Z Skrypty dla studentów Ekonofizyki UPGOW
(→Rynek giełdowy i OTC. Rola giełd na rynku kapitałowym) |
(→Rynek giełdowy i OTC. Rola giełd na rynku kapitałowym) |
||
| Linia 384: | Linia 384: | ||
Dobrze funkcjonującą giełda powinna organizować regularne sesje, zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji, zapewniać bezpieczne rozliczenia,transakcji, posiadać szybki i bezawaryjny system informatyczny zapewniający szybkość transakcji, dbac o przejrzystość rynku, spółek i transakcji, zapewniac odpowiedni wolumen transakcji by minimalizowac ryzyko braku płynności. To wszystko musi działac w oparciu o wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np. biura maklerskie. | Dobrze funkcjonującą giełda powinna organizować regularne sesje, zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji, zapewniać bezpieczne rozliczenia,transakcji, posiadać szybki i bezawaryjny system informatyczny zapewniający szybkość transakcji, dbac o przejrzystość rynku, spółek i transakcji, zapewniac odpowiedni wolumen transakcji by minimalizowac ryzyko braku płynności. To wszystko musi działac w oparciu o wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np. biura maklerskie. | ||
Amerykański model struktury giełdy ma nastepujące cechy: giełda jest instytucją prywatno-prawną, jest zrzeszeniem kupców, pośredników i bankierów. Ma formę prawną spółki akcyjnej. Liczba Akcjonariuszy jest ograniczona. Członkostwo na giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko członkowie giełdy uprawnieni są do zawierania transakcji. Obecnie członek (akcjonariusz) giełdy to nie osoba fizyczna , a inwestor instytucjonalny majacy prawo do świadczenia usług pośredniczenia w obrocie ( usługi maklerskie). | Amerykański model struktury giełdy ma nastepujące cechy: giełda jest instytucją prywatno-prawną, jest zrzeszeniem kupców, pośredników i bankierów. Ma formę prawną spółki akcyjnej. Liczba Akcjonariuszy jest ograniczona. Członkostwo na giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko członkowie giełdy uprawnieni są do zawierania transakcji. Obecnie członek (akcjonariusz) giełdy to nie osoba fizyczna , a inwestor instytucjonalny majacy prawo do świadczenia usług pośredniczenia w obrocie ( usługi maklerskie). | ||
| - | [[Image:klk.jpg|thumb| | + | [[Image:klk.jpg|thumb|220px|udział poszczególnych kontynentów w obrocie giełdowym]] |
Rynek obrotu giełdowego nazywany jest rynkiem, publicznym i regulowanym. | Rynek obrotu giełdowego nazywany jest rynkiem, publicznym i regulowanym. | ||
Wersja z 16:25, 26 lut 2010
wstęp
Wyzwania zycia w XXI wieku
XXX
wzrost produkcyjności i konsumpcji
Globalizacja
Starzenie sie społeczeństw
Podstawowe funkcje rynków finansowych
uczetnicy rynków finansowych-alokacja oszczędności
modelowy podział rynków finansowych
transformacja parametrów czasowych, ryzyka
płynnośći głębokość rynków
Pieniadz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego
handel, pieniadz
kreacja pieniadza, rola systemu bankowego
Bank centralny na rynku pieniężnym, polityka pieniężna. Instrumenty polityki pieniężnej.
rola i niezalezność NBP
rynek pieniężny instrumenty i operacje
rynek depozytów
Instrumenty rynku pieniężnego
ryzyko na rynku pieniężnym
Rynek wymiany walut
Rynek FX- wymiany walut
Rynki finansowe to miejsce gdzie pieniądz transferowany jest do tych co go potrzebują od tych , którzy w danym momencie czasu dysponują jego nadwyżką. Handel to najstarsza ludzka aktywność. Polega ona na wymianie dóbr. Środkiem tej wymiany jest pieniądz. Pieniądz jest miara wartości dobra. Handel ma charakter globalny. Pieniądz, nad wartością którego czuwa Państwo (lub ich związek)ma charakter lokalny. To niedopasowanie usuwa rynek wymiany walut.
Obsługa wymiany walut to jedna z najdawniejszych funkcji pośredników rynku finansowego, którzy od wieków swiadczyli te usługi na rzecz kupców. W miastach włoskich usługi te świadczono na rozłozonych na rynku ławkach( banco) i stad wywodzi sie nazwa tej instytucji - bank. To , ze był to interes bardzo ryzykowny świadczy inne popularne dzis słowo. Jeśli bowiem któryś z posredników trudniacych sie wymianą walut " wypadał" z rynku na znak swego niepowodzenia zwyczajowo ławke( banco) łamał ( rumpere,rupture) - i w ten sposób ogłaszał swoje bankructwo.
Rynek na którym przedmiotem wymiany są waluty to rynek wymiany walut. Cena jednej waluty jest określana w jednostkach innej waluty. Kurs wymiany walut ( kurs walutowy) to cena waluty jednego kraju wyrażona w jednostkach waluty innego kraju. Waluty , czasem zwane dewizami to płynne zagraniczne należności pieniężne, często depozyty zagraniczne , także czeki i weksle. Kursy wymiany ustalane są przez rynek i charakteryzują się dość znaczna zmiennością . Każda transakcja wymiany wiąże się z ryzykiem zmienności kursu wymiany. Globalna wymiana dóbr- handel globalny spowodował ,że rynek wymiany waut jest najwiekszym rynkiem finansowym , biorąc pod uwagę wolumen transakcji. Przykładowo dzienny wolumen transakcji w prztykładowym dniu (kwiecień 2007 Dane- Bank for International Settlement BIS) to 3,2 biliony USD. Aby sobie lepiej uzmysłowić wielkość to 3 wyprzedza 12 cyfr. Od tego czasu wolumen dziennego obrotu rynku wymiany walut ( forex) wzrósł.
Taka wielkość obrotu jest dziesiekrotnie wieksza od dziennego, globalnego obrotu na rynku akcji. To dla porównania tak jakby każdy mieszkaniec Ziemi ( od niemowlaka do najstarszego starca) wymieniał dziennie 500USD.
Rynek wymiany walut zwany a ang. Foreign Exchange ( Forex) to rynek OTC ( over the counter), czyli zdecentralizowany rynek niewystandaryzowanych transakcji, gdzie transakcja odbywa sie przy kontakcie strony kupującej ze sprzedajacej w dowolnym miejscu. Rynek ten nie posiada jakiejś szcególnej lokalizacji( w przeciwieństwie do rynku giełdowego) ale mozna mówic o pewnych centrach rynku forex na świecie.
Rynek tansakcji forex charakteryzuje:
- bardzo wysoka płynność( na głównych walutach)
- praktyczny brak przerw w jego funkcjonowaniu.Pracuje bez przerw z wyjatkiem weekendu, rynek startuje o godz20.15 (GMT) w niedziele i kończy swe operacjew piatek o 22.00.
- bardzo niska marza transakcyjna
- olbrzymia ilość czynników wpływajacych na zmianę kursu walutowego.
- Wysokie ryzyko kursowe.
Głównymi walutami świata są:dolar amerykański- USD- ponad 43% udziału w obrotach na rynku, Euro - EUR- ponad 17% udziału w obrotach,Jen japoński JPY- ponad 8% udziału, funt brytyjski GBP-7% i frank szwajcarski-CHF-3,5%.
Waluta polska na rynku finansowym oznaczana jest skrótem - PLN.
Na rynku tym najbardziej aktywnymi uczestnikami sa banki, które zajmują sie transakcjami spekulacyjnymi i zabezpieczającymi dla swych klientów i banki centralne, prowadzace swe działanie celem ustalania kursu waluty narodowej i zarzadzania rezerwami walutowymi. Najbardziej zanaczacym uczestnikiem tego rynku jest Deutsche Bank- ktory dokonuje 21% transakcji na tym rynku.Drugim jest szwajcarski bank USB z ponad 15% udziałem w rynku.
Płynność na rynku Forex.
Płynność rynku największa jest w godzinach pracy Londynu.Największa płynność miedzy12.00 – 16.00 LDN (London i NY pracują). Płynność zależna jest od lokalnych rynków (np. Waluty skandynawskie Scandis są niepłynne w godzinach pracy Azji, podobnie waluty azjatyckie niepłynne są w czasie pracy NY). Zmniejszenie płynności redukuje rozmiar transakcji i zwiększa spread. Główne wymian głównych walut jak np. EUR/USD sa płynne cała dobę. Wielkość transakcji jaka da się przeprowadzić zależy od pary walut i pory dnia $100ml USD dla EUR/USD nie jest dużą kwotą, ale dla USD/NOK to jest duża kwota.
kursy walut
Kursy wymiany walut sa zależne od szeregu czynników.Waznymi czynnikami fundamentalnymizmiany kursów jest poziom stóp procentowych. Wyższe stopy przyciągają kapitał zagraniczny. Wyższe stopy procentowe to szansa na wyższy zysk z transakcji depozytu w danej walucie. Inwestorzy często pożyczają w walucie niżej oprocentowanej i inwestują w waluty o wysokim oprocentowaniu. Takie transakcje sa zwane Carry trade . Innymi czynnikami są : sytuacja gospodarcza danego kraju, rachunek obrotów bieżących, wzrost gospodarczy, pogorszenie gospodarcze,inflacja, bezrobocie. Na zmiane kursu maja takze wpływa inne czynniki takie jak: Analiza techniczna, trend na rynku.
Każdy może widzieć rynek inaczej i kierować się innymi jego aspektami. Rynek często zachowuje się tak jakby ignorował w/w czynniki. Koniecznym jest by potrafić się znaleźć na rynku w każdych warunkach. Każdy uczestnik rynku kieruje się swoimi opiniami – jedni patrzą na dane podstawowe( analiza fundamentalna) inni kierują się analiza techniczną a większość własną mieszanka tych metod. Na rynku nie ma sposobu na rację, należy zachować pokorę.
Kwotowanie
Dla okreslenia kursu wymiany przyjeto nastepujace zasady: Kwotowanie proste - czyli stała ilość obcej waluty zrównana z walutą lokalną.
Przykładowo: 100USD = 277 PLN
Kwotowanie odwrotne - czyli stała ilość pieniadza lokalnego zrównana z waluta obcą.
Przykład: 100PLN = 36,10 USD
Na globalnym rynku Forex przyjety został tzw." Dolar standard"- czyli zmienna ilośc lokalnego pieniądza za 1 USD. w ten sposób okresla sie kursy i podaje kwotowania. Wyjatek stanowi funt brytyjski, który jak wczesniejszy od standardu dolarowego też zajmuje znaczące położenie i waluty też sa względem niego kwotowane( nawet US dolar).
Na rynku forex kazda waluta posiada dwie ceny. Te ceny to cena kupna i cena sprzedazy . Sa one inne . Róznica miedzy ceną kupna o a sprzedaży nazywa sie " spread". Banki zawsze kupują USD za inna walutę po niższej cenie ( cena kupna) a sprzedaja po cenie wyższej (cena sprzedaży). Bank zawsze przeprowadzi transakcje w najbardziej korzystny dla siebie sposób.
Przykładowo:
USD/PLN= 2,7687/ 2,7722- czyli kupno/sprzedaż
Jesli sprzedajemy 10 000 USD- dostajemy 27 687 PLN a jesli kupujemy 10 000USD- płacimy 27 772 PLN.
Jeśli ustala sie kurs wymiany walut mniej popularnych to okreąśla sie dla nich tzw. kursy" cross". Nazwa pochodzi ze sposobu liczenia. Jeśli oblicza sie kurs waluty A względem waluty B, to wyznaczanie kursu nastepuje poprzez wycenę względem dolara. Walta A jest sprezdawana za USD a nastepnie za uzyskana kwote w USD kupuje sie walutę B. np.JPY/PLN Przykład – firma Toshiba sprzedała w Polsce komputery za złotówki. Jak zakwotuje bank japoński kupno złotówek za jeny? - bank kupi USD za PLN-2,776 bank kupi USD za JPY- 90,32 ( notowanie bankowe NBP z momentu wyliczania przykładu) Kurs= 2,776/90,32 = 0.03078 Dla porównania kurs bankowy NBP PLN/JPY z godziny danych= 0,0308 / 0,0309)
Gdy kursy wymiany ustalane w sposób powyższy i wymiana dokonywana jest natychmiastowo to taki kurs ( i transakcja) jest nazywana spot.
Kurs wymiany transakcji spot a kurs transakcji terminowej-forward,ryzyko kursowe
Banki działające na rynku wymiany walut kupują i sprzedają waluty swoim klientom. Ich stan "posiadania" walut zmienia sie bardzo szybko. Ich całkowita ekspozycja na rynku forex jest inna niż wynikajaca z bilansu przeprowadzenia transakcji kupna i sprzedaży walut dla klientów. Głównym tego powodem jest ryzyko kursowe. Jak juz było wspomniane, kurs waluty ulega szybkim wahaniom i moze to miec wielki wpływ na rentowność przeprowadzanych operacji dla banku. Banki raczej stosuja transakcje swap ( zakup natychmiastowy/ sprzedaz terminowa) aby pozyskac potrzebna walutę. Taka transakcja obniza ryzyko kursowe. Przykład: Bank rozliczajacy sie w USD potrzebje polskie złotówki. Zamiast prosto kupić je w transakcji natychmiastowej spot bank jednocześnie spfrzea je terminowo. Będzie miał w bilansie kredyt w złotówkach ale zero w pozycji wymiany. Jesli pozycja długa ( Ma) Long jest równa pozycji krótkiej Short ( winien) w przypadku waluty to w tej sytuacji używa sie terminu square- czyli nie ma ryzyka wymiany. Ze wzgledu na wahania kursowe, które występują ciągle na rynku wymiany walutowej, Dealing Room-czyli bankowy zespół dokonywujacy transakcji wymiany walut, musi bez przerwy monitorować swoja ekspozycje na ryzyko kursowei obserwować swoja całkowita pozycje w transakcjach natychmiastowych spot i pozycjach terminowych.
Transakcje terminowe forward.
klienci banków , tak jak i one same prowadząc działalnośc gospodarcza maja czesto potrzebe ustalenia kursu wymiany nie tylko na " dzis " ale tez w przyszłości. Przykładowo firma mająca swą filię w innym kraju spodziewa sie transferu wyniku finansowego wypracowanego w filli do centrali. Wynik finansowy ( wielkość transakcji ) jest znany ale nie wiadomo po jakim kursie bank dokona wymiany walut na walutę w jakiej firma prowadzi ksiegowość i rozliczenia finansowe.Znajomość kursu w wybranym momencie w przyszłości jest istotne dla działania firmy wiec banki powinne umieć je określać.
Nazwa transakcja terminowa forward stosuje dla wymiany walut w określonym momencie czasu w przyszłości po określonym wcześniej(dziś) kursie. kontrakt forward jest to zabezpieczenie dostawy waluty w przyszłości, na określonych warunkach. Stosuje się w celu zabezpieczenia przed ryzykiem zmiany kursu.
Wyliczenie kursu wymiany terminowej forward. Do wyliczania terminowych kursów wymiany należy wziąć pod uwagę stopy procentowe obowiazujace w strefach walut wymienianych. Rysunek obok ilustruje przykład . Założmy ze wymieniane waluty to Euro i USD. Posiadajac jedna z nich np. USD ( pkt A)mozemy ulokować ja na depozyt terminowy o oprocentowaniu z rynku dolaroqwego.Po okreslonym czasie bedziemy dysponowac kwota podstawowa powiekszona o wypracowany procent.( punk. B) Mozemy alternatywnie wymienić USD na Euro ( punkt C) i otrzymaną kwotę ulokować na depozycie terminowym w strefie Euro . Niech okres depozytu i terminu transakcji forward to rok. Po tym czasie w strefie euro bedziemy dysponować uzyskana w punkcie D kwotą powiekszoną o zarobiony procent (punkt D). Wynik lokowania w obu walutach powinien być sobie równoważny wiec kwota z punktu B odpowiada wartości kwoty z punktu D . Porównając ilości jednostek waluty w pktB i w punkcie d pozwala na wyliczenie kursu wymiany w okreslonym terminie. Tak wyliczany kurs wymiany jest kursem terminowym - forward.
Przykład:
Niech 1 USD w transakcji spot wymieniany jest na 1,842 CHF( franka szwajcarskiego).
Roczna Stopa procentowa w dolarach = 7.125%
Ropczna stopa procentowa w CHF= 4,625%
Klient potrzebuje dokonac wymiany tych walut za 94 dni.
Transakcja opiewa na kwote 1000000 USD
A więc licząc w USD i lokując w tej walucie po 94 dniach klient bedzie dysponował kwota równa 1000 000 USD + 18 604,17USD( odsetki za 94 dni)+ 1018604,17 USD
Liczac we frankach: Powymianie otrzyma 1841000 CHF + 223232,63 CHF ( odsetki za 94 dni)=1 863 232,60CHF
Z podzielenia kwoty we frankach przez kwote w dolarach uzyskujemy kurs terminowy wymiany za 94 dni = 1,8292 franka za dolara.
Kursy wymiany a handel międzynarodowy
Znając kurs wymiany między walutami dwu krajów, możemy ocenić ceny eksportowe produktów jednego kraju w cenach w walucie drugiego kraju. Kursy wymiany walutowej wpływają na decyzje o wydatkach konsumpcyjnych gdyż pozwalają nam na porównanie cen w różnych krajach na wspólnej płaszczyźnie .Przykład : W Internecie znajdujemy kurtkę, która bardzo nam się podoba. Kosztuje 50 USD. Cena w PLN za kurtkę , przy kursie PLN 2,77 za dolara wynosi (50x 2,77)= 138,50 PLN. Jeśli cena takiej kurtki w lokalnych sklepach jest wyższa od 140 PLN wolimy ją kupić za granicą niż w kraju. ( Dla uproszczenia koszty transportu kurtki do kraju wynoszą 0 PLN). Jeśli natomiast cena takich kurtek w naszym kraju jest niższa niż wynikająca z przeliczenia cena 138,5 PLN. Zastanawiamy się nad możliwością eksportowania tych kurtek do kraju , w którym kosztują 50 USD , by zarobić na tej różnicy. Taki sposób myślenia dotyczy wszystkich towarów. A więc kurs walutowy ma wielki wpływ na kształtowanie polityki eksportu i importu państwa i ma swoje odzwierciedlenie w bilansie płatniczym państwa. Kursy wymiany walut ulegają zmianom, Jedna waluta może wzmocnić swa pozycje względem innej (więcej jednostek waluty 2 za tyle samo jednostek waluty pierwszej) lub osłabić swoja pozycje (więcej jednostek waluty pierwszej 1 jest potrzebne teraz by otrzymać tę samą ilość waluty 2.). Wzrost wartości waluty nosi nazwę aprecjacji a jej spadek, nazywany jest deprecjacją. W szczególnym przypadku( stosowania sztywnego kursu walutowego) można mówić o dewaluacji –gdy skutkiem zabiegów administracyjnych, ulega obniżeniu kurs waluty narodowej wobec innych walut, przeprowadzony przez bank centralny np. w celu poprawienia bilansu płatniczego. W przeciwieństwie do dewaluacji, podwyższenie oficjalnej ceny waluty danego kraju w stosunku do innych walut nazywa się rewaluacją. O rewaluacji i dewaluacji można mówić w przypadku stosowania systemu kursów stałych.
Jaki jest wpływ zmian kursu walutowego na eksport i import kraju?
W przypadku deprecjacji rodzimej waluty następuje wzrost w cenach we rodzimej walucie , obcej waluty. Czyni to rodzime produkty tańsze( bardziej atrakcyjne) dla obcokrajowców a obce produkty droższe dla krajowców.
W przypadku aprecjacji rodzimej waluty, następuje obniżka cen obcej waluty. Czyni to rodzime towary droższymi dla zagranicy a obce towary tańsze dla krajowców.
Jak widać import i eksport zależą od relacji cenowych.
Czyli aprecjacja waluty : podnosi względne ceny dla eksportu (osłabia eksport).
Obniża względne ceny importu (stymuluje wzrost ).
Deprecjacja waluty , natomiast obniża względną cenę eksportu (stymuluje jego wzrost).
Zwiększa względną cenę importu ( osłabia import).
Deprecjacja (aprecjacja) lokalnej waluty względem innych walut czyni eksport tańszym(droższym) a import droższym (tańszym).
Nie bez znaczenia dla lokalnej waluty i sytuacji gospodarczej jest związek osłabienia czy wzmocnienia waluty z inflacją.
Prześledźmy ten związek na przypadku wystąpienia dewaluacji.
Zawsze istnieją takie dobra i usługi zagraniczne (np. dobra inwestycyjne, surowce potrzebne do produkcji), które mimo dewaluacji będą importowane. Ich ceny na rynku wewnętrznym wyrażone w lokalnej walucie po dewaluacji będą wyższe. Inflacja przeniesie się na całą gospodarkę. Wzrost cen dóbr i usług zagranicznych spowoduje potrzebę do zastępowania części importu produkcją krajową, która staje się opłacalna z reguły dopiero wtedy, gdy cena sprzedaży jest wyższa od ceny dóbr importowanych przed dewaluacją wyrażonej w lokalnej walucie. Wzrośnie popyt na eksport, co powoduje potrzebę przesunięcia środków produkcji z produkcji przeznaczonej na rynek krajowy. Tym samym ceny czynników produkcji związane z produkcją na eksport muszą być wyższe niż przed dewaluacją.
Kurs wymiany a stopy procentowe.
Kursy wymiany są określone przez rynek FX. Jak już było wspomniane podlegają one wahaniom rynkowym i zależą w dużej mierze od równowagi między podażą a popytem na rynku. Istotna rolą w rynku FX odgrywają transakcje terminowe. Ceny w transakcjach terminowych ( jak już zostało to wykazane w rozdziale opisującym sposób wyliczania kursu terminowego forward) maja ścisły związek z oprocentowaniem depozytów na rynkach poszczególnych walut. Waluta jest aktywem które jest inwestowane na rynkach walutowych. Inwestor , tak jak z każdej inwestycji oczekuje maksymalnego zwrotu na aktywach jakimi zarządza. Inwestując jedna walutę na rynku depozytów inwestor co prawda zna stopę oprocentowania depozytów , i stąd wie jaką ilością waluty obcej będzie dysponował w chwili zakończenia depozytu ale nie wie( nie ma pewności ) jaki będzie wtedy kurs wymiany, gdy depozyt zapadnie. Popyt na depozyty w obcej walucie podlega tym samym uwarunkowaniom co popyt na każde inne aktywa. Ryzyka jakie są związane z inwestycja to: Ryzyko zmiany rynkowej wartości i ryzyko płynności.
Posiadający martwią się o dwie cechy aktywów , oprócz zwrotu na nim : •Ryzyko zmienności rynkowej- zmienność wartości aktywa, które ma wpływ na stan posiadania. •Płynność -czyli miara łatwości z jaką aktywo może być sprzedane albo wymienione na inne dobra.
Zwrot na depozytach handlowanych na FX zależy od stóp procentowych i oczekiwanych zmian kursu. Równowaga na rynku FX wymaga zachowania parytetu stóp procentowych. Rynek FX znajduje się w stanie równowagi gdy depozyty we wszystkich walutach oferują to same zwroty na zainwestowanych aktywach (ROA).
Warunek parytetu stóp procentowych
- Spodziewany zwroty na depozytach w dwu dowolnych walutach są równe gdy mierzone są w tej samej walucie. To powoduje, że potencjalni właściciele depozytów w obcych walutach widza je jako równo atrakcyjne aktywa.
Deprecjacja lokalnej waluty dziś obniża spodziewany zwrot w lokalnej walucie na depozycie w obcej walucie. Aprecjacja lokalnej waluty dziś zwiększa zwrot w lokalnej walucie na depozycie w walucie obcej . Aby móc zdecydować czy kupić depozyt w EUR czy USD, należy obliczyć zwrot w dolarach na depozycie w euro. Na aktualny kurs wymiany maja wpływ zmiany w jego oczekiwanym przyszłym poziomie.
- Dla danych stóp procentowych i danych oczekiwaniach przyszłych kursów wymiany, warunek parytetu stóp procentowych mówi nam o aktualnych równowagowych kursach wymiany. Przykładowo: Wzrost dolarowej (euro) stopy procentowej powoduje aprecjację dolara (deprecjacje) do euro(dolara).
- Na aktualny kurs wymiany maja wpływ zmiany w jego oczekiwanym przyszłym poziomie.
ERM II- (Exchange Rate Mechanism II)- Europejski Mechanizm Kursów Walutowych
Czyli zasady przystąpienia do strefy Euro.
Jak dotychczas rozważania dotyczące pieniądza podkreślały globalny charakter handlu i lokalny charakter waluty. Lokalny charakter waluty jest wynikiem roli Państwa i jego wpływu na pieniądz. Pojecie pieniądza i jego siła jest bardzo silnie powiązany z Państwem jako twórcą i egzekutorem prawa. „Istoty waluty nie stanowi materiał z którego zrobiona jest moneta ale prawne rozporządzenia określające zasady jej używania.”-cytat z pracy G.F. Knappa ( 1905) bardzo precyzyjnie określa ten związek. Obszar na którym funkcjonuje jeden pieniądz ograniczony jest z reguły granicami Państwa. To państwo nadzoruje jakość pieniądza i jego siłę. Zdarza się ze jeden pieniądz jest środkiem płatniczym na terenie kilku państw. Granice funkcjonowania jednego pieniądza jak i przesłanki tworzenia trwałej unii monetarnej wyznaczają czynniki polityczne i gospodarcze. Tworzenie unii monetarnych ma na celu uzyskanie korzyści z wprowadzenia wspólnej waluty na terenach krajów tworzących taką unię . Unia walutowa powinna mieć na celu podniesienie dobrobytu zamieszkującej go ludności powyżej poziomu osiągniętego gdy kraje te funkcjonowały osobno. Operacja utworzenia unii to skomplikowana operacja integracji w jeden organizm rynku finansowego, towarowego, pracy oraz koordynacji polityki makroekonomicznej oraz co bardzo istotne, integracja polityczna.
Kryteria z Maastricht
Kryteria przyjęcia euro przez kraje członkowskie Unii przyjęte w 1991 roku w Maastricht. Dotyczą pięciu tzw. " kryteriów nominalnych" czyli:
- Dwa fiskalne, dotyczące:
- deficytu budżetowego
- długu publicznego
- Trzy kryteria monetarne:
- Stabilności cen
- Stabilności stopy procentowej
- Kursu walutowego
Ponadto dochodzi kryterium "polityczne" , którego zadaniem jest zapewnienie niezalezności Banku Centralnego.
Deficyt Budzetowy Warunek poziomu budżetowego okreslony został następujaco: deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych – rzeczywisty lub planowany nie większy niż 3% produktu krajowego brutto.
Poziom długu publicznego Dopuszzalna wielkośc długu publicznego została okreslona w ten sposób, że dług sektora wydatków publicznych – jako % produktu krajowego brutto – nie większy niż 60%.
Kryteria monetarne
Stabilność cen Okreslona została poprzez dopuszczalny poziom inflacji nie przewyzszjacy wiecej niz 1,5% ponad srednią stopę inflacji trzech najlepszych krajów Unii Europejskiej.
Stabilność stóp procentowych średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa niż o 2 % od średniej stopy długoterminowej obliczonej dla trzech krajów Unii o najniższym wskaźniku inflacji w roku poprzedzającym badanie.
Kurs Walutowy To kryterium ma na celu zapewnienie stabilności kursu waluty przed przystapieniem do Unii Gospodarczej i Walutowej. W praktyce oznacza to
- uczestniczenie w Europejskim Mechanizmie Kursowym (ERM II)* przez 2 poprzedzające badanie lata.
- kurs waluty własnej zbliżony do kursów centralnych w ERM II - utrzymanie normalnego pasma wahań (przyjętego przez kraj, nie większego niż +/- 15%) w stosunku do kursu centralnego wobec euro
- niedokonywanie dewaluacji wobec euro
- utrzymanie zbliżonego do ERM II kursu walutowego nie wywołuje konieczności przeprowadzania interwencji walutowych oraz wahań krótkookresowych stóp procentowych.
- Deficyt Budzetowy
Wielkość deficytu budzetowego w Polsce ilustruje rysunek w niniejszym tekście. Dla porównania deficyt w USA wyniesie w roku 2009 -12,9 % a w roku 2010- 8,5%. Jest to bowiem rok (2009) gdy skutki kryzysu sa widocze w najwiekszych gospodarkach świata w gospodarka naszego kraju nie odniosła wiekszych uszczerbków.
- Dług publiczny
Dług publiczny w Polsce wyniesie w latach 2010-2012- od 54.7 do 55% PKB- wg. Ministerstwa Finansów. Należy pamietać,że w roku 2009 – skończyliśmy spłacać Klub Paryski, czyli zadłużenie z okresu gospodarki socjalistycznej, a które to zadłuzenie było powodem kłopotów gospodarczych , które z kolei, doprowadziły, w sferze gospodarczej, do upadku tej formy gospodarki w Polsce.
- stabilność stóp procentowych.
Dane na podstawie Raportu EBC o konwergencji z maja 2008 wskazuja ,że w okresie od kwietnia 2007 – do marca 2008 wartość referencyjna wyniosła 6,5 % [2% + średnia arytmetyczna (Malta 4,8%, Holandia 4,3%, Dania 4,3%]. Poziom długoterminowych stóp procentowych w Polsce w badanym okresie wyniósł 5,7%
- Stabilność cen - czyli inflacja.
Dane na podstawie Raportu EBC o konwergencji z maja 2008: w okresie od kwietnia 2007 do marca 2008 wartość referencyjna wyniosła 3,2 %[1,5% + średnia arytmetyczna (Malta 1,5%, Holandia 1,7%, Dania 2%]. Inflacja w Polsce w badanym okresie wyniosła 3,2%
- Kurs walutowy
Dopuszczalne pasmo wahań +/- 15% dla kursu 4,0 PLN=1 EUR daje przedział 3,40 do 4,60 PLN i zostało naniesione na wykres. Gdyby Polska miała przystapić do Unii z dzisiejszym kursem Euro (tj. na poziomie 4,0 PLN) to dopuszczalne pasmo widac na wykresie. Dzisiaj nie jest dokładnie okreslona data przystąpienia Polski do strefu UGW.
Etapy przystępowania do strefy Euro.
Integracja Polski ze strefa Euro nastapi etapami:
- Etap I-Przygotowanie do wejścia w do ERM II i wejscie.
Zaczynajac liczyc czas od chwili podjecia decyzji o wejściu do ERMI do właczenia PLN do ERMII - powinno wg. planów Ministerstwa Finansów trwac ok. 6 miesiecy.
- Etap wypełnienia warunków konwergencji.
Ten etap jak to juz było powyzej wyjaśniane musi trwac 2 lata. Dwa lata wypełnianiawarunów konwergencji uznaje sie za koniec tego etapu. Dodatkowo kraj nasz musi spełnic wszelkie wymogi stowarzyszenia.
- Etap przygotowania do wprowadzenia Euro w Polsce.
Przewidywany jego okres to ok.6 miesiecy.Działania to przygotowanie zmien cen,wymiany złotego na Euro jej zasad i infrastruktury oraz inne techniczne aspekty tej zamiany. Gdy etap ten zostanie zakończony.
Polska przystąpi do strefy Euro. Od podjecia decyzji do przystąpienia powino upłynąc 3 lata.
Dlaczego Polska zamierza przystąpic do strefy Euro?
Poniżej krótkia analiza mozliwych zysków i strat: Zyski:
- ograniczenie ryzyka kursowego
- ograniczenie kosztów transakcyjnych
- wzrost zaufania rynków finansowych i walutowych
- stabilność waluty - zmniejszenie podatności na ruchu kapitału spekulacyjnego
Możliwe zyski: napływ inwestycji, mniejsze wahania cyklów koniunkturalnych, wzrost zaufania do kraju wzrost obrotów handlowych z krajami strefy euro.
Straty
- brak możliwości kształtowania własnej polityki pieniężnej
- brak możliwości regulowania napięć gospodarczych korektą kursu walutowego.
Przypadek Grecji ( 2010) jej problemów gospodarczych i napięc społecznych jest przykładem sytuacji w której regulacja kursowa waluty greckiej mogłaby byc rozwiazaniem problemów jednego Państwa i nie wplywałaby na gospodarki innych krajów członkowskich Unii
Możliwe straty:
To zmniejszenie konkurencyjności gospodarki na tle innych krajów strefy euro, zmniejszenie obrotów handlowych z krajami spoza strefy euro, konieczność uelastycznienia płac i zwiększenia mobilności kapitału społecznego, wzrost cen w pierwszym okresie, na skutek korekty cen oraz tendencji do zaokrąglania cen „w górę”
Instrumenty pochodne i syntetyczne rynku, swap i FRA
rynek kapitałowy i jego instytucje
Rynek kapitałowy- definicje
Pieniądz jest środkiem transformacji dóbr w czasie i w przestrzeni. Globalna wymiana dóbr trwa nieprzerwanie i jest jednym z wyróżników cywilizacji ludzkiej. Handel to wymiana wielu róznych towarów. Proces ten ma miejsce na rynku. Aby proces ten mógł trwac potrzebne są efektywne rynki. Poprzez rynek rozumiec należy całokształt transakcji przedmiotem obrotu na danym rynku wraz ze zbiorem instytucji je przeprowadzających lub pomagających je przeprowadzać.Transakcje te jak i instytucje są regulowane przez zespół reguł i zasad, według których przeprowadza się transakcjem oraz zbiór procedur i czynności prowadzących do zawierania transakcji. Przedmiotem obrotu moga być również nie tylko towary fizyczne ale i instrumenty finansowe. Rynek na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe to rynek finansowy.
Instrument finansowy jest umową pomiędzy dwoma stronami okreslajacą ich zależność finansową, w jakiej obie strony pozostają od chwili zawarcia tej umowy.Innymi słowy są to zobowiązania finansowe, czyli roszczenia majątkowe jednych podmiotów gospodarczych w stosunku do drugich. Dla tych, którzy potrzebują pieniędzy- emitentów tych umów są to zobowiązania (pasywa), dla posiadaczy nabywajacych te instrumenty sa to należności (aktywa).
Rynek finansowy to rynek na którym oczekiwania gotówkowe tych co mają w danej chwili gotówkę( pozycja – long)i tych którym w danej chwili jest jej brak i jej potrzebują (pozycja –short) spotykają się z sobą.
Instrumenty finansowe czyli umowy dotyczą róznych czasów ich trwania. Mozna wiec mówic o "czasie życia" instrumentów finansowych.
Biorąc aspekt czasu pod uwagę można zdefiniować rynek kapitałowy jako – rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe opiewające na wierzytelności pieniężne o terminach płatności dłuższych niż 1 rok oraz takie, w których zawarte są prawa udziałowe w wybranych rodzajach podmiotów gospodarczych. Element czasu odróżnia ten rynek od rynku pieniężnego zdefiniowanegow Rozdziale 4. a który to rynek służy temu by utrzymać bieżącą płynność finansową, dokonywane są tam transakcje o terminie do 1 roku.
Rynek kapitałowy – stworza atrakcyjnego miejsca lokowania kapitału dla inwestorów, a więc transformacja oszczędności w inwestycje (mobilizacja kapitału) . Powoduje wzrost przejrzystości obrotu gospodarczego oraz obniża cenę kapitału dla przedsiębiorców. Zwiększa elastycznośc gospodarki w dostosowywaniu sie do zmian oraz zwiększa jej innowacyjność. Rynek kapitałowy kieruje przepływy kapitału do tych sektorów gospodarki, które zapewniają najefektowniejsze wykorzystanie funduszy (alokacja kapitału). Inwestorzy inwestuja na rynku kapitałowym kapitały w różne projekty , kierując sie spodziewanymi zyskami z transakcji co pozwala na ocene wartości kapitału i ryuzyka inwestycyjnego zwiazanego z procesem inwestowania(wycena kapitału i ryzyka). Z rynkiem finansowym łaczy sie termin papieru wartościowego. Papier wartościowy - to dokument stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego w taki sposób, że bez posiadania tego dokumentu nie można wykonywać tego prawa, a przeniesienie własności tego dokumentu powoduje przeniesienie również tego prawa. Ta definicja podana za Encyklopedia Zarzadzania ma swoje korzenie w czasach gdy papiery wartościowe były rzeczywiście papierami. Dziś są to najczęściej zdematerializowanym zapisem elektronicznym. Z punktu widzenia funkcji prawnych papiery wartościowe dzielimy na:
- papiery reprezentujące wierzytelności pieniężne (np. weksle, czeki, obligacje, bony skarbowe, listy zastawne, listy hipoteczne,),
- papiery dokumentujące uprawnienia do współwłasności majątkowej ( np. akcje),
- papiery wartościowe uprawniające do zarządzania rzeczami (konosamenty w transporcie towarów).
Najpopularniejsze klasy papierów wartościowych to akcje i obligacje.Jak widać,Obligacje to papiery wartościowe, w których emitent potwierdza zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie oraz do zapłaty odsetek. Akcje to papiery wartościowe stwierdzające uczestnictwo w kapitale spółki akcyjnej jej właściciela, uprawnia do partycypacji w zyskach w formie dywidendy oraz do majątku spółki w razie jej likwidacji. Z punktu widzenia istoty papieru, to akcja jest dowodem posiadania udziału, a obligacja jest papierem dłużnym, potwierdzającym zobowiązanie emitenta wobec nabywcy
Krótka historia giełd i rynku kapitałowego
Giełdy to sztandarowe instytucje rynu kapitałowego.W róznych językach posiadaja rożne nazwy : Börse , bourse, bolsa, borsa,Биржа, lub tez anglosaskie exchange. Na ich tle polska nazwa giełda wskazuje na nieco inne pochodzenie.Blizsza analiza wskazuje na nastepujace pochodzenie tej nazwy. Exchange to z anglosaska prostotą i precyzja to miejsce wymiany . Polskie słowo "Giełda" ma swoje pochodzenie w flamandzkiej nazwie organizacji kupców - gilda. Podobne , holenderskie pochodzenie ma słowo "bourse" i mu podobne. Pochodzi od nazwiska znanej kupieckiej rodziny holenderskiej Van der Börse, u której w komnatach spotykali sie kupcy aby omawiać swój udział i zaangazowanie kapitałowe w zamorskie wyprawy kupieckie.
Powstanie i rozwój rynku giełdowego w Amsterdamie (1595-1602)
Na przełomie XVIi XVII wieku Amsterdam zdobywa znaczenie międzynarodowe.Holandia uniezależnienia się od Hiszpanii (upadek Antwerpii 1585). Nastepuje wzrost gospodarczy. Amsterdam staje sie znaczacym centrum gospodarczym do ktorego zewszad zsciagaja wszyscy chetni, ktorzy chą brać udział i tworzyć ten wzrost upatrujac w nim swej szansy życiowej. Między 1606-1620, 73% kobiet i mężczyzn którzy, zamierzali sie pobrać w Amsterdamie urodziło się poza Amsterdamem.
Rozwój handlu stawiał nowe wymogi kapitałowe.
Przed 1500, dwumiesięczna wyprawa kupiecka do Francji, Portugalii lub Hiszpanii była finansowana przez jednego kupca, samego lub ze wspólnikiem i dotyczyła jednego statku i jednorazowej wyprawy
Od 1565, bardziej ryzykowne i kosztowniejsze trwające 12 miesięcy wyprawy kupieckie do Ameryki Południowej, Afryki Zachodniej czy Karaibów, wymagały zawiązywania spółek większych kapitałowo i trwających dłużej. Zaczęto tworzyć spółki( umowy kupieckie) na czas nieokreślony- spółki określały wielkość zaangażowania kapitałowego- (udziały/ akcje). W spółkach „ brali” udział kupcy wiarygodni ze związków- gildii kupieckich.
In 1595 zaczęły się wyprawy do Azji. Były cztery razy bardziej kosztowne niż wyprawy do Afryki czy Karaibów, ale i zwroty z importu przypraw z Wysp Korzennych( dzisiejsza Indonezja)czy tez herbaty ( ktora do Europy przewiezli holendrzy)były bardzo znaczące. Podróż w dwie strony- 24 miesiące, wymagały od kilku do 15 lat na rozliczenie i rozwiązanie. Takie inwestycje wiazały sie z ryzykiem. W okresie 1595-1601 20% statków zaginęła na morzach. Pojecie ryzyka wazało sie ścisle z prowadzeniem interesów i inwestowaniem na stałe weszło do jezyka kupieckiego. Angielskie słowo "venture" , ktore tłumaczone jest na polski jako "przedsięwziecie" znaczy poprostu - ryzyko. A "Joint venture" popularnie tłumaczone na "wspolne przedsiewziecie" to nic innego jak wspólne ryzyko. Angazówanie kapitału w tak długie projekty powodowały czesto problemy płynnościowe. Zaangazowany kapitał w projekt był w nim zamrozony na długi okres. Taka sytuacja wymagała bardzo daleko siężnych rozwiazań. Nalezało stworzyć możliwości zbierania kapitału na nowe wyprawy kupieckie oferujac w zamian "Udziały " w przedsiewzieciu czyki proporcjonalny udział w zyskach i ryzyku do włożonego kapitału. ( To co dzisiaj nazywamy rynkiem pierwotnym). Musiało powstać rozwiazanie pozwalajace na możliwość sprzedzzy( nabycia) udziałów w juz funkcjonujacych przedsięwzięciach ( rynek wtórny) Tak powstały instytucje przypominajace dzisiehjsze giełdy. Nalezało znaleć rozwiazanie by móc sprzedać przywieziony z wyprawy kupieckiej towar p najlepszej , aktualnej cenie.- ( giełdy towarowe) Co wiecej mozna przecięz sprzedawać prawa do towarów ,ktore będa lub powinny być przywiezione z zamorskiej wyprawy, tak powstały instrumenty pochodne opcje i kontrakty na terminy w przyszłości- futures. Tak powstały giełdy, ktore pozwoliły na niezwykłe przyspieszenie gospodarczei wielki rozwój rynku kapitałowego. Instytucje te i rynek kapitałowy pozwalały na szybki wzrost gospodarczy, zdobycie kapitału, bogacenie sie ale nie chroniły przed ryzykiem. Rozwiazanie jakim były giełdy przetrwały do dziś ale nie tam gdzie powstały ale w koloniach holenderskich a własciwie jednej z nich, połozonej na kontynencie pólnocnoamerykańskim u ujscia rzeki Hudson, w miejscu zwanym przez odkrywców Nowym Amsterdamem a dzis nazywanym Nowym Jorkiem. Dlazego tak sie stało??? Powodem takiego stanu rzeczy jest ( wtedy i dziś)_ niedocenianie ryzyka i bezpodstawne zaufanie,ze mozna zarobić nawet nie rozumiejąc skad sie biora zyski i jakie jest ryzyko z nimi zwiazane.
Historia ryzyka na rynku kapitałowym czyli wielkie kryzysy
Szaleństwo tulipanowe w Amsterdamie (1637): początki regulacji rynku.
Szaleństwo Tulipanowe Okło roku 1593 sprowadzono na tereny dzisiejszej Holandii tulipany z Turcji. Te pustynne kwiaty cieszyły sie poczatkowo umiarkowanym zainteresowaniem. Wirusowa choroba mozaiki " Flames of Color spowodowała , ze kwiaty te o dotychczas umiarkowanej palecie kolorów zyskały niespotykane dotychczas kolory i kształty płatków. Nagle stały sie modne i pożadane. Cena ich wzrostała o 2000% wzrostu na miesiąc. Przykładowo ,jedną cebulkę tego kwiatu sprzedano za 4 tony of pszenicy, 8 ton zboża, łóżko, 4 woły, 8 świń, 12 owiec, komplet ubrania, 2 gąsiory wina 4 tony piwa, 2 tony masła, 1,000 funtów sera, 1 puchar ze srebra).
Zgodnie z informacjami zawartymi w książce Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds (napisanej w 1841roku) autorstwa brytyjskiego poety i dziennikarza, Charlesa Mackaya, w 1637 roku – kiedy bańka spekulacyjna osiągnęła swój maksymalny rozmiar – cena jednej cebulki najdroższych tulipanów wynosiła około 5,5 tys. guldenów, (a 50 guldenów wynosiła wtedy cena uncji złota- w roku 2010 cena złota osiągneła wartość 1200 USD za uncję).Jak łatwo wyliczyć jest równowartość dzisiejsza 132 000 USD. Średnia cena cebulki tulipana w roku 1637 wynosiła 784 guldeny- czyli nieco poniżej 19 000 USD. Ponieważ tulipany jak i inne płody rolne charakteryzuja sie sezonowści dostaw. Oczywiscie handlowano nimi zawierajac kontrakty terminowe i opcyjne. Wszyscy uczestnicy tych transakcji i dobrobytu jaki kreował wiedzieli ,ze na tym procederze mozna tylko i wylącznie zarobić. Az nadszedł dzień w ktorym dostawcy nie mieli komu sprzedać cebulek. A moze była to tylko plotka?. Nastapił KRACH!!!Ceny raptownie zaczeły spadać a posiadacze kontraktów terminowych i opcyjnych zawartych przed spadkiem cen nie chcieli płacic tak wysokich cen za to co miało obecniwe niska cene.Władze przyjmuja regulacje uznajaca zawarte Kontrakty Futures i opcyjne za nieskuteczne. Po tym kryzysie gospodarka holenderska kulała przez dziesieciolecia
Kryzysy Kompanii Mórz Południowych.
Kolejne kryzysy finansowe wybuchły niemal równocześnie na początku XVII wieku w Anglii, Holandii i Francji. Zaczęły tam powstawać spółki – często z udziałem państwa – które miały przynosić olbrzymie zyski z handlu z terytoriami zamorskimi. Spółki te emitowały akcje. emitenci tych akcji otrzymywali od Państwa przywilej monopolu prowadzenia tego przedsiewziecia w zamian za obietnice rozwiazania problemów finansowych tegoz Państwa. Ludzie zaczęli więc inwestować w te akcje. Ceny tych akcji (np. Kompanii Mórz Południowych w Anglii, czy Kompani Missisipi we Francji) wzrosły w krótkim czasie wielokrotnie. Inwestorzy nie rozumieli jeszcze, że wartość akcji zależy wprawdzie od wyceny rynku, ale i od wiarygodności finansowej firmy, która za nimi stoi. Akcje stały się środkiem wymiany, zastępując częściowo pieniądze ktore w nie zainwestowane. W przypadku Angli Tak i Francji scenariusz zdarzeń był bardzo podobny. Przykładowo w Anglli, idea założenia Kompanii pojawiła się w 1710 r., a jego inicjatorami byli George Caswall i John Blunt. Rok później, przy wsparciu Roberta Hardleya, pomysł został zrealizowany i do istnienia powołano Kompanię Mórz Południowych. Jej działalność miała przypominać to, czym do tej pory z powodzeniem zajmował się Bank Anglii i Kompania Wschodnioindyjska, tj. udzielaniem pożyczek wspomagających obsługę długu publicznego. Tym samym, w zamian za monopol w handlu z Ameryką Południową, Kompania Mórz Południowych dokonywała konwersji długów państwowych Wsparcie finansowe spółki, pozwalające na dokonywanie konwersji, stanowiła zaś emisja akcji Spółki. Niepewność całego przedsięwzięcia była znaczna. Z pewnościa dlatego posłużono sie kłamstwem,że porty Hiszpanii będą obsługować statki Kompanii. Na wieść o tym ceny akcji Kompanii poszybowały w górę. Załamanie cen nastąpiło pod koniec lata, 24 września 1720r, kiedy upadł Sword Blade Bank a dyrekcje spółek zaczeły nerwowo wysprzedawac posiadane przez siebie akcje.Ceny spadły i nastapił krach. Krach odbił się zarówno na inwestorach krajowych, jak i zagranicznych. Jednym z nich był kanton Berno, który 14 kwietnia 1719 roku zainwestował w akcje Kompanii 150 tys. funtów. Kwota ta szybko uległa pomnożeniu w okresie hossy, lecz fortuna przepadła wraz z giełdowym krachem pociągającym za sobą liczne upadki instytucji finansowych, m.in. Malacrida & Comp, w którym przechowywane były środki kantonu. Władze podobnie jak w kryzysie "tulipanowym" przyjęły w czerwcu Bubble Act w którym zakazano tworzenia korporacji (zniesionego w 1825 roku)i unieważniono wyemitowane akcje.
Kryzysy opisane poyżej sa wybranymi przykładami kryzysów finansowych w historii ludzkości. Spowodowały olbrzymie straty finansowe i pozbawiły nadzieji na lepsze jutro olbrzymie i silne Państwa i ich mieszkańców. Dziesieciolecia musiały przejśc by państwa te wyszły z kryzsów chociaz nie wszyskim sie to udało. Mimo,ze mechanizmy krachów finansowych sa bardzo podobne, nie zaleznie kiedy i gdzie wystepuja wskazuja na konieczność racjonalnej oceny ryzyka zwiazanego z inwestowaniem. Ocena ryzyka jest przyczyna równowagi dwu wielkich emocji rzadzacych rynkami i ich uczestnikami. Emocje te to Strach i chciwość. Każdy che zarobić jak najwiecej ale boi sie straty zainwestowanych środków. Ocena ryzyka pozwala utrzymac te emocje w równowadze. Gdy gore bierze chciwość nad strachem ceny zaczynaja gwałtownie i niewytłumaczalnie rosnąć, gdy strach, nastepuje paniczna wysprzedaz i spadek cen. Konieczność racjonalnej oceny ryzyka i zarządzanie nim wydaję sie własciwym zachowaniem na rynku w kazdych okolicznościach.
Rynek giełdowy i OTC. Rola giełd na rynku kapitałowym
Gdy Nowy York był małą faktorią handlową, otoczoną dla bezpieczeństwa murem, mur ten znalazł bardzo komercyjne wykorzystanie. Tam właśnie, spotykali sie kupcy i pośrednicy handlowi, którzy na murze tym wywieszali informacje o towarach jakie mieli na stanie i towarach, które przypłyneły na statkach. ktore właśnie zawineły do portu. Uliczka położona wzdłuz muru była miejscem zawierania transakcji. Ulica ta, do dziś nazywa sie tak samo , jak w wieku XVIII- Wall Street. 17 maja 1792 dwudziestu czterech handlujacych na Wall Street posredników podpisało akt powołujacy do życia najstarsza , funkcjonujaca do dziś giełdę. Cel jaki chcieli uzyskać to przyspieszenie obroru towarami pooprzez standaryzacje transakcji. Standaryzacja dotyczyła obrotu, wielko ści transakcji, opłatz nimi zwiazanych. Aby ceny m mogły być własciwe dla sprzedawanych dóbr transakcje obrotu nimi miały odbywać sie publicznie aby kazdy z upowaznionych do obraotu dobrami mwiedzial o transakcji aby mogł, jesli jest tylko zainteresowany wziac udział w transakcj, gdyz ten kupował kto dawał najwyzsza cene a ten sprzedawał od ktorego chciano kupić za jego cene a nikt nie dawał wyzszej. Standaryzacja wielkości transakcji i jej warunkach pozwalały na to, by handlujacy mogli skoncentrowac sie tylko na negocjowaniu ceny. Aby kazdy wiedział jak jest cena i jak transakcja jest zawierana obowiazywała zasada " open outcry" czyli publicznego,jawnego i głośnego jej zawierania. Dzieki takiemu mechanizmowi wymiana miała charakter jawny i każdy z sygnotariuszy mogł wziąc w niej udział. z czasem sygnotariusze zawierali transakcje nie tylko w swoim imieniu ale na rzecz i zlecenie innych kupców. Tak narodziły sie zasady funkcjonowania rynku publicznego, obowiazujace w niewiele modyfikowanej formie, do dziś.
Ten wstep pozwala na sformułowanie definicji giełdy. Giełda – to organizowane w ustalonym miejscu i czasie sesje handlowe, na których są przedmiotem, obrotu sa ściśle zdefiniowane dobra, w ilościach i jakości wystandaryzowanej, po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy którzy zawieraja transakcje we własnym imieniu ale na swój własny rachunek jak i na rachunek swych klientów( posrednictwo w transakcji kupna). Giełda to miejsce obrotu plus precyzyjne regulacje dotyczace: celu funkcjonowania giełdy, praw i obowiązków członków, organizacji władz, warunków i technik zawierania transakcji, form rozstrzygania sporów i reklamacji etc. Dobrze funkcjonującą giełda powinna organizować regularne sesje, zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji, zapewniać bezpieczne rozliczenia,transakcji, posiadać szybki i bezawaryjny system informatyczny zapewniający szybkość transakcji, dbac o przejrzystość rynku, spółek i transakcji, zapewniac odpowiedni wolumen transakcji by minimalizowac ryzyko braku płynności. To wszystko musi działac w oparciu o wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np. biura maklerskie. Amerykański model struktury giełdy ma nastepujące cechy: giełda jest instytucją prywatno-prawną, jest zrzeszeniem kupców, pośredników i bankierów. Ma formę prawną spółki akcyjnej. Liczba Akcjonariuszy jest ograniczona. Członkostwo na giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko członkowie giełdy uprawnieni są do zawierania transakcji. Obecnie członek (akcjonariusz) giełdy to nie osoba fizyczna , a inwestor instytucjonalny majacy prawo do świadczenia usług pośredniczenia w obrocie ( usługi maklerskie).
Rynek obrotu giełdowego nazywany jest rynkiem, publicznym i regulowanym.
Wiele towarów handlowanych jest poza giełda a informacje o ustalonych w ich trakcie cenach nie sa podawane do publicznej wiadomości. Ten rodzaj rynku nie jest szczególnie regulowany i nazywane jest rynkiem OTC (Over The Counter).
Obrót giełdowy jest obrotem bardzo wystandaryzowanym i szybkim. Wolumen obrotu na giełdach jest znaczący a ceny ustalane w transakcjach i podawane do publicznej wiedomości staja sie cenami referencyjmymi wgledem ktorych wyceniane sa posiadane towary ( aktywa). wycena taka nazywa sie popularnie "mark to market". I jest uwazana za wycenę najbardziej odpowiadajcej rzeczywistej wartości.
Rola giełdy, rola rynku obrotu giełdowego jest znaczaca dla rynków finansowych. Pozwala na atrakcyjna alokacje kapitału umożliwiając przepływ kapitału w kierunku najefektywniejszego wykorzystania. Środki finansowe kierowane są w stronę aktywów mogących przynięć najwieksze potencjalne zyski. Pozwala wartościować i porównywać rynkowo ceny aktywów, towarów, usług, papierów wartosciowych etc. Wymóg podawania do publicznej wiadomości wszelkich informacji które moga miec napływ na cene dobra handlowanego na giełdzie zwieksza transparentność rynku i pozwala na lepszą, bardziej świadome uczestnictwo w gospodarce. Wglad w rynek i procesy kontroli nad tym od czego zależy cena. W przypadku giełd papierów wartościowych jawnośc informacji stwarza mechanizm kontroli nad działaniami spółek, ktorych akcje znajduja sie w obrocie publicznym. Giełdy papierów wartościowych a ostatnio i giełdy innych aktywów pozwalaja na lokowanie oszczednosci celem ich powiekszenia. Z jednej strony inwestujacym pozwala to na zabezpioeczenie srodków na realizacje swych planów np. oszczedzania na emeryture a zdrugiej strony dostarcza srodków na rozoj firm w których akcje zostały zainwestowane. Giełda papierów wartościowych daje możliwości zdobywania kapitału na rozwój spółek.
rodzaje giełd
Giełda to infrastruktura ułatwiajaca obrót pewnymi dobrami. Ze wzgledu na charakter tych dóbr giełdy mozemy podzielic na :
Giełdy towarowe – handlują towarami masowymi, jakościowo jednorodnymi np cukrem (Tokyo Sugar Exchange), bawełną (New York Cotton Exchange), diamentami ( NYDEX – NY Diamond Exchange). metaami, produktami rolnymi.
Giełdy instrumentów pieniężnych – obrót walutami.
Giełdy usług – giełdy frachtowe (transakcje kupna, sprzedaży przewozu ładunku; giełdy ubezpieczeniowe np. Rotterdam i Amsterdam.
Giełdy papierów wartosciowych.
Mieszane – np.towarowo-pieniężne.
organizacja obrotu giełdowego, rola pośredników
rola izb rozliczeniowych
instrumenty obrotu giełdowego, podstawowe i pochodne
Akcyjny rynek giełdowy, GPW
Giełda Papierów Wartościowych- centrum rynku kapitałowego w Polsce
Gielda Papierów Wartościowych działała w Polsce w okresie XX- lecia miedzywojennego. Wojna w 1939 roku położyła kres jej istnieniu. Wraz ze zmianami gospodarczymi jakie nastapiły w latach 90- tych XX wieku w Polsce, Giełda została stworzona by rynek kapitałowy mógł wspierac transformacje gospodarcze. 12 kwietnia 1991 roku Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów reprezentujacy Skarb Państwa podpisali akt założycielski Giełdy. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie podobnie jak inne Giełdy na świecie została powołana w formie Spółki Akcyjnej, z tym wyjątkiem odrózniajacym ją od innych giełd, że w tej Spółce znaczacy udział miał Skarb Państwa. Powodem takiego rozwiązania był brak kapitału na polskim rynku kapitałowym który dopiero zaczynał swe działania. Swe operacje GPW rozpoczeła w budynku w którym przed przemianami miescił sie Komitet Centalny PZPR. 16.04.1991. odbyła się pierwsza sesja giełdowa z udziałem 7 domów maklerskich, na której notowano akcje 5 spółek. Obrót tego dnia wyniósł 1.990 PLN.
Biorąc pod uwagę cały 2008 rok GPW zajęła drugie miejsce w Europie zarówno pod względem ilości, jak i wartości IPO w całej Europie. Pod względem wartości IPO nasz parkiet uplasował się na drugim miejscu, ustępując jedynie Londynowi.GPW jest najwiekszą Giełdą w tej częsci Europy.
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie
\( \begin{table}[h]
\begin{center}
\begin{tabular}{|c|l|}
\hline
8:30--9:30 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\
\hline
9:30 &Określenie kursu na otwarcie \\ \hline 9:30 --- 16:10 & Notwania ciągłe\\
\hline
16:10 -- 16:20&Przyjmowanie zleceń na zamknięcie \\ \hline 16:20& Określenie kursu na zamknięcie\\
\hline 16:20 -- 16:30 &Dogrywka\\
\hline
8:30--9:30 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji\\
\hline
\end{tabular}
\end{center}
\caption{Harmonogram notowań ciągłych -- akcje} \tag{2}
\end{table}\)
\begin{table}[h]
\begin{center}
\begin{tabular}{|c|l|}
\hline
8:30--9:00 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\
\hline
9:00 &Określenie kursu na otwarcie \\ \hline 9:00 --- 16:10 & Notwania ciągłe\\
\hline
16:10 -- 16:20&Przyjmowanie zleceń na zamknięcie \\ \hline 16:20& Określenie kursu na zamknięcie\\
\hline 16:20 -- 16:30 &Dogrywka\\
\hline
8:30--9:30 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji\\
\hline
\end{tabular}
\end{center}
\caption{Harmonogram notowań ciągłych -- kontrakty terminowe}
\tag{3}
\end{table}
\begin{table}[h]
\begin{center}
\begin{tabular}{|c|l|}
\hline
8:30--11:00 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\
\hline
11:00 --11:15&Interwencja \\ \hline 11:15 & Określenie kursu jednolitego (fixing)\\
\hline 11:15 -- 11:45&Dogrywka \\ \hline
11:45-- 14:45 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\
\hline
14:45 -- 15:00&Interwencja \\ \hline 15:00 & Określenie kursu jednolitego (fixing)\\
\hline 15:00 -- 15:30&Dogrywka \\ \hline
15:30-16:35 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji\\
\hline
\end{tabular}
\end{center}
\caption{Harmonogram notowań jednolitych} \tag{4}
\end{table}
Zlecenia w Warsercie\index{zlecenie!rodzaje}. Składając zlecenie
inwestor musi określić: rodzaj oferty (kupno lub sprzedaż) limit
ceny lub rodzaj zlecenia bez limitu ceny termin ważności zlecenia
nazwę papieru wartościowego/instrumetu finansowego, który chce
kupić/sprzedać liczbę papierów wartościowych dodatkowe warunki
wykonania zlecenia
\begin{enumerate} \item Zlecenia z limitem ceny W tym zleceniu inwestor określa cenę po jakiej chce kupić lub sprzedać dany instrument finansowy. W przypadku kupna jest to cena, powyżej której składający zlecenie nie godzi się na realizację zlecenia, zaś dla zleceń sprzedaży jest to cena, poniżej której inwestor nie chce sprzedać papierów. \item Zlecenia bez limitu ceny \begin{itemize} \item Zlecenia PCR - Po Cenie Rynkowej\index{zlecenie!Po Cenie Rynkowej}mogą być wprowadzane na giełdę wyłącznie w trakcie notowań ciągłych z wyłączeniem okresów równoważenia rynku. Są one realizowane po cenie pierwszego najlepszego zlecenia przeciwstawnego. Niezrealizowana część zlecenia PCR staje się zleceniem z limitem ceny równym kursowi po jakim dokonana została ostatnie transakcja. Zlecenia po cenie rynkowej mogą zawierać dodatkowe warunki dotyczące wielkości minimalnej lub wielkości ujawnianej. \item Zlecenia PCRO - Po Cenie Rynkowej na Otwarcie\index{zlecenie!Po Cenie Rynkowej na Otwarcie} stosowane są przy fixingu, przyjmowane na giełdę w fazie przyjmowania zleceń na otwarcie i zamknięcie w systemie notowań ciągłych i systemie kursu jednolitego oraz w okresach równoważenia rynku. Realizowane są - odpowiednio - po kursie otwarcia, zamknięcia, po kursie jednolitym lub określonym w wyniku równoważenia. Niezrealizowana część zlecenia staje się zleceniem z limitem ceny równym odpowiednio: kursowi otwarcia, zamknięcia, kursowi jednolitemu lub kursowi określonemu w wyniku równoważenia rynku. Zlecenia te nie mogą zawierać dodatkowych warunków limitu aktywacji, wielkości minimalnej i wielkości ujawnianej oraz nie mogą być modyfikowane w fazie interwencji. \item Zlecenia PKC - Po Każdej Cenie\index{zlecenie!Po Każdej Cenie}mogą być przekazywane na giełdę we wszystkich fazach w systemie notowań ciągłych oraz w systemie kursu jednolitego, z wyjątkiem faz interwencji i dogrywki. Zlecenia te złożone w trakcie przyjmowania zleceń na otwarcie, na zamknięcie, na notowania jednolite oraz w okresie równoważenia rynku podlegają realizacji - odpowiednio - po kursie otwarcia, zamknięcia, kursie jednolitym lub kursie określonym w wyniku równoważenia rynku. Zlecenia PKC nie podlegają modyfikacji w fazie interwencji. Natomiast w fazie notowań ciągłych, z wyjątkiem okresów równoważenia rynku, jeżeli na realizację czeka co najmniej jedno zlecenie przeciwstawne z limitem ceny, zlecenie PKC podlega realizacji po cenie lub cenach zgłoszonych wcześniej, a niezrealizowanych najlepszych zleceń przeciwstawnych. \end{itemize} \end{enumerate}\index{zlecenie!warunki dodatkowe} Jeżeli w chwili składania zleceń po każdej cenie w fazie notowań ciągłych w arkuszu zleceń nie ma zleceń przeciwstawnych z limitem ceny, zapewniających pełną realizację zlecenia PKC, rozpoczyna się proces równoważenia rynku, a zlecenia PKC tracą ważność. Zlecenia PKC jak i PCRO nie są przyjmowane w przypadku warrantów, praw poboru i na pierwszą sesję, na której notowany jest dany papier wartościowy. Dodatkowe warunki wykonania zlecenia: z minimalną wielkością wykonania - Wmin warunek wielkości ujawnianej - WUJ zlecenia z limitem aktywacji - LimAkt W przypadku zleceń z tym samym limitem ceny i warunkiem limitu aktywacji, o kolejności ich realizacji decyduje: w fazie notowań ciągłych (z wyjątkiem równoważenia): czas przyjęcia - w przypadku zleceń z tymi samymi limitami aktywacji, lub czas ujawnienia - w przypadku zleceń z różnymi limitami aktywacji w przypadku zleceń realizowanych po kursie otwarcia (zamknięcia), kursie jednolitym, kursie określonym w wyniku równoważenia - czas przyjęcia na giełdę. Zlecenia z limitem aktywacji ujawnione w trakcie notowań ciągłych oraz w wyniku określenia kursu otwarcia (zamknięcia), kursu jednolitego lub kursu określonego w wyniku równoważenia pozostają w arkuszu zleceń jako zlecenia bez warunku limitu aktywacji.
\index{zlecenie!termin ważności} Zlecenia mogą mieć termin ważności określony w formie konkretnej daty, oznaczony jako do końca sesji giełdowej, ważność domyślna,
do pierwszego wykonania lub warunek wykonaj lub anuluj. Zlecenie
ważne do pierwszego wykonania obowiązuje do momentu zawarcia pierwszej transakcji (lub pierwszych transakcji, jeżeli zlecenie realizowane jest jednocześnie w kilku transakcjach). Zlecenie jest realizowane natychmiast po wprowadzeniu i może zostać zrealizowane tylko częściowo. Jeżeli będzie zrealizowane częściowo, niezrealizowana część traci ważność. Zlecenia te mogą być przekazane na giełdę we wszystkich fazach w systemie notowań ciągłych oraz w systemie kursu jednolitego, z wyjątkiem fazy interwencji. Zlecenie z oznaczeniem ważności wykonaj lub anuluj ważne jest do momentu zawarcia pierwszej transakcji (lub pierwszych transakcji, jeżeli zlecenie realizowane jest jednocześnie w kilku transakcjach). Zlecenie jest realizowane natychmiast po wprowadzeniu, ale wyłącznie w całości - nie może być zrealizowane częściowo. W przypadku gdy układ zleceń w arkuszu po przeciwnej stronie nie pozwala na realizację zlecenia w całości, traci ono ważność. Należy pamiętać, że jeżeli w fazie notowań ciągłych lub w fazie dogrywki w chwili składania zlecenia z oznaczeniem ważności do pierwszego wykonania albo wykonaj lub anuluj, w arkuszu zleceń brak zleceń przeciwstawnych z limitem ceny umożliwiającym zawarcie transakcji, zlecenie traci ważność.
\section{Regulowany rynek pozagiełdowy}
Rynek pozagiełdowy\index{rynek!pozagiełdowy} (over-the-counter,
OTC) to instytucja umożliwiająca obrót akcjami niecieszącymi się
wystarczającym zainteresowaniem inwestorów by być notowane na
giełdzie\footnote{Wejście na gieldę jest dosyć kosztowne znane są
duże koncerny (np Apple Computer Inc.) które z własnego wyboru
pozostają na rynku pozagiełdowym} bądź śa spółkami nowopowstałymi,
obligacjami komunalnymi, niestandaryzowanymi kontraktami
terminowymi itp. Najbardziej znanym rynkiem pozagiełdowym jest
NASDAQ\index{NASDAQ} (National Association of Securities Dealers
Automatic Quatation) - notuje się na nim prawie 6000 walorów. W
Polsce funkcję tę pełni Centralna Tabela Ofert
(CTO),\index{Centralna Tabela Ofert} która działa od grudnia 1996
roku.
Przypisy
- ↑ Najaktualniejsze informacje można znaleźć na oficjalnej stronie GPWW: http://www.gpw.com.pl/
- ↑ Podobne systemy wykorzystywane są m.in. w Paryżu, Brukseli, Amsterdamie, Chicago oraz Singapurze.
Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe.
finasowanie kapitałem i długiem
emisja akcji, IPO, kolejne emisje, zasady, rola memorandum
czy warto buyć spółka publiczną
Emisja instrumentów dłużnych,- obligacjepapiery komercyjne- zasady- obrót.
Venture capital i private equity
Oszczędnosci gospodarstw domowych
rola oszczedności w gospodarce
struktura oszczędności w Polsce
Inwestowanie oszczędnosci- ryzyko zarzadzania
Mit zysku bez ryzyka
Każda decyzja wyboru ma swoje uwarunkowania. Szczególnie wyraźnie widać to przy inwestowaniu. Nie ma bowiem zysku bez ryzyka. Rynkiem, między innymi rządzą dwie siły : strach i chciwość. Każdy chciałby zarobić jak najwięcej ale boi się. Rynek daje szansę ale kosztem ryzyka. Im większe ryzyko tym większa szansa na zysk ale i na stratę. Każdy ma inny poziom akceptacji strachu. Indywidualnie należy wybrać taki sposób inwestowania aby móc spać spokojnie. Nie boją się tylko te osoby , które nie maja pojęcia o ryzyku. Należy podkreślić, że jest różnica między ryzykiem a hazardem. Rynek to nie hazard. Hazard to cos co nie da się kontrolować. Hazard występuje w grach losowych. Na rynku się nie gra. Na rynku się inwestuje a ten proces zakłada znajomość i kontrolę ryzyka.
Zarządzanie nadwyżką finansową
Zarówno firmy jak i osoby fizyczne dysponują pewnymi środkami finansowymi ,ktore nie sa konieczne by przeznaczyć je na konsumpcje czy tez finansowanie działalności gospodarczej.Środki te mozna zainwestować na rynkach finansowych, tak by generowały dochody kapitałowe przez dłuzszy lub krótszy okres inwestycji. Inwwestycja na dłuzszy okres albo zarządzanie bieżącą płynnościa to proces racjonalnego wyboru instrumentów finansowych i ograniczania ryzyka tego procesu. roces alokowania środków wymaga podobnej logiki działania, przyczym w przypadku zarzadzania gotówka wymaga dodatkoweej analizy zwiazanej z wymogami płynnosciowymi i ekonomia procesu inwestowania i likwidacji inwestycji.
Zarzadzanie płynnością
Wyzwania rynkowe stojące przed gospodarką zmuszają wszystkich odpowiadających za zarządzanie do poszukiwania bardziej efektywnych i tańszych metod zarządzania każdym odcinkiem działalności. Wyzwanie to dotyczy nie tylko firm produkcyjnych czy usługowych, ale i organizacji, fundacji oraz jednostek administracji państwowej i samorządowej. Gotówka - niedoceniana jako klasa aktywów, ostatnio cieszy się niebywałym zainteresowaniem. Zarówno jej brak, jak i nadmiar, spędza sen z oczu właścicielom i osobom zarządzającym firmami. Brak gotówki uniemożliwia bowiem realizację celów biznesowych (produkcyjnych i sprzedażowych), a jej nadmiar zmniejsza efektywność działania. Krótka analiza myślowa prowadzi do wniosku, że gotówkę należy traktować podobnie jak zapasy w działalności operacyjnej firmy. Oznacza to, że gotówka musi być „na składzie” i musi być dostępna w każdej chwili. Z praktycznych obserwacji poziomu gotówki w firmie widać jak nieregularne krzywe obrazują jej stan i jak wiele jest na nich wzrostów i spadków. Jeśli gotówka „leży” w firmie, to oczywiste jest, że „nie pracuje”, zatem ”nadmiar” trzeba zainwestować, ale tu rodzi się szereg pytań. W co zainwestować? Ile kosztuje inwestowanie? Jakie informacje trzeba mieć by ocenić właściwie ryzyko inwestycji, czy posiadamy odpowiednie zasoby zarówno intelektualne jak też materialne, aby samodzielnie prowadzić proces alokacji, czy możemy obniżyć ryzyko? Czy jesteśmy pewni, że będziemy mieli dostęp do gotówki w każdej chwili i że jej ilość nie zmniejszy się? Wiele pytań zostaje bez odpowiedzi, gdyż zarządzanie gotówką jest przedsięwzięciem niezmiernie trudnym. Do tego dochodzi ocena efektywności kosztowej dokonywanych operacji, księgowanie i jego koszty itd.
Optymalizacja poziomu gotówki w firmie
Traktując gotówkę jako zapas i optymalizując jej poziom „na składzie”, czyli opierając się na tzw. modelu Baumola1 można po procesie optymalizacji uzyskać wynik określający optymalny poziom gotówki w kasie firmy. Wynosi on:
\(P_{opt}=\sqrt{\frac{2 T D}{i}}\)
gdzie i- to stopa procentowa, D - roczny poziom płatności gotówkowych firmy, a T to koszty transakcji (koszt umorzenia instrumentu finansowego w którym lokowana jest gotówka). Optymalny poziom gotówki jest wyższy gdy koszty transakcji są wysokie lub stopy procentowe niskie. Powyższy model funkcjonuje dobrze tak długo jak firma równomiernie „zużywa” zapas gotówki. Ale nie zdarza się to często i jest uproszczeniem. W świecie realnym często sa tygodnie gdy skutkiem płatności faktur do firmy wpływają duże sumy i obserwuje się duży strumień wpłat netto a też są tygodnie gdy firma musi płacić dostawcom i wtedy są wypływy netto gotówki. Biorąc pod uwagę możliwość wypływów i wpływów gotówki netto, inaczej do tworzenia modelu zarządzania gotówką podeszli Miller i Orr2 zakładając, że fluktuuje ona w górę i w dół. Istnieje poziom górny, po przekroczeniu którego gotówka lokowana jest w krótkotrwałe instrumenty finansowe i poziom dolny, gdy trzeba sięgnąć do rezerw i zlikwidować pozycje w krótkoterminowych instrumentach finansowych. Po przyjęciu jeszcze pewnych uproszczeń , wspomniani autorzy wyliczyli optymalny poziom gotówki jako równy:
\(R=\sqrt[3]{\frac{3 f \sigma^2}{4r}}\) gdzie: f- koszty transakcji, - wariancja dziennych przepływów gotówki. r –stopa procentowa. Ten sposób zarządzania gotówką przeszedł szereg testów . Słabością tego modelu jest założenie, że przepływy dzienne są całkowicie nieznane. Żaden z zarządzających na taki luksus sobie obecnie nie może pozwolić.W praktyce gospodarczej gotówka, a raczej zarządzanie nią, wymaga coraz więcej wysiłku i umiejętności. Metoda, jaką przyjmie firma w wyborze sposobu wyznaczania maksymalnego, optymalnego poziomu gotówki zależy w dużej mierze od przyjętej w swej praktyce polityki zarządzania majątkiem obrotowym. W praktyce gospodarczej gotówka, a raczej zarządzanie nią, wymaga coraz więcej wysiłku i umiejętności. Metoda, jaką przyjmie firma w wyborze sposobu wyznaczania maksymalnego, optymalnego poziomu gotówki zależy w dużej mierze od przyjętej w swej praktyce polityki zarządzania majątkiem obrotowym.
Kryteria decyzyjne w procesie inwestycyjnym
Jest wiele sposobów zagospodarowania nadwyżek gotówki. Istnieją jednak pewne uniwersalne zasady, które należy starannie rozważyć biorąc pod uwagę proces alokacji. Pierwsze kryterium, które musi być starannie analizowane, wynika z natury gotówki jako zapasu. Dla prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa gotówka jest konieczna i jeśli została wypracowana to nie może zmaleć w procesie alokacji. Taki sposób myslenia dotyczy równiez lokowania środków, ktore zamierzamy inwestowac na okres dłuzszy. Pierwszym kryterium gospodarki gotówką jest więc bezpieczeństwo alokowanych środków. Kolejnym kryterium jest płynność alokowanych środków. Środki te muszą być dostępne w każdym momencie, gdy są potrzebne. Kolejnym kryterium jest stopa zwrotu z procesu alokacji - efektywna stopa zwrotu, czyli beneficje z procesu alokacji pomniejszone o koszty procesu zarządzania, księgowania, – o czym często się zapomina. Bezpieczeństwo lokowania to szerokie spektrum zagadnienia ryzyka i sposobów jego minimalizacji. Ryzyko, jakie należy w tym miejscu rozważyć to przede wszystkim ryzyko kredytowe instrumentu używanego w procesie alokacji oraz ryzyko kredytowe instytucji, w której posiadaniu znajdą się nasze środki (bank, emitent papieru wartościowego, itd.). Płynność– gotówka jest rezerwą, która może być potrzebna w każdej chwili. Zarządzanie płynnością to szukanie równowagi miedzy tym, że nie zainwestowana gotówka nie pracuje a nawet ulega dewaluacji a potencjalnymi kłopotami firmy, która posiada zainwestowane środki, ale nie ma, czym płacić swych codziennych zobowiązań, co może w skrajnych przypadkach prowadzić do naliczania karnych odsetek. Efektywną stopę zwrotu z zainwestowania gotówki utożsamia się najczęściej z odsetkami od zainwestowanej gotówki. Przy wyliczaniu efektywności procesu alokacji i stopy zwrotu należy wziąć pod uwagę dni „bezodsetkowe” – czyli dni w których pieniądze nie pracują, przepływając między instytucjami. Do kosztów należy wliczyć nie tylko opłaty, ale też koszty samego procesu zarządzania (w tym księgowania operacji), czyli wynagrodzenia osób zatrudnionych w procesie zarządzania. Trzy przedstawione powyżej kryteria są podstawowym zestawem kryteriów stosowanych w przypadku każdego z opisanych poniżej sposobów lokowania gotówki.
Inwestowanie samodzielne na rynkach finansowych- ryzyka inwestycyne
Ze względu na to, że omawiane inwestycje dotyczą rezerw, najważniejsze pytanie, jakie powstaje brzmi: kiedy można zamienić posiadaną inwestycję na gotówkę bez umniejszania kwoty poprzednio zainwestowanej. Takie postawienie sprawy wyklucza inwestycje w instrumenty właścicielskie a wykorzystanie instrumentów dłużnych ogranicza do krótkoterminowych. Konsekwencją tego ograniczenia jest wybór miedzy krótkoterminowymi papierami dłużnymi a instrumentami rynku pieniężnego. Najważniejsze kryteria, którymi należy się kierować przy tego typu wyborze to ryzyko kredytowe, zbywalność i termin do wykupu. Ryzyko kredytowe odnosi się do możliwości spłaty przez emitenta papieru wartościowego, certyfikatu depozytowego, lokaty bankowej na czas i w całości zainwestowanej kwoty wraz z należnymi odsetkami. Zwyczajowo przyjmuje się, że dług zaciągnięty przez Skarb Państwa jest pozbawiony ryzyka. Ze względu na to, że firmy inwestują chwilowe nadwyżki gotówki, celem inwestycyjnym takich operacji są instrumenty, których poziom ryzyka kredytowego jest niski lub zerowy. Ryzyko stopy procentowej – odnosi się do zachowania się instrumentu finansowego w przypadku zmian rynkowych stóp procentowych. Generalnie relacja zmiany ceny instrumentu dłużnego w przypadku zmiany stóp procentowych nosi cechy korelacji ujemnej. Znaczy to, że przy wzroście stóp procentowych cena instrumentu dłużnego maleje. Znaczy to, że jeśli po wzroście stóp procentowych firma zmuszona będzie zbyć, nabyty przed zmianą, dłużny papier wartościowy, to zbędzie go po niższej cenie, co prawdopodobnie uszczupli kapitał. Ryzyko kursowe - jeśli instrument dłużny jest denominowany w innej walucie niż waluta, w której prowadzimy codzienne rozliczenia, to zmiana kursu a szczególnie umocnienie się PLN, jeśli jest to nasza waluta rozliczeniowa, może grozić stratą z inwestycji. Zbywalność polega na tym jak szybko jesteśmy w stanie upłynnić posiadany instrument dłużny, przed terminem jego wykupu, bez narażania się na zbyt niską cenę jego sprzedaży. Instrumenty rynków finansowych mogą się znacznie różnić swą zbywalnością. Główną przesłanką oceny płynności danego instrumentu jest istnienie aktywnego rynku wtórnego obrotu tym instrumentem - jakie są na nim obroty i ilu jest na nim aktywnych uczestników. Zaleca się inwestować w instrumenty łatwo zbywalne, czyli płynne. Termin do wykupu, zapadalność – aby minimalizować ryzyko zmienności stóp procentowych firmy zazwyczaj ograniczają się do inwestycji w papiery dłużne o terminie do wykupu odległym o nie więcej niż rok. Dłuższe papiery są bardziej czułe na zmienność stóp procentowych. W inwestycjach gotówki bezpieczeństwo kapitału jest sprawą nadrzędną. W związku z tym należy inwestować w instrumenty rynków finansowych o bliskim terminie zapadalności i wysokiej płynności. Takie instrumenty jednak charakteryzuje niska stopa zwrotu. Minimalizacja ryzyk poprzez dywersyfikację- w przypadku samodzielnego inwestowania, inwestor narażony jest na koncentrację ryzyka gdyż nominały papierów dłużnych są wysokie i często przewyższają kwotę, którą dysponuje detaliczny inwestor. Nabywając zaś samodzielnie papier dłużny inwestor bierze na siebie całe jego ryzyko. Dywersyfikacja jest niezwykle trudna i możliwa tylko dla zrządzających dużymi aktywami.
Zarządzanie nadwyzkami finansowymi poprzez outsourcing do firmy asset management.
Na rynku działają licencjonowane i nadzorowane instytucje zarządzania aktywami popularnie zwane asset management. Zlecenie tym instytucjom zarządzania gotówką jest często stosowanym rozwiązaniem. Licencjonowani doradcy inwestycyjni zarządzają w imieniu firmy gotówką na podstawie podpisanej umowy, w której określona jest strategia rynkowa zarządzania.Strategię taka należy precyzyjnie okreslić i opisac w umowie. Operacje prowadzone są w imieniu i na ryzyko klienta. Podobnie jak w przypadku samodzielnego alokowania gotówki, należy samodzielnie księgować wszelkie operacje związane z procesem inwestycyjnym. Jeśli skorzysta się z usług banku Powiernika i umieści się swoje środki na rachunku powierniczym w takim banku uzyska się ochronę od ryzyka bilansu instytucji zarządzającej, co jest wskazane, mimo, że usługa taka kosztuje.
Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania
FUNDUSZE INWESTYCYJNE
Biorąc pod uwagę ryzyka samodzielnego inwestowania , potrzebę zbudowania nie tylko strategii inwestowania ale i strategie ograniczenia ryzyka dość atrakcyjną opcja wydaje się możliwość przyłączenia się ze swoimi aktywami do grupy inwestorów w podobnej sytuacji i razem pozwolić , by ktoś z dużym doświadczeniem zarządzał tymi pieniędzmi razem. Taka większą ilość pieniędzy pozwala na lepsza dywersyfikacje gdyż pozwala nabyć instrumenty o znacznych wartościach nominalnych często niedostępnych dla indywidualnego inwestora. Lepsza dywersyfikacja i umiejętności profesjonalne zarządzającego stwarzają nadzieję na znacznie lepsze od prób indywidualnych wyniki. Taki sposób myślenia legł u podstaw zrodzenia się idei wspólnego inwestowania. Idea wspólnego inwestowania polega na gromadzeniu odrębnych i rozproszonych środków finansowych inwestorów indywidualnych w celu ich wspólnego, efektywnego inwestowania w różne instrumenty, głównie na rynku finansowym.
Początki wspólnego inwestowania siegaja wieku XVIII (wg.TheOrigin of Mutual Funds’ by K. Geert Rouwenhorst)gdy holenderski kupiec i makler Adriaan Van Ketwich, zaproponował wielu małym inwestorom udział we wspólnych przedsiewzieciach w formie powiernictwa, w celu umożliwienia im uzyskania dywersyfikacji na którą osobno nie mogli sobie pozwolić. Zawyczaj idea utworzenia pierwszego funduszu wspólnego inwestowania przypisywana jest szkockiemu przedsiębiorcy Robertowi Flemingowi. R. Fleming dostarczając swe produkty do Stanów Zjednoczonych zdobył doświadczenie na tamtym ryku i odgrywał znaczącą role w odbudowie i restrukturyzacji kolei żelaznych w USA. W ten sektor rynku zainwestował znaczące własne kapitały ale widząc potrzeby i szanse większych inwestycji zaproponowałw 1873 roku, innym przedsiębiorcom aby powierzyli mu swoje środki , które on w ich imieniu inwestował na rynku USA. Ten sposób działania znalazł szybko naśladowców i wiele takich przedsięwzięć powstało , szczególnie na rynku amerykańskim zaczynając burzliwą historię wspólnego inwestowania.
Istnieje wiele form prawnych zbiorowego inwestowania. W dokumentach dotyczacych zbiorowego inwestowania Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), wskazuje się istnie trzech głównych, akceptowalnych form organizacji takiego procesu.
- Forma spółki
Fundusz jest oddzielną spółką, której aktywa należą do firmy zarządzającej. Udziałowcami spółki zarządzającej są inwestorzy.
- Forma powiernictwa( trust).
Określona grupa aktywów jest wydzielona i zarządzana przez Powiernika ( Trustee) na rzecz i korzyść innej Strony – Beneficjenta. Inwestor jest beneficjentem Powiernika i posiada jednostki powiernicze.
- Forma kontraktowa
Inwestor wchodzi w kontrakt z firma Zarządzającą, która decyduje się odsprzedać określony portfel aktywów i zarządzać tym portfelem w imieniu końcowego inwestora. Inwestor posiada proporcjonalna cześć portfela.
Na wspólnym rynku finansowym Unii Europejskiej istnieją rożne formy prawne organizacji wspólnego inwestowania ( przypisy TFI)wypracowane w krajach członkowskich . W Polsce regulacje prawne dotyczące funduszy inwestycyjnych kładą szczególny nacisk na bezpieczeństwo inwestorów . Szczegółowe informacje na ten temat można znaleźć( ustawa o fubdinw i Prawa i obowiązki). Fundusze inwestycyjne w Polsce. Na polskim rynku usługi wspólnego inwestowania oferowane sa w formie funduszy inwestycyjnych- zarzadzajacym jest Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych a podstawą prawną funkcjonowania jest Ustawa o Funduszach Inwestycyjnych, oraz firmy ubezpieczeniowe, - w formie funduszu kapitałowego. Czym różni się inwestowanie w formie funduszy inwestycyjnych w porównaniu do innych form zarządzania?
W Przypadku wpłaty pieniędzy na lokatę bankowa albo na ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy pieniądze wpłacane są do w.w instytucji finansowej i wchodzą w skład bilansu tej instytucji. Instytucja ta jest spółka prawa handlowego a jej właścicielami są Akcjonariusze Spółki.
W przypadku inwestowania w fundusze inwestycyjne polskie regulacje tego rynku oferują inne rozwiązanie pokazane poniżej:
Wpłaty inwestorów odbywają się do funduszu inwestycyjnego. Fundusz inwestycyjny jest niezależną spółką, której właścicielami są wyłącznie inwestorzy funduszu. Funduszem zarządza Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych, spółka niezależna od Funduszu. Aktywa Funduszu nie są aktywami spółki zarządzającej. Nad bezpieczeństwem aktywów inwestorów czuwa dodatkowo Bank Powiernik, bank o szczególnej charakterystyce polegającej na tym, że aktywa w powiernictwie nie wchodzą do masy upadłościowej, czyli są bezpieczne i należą do Funduszu nawet w przypadku upadłości banku.
Fundusze inwestycje posiadają następujące cechy które mogą być atrakcyjne dla inwestora, wiele z nich ogranicza ryzyka inwestowania:
• Polityka inwestycyjna – statut.
Statut będący forma umowy z klientem i opisujący jak będą inwestowane jego środki wraz z lista ryzyk i sposobów ich ograniczania. Fundusze bardzo skrupulatnie przestrzegają zapisów statutowych, wiec nie należy je czytać ze zrozumieniem aby np. nie dziwić się dlaczego zarządzający wybranym funduszem akcji z nastaniem bessy nie sprzedał wszystkich posiadanych przez fundusz akcji i nie trzyma pieniędzy w gotówce mimo, ze rynek wciąż spada. Może tak jest zapisane w statucie.
• Aktywa – bank powiernik Nad bezpieczeństwem aktywów czuwa Bank Powiernik (Depozytariusz).
• Nadzór Komisji Nadzoru Finansowego. Bieżący nadzór KNF nad funkcjonowaniem zarządzania wypełniania obowiązków statutowych przez TFI.
• Określone koszty Koszty zarządzania i inne wyraźnie określone w statucie.
• Codzienna publikacja wyników Wyniki funduszy inwestycyjnych regularnie podawane są do wiadomości publicznej. W przypadku funduszy otwartych w każdy dzień roboczy.
• Prostota księgowania W przypadku inwestowania w fundusze inwestycyjne księguje się tylko zakup jednostek funduszy i ich umorzenie a nie ( jak w przypadku asset management wszystkie operacje nabycia i zbycia aktywów.)
Nie bez znaczenia jest odroczenie obowiązku podatkowego. Podatek od zysków kapitałowych w przypadku funduszy inwestycyjnych naliczony jest tylko w momencie umarzania jednostek przez inwestora a nie w przypadku zapadania każdej lokaty funduszu i zbycia aktywów funduszu. Idea przyświecająca rynkowi funduszy inwestycyjnych polega na tym, ze każdy powinien zajmować się działaniem w którym posiada największe doświadczenie. Indywidualny inwestor zdobywa swe oszczędności praca oparta na jego umiejętnością i doświadczeniu., przekazując zarządzaniu profesjonalistom, którzy poświęcają tej czynności swój cały czas i umiejętności. TFI oferują dla swych klientów rożne rodzaje funduszy. Fundusze te różnią się nie tylko polityka inwestycyjną, możliwością konwersji miedzy różnymi strategiami inwestycyjnymi alei pod względem doświadczenia inwestorów. Najpopularniejsze fundusze skierowane do indywidualnych klientów to fundusze otwarte. Dla bardziej zaawansowanych wiedzy o rynkach finansowych inwestorów rynek oferuje fundusze specjalistyczne i fundusze zamknięte. W przypadku takich inwestycji od inwestora wymagana jest wysoka znajomość rynku.
Zaletami inwestowania w fundusze inwestycyjne są:
• dywersyfikacja portfela
• profesjonalne zarządzanie
• relatywnie niskie koszty
• duża płynność inwestycji
• elastyczność wyboru strategii inwestycyjnej
• bezpieczeństwo inwestycji
• nieograniczony pośredni dostęp do instrumentów rynku kapitałowego,
• usługi dodatkowe dla uczestników funduszy( raporty okresowe i sprawozdania finansowe funduszy)
Ze względu na sposób inwestowania i grupy instrumentów finansowych w które inwestują fundusze można podzielić tak jak jest to pokazane poniżej:
Generalnie fundusze akcyjne dzieli się na : -Indeksowe- czyli pasywne , odtwarzające w praktyce skład indeksu rynku i jego zachowanie. -Aktywne – czyli takie w których zarządzający dobiera do portfela funduszu spółki kierując się wypracowaną metodą zmierzającą do zwiększenia wartości portfela i opisana w Statucie funduszu . - Sektorowe – inwestujące w akcje spółek z wybranego sektora gospodarki krajowej lub wybranej części gospodarki globalnej. Lub tez spółek wybranego sektora geograficznego lub gospodarczego ( BRIC) opisane szczegółowo w Statucie. Fundusze mające w swoim portfelu mieszankę instrumentów akcyjnych i dłużnych to fundusze hybrydowe. Fundusze takie zamierzają korzystać z możliwości dawanych przez rynek akcji zwiększając bezpieczeństwo portfela udziałem instrumentów dłużnych . jeśli relacje między częścią portfela zainwestowana w instrumenty dłużne jest ścisłe określona a cześć dopełniająca do 100% jest zainwestowana w akcje to są to fundusze zrównoważone. Jeśli część dłużna określona jest w zakresie od..do , co w konsekwencji wpływa na odpowiednie zachowanie się części dopełniającej do 100% wartości portfela zainwestowanej w akcje to takie fundusze nazywane są funduszami elastycznego inwestowania . Fundusze które statutowo mogą cały portfel zainwestowany w akcje spieniężyć i zainwestować w części lub całości w instrumenty dłużne gdyż zarządzający dostrzega wielki potencjał w rynku instrumentów dłużnych a możliwość strat na rynku akcji( lub odwrotnie) to fundusze elastycznej alokacji aktywów. Jak widać można z różnych instrumentów, rożnych rynków finansowych stworzyć fundusze inwestujące w różne mieszanki tych instrumentów. Ta kategoria to fundusze inne hybrydowe. Fundusze dłużne to zbiór fundusze inwestujące w papiery dłużne. Ich podział odbywa sie biorąc pod uwagę rodzaj emitenta papierów dłużnych. Bezpieczeństwo tych funduszy wiąże się z bezpieczeństwem kredytowym Emitenta. Kategoria najbezpieczniejsza z tej grupy to fundusze inwestujące w papiery dłużne emitowane przez Skarb Państwa. Jest to kategoria funduszy papierów Skarbowych. Fundusze inwestujące w papiery dłużne emitowane przez spółki prawa handlowego zarówno obligacje jak i krótkoterminowe papiery dłużne tzw. Papiery komercyjne to fundusze papierów dłużnych firm. Fundusze inwestujące w obligacje municypalne , czyli papiery dłużne emitowane przez samorządy lokalne to fundusze papierów samorządowych. Dla funduszy inwestujące w inne , nie wymienione tutaj papiery dłużne zarezerwowana jest kategoria fundusze inne dłużne. Fundusze rynku pieniężnego i gotówkowe tom specyficzna klasa funduszy , której portfele składają się instrumentów pieniężnych krótkoterminowych instrumentów dłużnych. Szczególnie fundusze rynku pieniężnego to fundusze o niezwykle precyzyjnie określonej polityce inwestycyjnej, regulowanej przez Ustawę o funduszach inwestycyjnych zakresie Fundusz Rynku Pieniężnego. Fundusze te posiadają najniższe możliwe ryzyko funduszy inwestycyjnych ograniczając ustawowo ryzyko zmiany kursu walutowego, ryzyko kredytowe , ryzyko stopy procentowej . Fundusze gotówkowe to kategoria funduszy inwestujących podobnie jak fundusze rynku pieniężnego ale nie spełniające co najmniej jednego z kryteriów wymienionych w ustawie.
Klasyfikacja funduszy a ryzyko. Fundusze inwestycyjne różnią się między sobą poziomem ryzyka wiążącym sie z rodzajem instrumentów finansowych, w które lokują swoje aktywa. Różnice wiążą się również z horyzontem czasowym inwestycji i celami inwestycyjnymi. Praktycznie pod wzgledem ryzyka, nie ma dwóch identycznych funduszy inwestycyjnych. Najprostszym sposobem oceny ryzyka jest posłużenie sie klasyfikacją funduszy. Poniewaz klasyfikacja bazuje na klasach aktywów w które inwestuja fundusze w ten sam sposób ryzyko tych aktywów wpływa na ryzyko funduszy.
Ten prosty sposób nie oddaje jednak w pełni ryzyka portfela aktywów funduszu. Inwestor powinien szczególnie uważnie zapoznać się ze statutem funduszu, prospektem informacyjnym, najświeższymi sprawozdaniami finansowymi. Kierowanie się wyłącznie nazwą klasyfikacji funduszu, przy ocenie, w jaką grupę aktywów będzie on inwestował, a co za tym idzie, z jakim ryzykiem wiąże się ta inwestycja, może okazać się błędne. Na przykład nazwa "fundusz obligacji" jest bardzo ogólna. Nie wiadomo, czy są to obligacje skarbowe, czy emitowane przez Spółki,papiery krajowe czy zagraniczne i jakie kraje, branże czy też konkretne przedsiębiorstwa reprezentują główne składniki portfela funduszu. Na większość tych pytań odpowiedź znaleźć można w trakcie uważnej lektury wymienionych wyżej publikacji. Ryzyko inwestycji w fundusze wiąże sie , jak juz wspomniano z plaowanym okresem inwestowania. Fundusze inwestycyjne, ze swej natury , to raczej narzędzie do inwestowania długoterminowego. Wyjątek stanowią fundusze rynku pieniężnego i gotówkowe , które to instrumenty wykorzystuje sie do bieżącego zarządzania gotówką. Temu zagadnieniu, czyli funduszom rynku pieniężnego został poświecony odrębny rozdział niniejszego opracowania. Poniższy rysunek pokazuje zmianę ceny jednostki jednego z najstarszych funduszy Inwestycyjnych na polskim rynku- funduszu Pioneer Zrównoważony FIO. Jak widać inwestycja kilkunastoletnia w ten fundusz daje ponad 1800% zwrotu w tym czasie , mimo wahań krótkoterminowych.
Funduszeinwestycyjne, bezpieczeństwo inwestora
Bezpieczeństwo środków finansowych inwestora i jego interes jest w przypadku funduszy inwestycyjnych centrum uwagi, nie tylko TFI ale i Nadzoru Finansowego. Przepisy prawne obowiązujące w Polsce należą do najbardziej nowoczesnych w świecie i bardzo drobiazgowo regulują ryzyko w przypadku funduszy inwestycyjnych. Fundusz inwestycyjny utworzony zgodnie z Ustawą o Funduszach Inwestycyjnych jest odrębną osobą prawną niezależną od firmy zarządzającej i zobowiązania tej ostatniej nie wpływają na kondycje funduszu, którego jedynymi właścicielami są inwestorzy. Funduszem zarządza profesjonalnie Towarzystwo posiadające odpowiednie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Jednym z warunków otrzymania takiego zezwolenia jest posiadanie odpowiednio wykwalifikowanej kadry profesjonalistów. Wszystkie Fundusze inwestycyjne w Polsce zanim rozpoczną działalność muszą uzyskać od Komisji stosowne zezwolenie, muszą również publikować prospekt informacyjny zawierający wszystkie niezbędne informacje o funduszu, a także są zobowiązane do publikowania półrocznych i rocznych sprawozdań finansowych. Nad operacjami funduszy pełni ciągły nadzór kilka instytucji. Aktywa funduszu inwestycyjnego, czyli to, w co fundusz zainwestował pieniądze wpłacone przez uczestników są przechowywane w banku powierniczym (Depozytariuszu), który musi spełniać określone wymagania, aby móc prowadzić taką działalność. Aktywa te są traktowane na innych zasadach niż wszystkie inne, które bank przechowuje. W przypadku kłopotów banku, ta część środków jest w całości chroniona. Ponadto zadaniem takiego banku jest bieżąca kontrola działalności inwestycyjnej funduszu. Fundusz inwestycyjny jest instytucją prawnie i finanso¬wo niezależną od Towarzystwa, które nim zarządza. Nawet gdyby Towarzystwo przestało istnieć fundusz inwestycyjny nadal funkcjonuje, a opiekę nad nim przejmuje Bank Depozytariusz lub inne towarzystwo. Ponadto widzisz gdzie dokładnie są inwestowane Twoje pieniądze. Bardzo ważne jest to, że wartość jednostki uczestnictwa jest bezpośrednio powiązana z wartością portfela inwestycyjnego funduszu, czyli nabytymi przez niego akcjami, obligacjami, bonami skarbowymi. Taki mechanizm powoduje, że aktywa funduszu (nabyte papiery wartościowe) są zawsze równe jego zobowiązaniom (pieniądzom powierzonym przez uczestników do inwestowania). Fundusz w przeciwieństwie do banku nie inwestuje pożyczonych pieniędzy, lecz tylko swoje. W portfelu inwestycyjnym funduszu znajduje się wiele różnych papierów wartościowych. Nawet jeśli jeden z nich odnotowuje stratę to inne przynoszą zysk.Inwestując w Fundusz inwestycyjny ze względu na jego limity narzucone przepisami prawa, inwestor automatycznie nabywa bardzo dobrze zróżnicowany (zdywersyfikowany) portfel papierów wartościowych. Równe traktowanie wszystkich inwestorówfunduszu jest naczelną zasadą funkcjonowania funduszy inwestycyjnych. Ta zasada dotyczy nie tylko funkcjonowania funduszu ale i nadzoru nad jego operacjami. Wszyscy uczestnicy danego funduszu są jego uczestnikami na równych prawach. Zarzadzajace funduszem Towarzystwo nie może spowodować aby skutkiem jego decyzji jakaś grupa inwestorów znalazła sie w sytuacji lepszej od pozostałych. Wielkość indywidualnej inwestycji w aktywa funduszu nie ma w tym przypadku znaczenia. Fundusze inwestycyjne są różne . Różnią się przede wszystkim ryzykiem portfela inwestycji. Korzystając z różnorodności funduszy należy wybrać ten, który spełniał cel inwestycyjny inwestora, przy ryzyku, które inwestujący akceptuje.
Fundusz rynku pieniężnego- specyficzny fundusz inwestycyjny.
Fundusze zbiorowego inwestowania posiadają szereg cech, które czynią je atrakcyjnym narzędziem w zarządzaniu aktywami. Cechy te to profesjonalne zarządzanie przez doświadczonych specjalistów z zakresu zarządzania aktywami. Kontrola i licencjonowanie działalności przez Nadzór krajowy w postaci Komisji Nadzoru Finansowego. Określony ustawowo sposób zarządzania funduszem, jasno sformułowana polityka inwestycyjna, ryzyka i sposób funkcjonowania funduszu w postaci podawanego do publicznej wiadomości Statutu Funduszu, bieżące publikowanie wyników. Wszystko to czyni proces zarządzania transparentnym. Nadzór nad bieżącymi operacjami prowadzony przez KNF oraz Bank Powiernik (Depozytariusz) zwiększa bezpieczeństwo procesu inwestycyjnego a jednoznacznie określone koszty pozwalają na proste ich kontrolowanie. Patrząc na fundusze pod kątem ograniczania ryzyk rynkowych widać dywersyfikację portfela funduszu, redukującego ryzyko rynkowe. Nawet mała kwota wpłaty pozwala na proporcjonalny udział w dużym portfelu funduszu zawierającym różne papiery wartościowe. Ta cecha usuwa podstawowa trudność samodzielnego inwestowania. Ponadto nie bez znaczenia jest to, że fundusz działa na hurtowym rynku finansowym płacąc marże i opłaty znacznie niższe niż klienci detaliczni. Najistotniejszą charakterystyką funduszu jest wyeliminowanie ryzyka bilansu instytucji zarządzającej. W polskim prawodawstwie fundusz inwestycyjny jest odrębną spółką prawa handlowego, w której właścicielami aktywów są inwestorzy, której aktywami zarządzają specjaliści wykonujący transakcje i operacje ograniczone do wymienionych w statucie funduszu. Tea cechy stawiają fundusz na skali ryzyka, jako narzędzie inwestowania, znacznie korzystniej w porównaniu do innych instytucjii instrumentów finansowych. Jak to było wykazane wcześniej do zarządzania gotówką konieczne jest płynne i bezpieczne narzędzie. Bezpieczne, czyli o minimalnym poziomie ryzyka.Takim narzędziem jest Fundusz Rynku Pienięznego.
Fundusze rynku pieniężnego.
Potrzeba zaproponowania nowych, bardziej efektywnych i bezpiecznych form zarządzania finansami a szczególnie gotówką była podstawą wprowadzenia w Ustawie o funduszach inwestycyjnych4 regulacji standardu Funduszu Rynku Pieniężnego, Funduszu, który posiada najniższe możliwe ryzyko inwestycyjne.
Ważną częścią tego standardu jest bezpieczeństwo pieniędzy inwestora. Fundusz inwestycyjny i towarzystwo funduszy inwestycyjnych zarządzające jego aktywami, to odrębne osoby prawne, zatem nie występuje ryzyko bilansu. Ponadto fundusz rynku pieniężnego ma ograniczone do minimum ryzyko zmiany kursu walut (tylko jedna waluta) i ryzyko kredytowe lokat, poprzez określenie minimalnego ratingu dla inwestycji oraz limitowane ryzyko zmian stopy procentowej (poprzez ściśle określony średni okres do zapadalności)i rodzaj instrumentów finansowych dopuszczonych do inwestowania. Ponadto fundusz rynku pieniężnego, tak jak każdy fundusz inwestycyjny, zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych, musi publikować informacje o kosztach i podawać do wiadomości publicznej osiągane wyniki. Fundusz i zarządzanie jego aktywami podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Operacje są także kontrolowane przez Bank Powiernik, czyli instytucję, której celem jest zapewnienie specjalnych warunków bezpieczeństwa dla aktywów inwestora. Przy tych cechach fundusze inwestycyjne rynku pieniężnego konkurują ze sobą kosztami zarządzania, szybkością dostępu do lokat i jakością obsługi.
Wspomniana regulacja wskazuje na ograniczenia ryzyka i pozwala na uzyskanie ratingu przez takie fundusze na poziomie, co najmniej BBB, czyli ratingu bezpieczeństwa równemu bezpieczeństwu naszego kraju. Powyższa analiza wskazuje, że lokata w funduszu rynku pieniężnego jest bezpieczniejsza niż lokata w wielu bankach (szczególnie o nieustalonym ratingu). Tak skonstruowane narzędzie do zarządzania gotówką jest bardzo pomocne zarówno dla firm jak i osób fizycznych. Zapewnia szybki dostęp do gotówki w dowolnym, trudnym do przewidzenia momencie (płynność lokowania). Na podkreslenie zasługuje wysokie bezpieczeństwo środków lokowanych w funduszach rynku pieniężnego albowiem z punktu widzenia inwestora, zainwestowana gotówka nie może zniknąć ani zmniejszyć swojej wartości, gdyż jest zasobem niezbędnym dla funkcjonowania firmy (bezpieczeństwo). Wskazane jest także, aby zarządzanie gotówką związane było z niskimi i jasno określonymi kosztami. A co z rentownością lokat, o której nie wspomniano ani razu? Otóż rentowność nie jest zasadniczym kryterium w procesie zarządzania gotówką. Rentowność z środków płynnych wypracowuje, bowiem sama firma. Zarządzający, którzy przy zarządzeniu gotówką zaczynali od kryterium rentowności, niejednokrotnie wpadali w różne trudności. Niemniej jednak rentowność funduszy rynku pieniężnego jest często wyższa od lokat bankowych.
Ustawowa regulacja funduszu rynku pieniężnego jest wyjątkowa na rynku europejskim ( tylko w Polsce ten rodzaj funduszu jest regulowany ustawowo), ale jej restrykcyjność służy inwestorom. Podobnie restrykcyjny standard funduszu rynku pieniężnego funkcjonuje od wielu lat na rynku amerykańskim gdzie fundusze te służą jako podstawowe narzędzie zarządzania gotówką szczególnie wykorzystywane przez małych i średnich inwestorów.
Fundusze inwestycyjne na świecie i w Polsce
Inwestowanie za pomocą funduszy inwestycyjnych to bardzo popularne rozwiązanie na świecie. Ten sposób inwestowania cieszy się coraz większą popularnością. Pozwala on bowiem na zarządzanie procesem inwestowania przez profesjonalistów , którzy koncentrują się na tej czynności pozostawiając inwestorom możliwość skoncentrowania się na tym w czy oni sie specjalizują i w ten sposób zyskują środki na inwestycje.
Wielkość aktywów zarządzana przez fundusze inwestycyjne generalnie wzrasta z czasem , wykazując jednak fluktuacje związane z pojawianiem się stanów kryzysowych np. kryzysów gospodarczych. W roku 2008 aktywa funduszy inwestycyjnych wynosiły18 974 521 milionów USD a rok wcześniej 26 129 564 milionów dolarów( dane wg investment Company Fact Book2009). Rynek USA jest rynkiem z którego pochodzi prawie 55% aktywów funduszy inwestycyjnych. Rynek europejski reprezentuje około 33% światowych aktywów funduszy inwestycyjnych. Biorąc pod uwagę ilość funduszy inwestycyjnych to dane liczbowe wyglądają następująco: Na świecie ilość funduszy w 2008 roku wyniosła 69 032 z czego na USA przypadło 8 022 ale na Europę 36 780. Mimo. że rynek europejski jest mniejszy, biorąc pod uwagę aktywa zgromadzone w funduszach inwestycyjnych to ilość funduszy jest na tym rynku ponad czterokrotnie wyższa niż na rynku amerykańskim.
Mimo odnotowanych zmian aktywów funduszy inwestycyjnych, wzrostu inwestycji, konsolidacji na rynku funduszy i wzrostu średniej wartości aktywów statystycznego funduszu, relacja średniej wielkości funduszu amerykańskiego i europejskiego pozostaje w ostatnich latach bardzo podobna. Statystycznie fundusz europejski zarządza znacznie niższymi aktywami. Taki stan rzeczy nie wpływa pozytywnie na przewagę konkurencyjną. Ta cecha ma olbrzymie konsekwencje w wielu aspektach funkcjonowania tych dwu rynków funduszy inwestycyjnych.
Konkurencyjność większych funduszy polega na niższej z reguły cenie za zarzadzanie. Ta opłata jest z reguły liniowo zwiazana z wielkościa aktywów i stanowi zazwyczej wielkość rzędu pojedynczych procentów. Wspólny rynek europejski usług finansowych jest obecnie tworzony. Mozna przypuszczą,że gdy okrzepnie a EURO stanie sie jedyną walutą Unii Europejskiej, nastąpi zjawisko silnej konsolidacji europejskich funduszy inwestycyjnych. Europejski rynek funduszy europejskich powstał z połaczenia lokalnych rynków funduszy państw członkowskich. Rynki te tworzły sie autonomicznie wypracowując własne lokalne rozwiazania czesto unikalne i rózne od rozwiazań w krajach sasiednich. Szanujac stan zastany władze Unii Europejskiej tworzą wspólny rynek usług finansowych w Unii Europejskiej, regulując i standaryzując przepisy prawne dla europejskich funduszy inwestycyjnych zwanych UCITS ( Undertaking Collective Investments in Transferable Securities). Różnorodność funduszy inwestycyjnych na wspólnym rynku europejskim jest wielka, tak jak i ich liczba, co powoduje dużą trudność dla inwestorów w poszukiwaniu tego właściwego dla nich funduszu. Fundusze bowiem bez względu na kraj europejskiego pochodzenia są dystrybuowane bez przeszkód we wszystkich krajach Unii. Fundusze te to nie tylko inna polityka inwestycyjna , często ryzyko kursowe EURO/PLN ale i inna konstrukcja prawna w porównaniu do polskich funduszy oraz inne prawa wynikające z faktu posiadania jednostek funduszy inwestycyjnych. Inwestor staje przed jeszcze trudniejszym wyborem. Kraj nasz mimo ,ze jest jednym z większych krajów pod względem obszaru oraz liczby ludności nie jest potęgą pod względem środków zgromadzonych w funduszach Fundusze inwestycyjne sa bardzo popularna forma inwestowania . W krajach "starych" Unii Europejskich oszczednosci zainwestowane w fundusze inwestycyjne są równe prawi 50% PKB tych państw.
Polska , w której fundusz inwestycyjne istnieja od kilkunastu lat jest krajem w którym obserwuje sie bardzo dynamiczny rozwój tej formy inwestowania a wzrost aktywów funduszy inwestycyjnych jest niezwykle szybki. W ten sposób polscy inwestorzy nadrabiają lukę rozwojową. Konsekwentne polityka redukcji stóp procentowychod połowy lat dziwiędziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to powstały w Polsce pirwsze fundusze inwestycyjne, miała pozytywny wpływ na wzrost aktywów. Obniżane stopy oprocentowania depozytów bankowych zmuszały inwestorów do poszukiwania alternatywnych lokat. Poczatkowo undusze instrumetów dłużnych a szczególnie fundusze obligacji znalazły wielu inwestorów akceptujących oferowane przez nie wyniki biorąc pod uwagę poziom ryzyka oferowanych portfeli. Ponieważ w okresie kilku lat wahania stóp procentowych odbywały się w jedna stronę(systematyczne obnizanie stóp procentowych), fundusze obligacji wydawały się być pozbawionym ryzyka instrumentem inwestycyjnym oferującym znaczne dochody.
Gdy stopy procentowe obnizone zostały do prawie dzisiejszego poziomu i fundusze obligacji nie zaspakajały apetytu inwestorów na zysk. Rozwój rynku kapitałowego, wolumennu akcji spółek publicznych bedacych w obrocie na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie , płynność i głebokość tego rynku sprawiły, że inwestorzy szukajacy wyższych zwrotów z inwestycji skierowali swoje zainteresowanie na rynek akcji i akcyjne fundusze inwestycyjne zaczeły stanowić znaczaca pozycje na rynku.Podobne zjawisko obserwowano w innych krajach europejskich w podobnych okresach przed przystąpieniem do Unii Europejskiej. Wzrost gospodarczy Polski skłania do inwestowania w akcje polskie.
Ale inwestorzy dywersyfikujący sie na ryzyka różnych gospodarek moga przy pomocy funduszy inwestycyjnych, inwestować w gospodarki innych krajów i regionów. Inwestowanie na rynkach surowców, nieruchomości staje sie równiez znaczacą ofertą funduszy inwestycyjnych. Rozwój rynków funduszy inwestycyjnych podąża w Polsce ta sama droga co trendy swiatowe. Wazna róznicą jednak jest bardzo mocna ochrona interesu inwestora w polskich regulacjach funduszy inwestycyjnych. W stosunku do innych krajów europejskich nasz rynek jest nadzorowany bardziej rygorystycznie a nasze fundusze są bezpieczniejsze ze względu na konstrukcje prawną i wymogi kapitałowe oraz „ proste” w swojej działalności inwestycyjnej. Takie otoczenie sprzyja bezpieczeństwu inwestora, pozwalało na budowanie zaufania ale niestety nie pozwalało swobodnie konkurować gdyż obciążenia ( informacyjne, operacyjne itd.) są u nas w Polsce dużo wyższe niż w wielu krajach Unii Europejskiej.
Dodatkowym mechanizmem wpływającym na efekt wzrostu były strategiczne decyzje podjęte w grupach finansowych umożliwiające funduszom inwestycyjnym korzystanie z bankowych kanałów dystrybucji.
Zjawisko w Polsce przebiegało bardzo podobnie do analogicznych zjawisk w innych krajach Unii Europejskiej. Podobnie jak tam „Okienka bankowe” stały się głównym kanałem dystrybucji w Polsce.
Atrakcyjność” podatkowa funduszy polegająca na odroczeniu płacenia podatku do momentu umarzania jednostek spowodowała również znaczny wzrost zainteresowania tą forma inwestycji wśród inwestorów. Wprowadzenie podatku od zysków kapitałowych był momentem uświadomienia sobie tej cechy funduszy przez wielu inwestorów co skutkowało znacznym wzrostem aktywów.
Bezpieczeństwo otoczenia prawnego inwestowania w fundusze inwestycyjne oraz jasno określone koszty funduszy plasują je wśród najtańszych instrumentów finansowych.
DZieki temu fundusze inwestycyjne w Polsce zwiekszaja swe aktywa i mimo,że średnia wartość aktywów funduszu inwestycyjnego w polsce jest nizsza niż w USA i średnia europejska , wartośc ta stale rośnie i w przypadku wielu funduszy zbliza sie do wartości funduszy z rynku europejskiego.
Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego
Starzenie się populacji jest szczególnie widoczne w obszarach bardziej rozwiniętej gospodarki, takich jak Stany Zjednoczone czy Europa Zachodnia (Niemcy, Holandia,Francja, Wielka Brytania itd.). W obszarach tych średnia długość życia uległa znacznemu wydłużeniu, a liczba dzieci w rodzinie znacznie zmalała. Istniejacy system zabezpieczeń społecznych, zabezpieczeń emerytalnych i opieki zdrowotnej ulega szybkiej transformacji, by sprostać wyzwaniom czasów. 100 lat po wprowadzeniu przez Bismarcka, systemu zabezpieczeń emerytalnych opartych o zasadę solidarności pokoleń- system ten zaczyna być zagrożeniem dla jego gwaranta czyli Państwa. Powód jest jeden - Starzenie się pokoleń. w historycznie utrwaloym schemacie społeczeństwa ilość młodych ludzi była zawsze większa ni z starych, gdyz ci ostatni raczej rzadko dożywali starości. A wiec w ramach solidarności pokoleń niewielkie cześci dochodów generowane przez duża ilość młodszych składało sie na swiadczenie emerytalne nielicznych statystycznie starych członków społecznośći. Gwaratem tego systemu było ( zgodnie z idea Bismarcka) - Państwo, obsługujace zbior wspomnianej cześci przychodów na cele emerytalne i ich dystrybucje . Zbieranie tych srodków to nic innego jak rodzaj podatków i środki te stanowiły cześć budżetu państwa. Jesli ilość srodków na emerytury była wystarczająca i równa zapotrzebowaniu wszystko przebiegało gładko. Ale gdy ilość starych radykalnie wzrosła a ilość młodych spadła , Państwo jako gwarant swiadczeń emerytalnych wraz ze swym budzetem stało sie zakładnikiem świadczeń emerytalnych, których udział w budzecie Państw stawał sie coraz bardziej znaczący, niestety po stronie zobowiażań.
Starzenie sie pokoleń czyli Pension Time Bomb
Starzenie sie pokoleń to proces zachodzacy w coraz to wiekszym obszarze świata. Tak jak było to wspominane w poczatkowych rozdziałach, wzrost poziomu życia i bogactwa nie tylko skutkuje wzrostem goaspodarczm i zmianami w preferencjach konsumpcyjmych ali i owocuje wzrostem długości życia , co jest intuicyjnie zrozumiałe i oczekiwane oraz zmniejszeniem sie ilośći rodzonych dzieci. Co jest o tyle niezrozumiałe ,że w trudnych warunkach najszybciej mnoża sie osobmiki, które moga wykarmić najwieksza ilość potomstwa.
Niestety Liczba dzieci rodzonych przez statystyczna kobietę w czasie jej życia maleje wraz ze wzrostem poziomu zycia lczonym jako udzial w Produkcje Krajowym Brutto na głowe mieszkańca.
Z wykresu wynika ,ze w krajach bogatszych kobiety rodza mniej dzieci niz w krajach biednych. Wspólczynnik ten w krajach Europy, w tym, i w Polsce ,ktora zalicza sie krajów o najnizszej "rodności " kobiet na swiecie( f.r= 1, 27) jest tak niski ,ze nawet nie podtrzymuje stałej liczebności ludności krajów( f.r= 2,14) i powoduje zmniejzanie sie liczby ludności. Skoro dzieci nie przybywa a ludzie żyja dłuzej to pojawia sie powazny problem z finansowaniem , życia tej cześci ludności,ktora zakończyła wiek produkcyjny i zyje ze świadczeń emerytalnych zapewnianych przez Państwo. Następuje konieczność finansowania świadczeń emerytalnych z budżetu Państwa. Wydatki te stanowia coraż większa cześć budżetu Państwa. Kraje UE przeznaczą na ten cel od 8% do 16% (a nawet 24%) PKB.Mimo tak wielkich wydatków sytuacja w kolejnych latach sie nie poprawia i coraz większa cześć budżetu jest konsumowana przez emerytów. Pojawia sie obawa o spełnienie kryteriów z Maastricht. Co robia inne kraje by zaradzić temu problemowi? Według informacji zebranych w : Pensions International December 2002 Issue no 36
- Belgia – podnoszenie wieku emerytalnego z 60 do 65 dla obu płci.
- Dania – korzystanie w pełni z dostępnych instrumentów rynku finansowego / outsourcing zarządzania aktywami
- Niemcy – reforma Reistera / obniżanie poziomu stopy zastąpnienia i wprowadzanie II-go filara / zwiększenie inwestycji w akcje do 55%
- Włochy – reforma Dini / II gi filar / dłuższy okres pracy w zamian za nie zwiększanie obciążenia podatkowego
- Hiszpania – podniesienie kwoty wolnej od podatku i zniesienie podatku na kwoty wpłacone do systemu powyżej ustalonego procentu pensji netto/ rozszerzenie zakresu możliwości inwestycyjnych
Analiza tylko działań podejmowanych w powyzszych , wybranych krajach wskazuje na stosowanie nastepujacych rozwiazań. Proponuje sie podniesienie wieku emerytalnego i zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Należy pamietać, ze kobiety średno żyja dłuzej od mężczyzn a przechodzac wczesniej od nich na emeryturę są krócej czynne zawodowo. Probuje sie tworzyć i reformować system emerytalny opirając go o inwestowanie środków na przyszłe emerytury na rynkach finansowych. Państwa rozwiniete gospodarczo z USA na czele sa liderami takich zmian systemów emerytalnych. W tych krajach zrodziło się przekonanie,że ludzie nie mogą polegać tylko na rodzinie i państwie jako gwarantach przyszłości, a powinni raczej zwrócić się w kierunku rynków finansowych i związanych z nimi instytucji, aby poprzez oszczędzanie i inwestowanie samodzielnie zadbać o swoją przyszłość. Nawet w krajach rozwijających się widać oznaki reform systemów emerytalnych. W reakcji na starzenie się populacji, rządy i konglomeraty finansowe tworzą nowe instytucje,produkty chroniące przed finansowymi konsekwencjami starości, chorób,leczenia, zabezpieczając swych klientów przed inflacją i zmianą wartości posiadanych przez nich aktywów. Można mówić o rozwoju i postępie na rynkach finansowych.
W ciągu ostatnich 50 lat największy rozwój instytucji finansowych, technik zarządzania , aktywów pod zarządem wiąże się z efektem starzenia populacji.
Jednà z konsekwencji takiego rozwoju jest to, że każdy z nas osobiście staje przed wyborem coraz bardziej skomplikowanego zestawu portfela niezbędnych dla życia instrumentów finansowych. Wyboru skomplikowanego, którego trafność wiążę się z poważnymi konsekwencjami i ryzykiem, wymagającego coraz większej wiedzy i doświadczenia. Taki rozwój rynku stawia też nowe wyzwania instytucjom finansowym. Powoduje, między innymi, to, że instytucje finansowe zmuszone są odchodzić od koncentrowania się na dostarczanych na rynek produktach w stronę rozwiązywania problemów swych klientów. Sprawa jest jednak poważniejsza niż to, powyższe stwierdzenie, pachnące trywialnością. Przecież instytucje finansowe zawsze chcą swoim produktem rozwiązać określony problem klienta albo jakiejś „grupy docelowej”. Brak dostosowania produktu do bieżącej sytuacji konkretnego klienta to nie tylko odchylenie jego sytuacji od średniej tzw. „targetu”, nie tylko wygoda i lenistwo instytucji finansowej. To problem szerszy.
system zabezpieczenia społecznego w Polsce
Powtarzając za prof. Markiem Górą-System emerytalny jest instytucjonalną strukturą wymiany międzypokoleniowej. Uczestnictwo w systemie emerytalnym może być interpretowane jako kupowanie dzisiaj przez pokolenie pracujące prawa do uczestniczenia w podziale PKB, który będzie wyprodukowany przez kolejne pokolenie pracujące w przyszłości. Z indywidualnego punktu widzenia system emerytalny jest narzędziem alokacji dochodu w cyklu życia. W okresie aktywności zawodowej jednostki kupują prawa emerytalne (w różnej formie), po przejściu na emeryturę sprzedają je. Rozpoczeta reforma sysstemu emerytalnego w Polsce stania nasz kraj w czołówce krajów świata reformujących system emerytalny.
Założenia zreformowanego system zabezpieczenia emerytalnego w Polsce.
System oparty o trzy filary.
•I FILAR - ZUS/FUS: obowiązkowy, powszechny, repartycyjny, administrowany przez państwo.
• II FILAR - PTE/OFE: obowiązkowy, powszechny, kapitałowy, zarządzany przez prywatne podmioty
• III FILAR: dodatkowy, dobrowolny, kapitałowy, zarządzany przez prywatne podmioty. Formy zbiorowe, pracownicze programy emerytalne (PPE) - tworzone przez pracodawców dla zatrudnianych przez nich pracowników. Rozwiązania indywidualne w zakresie gromadzenia uzupełniających środków na przyszłą emeryturę - funkcjonowująceć pod zbiorczą nazwą indywidualnych kont emerytalnych (IKE). Realia reformy system emerytalnego w Polsce. Wprowadzone w 1999 roku reformy systemu emerytalnego miało zapewnić państwu zdolność do realizacji zobowiązań z systemu emerytalnego przy jednoczesny ograniczeniu wydatków z ramienia Skarbu Państwa . Czyli krótko mówiąc rozłożyć odpowiedzialność za kształt i wysokość emerytury nie tylko na Skarb Państwa ale również a może nawet przede wszystkim na obywatela.
Jednym z podstawowych założeń reformy było zwiększenie bezpieczeństwa systemu emerytalnego poprzez zapewnienie wypłaty świadczeń emerytalnych z różnych źródeł - z dwóch lub trzech, dla tych którzy podejmą decyzję o dokonywaniu dodatkowych oszczędności.
Dotyczasowy system zabezpieczeń emerytalnych daje bardzo niska stope zastapienia. Stopa zastapienia to wyrazona w procentach relacja wysokości miesiecznych świadczeń emerytalnych do wysokości ostatnich, miesiecznych wynagrodzeń ze świadczonej pracy. Ta niska stopa zastąpienia jest poważnym zagrożeniem dla emerytów. 97% obecnych emerytów deklaruje, że ich jedynym źródłem utrzymania są świadczenia emerytalne
Jaka jest ich wysokość?
W lutym 2004 r przeciętna emerytura wyniosła 1219 zł Jednak około 60% emerytów otrzymało kwotę poniżej 1000 zł A ponad 6% świadczenie minimalne w wysokości 562,58 zł W lutym roku 2010 przecietna emerytura wynosi 1500 zł a najnizsza - 675,1zł.
system emerytalny w Polsce- instrumety i rozwiazania
Otwarte Fundusze Emerytalne - czyli II filar systemu emerytalnego
Otwarte fundusze emerytalne (OFE) stanowią kapitałową cześć aktualnego systemu emerytalnego. Istotą działalności otwartych funduszy emerytalnych jest gromadzenie i inwestowanie środków pieniężnych członków OFE z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego.
Fundusze emerytalne mają charakter otwarty, co oznacza, że każdy uprawniony może dowolnie wybrać fundusz, a fundusz nie może odmówić mu członkostwa. Zarazem istnieje obowiązek przynależności do funduszu dla każdej osoby objętej ubezpieczeniem społecznym urodzonej po 31 grudnia 1968 r. Fundusze emerytalne w swej strukturze i funkcjonowaniu przypominają Fundusze Inwestycyjne.
Otwarte fundusze emerytalne są odrębnymi podmiotami, mają osobowość prawną. Są jednak tworzone, zarządzane i reprezentowane w stosunkach z osobami trzecimi przez powszechne towarzystwa emerytalne (PTE) -podmioty prywatne działające w formie spółek akcyjnych.
Obydwa te podmioty podlegają nadzorowi państwa. Fundusze mając osobowość prawną, nie posiadają jednakże zdolności upadłościowej tzn. nie mogą ogłosić bankructwa - fundusz dysponuje majątkiem odrębnym od majątku towarzystwa i w przypadku ogłoszenia upadłości towarzystwa aktywa funduszu nie wchodzą w skład jego masy upadłościowej.
Aktywa OFE sa inwestowane zgodnie zasadami inwestowania i limitami przewidzianymi na poszczególne aktywa ustalonymi przez stawe o funduszach emerytalnych. Ten sam akt prawny nie przewiduje praktycznej mozliwości dywersyfikacji portfela funduszy na zagraniczne rynki instrumentów finansowych ( dywersyfikacja gospodarki kraju). Tak ścisła regulacja sposobu zarzadznia i bardzo sztywne limity inwestycyjne spowodowały,ze zwroty portfeli inwestycyjnych poszczególnych funduszy nie rożnia sie bardzo miedzy sobą.
Stopy zwrotów zaprezentowane za : Komisja Nadzoru Finansowego. Sa to stopy zwrotów od poczatku działlności.
Filar III czyli IKE i PPE
Indywidualne konta Emerytalne (IKE)są uzupełniaien emerytur pochodzacych z dwu pierwszych filarów o oszczędności indywidualne przyszłych emerytów inwestowane na rynkach finansowych. Oczywiście wielkoś kwoty i sposób inwestowanie reguluje odpowienia ustawa. w ten sposób polepszaja stopę zastapienia. IKE na rynku pojawiło sie poźniej niż Pracownicze Programy Emerytalne.
PPE - to system pozwalajacy Pracodawcy inwestować regularnie okreslona kwote pieniedzy na cel emerytury pracownika. Jest to oczywiscie forma zachety dla pracownika do świadczenia pracy na rzecz Pracodawcy, który dodatkowo , oprócz wynagrodzenia, nagradza pracownika dodatkowymi srodkami na jego emeryturę. Zachecony do oszczedzania na własna emeryturę pracownik może wpłacac dodatkowo dodatkowe kwoty na swoje konto emerytalne w ramach PPE, skutkiem czegojego emerytura moze byc w przyszłości wyższa. Składka pracodawcy to Max 7% wynagrodzenia (w praktyce ok. 4%).Składka pracownika Max 450% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce. Funkcjonowanie III filara w oparciu tylko o PPE jest niewystarczające (na koniec 2003 roku było zarejestrowanych w całym kraju ok. 240 programów emerytalnych obejmujących 100 000 pracowników). Istnienie tylko PPE stawiało w uprzywilejowanej sytuacji pracowników dużych, dochodowych firm. Sytuacja na rynku pracy, wysoki poziom bezrobocia i wynikajacy z tego rynek pracodawcy spowodował niewielkie praktyczne zainteresowanie PPE. Rozwój III filara byłt po prostu koniecznością i sta pojawienie sie Indywidualnych Kont Emerytalnych.IKE nie jest konkurencją dla PPE ale wypełnieniem luki w systemie III filara dającym możliwość indywidualnego oszczędzania na emeryturę.
Indywidualne konta emerytalne rozwiązują problem zobowiązań systemu emerytalnego. Każdy dostaje z niego tyle ile do niego włożył. Nie znaczy to jednak, że indywidualne konta emerytalne pozwalają uwolnić się od skutków starzenia się ludności. – Na to bowiem nie ma sposobu.
Rozwój III filara jest po prostu koniecznością. Funkcjonowanie III filara w oparciu tylko o PPE jest niewystarczające (na koniec 2003 roku ok. 240 programów emerytalnych obejmujących 100 000 pracowników); Istnienie tylko PPE stawiało w uprzywilejowanej sytuacji pracowników dużych, dochodowych firm
IKE nie jest konkurencją dla PPE ale wypełnieniem luki w systemie III filara dającym możliwość indywidualnego oszczędzania na emeryturę.
Ustawa regulująca funkcjonowanie IKE Przewiduje mozliwość prowadzenia konta przez cztery typy instytucji finansowych:
- fundusze inwestycyjne
jako wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego
- podmioty prowadzące działalność maklerską
wyodrębniony rachunek papierów wartościowych i rachunek pieniężny służący do jego obsługi w podmiocie prowadzącym działalność maklerską
- zakłady ubezpieczeń na życie
wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym
- banki krajowe
wyodrębniony rachunek bankowy
Kwota przeznaczona na wpłaty do IKE to wyłącznie zasoby oszczędzającego Max 150% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce.
Indywidualne oszczedzanie na włsna emeryture powoli znajduje swe miejsce w świadomości Polaków. Na to umiarkowane zinteresowanie złozyły sie nastepujace czynniki:
- Wiedza na temat IKE znikoma
- Wiedza o OFI i funduszach ubezpieczeniowych bardzo niewielka
- Większość Polaków nie orientuje się w kryteriach, jakimi powinni kierować się przy wyborze programu emerytalnego lub IKE
- Nieświadomość istnienia podatku od zysków kapitałowych.
Nalezy pamietac , ze istnieje jeszce jedna wielka bariera . Ta bariera ma charakter emocjnalny i zwyczajowy. W polskim społeczeństwie nie istnieja wzory oszczedzania a szczególnie oszczedzanai na własna emeryturę. Samodzielne oszczędzanie na emeryturę to wyzwanie zmiany zwyczajów. Nie jest to możliwe bez edukacji.
Konto emerytalne , ryzyka oszczedzania na emeryturę
Bezpieczeństwo konta emerytalnego jest niezwykle wazna sprawa w tworzenie rozwiazań emerytalnych. Mimo ,ze sprawa emerytury jest coraz bardziej sprawa osobistą kazdego obywatela to kazde państwo dba o bezpieczeństwo tych kont, zdajac sobie sprawe,że w przypaku jakiegość nieszcześcia uszczuplajacego środki zgromadzone na tych kontach, problem bedzie musiało rozwiazac samo albowiem własciciele tych nieszczęsnych kont sa obywatelami tych Państw. Doświadczenie a szczegolnie te złe tworzenia kont emerytalnych pozwoliło na wypracowywanie zasad maksymalnego bezpieczeństwa konta funkcjonujacego w ramach i opartego o rynki finansowe. Komisja europejska przykłada szczególny nacisk do bezpieczeństwa tych kont. W swoim Komunikacie - " Green Paper 1997 " Supplementary Pensions in Single Market" postawiła temat zabezpieczeń emerytalnych opartych o rozwiazania rynk kapitałowego jako priorytet.W tym dokumencie okreslono koniecznośćprzejscia od sysytemu zabezpieczeń socjalnych opartych o zobowiazania socjalne Państwa w stosunku do obywateli, czy tez systemu zobowiazań zakładów pracy, do systemów opartych na zdefiniowanej składce wpłacanej do jako własnośc inwestujacego do wspolnej puli aktywów zrzadzanych jak inwestycja długoterminowa na rynku kapitałowym.
Wspomnienie przykładu brytyjskich rozwiazń emerytalnych w myśl których Pracodawca wpłacając środki na ptrzyszłą emeryturę pracownika. Zarzadzał nimi doprowadzilo to wielkich komplikacji. Aby bowiem zapobiec skonsumowaniu środków gromadzonch na emeryturę przed osiągneciem wieku emerytalnegio ( co jest najbardziej powszechnym zagrożeniem indywidualnego oszczedzania na emeryturę) Pracodawca do czasu przejścia na emeryturę był włascicielem środków gromadzonych na emerytury pracowników i nimi zarzadzał. Ponieważ środki te były cześcia bilansu instytucji zatrudniajcejw dość naturalny spośób zosytały zainwestowane w inwestycje najlepiej rokująca czyli firme ktora zatrudniała pracowników. Niestety gdy ten segment rynku, te firme doykały trudności i kłopoty rynkowe , pracownicy nie tylko tracili prace ale i emrytury. W ten sposób taka koncentracja ryzyka została wykluczona w organizacji systemów zabezpieczeń emerytalnych.
Cechy jakie powinno spełniać konto zabezpieczeń emerytalnych zgodnie ze wspomnianym dokumentem Komisji .
1. „Transfer – neutral”
Wpłaty na emeryturę powinny być czynione przez zainteresowanego i to on powinien być jednoznacznym i pełnym właścicielem jasno określonych i posiadających wartość aktywów. czyli musi sie czuc włscicielem konta i odpowiedzialnym za swoja emeryturę by mogł pamietac,że „Oszczędzaj dla Siebie. Tego nikt nie zrobi za Ciebie”
2. „Fully portable”
Pozwalający na swobodne przemieszczanie się siły roboczej w ramach krajów UE.Konto to musi podążac za człowiekiem i nie moze być zatrzymywane przez zakład pracy czy Państwo.
3. „Fully funded”
Musi pozwalać na dywersyfikacje aktywów wśród także tych o wyższej stopie zwrotu (i uniezależniać od wahań PKB na poziomie krajowym). Tak wiec aktywa konta musza być zainwestowane w aktywa rynkowe na wielu rynkach , tak aby umozliwić włsciwa dywersyfikacje. Dywersyfikacja musi być na tyle szeroka by umozliwiała dywersyfikacje gospodarki kraju poprzez inwestycje na innych zagranicznych rynkach tak by lokalne problemy gospodarki kraju nie miały negatywnych konsekwencji dla obywateli danego kraju, członka Unii.
4. „High standards of protection”
Ochrona przed ryzykiem inwestowania poprzez własciwe , profesjonalne zarzadzanie przez licencjonowanych zarzadzajacych i pod nadzorem lokalnego Nadzoru Finansowego, przy gwarantowaniu maksymalnie wysokiego bezpieczeństwa. ( ograniczanie możliwych ryzyk).
Powyższe zasady sa własciwe i ze ze wszech miar dobre. jednakze ich zastosowanie npotkało pewne trudnosci praktyczne. Natura tych trudności ma swoje korzenie w tym, że standardy te są ponad narodowe a w ich implementacji czesto góre bierze interes narodowy. Ponadto źrodłem trudności jest często narodowa polityka podatkowa
-dyskryminacja podatkowa lokalnych rozwiązań emerytalnych
- Podatkowa penalizacja transferu zagranicznego.
Można zadac sobie pytanie czy zasady te spełniaja zastosowane w Polsce instytucje i konta emerytalne?
W przypadku II Filara i OFE odpowiedz jest prosta i twierdząca. Włascicielami jednostek Fundusza sa oszcędzajacy na emeryturę. Zarzadza nimi instytucja zarządzająca oddzielona od Funduszu , przez co ryzyko trudności instytucji zarzadzjacehj nie stanowia zgrozenia dla aktywów Funduszu. Fundusz jest zarzadzny przez profesjonalistów pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Akywa Funduszu spoczywaja w Banku Powierniku. Portfel inwestycji funduszu to zdywersyfikowany zbior inwestycji na rynku kapitałowym. Własciciel konta moze dysponowac nim z każdego punktu globu.
A jak analogiczne rozumowanie wyglada w przypadku kont IKE?
W przypadku konta IKE i Funduszu inwestycyjnego sytuacja wyglada tak samo jak w przypadku OFE. Natomiast w przypadku kont IKE w banku, instytucji ubezpieczeniowej i w biurze maklerskim. ,środki kota IKE są cześcia bilansu instytucji zarzadzającej i jej ryzyko bilansu stanowi ryzyko zagrożenia aktywów konta. Nić dziwnego ,że fundusz inwestycyjny jest najcześciej spotykane forma oszczedzania na emeryturę w Europie i na świecie. Co najmniej 439 mld Euro w funduszach inwestycyjnych jest zainwestowana w celach emerytalnych. Stanowi to niemniej niż 21,1% aktywów wszystkich kontynentalnych funduszy emerytalnych.
firmy ubezpieczeniowe
Bezpieczeństwo systemu finansowego
nadzór korporacyjny nad instytucjami finasowymi
Agencje ratingowe
Nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce
Corporate governance
Etyka uczestnika rynku
procedury operacyjne
Europejskie regulacje rynków finansowych, kierunki zmian(??)
Finanse osobiste
osdzczędzaj dla siebie
Emerytura- powaga wyzwania
zarzadzanie finansami osobistymi
Pułapki zadłużania i kart kredytowych
Bibliografia
Klinij tutaj aby zrobić kopię zapasową strony (bez ilustracji)