykłady.

Na rynku można kupić roczny instrument dłużny, dyskontem o wartości końcowej 10000PLN. Jak ustalić max cenę zakupu aby osiągnąć rentowność 8%? Odpowiedź; PV= 10000/(1+0,08)1= 9 259 PLN

Stopa dyskonta – stopa jest to stosunek kwoty dyskonta do wartości przyszłej kapitału, wyrażony w procentach.

Stopa dyskontowa umożliwia dyskontowanie, czyli przeliczenie przyszłej wartości kapitału na jej wartość bieżącą.

Przykład

Rozważmy podobnie jak w przykładzie wyżej, kupno bonów skarbowych, których termin wykupu przypada za rok, a ich wartość nominalna, po której będą wykupione przez Skarb Państwa to 10000 PLN. Gdyby sprzedać ten bon dzisiaj w warunkach rynkowych jak w przykładzie powyżej to można by uzyskac cene 9259,0 PLN . Jest to wartość dzisiejsza zdyskontowana. Wyznaczając cene dokonaliśmy zdyskontowania, czyli przeliczenia przyszłej wartości kapitału (10000 PLN) na wartość bieżącą (9259,00 PLN). Dyskonto wyniosło 741 PLN, a stopa dyskontowa:

\(r_d=\frac{10000-9259}{10000}\cdot 100%=7,41%\)

Stopa dyskontowa, a rentowność

Stopa dyskontowa nie jest tym samym, co stopa zwrotulub rentowność. W powyższym przykładzie stopa dyskontowa dla sprzedającego bony wyniosła 7,41%, ponieważ zrzekł się on 7,41% przyszłej wartości bonów celem zamiany ich na gotówkę już dziś.

Dla kupującego zakup bonów był inwestycją – wydał on 9259 PLN środków bieżących, aby otrzymać 10000 PLN w przyszłości. Zatem stopa zwrotu dla niego wyniosła:

\(r=\frac{10000-9259}{9259}\cdot 100%=8%\)

Kolejny przykład

Firma zamierza ulokować pewną kwotę wolnych środków pieniężnych na okres 9 miesięcy ( tj. 270 dni ). Bank oferuje odsetki w wysokości 5 % rocznie. Występuje także możliwość nabycia pieniężnego bonu komercyjnego 9 – miesięcznego z dyskontem 5 % tj. według ceny 95,00 zł za każde 100,00 zł nominalnej wartości. Jaka forma inwestycji jest lepsza? Odp. Dla bonu d=5x100/(100-5) X 365/270 =7,12%

W tym miejscu skorzystano z zależności pozwalającej wyliczyć wartość przy codziennej kapitalizacji odsetek.^[1].

Przypisy

1. ↑ warto przeczytać więcej o wartości pieniadza w czasie w "Analizie instrumentów rynków finansowych" tych samych autorów.