Z Skrypty dla studentów Ekonofizyki UPGOW

Spis treści 1 wstęp 1.1 Wyzwania zycia w XXI wieku 1.1.1 wzrost produkcyjności i konsumpcji 1.1.2 Globalizacja 1.1.3 Starzenie sie społeczeństw 2 Podstawowe funkcje rynków finansowych 2.1 uczestnicy rynków finansowych 2.2 alokacja oszczędności, transformacja parametrów czasowych, ryzyka 2.3 oczewikania wobec rynków: płynność, głębokość rynków 2.4 modelowy podział rynków finansowych 3 Pieniadz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego 3.1 handel, pieniadz 3.2 kreacja pieniadza, rola systemu bankowego 3.3 Bank centralny na rynku pieniężnym, polityka pieniężna. Instrumenty polityki pieniężnej. 3.4 rola i niezalezność NBP 4 rynek pieniężny instrumenty i operacje 4.1 rynek depozytów 4.2 Instrumenty rynku pieniężnego 4.3 ryzyko na rynku pieniężnym 5 Rynek wymiany walut 5.1 Rynek FX- wymiany walut 5.1.1 Izba Rozliczeniowa 5.2 Hedging czyli zabezpieczenie przed zmianami cen, hedging z użyciem instrumentów pochodnych 5.3 Opcje, opcje na kontrakty terminowe 6 Akcyjny rynek giełdowy, GPW 6.1 Giełda Papierów Wartościowych- centrum rynku kapitałowego w Polsce 6.2 Przypisy 7 Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe. 7.1 finasowanie kapitałem i długiem 7.2 emisja akcji, IPO, kolejne emisje, zasady, rola memorandum 7.2.1 czy warto buyć spółka publiczną 7.3 Emisja instrumentów dłużnych,- obligacjepapiery komercyjne- zasady- obrót. 7.4 Venture capital i private equity 8 Oszczędnosci gospodarstw domowych 8.1 definicja gospodarstwa domowego- rola w ekonomii 8.2 Rola oszczędności w gospodarce 8.3 struktura oszczędności w Polsce 9 Inwestowanie oszczędnosci- ryzyko zarzadzania 9.1 Zarządzanie nadwyżką finansową 9.2 Zarzadzanie płynnością 9.3 Optymalizacja poziomu gotówki w firmie 9.4 Kryteria decyzyjne w procesie inwestycyjnym 9.5 Inwestowanie samodzielne na rynkach finansowych- ryzyka inwestycyne 9.6 Zarządzanie nadwyzkami finansowymi poprzez outsourcing do firmy asset management. 10 Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania 10.1 Funduszeinwestycyjne, bezpieczeństwo inwestora 10.2 Fundusz rynku pieniężnego- specyficzny fundusz inwestycyjny. 10.2.1 Fundusze rynku pieniężnego. 10.3 Fundusze inwestycyjne na świecie i w Polsce 11 Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego 11.1 Starzenie sie pokoleń czyli Pension Time Bomb 11.2 system zabezpieczenia społecznego w Polsce 11.3 system emerytalny w Polsce- instrumety i rozwiazania 11.3.1 Konto emerytalne , ryzyka oszczedzania na emeryturę 11.4 firmy ubezpieczeniowe 12 Bezpieczeństwo systemu finansowego 12.1 nadzór nad instytucjami finasowymi 12.2 nadzór nad instytucjami finansowymi w Polsce 12.3 Agencje ratingowe 12.4 Bezpieczeństwo a Konflikt interesu. 12.5 procedury operacyjne 12.6 Corporate governance 12.7 Instytucje samorządu zawodowego 12.8 Etyka uczestnika rynku 12.9 Bezpieczeństwo rynków finansowych - regulacje europejskie rynków finansowych, kierunki zmian 13 Finanse osobiste 13.1 zarządzanie finansami osobistymi 13.1.1 Pułapki zadłużania i kart kredytowych 13.2 oszczczędzaj dla siebie 13.3 Emerytura- powaga wyzwania 14 Bibliografia

wstęp

Wyzwania zycia w XXI wieku

wzrost produkcyjności i konsumpcji

Globalizacja

Starzenie sie społeczeństw

Podstawowe funkcje rynków finansowych

uczestnicy rynków finansowych

alokacja oszczędności, transformacja parametrów czasowych, ryzyka

oczewikania wobec rynków: płynność, głębokość rynków

modelowy podział rynków finansowych

Pieniadz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego

handel, pieniadz

kreacja pieniadza, rola systemu bankowego

Bank centralny na rynku pieniężnym, polityka pieniężna. Instrumenty polityki pieniężnej.

rola i niezalezność NBP

rynek pieniężny instrumenty i operacje

rynek depozytów

Instrumenty rynku pieniężnego

ryzyko na rynku pieniężnym

Rynek wymiany walut

Rynek FX- wymiany walut

Rynki finansowe to miejsce, gdzie pieniądz transferowany jest do tych co go potrzebują od tych, którzy w danym momencie czasu dysponują jego nadwyżką. Handel to najstarsza ludzka aktywność. Polega ona na wymianie dóbr. Środkiem tej wymiany jest pieniądz. Pieniądz jest miara wartości dobra. Handel ma charakter globalny. Pieniądz, nad wartością którego czuwa Państwo (lub ich związek)ma charakter lokalny. To niedopasowanie usuwa rynek wymiany walut.

Obsługa wymiany walut to jedna z najdawniejszych funkcji pośredników rynku finansowego, którzy od wieków swiadczyli te usługi na rzecz kupców. W miastach włoskich usługi te świadczono na rozłozonych na rynku ławkach( banco) i stad wywodzi sie nazwa tej instytucji - bank. To , ze był to interes bardzo ryzykowny świadczy inne popularne dzis słowo. Jeśli bowiem któryś z posredników trudniacych sie wymianą walut " wypadał" z rynku na znak swego niepowodzenia zwyczajowo ławke( banco) łamał ( rumpere,rupture) - i w ten sposób ogłaszał swoje bankructwo.

Rynek na którym przedmiotem wymiany są waluty to rynek wymiany walut. Cena jednej waluty jest określana w jednostkach innej waluty. Kurs wymiany walut ( kurs walutowy) to cena waluty jednego kraju wyrażona w jednostkach waluty innego kraju. Waluty , czasem zwane dewizami to płynne zagraniczne należności pieniężne, często depozyty zagraniczne , także czeki i weksle. Kursy wymiany ustalane są przez rynek i charakteryzują się dość znaczna zmiennością . Każda transakcja wymiany wiąże się z ryzykiem zmienności kursu wymiany. Globalna wymiana dóbr- handel globalny spowodował ,że rynek wymiany waut jest najwiekszym rynkiem finansowym , biorąc pod uwagę wolumen transakcji. Przykładowo dzienny wolumen transakcji w prztykładowym dniu (kwiecień 2007 Dane- Bank for International Settlement BIS) to 3,2 biliony USD. Aby sobie lepiej uzmysłowić wielkość to 3 wyprzedza 12 cyfr. Od tego czasu wolumen dziennego obrotu rynku wymiany walut ( forex) wzrósł.

Taka wielkość obrotu jest dziesiekrotnie wieksza od dziennego, globalnego obrotu na rynku akcji. To dla porównania tak jakby każdy mieszkaniec Ziemi ( od niemowlaka do najstarszego starca) wymieniał dziennie 500USD. Rynek wymiany walut zwany a ang. Foreign Exchange ( Forex) to rynek OTC ( over the counter), czyli zdecentralizowany rynek niewystandaryzowanych transakcji, gdzie transakcja odbywa sie przy kontakcie strony kupującej ze sprzedajacej w dowolnym miejscu. Rynek ten nie posiada jakiejś szcególnej lokalizacji( w przeciwieństwie do rynku giełdowego) ale mozna mówic o pewnych centrach rynku forex na świecie. Rynek tansakcji forex charakteryzuje:

• bardzo wysoka płynność( na głównych walutach)
• praktyczny brak przerw w jego funkcjonowaniu.Pracuje bez przerw z wyjatkiem weekendu, rynek startuje o godz20.15 (GMT) w niedziele i kończy swe operacjew piatek o 22.00.

• bardzo niska marza transakcyjna
• olbrzymia ilość czynników wpływajacych na zmianę kursu walutowego.
• Wysokie ryzyko kursowe.

Głównymi walutami świata są:dolar amerykański- USD- ponad 43% udziału w obrotach na rynku, Euro - EUR- ponad 17% udziału w obrotach,Jen japoński JPY- ponad 8% udziału, funt brytyjski GBP-7% i frank szwajcarski-CHF-3,5%.

Waluta polska na rynku finansowym oznaczana jest skrótem - PLN.

Na rynku tym najbardziej aktywnymi uczestnikami sa banki, które zajmują sie transakcjami spekulacyjnymi i zabezpieczającymi dla swych klientów i banki centralne, prowadzace swe działanie celem ustalania kursu waluty narodowej i zarzadzania rezerwami walutowymi. Najbardziej zanaczacym uczestnikiem tego rynku jest Deutsche Bank- ktory dokonuje 21% transakcji na tym rynku.Drugim jest szwajcarski bank USB z ponad 15% udziałem w rynku.

Płynność na rynku Forex.

Płynność rynku największa jest w godzinach pracy Londynu.Największa płynność miedzy12.00 – 16.00 LDN (London i NY pracują). Płynność zależna jest od lokalnych rynków (np. Waluty skandynawskie Scandis są niepłynne w godzinach pracy Azji, podobnie waluty azjatyckie niepłynne są w czasie pracy NY). Zmniejszenie płynności redukuje rozmiar transakcji i zwiększa spread. Główne wymian głównych walut jak np. EUR/USD sa płynne cała dobę. Wielkość transakcji jaka da się przeprowadzić zależy od pary walut i pory dnia $100ml USD dla EUR/USD nie jest dużą kwotą, ale dla USD/NOK to jest duża kwota. ===kursy walut === Kursy wymiany walut sa zależne od szeregu czynników.Waznymi czynnikami fundamentalnymizmiany kursów jest poziom stóp procentowych. Wyższe stopy przyciągają kapitał zagraniczny. Wyższe stopy procentowe to szansa na wyższy zysk z transakcji depozytu w danej walucie. Inwestorzy często pożyczają w walucie niżej oprocentowanej i inwestują w waluty o wysokim oprocentowaniu. Takie transakcje sa zwane ''Carry trade'' . Innymi czynnikami są : sytuacja gospodarcza danego kraju, rachunek obrotów bieżących, wzrost gospodarczy, pogorszenie gospodarcze,inflacja, bezrobocie. Na zmiane kursu maja takze wpływa inne czynniki takie jak: Analiza techniczna, trend na rynku. Każdy może widzieć rynek inaczej i kierować się innymi jego aspektami. Rynek często zachowuje się tak jakby ignorował w/w czynniki. Koniecznym jest by potrafić się znaleźć na rynku w każdych warunkach. Każdy uczestnik rynku kieruje się swoimi opiniami – jedni patrzą na dane podstawowe( analiza fundamentalna) inni kierują się analiza techniczną a większość własną mieszanka tych metod. Na rynku nie ma sposobu na rację, należy zachować pokorę. Kwotowanie Dla okreslenia kursu wymiany przyjeto nastepujace zasady: ''Kwotowanie proste'' - czyli stała ilość obcej waluty zrównana z walutą lokalną. Przykładowo: 100USD = 277 PLN ''Kwotowanie odwrotne'' - czyli stała ilość pieniadza lokalnego zrównana z waluta obcą. Przykład: 100PLN = 36,10 USD Na globalnym rynku Forex przyjety został tzw." Dolar standard"- czyli zmienna ilośc lokalnego pieniądza za 1 USD. w ten sposób okresla sie kursy i podaje kwotowania. Wyjatek stanowi funt brytyjski, który jak wczesniejszy od standardu dolarowego też zajmuje znaczące położenie i waluty też sa względem niego kwotowane( nawet US dolar). Na rynku forex kazda waluta posiada dwie ceny. Te ceny to cena kupna i cena sprzedazy . Sa one inne . Róznica miedzy ceną kupna o a sprzedaży nazywa sie " spread". Banki zawsze kupują USD za inna walutę po niższej cenie ( cena kupna) a sprzedaja po cenie wyższej (cena sprzedaży). Bank zawsze przeprowadzi transakcje w najbardziej korzystny dla siebie sposób. Przykładowo: USD/PLN= 2,7687/ 2,7722- czyli kupno/sprzedaż Jesli sprzedajemy 10 000 USD- dostajemy 27 687 PLN a jesli kupujemy 10 000USD- płacimy 27 772 PLN. [[Image:fx5.jpg|thumb|400px|Kurs wymiany spot Euro- USD w czasie ]] Jeśli ustala sie kurs wymiany walut mniej popularnych to okreąśla sie dla nich tzw. kursy" cross". Nazwa pochodzi ze sposobu liczenia. Jeśli oblicza sie kurs waluty A względem waluty B, to wyznaczanie kursu nastepuje poprzez wycenę względem dolara. Walta A jest sprezdawana za USD a nastepnie za uzyskana kwote w USD kupuje sie walutę B. np.JPY/PLN Przykład – firma Toshiba sprzedała w Polsce komputery za złotówki. Jak zakwotuje bank japoński kupno złotówek za jeny? - bank kupi USD za PLN-2,776 bank kupi USD za JPY- 90,32 ( notowanie bankowe NBP z momentu wyliczania przykładu) Kurs= 2,776/90,32 = 0.03078 Dla porównania kurs bankowy NBP PLN/JPY z godziny danych= 0,0308 / 0,0309) Gdy kursy wymiany ustalane w sposób powyższy i wymiana dokonywana jest natychmiastowo to taki kurs ( i transakcja) jest nazywana '' spot''. ===Kurs wymiany transakcji ''spot'' a kurs transakcji terminowej-''forward'',ryzyko kursowe=== Banki działające na rynku wymiany walut kupują i sprzedają waluty swoim klientom. Ich stan "posiadania" walut zmienia sie bardzo szybko. Ich całkowita ekspozycja na rynku forex jest inna niż wynikajaca z bilansu przeprowadzenia transakcji kupna i sprzedaży walut dla klientów. Głównym tego powodem jest ryzyko kursowe. Jak juz było wspomniane, kurs waluty ulega szybkim wahaniom i moze to miec wielki wpływ na rentowność przeprowadzanych operacji dla banku. Banki raczej stosuja transakcje ''swap'' ( zakup natychmiastowy/ sprzedaz terminowa) aby pozyskac potrzebna walutę. Taka transakcja obniza ryzyko kursowe. Przykład: Bank rozliczajacy sie w USD potrzebje polskie złotówki. Zamiast prosto kupić je w transakcji natychmiastowej ''spot'' bank jednocześnie spfrzea je terminowo. Będzie miał w bilansie kredyt w złotówkach ale zero w pozycji wymiany. Jesli pozycja długa ( Ma) ''Long'' jest równa pozycji krótkiej Short ( winien) w przypadku waluty to w tej sytuacji używa sie terminu ''square''- czyli nie ma ryzyka wymiany. Ze wzgledu na wahania kursowe, które występują ciągle na rynku wymiany walutowej, Dealing Room-czyli bankowy zespół dokonywujacy transakcji wymiany walut, musi bez przerwy monitorować swoja ekspozycje na ryzyko kursowei obserwować swoja całkowita pozycje w transakcjach natychmiastowych spot i pozycjach terminowych. Transakcje terminowe ''forward''. klienci banków , tak jak i one same prowadząc działalnośc gospodarcza maja czesto potrzebe ustalenia kursu wymiany nie tylko na " dzis " ale tez w przyszłości. Przykładowo firma mająca swą filię w innym kraju spodziewa sie transferu wyniku finansowego wypracowanego w filli do centrali. Wynik finansowy ( wielkość transakcji ) jest znany ale nie wiadomo po jakim kursie bank dokona wymiany walut na walutę w jakiej firma prowadzi ksiegowość i rozliczenia finansowe.Znajomość kursu w wybranym momencie w przyszłości jest istotne dla działania firmy wiec banki powinne umieć je określać. [[Image:fx3.jpg|thumb|300px|Mozliwości lokowaniaw dwu walutach]] Nazwa transakcja terminowa forward stosuje dla wymiany walut w określonym momencie czasu w przyszłości po określonym wcześniej(dziś) kursie. kontrakt forward jest to zabezpieczenie dostawy waluty w przyszłości, na określonych warunkach. Stosuje się w celu zabezpieczenia przed ryzykiem zmiany kursu. Wyliczenie kursu wymiany terminowej ''forward''. Do wyliczania terminowych kursów wymiany należy wziąć pod uwagę stopy procentowe obowiazujace w strefach walut wymienianych. Rysunek obok ilustruje przykład . Założmy ze wymieniane waluty to Euro i USD. Posiadajac jedna z nich np. USD ( pkt A)mozemy ulokować ja na depozyt terminowy o oprocentowaniu z rynku dolaroqwego.Po okreslonym czasie bedziemy dysponowac kwota podstawowa powiekszona o wypracowany procent.( punk. B) Mozemy alternatywnie wymienić USD na Euro ( punkt C) i otrzymaną kwotę ulokować na depozycie terminowym w strefie Euro . Niech okres depozytu i terminu transakcji forward to rok. Po tym czasie w strefie euro bedziemy dysponować uzyskana w punkcie D kwotą powiekszoną o zarobiony procent (punkt D). Wynik lokowania w obu walutach powinien być sobie równoważny wiec kwota z punktu B odpowiada wartości kwoty z punktu D . Porównając ilości jednostek waluty w pktB i w punkcie d pozwala na wyliczenie kursu wymiany w okreslonym terminie. Tak wyliczany kurs wymiany jest kursem terminowym - forward. Przykład: Niech 1 USD w transakcji spot wymieniany jest na 1,842 CHF( franka szwajcarskiego). Roczna Stopa procentowa w dolarach = 7.125% Ropczna stopa procentowa w CHF= 4,625% Klient potrzebuje dokonac wymiany tych walut za 94 dni. Transakcja opiewa na kwote 1000000 USD A więc licząc w USD i lokując w tej walucie po 94 dniach klient bedzie dysponował kwota równa 1000 000 USD + 18 604,17USD( odsetki za 94 dni)+ 1018604,17 USD Liczac we frankach: Powymianie otrzyma 1841000 CHF + 223232,63 CHF ( odsetki za 94 dni)=1 863 232,60CHF Z podzielenia kwoty we frankach przez kwote w dolarach uzyskujemy kurs terminowy wymiany za 94 dni = 1,8292 franka za dolara. ===Kursy wymiany a handel międzynarodowy=== Znając kurs wymiany między walutami dwu krajów, możemy ocenić ceny eksportowe produktów jednego kraju w cenach w walucie drugiego kraju. Kursy wymiany walutowej wpływają na decyzje o wydatkach konsumpcyjnych gdyż pozwalają nam na porównanie cen w różnych krajach na wspólnej płaszczyźnie .Przykład : W Internecie znajdujemy kurtkę, która bardzo nam się podoba. Kosztuje 50 USD. Cena w PLN za kurtkę , przy kursie PLN 2,77 za dolara wynosi (50x 2,77)= 138,50 PLN. Jeśli cena takiej kurtki w lokalnych sklepach jest wyższa od 140 PLN wolimy ją kupić za granicą niż w kraju. ( Dla uproszczenia koszty transportu kurtki do kraju wynoszą 0 PLN). Jeśli natomiast cena takich kurtek w naszym kraju jest niższa niż wynikająca z przeliczenia cena 138,5 PLN. Zastanawiamy się nad możliwością eksportowania tych kurtek do kraju , w którym kosztują 50 USD , by zarobić na tej różnicy. Taki sposób myślenia dotyczy wszystkich towarów. A więc kurs walutowy ma wielki wpływ na kształtowanie polityki eksportu i importu państwa i ma swoje odzwierciedlenie w bilansie płatniczym państwa. Kursy wymiany walut ulegają zmianom, Jedna waluta może wzmocnić swa pozycje względem innej (więcej jednostek waluty 2 za tyle samo jednostek waluty pierwszej) lub osłabić swoja pozycje (więcej jednostek waluty pierwszej 1 jest potrzebne teraz by otrzymać tę samą ilość waluty 2.). Wzrost wartości waluty nosi nazwę aprecjacji a jej spadek, nazywany jest deprecjacją. W szczególnym przypadku( stosowania sztywnego kursu walutowego) można mówić o ''dewaluacji'' –gdy skutkiem zabiegów administracyjnych, ulega obniżeniu kurs waluty narodowej wobec innych walut, przeprowadzony przez bank centralny np. w celu poprawienia bilansu płatniczego. W przeciwieństwie do dewaluacji, podwyższenie oficjalnej ceny waluty danego kraju w stosunku do innych walut nazywa się rewaluacją. O rewaluacji i dewaluacji można mówić w przypadku stosowania systemu kursów stałych. Jaki jest wpływ zmian kursu walutowego na eksport i import kraju? W przypadku deprecjacji rodzimej waluty następuje wzrost w cenach we rodzimej walucie , obcej waluty. Czyni to rodzime produkty tańsze( bardziej atrakcyjne) dla obcokrajowców a obce produkty droższe dla krajowców. W przypadku aprecjacji rodzimej waluty, następuje obniżka cen obcej waluty. Czyni to rodzime towary droższymi dla zagranicy a obce towary tańsze dla krajowców. Jak widać import i eksport zależą od relacji cenowych. Czyli aprecjacja waluty : podnosi względne ceny dla eksportu (osłabia eksport). Obniża względne ceny importu (stymuluje wzrost ). Deprecjacja waluty , natomiast obniża względną cenę eksportu (stymuluje jego wzrost). Zwiększa względną cenę importu ( osłabia import). Deprecjacja (aprecjacja) lokalnej waluty względem innych walut czyni eksport tańszym(droższym) a import droższym (tańszym). Nie bez znaczenia dla lokalnej waluty i sytuacji gospodarczej jest związek osłabienia czy wzmocnienia waluty z inflacją. Prześledźmy ten związek na przypadku wystąpienia dewaluacji. Zawsze istnieją takie dobra i usługi zagraniczne (np. dobra inwestycyjne, surowce potrzebne do produkcji), które mimo dewaluacji będą importowane. Ich ceny na rynku wewnętrznym wyrażone w lokalnej walucie po dewaluacji będą wyższe. Inflacja przeniesie się na całą gospodarkę. Wzrost cen dóbr i usług zagranicznych spowoduje potrzebę do zastępowania części importu produkcją krajową, która staje się opłacalna z reguły dopiero wtedy, gdy cena sprzedaży jest wyższa od ceny dóbr importowanych przed dewaluacją wyrażonej w lokalnej walucie. Wzrośnie popyt na eksport, co powoduje potrzebę przesunięcia środków produkcji z produkcji przeznaczonej na rynek krajowy. Tym samym ceny czynników produkcji związane z produkcją na eksport muszą być wyższe niż przed dewaluacją. ====Kurs wymiany a stopy procentowe.==== Kursy wymiany są określone przez rynek FX. Jak już było wspomniane podlegają one wahaniom rynkowym i zależą w dużej mierze od równowagi między podażą a popytem na rynku. Istotna rolą w rynku FX odgrywają transakcje terminowe. Ceny w transakcjach terminowych ( jak już zostało to wykazane w rozdziale opisującym sposób wyliczania kursu terminowego forward) maja ścisły związek z oprocentowaniem depozytów na rynkach poszczególnych walut. Waluta jest aktywem które jest inwestowane na rynkach walutowych. Inwestor , tak jak z każdej inwestycji oczekuje maksymalnego zwrotu na aktywach jakimi zarządza. Inwestując jedna walutę na rynku depozytów inwestor co prawda zna stopę oprocentowania depozytów , i stąd wie jaką ilością waluty obcej będzie dysponował w chwili zakończenia depozytu ale nie wie( nie ma pewności ) jaki będzie wtedy kurs wymiany, gdy depozyt zapadnie. Popyt na depozyty w obcej walucie podlega tym samym uwarunkowaniom co popyt na każde inne aktywa. Ryzyka jakie są związane z inwestycja to: Ryzyko zmiany rynkowej wartości i ryzyko płynności. Posiadający martwią się o dwie cechy aktywów , oprócz zwrotu na nim : •Ryzyko zmienności rynkowej- zmienność wartości aktywa, które ma wpływ na stan posiadania. •Płynność -czyli miara łatwości z jaką aktywo może być sprzedane albo wymienione na inne dobra. Zwrot na depozytach handlowanych na FX zależy od stóp procentowych i oczekiwanych zmian kursu. Równowaga na rynku FX wymaga zachowania parytetu stóp procentowych. Rynek FX znajduje się w stanie równowagi gdy depozyty we wszystkich walutach oferują to same zwroty na zainwestowanych aktywach (ROA). Warunek parytetu stóp procentowych *Spodziewany zwroty na depozytach w dwu dowolnych walutach są równe gdy mierzone są w tej samej walucie. To powoduje, że potencjalni właściciele depozytów w obcych walutach widza je jako równo atrakcyjne aktywa. Deprecjacja lokalnej waluty dziś obniża spodziewany zwrot w lokalnej walucie na depozycie w obcej walucie. Aprecjacja lokalnej waluty dziś zwiększa zwrot w lokalnej walucie na depozycie w walucie obcej . Aby móc zdecydować czy kupić depozyt w EUR czy USD, należy obliczyć zwrot w dolarach na depozycie w euro. Na aktualny kurs wymiany maja wpływ zmiany w jego oczekiwanym przyszłym poziomie. *Dla danych stóp procentowych i danych oczekiwaniach przyszłych kursów wymiany, warunek parytetu stóp procentowych mówi nam o aktualnych równowagowych kursach wymiany. Przykładowo: Wzrost dolarowej (euro) stopy procentowej powoduje aprecjację dolara (deprecjacje) do euro(dolara). *Na aktualny kurs wymiany maja wpływ zmiany w jego oczekiwanym przyszłym poziomie. ====ERM II- (Exchange Rate Mechanism II)- Europejski Mechanizm Kursów Walutowych==== Czyli zasady przystąpienia do strefy Euro. Jak dotychczas rozważania dotyczące pieniądza podkreślały globalny charakter handlu i lokalny charakter waluty. Lokalny charakter waluty jest wynikiem roli Państwa i jego wpływu na pieniądz. Pojecie pieniądza i jego siła jest bardzo silnie powiązany z Państwem jako twórcą i egzekutorem prawa. „Istoty waluty nie stanowi materiał z którego zrobiona jest moneta ale prawne rozporządzenia określające zasady jej używania.”-cytat z pracy G.F. Knappa ( 1905) bardzo precyzyjnie określa ten związek. Obszar na którym funkcjonuje jeden pieniądz ograniczony jest z reguły granicami Państwa. To państwo nadzoruje jakość pieniądza i jego siłę. Zdarza się ze jeden pieniądz jest środkiem płatniczym na terenie kilku państw. Granice funkcjonowania jednego pieniądza jak i przesłanki tworzenia trwałej unii monetarnej wyznaczają czynniki polityczne i gospodarcze. Tworzenie unii monetarnych ma na celu uzyskanie korzyści z wprowadzenia wspólnej waluty na terenach krajów tworzących taką unię . Unia walutowa powinna mieć na celu podniesienie dobrobytu zamieszkującej go ludności powyżej poziomu osiągniętego gdy kraje te funkcjonowały osobno. Operacja utworzenia unii to skomplikowana operacja integracji w jeden organizm rynku finansowego, towarowego, pracy oraz koordynacji polityki makroekonomicznej oraz co bardzo istotne, integracja polityczna. Kryteria z Maastricht Kryteria przyjęcia euro przez kraje członkowskie Unii przyjęte w 1991 roku w Maastricht. Dotyczą pięciu tzw. " kryteriów nominalnych" czyli: *Dwa fiskalne, dotyczące: **deficytu budżetowego **długu publicznego *Trzy kryteria monetarne: **Stabilności cen **Stabilności stopy procentowej ** Kursu walutowego Ponadto dochodzi kryterium "polityczne" , którego zadaniem jest zapewnienie niezalezności Banku Centralnego. ''Deficyt Budzetowy'' Warunek poziomu budżetowego okreslony został następujaco: deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych – rzeczywisty lub planowany ''nie większy niż 3% produktu krajowego brutto''. ''Poziom długu publicznego'' Dopuszzalna wielkośc długu publicznego została okreslona w ten sposób, że dług sektora wydatków publicznych – jako % produktu krajowego brutto – ''nie większy niż 60%''. Kryteria monetarne ''Stabilność cen'' Okreslona została poprzez dopuszczalny poziom inflacji nie przewyzszjacy wiecej niz 1,5% ponad srednią stopę inflacji trzech najlepszych krajów Unii Europejskiej. ''Stabilność stóp procentowych'' średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa niż o 2 % od średniej stopy długoterminowej obliczonej dla trzech krajów Unii o najniższym wskaźniku inflacji w roku poprzedzającym badanie. ''Kurs Walutowy'' To kryterium ma na celu zapewnienie stabilności kursu waluty przed przystapieniem do Unii Gospodarczej i Walutowej. W praktyce oznacza to *uczestniczenie w Europejskim Mechanizmie Kursowym (ERM II)* przez 2 poprzedzające badanie lata. * kurs waluty własnej zbliżony do kursów centralnych w ERM II - utrzymanie normalnego pasma wahań (przyjętego przez kraj, nie większego niż +/- 15%) w stosunku do kursu centralnego wobec euro *niedokonywanie dewaluacji wobec euro *utrzymanie zbliżonego do ERM II kursu walutowego nie wywołuje konieczności przeprowadzania interwencji walutowych oraz wahań krótkookresowych stóp procentowych. Analizując sytuacje naszego Kraju w aspekcie przystapienia do Unii Gospodarczej i walutowej rozpatrzyc nalezy aktualne wielkośći okreslone kryteriami a charakteryzujace gospodarke naszego kraju. [[Image:vbn.jpg|thumb|300px|Dług publiczny jako % PKB w Polsce wg. MF]] * Deficyt Budzetowy Wielkość deficytu budzetowego w Polsce ilustruje rysunek w niniejszym tekście. Dla porównania deficyt w USA wyniesie w roku 2009 -12,9 % a w roku 2010- 8,5%. Jest to bowiem rok (2009) gdy skutki kryzysu sa widocze w najwiekszych gospodarkach świata w gospodarka naszego kraju nie odniosła wiekszych uszczerbków. *Dług publiczny Dług publiczny w Polsce wyniesie w latach 2010-2012- od 54.7 do 55% PKB- wg. Ministerstwa Finansów. Należy pamietać,że w roku 2009 – skończyliśmy spłacać Klub Paryski, czyli zadłużenie z okresu gospodarki socjalistycznej, a które to zadłuzenie było powodem kłopotów gospodarczych , które z kolei, doprowadziły, w sferze gospodarczej, do upadku tej formy gospodarki w Polsce. *stabilność stóp procentowych. Dane na podstawie Raportu EBC o konwergencji z maja 2008 wskazuja ,że w okresie od kwietnia 2007 – do marca 2008 wartość referencyjna wyniosła 6,5 % [2% + średnia arytmetyczna (Malta 4,8%, Holandia 4,3%, Dania 4,3%]. Poziom długoterminowych stóp procentowych w Polsce w badanym okresie wyniósł 5,7% * Stabilność cen - czyli inflacja. Dane na podstawie Raportu EBC o konwergencji z maja 2008: w okresie od kwietnia 2007 do marca 2008 wartość referencyjna wyniosła 3,2 %[1,5% + średnia arytmetyczna (Malta 1,5%, Holandia 1,7%, Dania 2%]. Inflacja w Polsce w badanym okresie wyniosła 3,2% * Kurs walutowy Kryzys finansowy lat 2008/2009 wprowadził znaczące korekty wielu relacji w gospodarce . W 2008 roku nasza waluta mocna skorygowała dotychczasowy trend relacji EUR/PLN a jej wartość znalazła sie w okolicach nawet 4,50 PLN za Eur. od czasu maksymalnego osłabienia złotego złoty powoli ma tendencje do umacniania. [[Image:sde.jpg|thumb|300px|EUR/PLN- kurs średni 27.11.00 do 24.02.2010]] Dopuszczalne pasmo wahań +/- 15% dla kursu 4,0 PLN=1 EUR daje przedział 3,40 do 4,60 PLN i zostało naniesione na wykres. Gdyby Polska miała przystapić do Unii z dzisiejszym kursem Euro (tj. na poziomie 4,0 PLN) to dopuszczalne pasmo widac na wykresie. Dzisiaj nie jest dokładnie okreslona data przystąpienia Polski do strefu UGW. Etapy przystępowania do strefy Euro. Integracja Polski ze strefa Euro nastapi etapami: *Etap I-Przygotowanie do wejścia w do ERM II i wejscie. Zaczynajac liczyc czas od chwili podjecia decyzji o wejściu do ERMI do właczenia PLN do ERMII - powinno wg. planów Ministerstwa Finansów trwac ok. 6 miesiecy. *Etap wypełnienia warunków konwergencji. Ten etap jak to juz było powyzej wyjaśniane musi trwac 2 lata. Dwa lata wypełnianiawarunów konwergencji uznaje sie za koniec tego etapu. Dodatkowo kraj nasz musi spełnic wszelkie wymogi stowarzyszenia. *Etap przygotowania do wprowadzenia Euro w Polsce. Przewidywany jego okres to ok.6 miesiecy.Działania to przygotowanie zmien cen,wymiany złotego na Euro jej zasad i infrastruktury oraz inne techniczne aspekty tej zamiany. Gdy etap ten zostanie zakończony. '''Polska przystąpi do strefy Euro'''. Od podjecia decyzji do przystąpienia powino upłynąc 3 lata. Dlaczego Polska zamierza przystąpic do strefy Euro? Poniżej krótkia analiza mozliwych zysków i strat: Zyski: *ograniczenie ryzyka kursowego *ograniczenie kosztów transakcyjnych *wzrost zaufania rynków finansowych i walutowych *stabilność waluty - zmniejszenie podatności na ruchu kapitału spekulacyjnego Możliwe zyski: napływ inwestycji, mniejsze wahania cyklów koniunkturalnych, wzrost zaufania do kraju wzrost obrotów handlowych z krajami strefy euro. Straty *brak możliwości kształtowania własnej polityki pieniężnej *brak możliwości regulowania napięć gospodarczych korektą kursu walutowego. Przypadek Grecji ( 2010) jej problemów gospodarczych i napięc społecznych jest przykładem sytuacji w której regulacja kursowa waluty greckiej mogłaby byc rozwiazaniem problemów jednego Państwa i nie wplywałaby na gospodarki innych krajów członkowskich Unii Możliwe straty: To zmniejszenie konkurencyjności gospodarki na tle innych krajów strefy euro, zmniejszenie obrotów handlowych z krajami spoza strefy euro, konieczność uelastycznienia płac i zwiększenia mobilności kapitału społecznego, wzrost cen w pierwszym okresie, na skutek korekty cen oraz tendencji do zaokrąglania cen „w górę” ===Instrumenty pochodne i syntetyczne rynku, swap i FRA=== ==rynek kapitałowy i jego instytucje== ===Rynek kapitałowy- definicje === Pieniądz jest środkiem transformacji dóbr w czasie i w przestrzeni. Globalna wymiana dóbr trwa nieprzerwanie i jest jednym z wyróżników cywilizacji ludzkiej. Handel to wymiana wielu róznych towarów. Proces ten ma miejsce na ''rynku''. Aby proces ten mógł trwac potrzebne są efektywne rynki. Poprzez ''rynek'' rozumiec należy całokształt transakcji przedmiotem obrotu na danym rynku wraz ze zbiorem instytucji je przeprowadzających lub pomagających je przeprowadzać.Transakcje te jak i instytucje są regulowane przez zespół reguł i zasad, według których przeprowadza się transakcjem oraz zbiór procedur i czynności prowadzących do zawierania transakcji. Przedmiotem obrotu moga być również nie tylko towary fizyczne ale i instrumenty finansowe. Rynek na którym przedmiotem obrotu są ''instrumenty finansowe'' to '''rynek finansowy'''. '''Instrument finansowy''' jest umową pomiędzy dwoma stronami okreslajacą ich zależność finansową, w jakiej obie strony pozostają od chwili zawarcia tej umowy.Innymi słowy są to zobowiązania finansowe, czyli roszczenia majątkowe jednych podmiotów gospodarczych w stosunku do drugich. Dla tych, którzy potrzebują pieniędzy- emitentów tych umów są to zobowiązania (pasywa), dla posiadaczy nabywajacych te instrumenty sa to należności (aktywa). ''Rynek finansowy'' to rynek na ''którym oczekiwania gotówkowe tych co mają w danej chwili gotówkę( pozycja – long)i tych którym w danej chwili jest jej brak i jej potrzebują (pozycja –short) spotykają się z sobą.'' Instrumenty finansowe czyli umowy dotyczą róznych czasów ich trwania. Mozna wiec mówic o "czasie życia" instrumentów finansowych. Biorąc aspekt czasu pod uwagę można zdefiniować '''rynek kapitałowy''' jako – rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe opiewające na wierzytelności pieniężnei o terminach płatności dłuższych niż 1 rok oraz takie, w których zawarte są prawa udziałowe w wybranych rodzajach podmiotów gospodarczych. Element czasu odróżnia ten rynek od rynku pieniężnego zdefiniowanegow Rozdziale 4. a który to rynek służy temu by utrzymać bieżącą płynność finansową, dokonywane są tam transakcje o terminie do 1 roku. Rynek kapitałowy – stworza atrakcyjnego miejsca lokowania kapitału dla inwestorów, a więc transformacja oszczędności w inwestycje (''mobilizacja kapitału'') . Powoduje wzrost przejrzystości obrotu gospodarczego oraz obniża cenę kapitału dla przedsiębiorców. Zwiększa elastycznośc gospodarki w dostosowywaniu sie do zmian oraz zwiększa jej innowacyjność. Rynek kapitałowy kieruje przepływy kapitału do tych sektorów gospodarki, które zapewniają najefektowniejsze wykorzystanie funduszy (''alokacja kapitału''). Inwestorzy inwestuja na rynku kapitałowym kapitały w różne projekty , kierując sie spodziewanymi zyskami z transakcji co pozwala na ocene wartości kapitału i ryuzyka inwestycyjnego zwiazanego z procesem inwestowania(''wycena kapitału i ryzyka''). Z rynkiem finansowym łaczy sie termin ''papieru wartościowego''. Papier wartościowy - to dokument stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego w taki sposób, że bez posiadania tego dokumentu nie można wykonywać tego prawa, a przeniesienie własności tego dokumentu powoduje przeniesienie również tego prawa. Ta definicja podana za Encyklopedia Zarzadzania ma swoje korzenie w czasach gdy papiery wartościowe były rzeczywiście papierami. Dziś są to najczęściej zdematerializowanym zapisem elektronicznym. Z punktu widzenia funkcji prawnych papiery wartościowe dzielimy na: *papiery reprezentujące wierzytelności pieniężne (np. weksle, czeki, obligacje, bony skarbowe, listy zastawne, listy hipoteczne,), *papiery dokumentujące uprawnienia do współwłasności majątkowej ( np. akcje), *papiery wartościowe uprawniające do zarządzania rzeczami (konosamenty w transporcie towarów). Najpopularniejsze klasy papierów wartościowych to akcje i obligacje.Jak widać,'''Obligacje''' to papiery wartościowe, w których emitent potwierdza zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie oraz do zapłaty odsetek. '''Akcje''' to papiery wartościowe stwierdzające uczestnictwo w kapitale spółki akcyjnej jej właściciela, uprawnia do partycypacji w zyskach w formie dywidendy oraz do majątku spółki w razie jej likwidacji. Z punktu widzenia istoty papieru, to akcja jest dowodem posiadania udziału, a obligacja jest papierem dłużnym, potwierdzającym zobowiązanie emitenta wobec nabywcy ===Krótka historia giełd i rynku kapitałowego=== Giełdy to sztandarowe instytucje rynu kapitałowego.W róznych językach posiadaja rożne nazwy : ''Börse , bourse, bolsa, borsa,Биржа'', lub tez anglosaskie ''exchange''. Na ich tle polska nazwa ''giełda'' wskazuje na nieco inne pochodzenie.Blizsza analiza wskazuje na nastepujace pochodzenie tej nazwy. Exchange to z anglosaska prostotą i precyzja to miejsce wymiany . Polskie słowo "Giełda" ma swoje pochodzenie w flamandzkiej nazwie organizacji kupców - gilda. Podobne , holenderskie pochodzenie ma słowo "bourse" i mu podobne. Pochodzi od nazwiska znanej kupieckiej rodziny holenderskiej Van der Börse, u której w komnatach spotykali sie kupcy aby omawiać swój udział i zaangazowanie kapitałowe w zamorskie wyprawy kupieckie. [[Image:DDD.jpg|thumb|300px|Kolonialne imperium holenderskie]] Powstanie i rozwój rynku giełdowego w Amsterdamie (1595-1602) Na przełomie XVIi XVII wieku Amsterdam zdobywa znaczenie międzynarodowe.Holandia uniezależnienia się od Hiszpanii (upadek Antwerpii 1585). Nastepuje wzrost gospodarczy. Amsterdam staje sie znaczacym centrum gospodarczym do ktorego zewszad zsciagaja wszyscy chetni, ktorzy chą brać udział i tworzyć ten wzrost upatrujac w nim swej szansy życiowej. Między 1606-1620, 73% kobiet i mężczyzn którzy, zamierzali sie pobrać w Amsterdamie urodziło się poza Amsterdamem. Rozwój handlu stawiał nowe wymogi kapitałowe. Przed 1500, dwumiesięczna wyprawa kupiecka do Francji, Portugalii lub Hiszpanii była finansowana przez jednego kupca, samego lub ze wspólnikiem i dotyczyła jednego statku i jednorazowej wyprawy Od 1565, bardziej ryzykowne i kosztowniejsze trwające 12 miesięcy wyprawy kupieckie do Ameryki Południowej, Afryki Zachodniej czy Karaibów, wymagały zawiązywania spółek większych kapitałowo i trwających dłużej. Zaczęto tworzyć spółki( umowy kupieckie) na czas nieokreślony- spółki określały wielkość zaangażowania kapitałowego- (udziały/ akcje). W spółkach „ brali” udział kupcy wiarygodni ze związków- gildii kupieckich. In 1595 zaczęły się wyprawy do Azji. Były cztery razy bardziej kosztowne niż wyprawy do Afryki czy Karaibów, ale i zwroty z importu przypraw z ''Wysp Korzennych''( dzisiejsza Indonezja)czy tez herbaty ( ktora do Europy przewiezli holendrzy)były bardzo znaczące. Podróż w dwie strony- 24 miesiące, wymagały od kilku do 15 lat na rozliczenie i rozwiązanie. Takie '''inwestycje''' wiazały sie z '''ryzykiem'''. W okresie 1595-1601 20% statków zaginęła na morzach. Pojecie ryzyka wazało sie ścisle z prowadzeniem interesów i inwestowaniem na stałe weszło do jezyka kupieckiego. Angielskie słowo "venture" , ktore tłumaczone jest na polski jako "przedsięwziecie" znaczy poprostu - ryzyko. A "Joint venture" popularnie tłumaczone na "wspolne przedsiewziecie" to nic innego jak wspólne ryzyko. Angazówanie kapitału w tak długie projekty powodowały czesto problemy płynnościowe. Zaangazowany kapitał w projekt był w nim zamrozony na długi okres. Taka sytuacja wymagała bardzo daleko siężnych rozwiazań. Nalezało stworzyć możliwości zbierania kapitału na nowe wyprawy kupieckie oferujac w zamian "Udziały " w przedsiewzieciu czyki proporcjonalny udział w zyskach i ryzyku do włożonego kapitału. ( To co dzisiaj nazywamy rynkiem pierwotnym). Musiało powstać rozwiazanie pozwalajace na możliwość sprzedzzy( nabycia) udziałów w juz funkcjonujacych przedsięwzięciach ( rynek wtórny) Tak powstały instytucje przypominajace dzisiehjsze giełdy. Nalezało znaleć rozwiazanie by móc sprzedać przywieziony z wyprawy kupieckiej towar p najlepszej , aktualnej cenie.- ( giełdy towarowe) Co wiecej mozna przecięz sprzedawać prawa do towarów ,ktore będa lub powinny być przywiezione z zamorskiej wyprawy, tak powstały instrumenty pochodne ''opcje'' i kontrakty na terminy w przyszłości- ''futures''. Tak powstały giełdy, ktore pozwoliły na niezwykłe przyspieszenie gospodarczei wielki rozwój rynku kapitałowego. Instytucje te i rynek kapitałowy pozwalały na szybki wzrost gospodarczy, zdobycie kapitału, bogacenie sie ale nie chroniły przed ryzykiem. Rozwiazanie jakim były giełdy przetrwały do dziś ale nie tam gdzie powstały ale w koloniach holenderskich a własciwie jednej z nich, połozonej na kontynencie pólnocnoamerykańskim u ujscia rzeki Hudson, w miejscu zwanym przez odkrywców Nowym Amsterdamem a dzis nazywanym Nowym Jorkiem. Dlaczego tak sie stało??? Powodem takiego stanu rzeczy jest ( wtedy i dziś)_ niedocenianie ryzyka i bezpodstawne zaufanie,ze mozna zarobić nawet nie rozumiejąc skad sie biora zyski i jakie jest ryzyko z nimi zwiazane. ====Historia ryzyka na rynku kapitałowym czyli wielkie kryzysy==== Szaleństwo tulipanowe w Amsterdamie (1637): początki regulacji rynku. Szaleństwo Tulipanowe Okło roku 1593 sprowadzono na tereny dzisiejszej Holandii tulipany z Turcji. Te pustynne kwiaty cieszyły sie poczatkowo umiarkowanym zainteresowaniem. Wirusowa choroba mozaiki " ''Flames of Color'' spowodowała , ze kwiaty te o dotychczas umiarkowanej palecie kolorów zyskały niespotykane dotychczas kolory i kształty płatków. Nagle stały sie modne i pożadane. Cena ich wzrostała o 2000% na miesiąc. Przykładowo; jedną cebulkę tego kwiatu sprzedano za 4 tony of pszenicy, 8 ton zboża, łóżko, 4 woły, 8 świń, 12 owiec, komplet ubrania, 2 gąsiory wina 4 tony piwa, 2 tony masła, 1,000 funtów sera, 1 puchar ze srebra). [[Image:a.jpg|thumb|300px|cena cebulek tulipanóww czasie kryzysu]] Zgodnie z informacjami zawartymi w książce ''Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds'' (napisanej w 1841roku) autorstwa brytyjskiego poety i dziennikarza, Charlesa Mackaya, w 1637 roku – kiedy bańka spekulacyjna osiągnęła swój maksymalny rozmiar – cena jednej cebulki najdroższych tulipanów wynosiła około 5,5 tys. guldenów, (a 50 guldenów wynosiła wtedy cena uncji złota- w roku 2010 cena złota osiągneła wartość 1200 USD za uncję).Jak łatwo wyliczyć jest równowartość dzisiejsza 132 000 USD. Średnia cena cebulki tulipana w roku 1637 wynosiła 784 guldeny- czyli nieco poniżej 19 000 USD. Ponieważ tulipany jak i inne płody rolne charakteryzuja sie sezonowści dostaw. Oczywiscie handlowano nimi zawierajac kontrakty terminowe i opcyjne. Wszyscy uczestnicy tych transakcji i dobrobytu jaki kreował wiedzieli ,ze na tym procederze mozna tylko i wylącznie zarobić. Az nadszedł dzień w ktorym dostawcy nie mieli komu sprzedać cebulek. A moze była to tylko plotka?. Nastapił KRACH!!!Ceny raptownie zaczeły spadać a posiadacze kontraktów terminowych i opcyjnych zawartych przed spadkiem cen nie chcieli płacic tak wysokich cen za to co miało obecniwe niska cene.Władze przyjmuja regulacje uznajaca zawarte Kontrakty Futures i opcyjne za nieskuteczne. Po tym kryzysie gospodarka holenderska kulała przez dziesieciolecia Kryzysy Kompanii Mórz Południowych. Kolejne kryzysy finansowe wybuchły niemal równocześnie na początku XVII wieku w Anglii, Holandii i Francji. Zaczęły tam powstawać spółki – często z udziałem państwa – które miały przynosić olbrzymie zyski z handlu z terytoriami zamorskimi. Spółki te emitowały akcje. emitenci tych akcji otrzymywali od Państwa przywilej monopolu prowadzenia tego przedsiewziecia w zamian za obietnice rozwiazania problemów finansowych tegoz Państwa. Ludzie zaczęli więc inwestować w te akcje. Ceny tych akcji (np. Kompanii Mórz Południowych w Anglii, czy Kompani Missisipi we Francji) wzrosły w krótkim czasie wielokrotnie. Inwestorzy nie rozumieli jeszcze, że wartość akcji zależy wprawdzie od wyceny rynku, ale i od wiarygodności finansowej firmy, która za nimi stoi. Akcje stały się środkiem wymiany, zastępując częściowo pieniądze ktore w nie zainwestowane. W przypadku Angli Tak i Francji scenariusz zdarzeń był bardzo podobny. Przykładowo w Anglli, idea założenia Kompanii pojawiła się w 1710 r., a jego inicjatorami byli George Caswall i John Blunt. Rok później, przy wsparciu Roberta Hardleya, pomysł został zrealizowany i do istnienia powołano Kompanię Mórz Południowych. Jej działalność miała przypominać to, czym do tej pory z powodzeniem zajmował się Bank Anglii i Kompania Wschodnioindyjska, tj. udzielaniem pożyczek wspomagających obsługę długu publicznego. Tym samym, w zamian za monopol w handlu z Ameryką Południową, Kompania Mórz Południowych dokonywała konwersji długów państwowych Wsparcie finansowe spółki, pozwalające na dokonywanie konwersji, stanowiła zaś emisja akcji Spółki. Niepewność całego przedsięwzięcia była znaczna. Z pewnościa dlatego posłużono sie kłamstwem,że porty Hiszpanii będą obsługować statki Kompanii. Na wieść o tym ceny akcji Kompanii poszybowały w górę. Załamanie cen nastąpiło pod koniec lata, 24 września 1720r, kiedy upadł Sword Blade Bank a dyrekcje spółek zaczeły nerwowo wysprzedawac posiadane przez siebie akcje.Ceny spadły i nastapił krach. Krach odbił się zarówno na inwestorach krajowych, jak i zagranicznych. Jednym z nich był kanton Berno, który 14 kwietnia 1719 roku zainwestował w akcje Kompanii 150 tys. funtów. Kwota ta szybko uległa pomnożeniu w okresie hossy, lecz fortuna przepadła wraz z giełdowym krachem pociągającym za sobą liczne upadki instytucji finansowych, m.in. Malacrida & Comp, w którym przechowywane były środki kantonu. Władze podobnie jak w kryzysie "tulipanowym" przyjęły w czerwcu ''Bubble Act'' w którym zakazano tworzenia korporacji (zniesionego w 1825 roku)i unieważniono wyemitowane akcje. Kryzysy opisane poyżej sa wybranymi przykładami kryzysów finansowych w historii ludzkości. Spowodowały olbrzymie straty finansowe i pozbawiły nadzieji na lepsze jutro olbrzymie i silne Państwa i ich mieszkańców. Dziesieciolecia musiały przejśc by państwa te wyszły z kryzsów chociaz nie wszyskim sie to udało. Mimo,ze mechanizmy krachów finansowych sa bardzo podobne, nie zaleznie kiedy i gdzie wystepuja wskazuja na konieczność racjonalnej oceny ryzyka zwiazanego z inwestowaniem. Ocena ryzyka jest przyczyna równowagi dwu wielkich emocji rzadzacych rynkami i ich uczestnikami. Emocje te to Strach i chciwość. Każdy che zarobić jak najwiecej ale boi sie straty zainwestowanych środków. Ocena ryzyka pozwala utrzymac te emocje w równowadze. Gdy gore bierze chciwość nad strachem ceny zaczynaja gwałtownie i niewytłumaczalnie rosnąć, gdy strach, nastepuje paniczna wysprzedaz i spadek cen. Konieczność racjonalnej oceny ryzyka i zarządzanie nim wydaję sie własciwym zachowaniem na rynku w kazdych okolicznościach. ===Rynek giełdowy i OTC. Rola giełd na rynku kapitałowym=== Gdy Nowy York był małą faktorią handlową, otoczoną dla bezpieczeństwa murem, mur ten znalazł bardzo komercyjne wykorzystanie. Tam właśnie, spotykali sie kupcy i pośrednicy handlowi, którzy na murze tym wywieszali informacje o towarach jakie mieli na stanie i towarach, które przypłyneły na statkach. ktore właśnie zawineły do portu. Uliczka położona wzdłuz muru była miejscem zawierania transakcji. Ulica ta, do dziś nazywa sie tak samo , jak w wieku XVIII- ''Wall Street''. 17 maja 1792 dwudziestu czterech handlujacych na Wall Street posredników podpisało akt powołujacy do życia najstarsza , funkcjonujaca do dziś giełdę. Cel jaki chcieli uzyskać to przyspieszenie obroru towarami pooprzez standaryzacje transakcji. Standaryzacja dotyczyła obrotu, wielko ści transakcji, opłatz nimi zwiazanych. Aby ceny m mogły być własciwe dla sprzedawanych dóbr transakcje obrotu nimi miały odbywać sie publicznie aby kazdy z upowaznionych do obraotu dobrami mwiedzial o transakcji aby mogł, jesli jest tylko zainteresowany wziac udział w transakcj, gdyz ten kupował kto dawał najwyzsza cene a ten sprzedawał od ktorego chciano kupić za jego cene a nikt nie dawał wyzszej. Standaryzacja wielkości transakcji i jej warunkach pozwalały na to, by handlujacy mogli skoncentrowac sie tylko na negocjowaniu ceny. Aby kazdy wiedział jak jest cena i jak transakcja jest zawierana obowiazywała zasada " open outcry" czyli publicznego,jawnego i głośnego jej zawierania. Dzieki takiemu mechanizmowi wymiana miała charakter jawny i każdy z sygnotariuszy mogł wziąc w niej udział. z czasem sygnotariusze zawierali transakcje nie tylko w swoim imieniu ale na rzecz i zlecenie innych kupców. Tak narodziły sie zasady funkcjonowania rynku publicznego, obowiazujace w niewiele modyfikowanej formie, do dziś. Ten wstep pozwala na sformułowanie definicji giełdy. '''Giełda''' – to organizowane w ustalonym miejscu i czasie sesje handlowe, na których są przedmiotem, obrotu sa ściśle zdefiniowane dobra, w ilościach i jakości wystandaryzowanej, po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy którzy zawieraja transakcje we własnym imieniu ale na swój własny rachunek jak i na rachunek swych klientów( posrednictwo w transakcji kupna). Giełda to miejsce obrotu plus precyzyjne regulacje dotyczace: celu funkcjonowania giełdy, praw i obowiązków członków, organizacji władz, warunków i technik zawierania transakcji, form rozstrzygania sporów i reklamacji etc. Dobrze funkcjonującą giełda powinna organizować regularne sesje, zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji, zapewniać bezpieczne rozliczenia,transakcji, posiadać szybki i bezawaryjny system informatyczny zapewniający szybkość transakcji, dbac o przejrzystość rynku, spółek i transakcji, zapewniac odpowiedni wolumen transakcji by minimalizowac ryzyko braku płynności. To wszystko musi działac w oparciu o wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np. biura maklerskie. Amerykański model struktury giełdy ma nastepujące cechy: giełda jest instytucją prywatno-prawną, jest zrzeszeniem kupców, pośredników i bankierów. Ma formę prawną spółki akcyjnej. Liczba Akcjonariuszy jest ograniczona. Członkostwo na giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko członkowie giełdy uprawnieni są do zawierania transakcji. Obecnie członek (akcjonariusz) giełdy to nie osoba fizyczna , a inwestor instytucjonalny majacy prawo do świadczenia usług pośredniczenia w obrocie ( usługi maklerskie). [[Image:klk.jpg|thumb|220px|udział poszczególnych kontynentów w obrocie giełdowym]] Rynek obrotu giełdowego nazywany jest rynkiem, publicznym i regulowanym. Wiele towarów handlowanych jest poza giełda a informacje o ustalonych w ich trakcie cenach nie sa podawane do publicznej wiadomości. Ten rodzaj rynku nie jest szczególnie regulowany i nazywane jest rynkiem OTC (Over The Counter). Obrót giełdowy jest obrotem bardzo wystandaryzowanym i szybkim. Wolumen obrotu na giełdach jest znaczący a ceny ustalane w transakcjach i podawane do publicznej wiedomości staja sie cenami referencyjmymi wgledem ktorych wyceniane sa posiadane towary ( aktywa). wycena taka nazywa sie popularnie ''"mark to market"''. I jest uwazana za wycenę najbardziej odpowiadajcej rzeczywistej wartości. Rola giełdy, rola rynku obrotu giełdowego jest znaczaca dla rynków finansowych. Pozwala na atrakcyjna alokacje kapitału umożliwiając przepływ kapitału w kierunku najefektywniejszego wykorzystania. Środki finansowe kierowane są w stronę aktywów mogących przynięć najwieksze potencjalne zyski. Pozwala wartościować i porównywać rynkowo ceny aktywów, towarów, usług, papierów wartosciowych etc. Wymóg podawania do publicznej wiadomości wszelkich informacji które moga miec napływ na cene dobra handlowanego na giełdzie zwieksza transparentność rynku i pozwala na lepszą, bardziej świadome uczestnictwo w gospodarce. Wglad w rynek i procesy kontroli nad tym od czego zależy cena. W przypadku giełd papierów wartościowych jawnośc informacji stwarza mechanizm kontroli nad działaniami spółek, ktorych akcje znajduja sie w obrocie publicznym. Giełdy papierów wartościowych a ostatnio i giełdy innych aktywów pozwalaja na lokowanie oszczednosci celem ich powiekszenia. Z jednej strony inwestujacym pozwala to na zabezpioeczenie srodków na realizacje swych planów np. oszczedzania na emeryture a zdrugiej strony dostarcza srodków na rozoj firm w których akcje zostały zainwestowane. Giełda papierów wartościowych daje możliwości zdobywania kapitału na rozwój spółek. ===Rodzaje giełd=== Giełda to infrastruktura ułatwiajaca obrót pewnymi dobrami. Ze wzgledu na charakter tych dóbr giełdy mozemy podzielic na : Giełdy towarowe – handlują towarami masowymi, jakościowo jednorodnymi np cukrem (Tokyo Sugar Exchange), bawełną (New York Cotton Exchange), diamentami ( NYDEX – NY Diamond Exchange). metalami(Nymex, LME), i innymi produktami rolnymi. Giełdy instrumentów pieniężnych – obrót walutami. Giełdy usług – giełdy frachtowe (transakcje kupna, sprzedaży przewozu ładunku; giełdy ubezpieczeniowe np. Rotterdam i Amsterdam. Giełdy papierów wartosciowych. Mieszane – np.towarowo-pieniężne. Biorąc pod uwagę rodzaju transakcji giełdy mozemy podzielić na: Giełdy transakcji fizycznych i natychmiastowych czyli giełdy gdzie handluje sie aktywami, których dostawa nastepuje w najblizszym możliwym i okreslonym regulaminem giełdy terminie. Giełdy terminowe – gdzie handluje sie dobrami, których dostawa następuje w okreslonych i wystandaryzowanych terminach w przyszłości. Giełdy instrumentów pochodnych to giełdy gdzie przedmiotem obrotu sa np. Opcje na inne aktywa handlowane na rynkach. ===Organizacja obrotu giełdowego, rola pośredników=== Transakcja kupna sprzedazy na giełdzie np. papierów wartościowych moze dokonac tylko przedstawiciel Członka Giełdy. Poniewaz posredniczy w transakcjach, dysponuje więc odpowiednią infrastrukturą pozwalajacą na korzystanie z jego usług. Posrednicy, Zatrudnia wiec odpowiednich specjalistów , których zadaniem jest pomóc inwestorom w zakupie aktywów giełdowych. Poniewaz obrót giełdowy jest mocno regulowany tak i osoby zatrudniane przez pośredników ( Biura Maklerskie) musza posiadac odpowiednie kwalifikacje. Kwalifikacje sa sprawdzane i udzielane pprzz instytucje sprawujaca nadzór nad rynkiem giełdowym w danym kraju. W przypadku Polski jest to Komisja Nadzoru Finansowego. Komisja ta licencjonuje ndawanie uprawnień do posredniczenia w obrocie. Na polskim rynku występują nastepujący specjaliści uprawnienie do pośrednictwa. ''Makler'' - wysoko wykwalifikowany (licencjonowany) specjalista, który kupuje i sprzedaje akcje na rynku. ''Doradca inwestycyjny '' jest licencjonowanym specjalistą mogącym doradzać, które akcje należy kupi lub sprzedać, często zarządza portfelem instrumentów finansowych. Jest za te czynności wynagradzany przez klientów. Biuro Maklerskie to licencjonowana instytucja posredniczaca w obrocie giełdowym i zatrudniająca licencjonowanych maklerów Jesli Biuro lub makler przyjmuje i wykonuje w imieniu klienta zlecenie kupna/sprzedaży i jest za to opłacana jest nazywana ''brokerem''- czyli działajaca na rachunek i w imieniu klienta. Jeśli pośrednik nabywa na własne konto i ryzyko aktywa by z własnego konta odsprzedawać je innym klientom, zarabiając na tym procederze to działa wtedy jako ''dealer''. Droga zlecenia Droga zlecenia kupna/ sprzedaży aktywów na rynku giełdowym wygłada nastepujaco. Kontaktujemy sie z Biurem Maklerskim z którym mamy podpisana umowe o współpracy i gdzie mamy otwarte konto inwestycyjne i tam, składamy zlecenie transakcji. Samo formalne złożenie zlecenia poprzedza krótka rozmowa, ktorej zadaniem jest sprawdzenie czy klient własciwie formułuje zlecenie i taka własnie ma intencję a makler daje możliwośc klientowi sprawdzenia,ze dobrze rozumie zlecenie i przyjmujac je wykona je własciwie. Ta rozmowa ma na celu uniknięcie błędów i pomyłek w trakcie zlecania. Pomyłki moga nie tylko dotyczyć ilości jednostek aktywa czy ceny ale i celu transakcji( kupno czy sprzedaz). Jesli ilość zleceń składanych jest wieksza i czestotliwoś ich składania wyzsza klient uznawany za profesjonalistę i rozmowa ulega skróceniu i zlecenia przjmowane sa do realizacji. Po przyjęciu zlecenia, makler kontaktuje sie ze swoim przedstawicielem na giełdzie i zleca mu wykonanie zlecenia. Przedstawicel biura na giełdzie nabywa/zbywa aktywa z godnie ze zleceniemi powiadamia o dokonanym zakupie /sprzedaży. Na koncie inwestycyjnym klienta następuje odpowiedni zapis zmiany stanu. Transakcja zostaje zakończona. Rynek giełd "open outcry". Aby omówic w jaki sposób nastapiła transakcja kupna /sprzedazy na giełdzie przez chwile skoncentrujmy sie na drodze zlecenia na klasycznym rynku amerykańskim funkcjonujacym w systemie " open outcry". W tym systemie funkcjonuje jeszcze wiele giełd a szczególnie towarowy rynek transakcji terminowych. Najwieksza Giełda swiata NY Stock Exchange do niedawna tez prowadziła transakcje w tym systemie. Klient kontaktuje sie z przedstawicielem brokera ,który obsluguje jego operacje giełdowe i składa mu zlecenie. Zlecenie zostaje przyjęte a na dokumencie zlecenie pojawia sie stempel czasu złozenia zlecenia. Rozmowa z Klientem tez jest w obowiązku broera. broker kontaktuje sie ze swoim swoim przedstawicielem na giełdze. Ten siedząc koło telefonu przyjmuje zlecenie od brokera zapisuje na odpowiednim formularzu, stempluje znacznikiem czasu i.. Giełdy amerykanskie to wielkie instytucje gdzie wolumen transakcji jest znacznie wiekszy niż roczne obroty giełd w wielu krajach świata. Historycznie transakcje mają miejsce na tym obszarze giełdy, ktory nazywa się ''floor''. Nazwa, jak sie mozna domyslic, wiaze sie z tym, ze było to centralne miejsce giełdy, w ktorym spotykali sie kupujacy i sprzedajacy by publicznie i głośno (będąc widocznym przez innych) dokonac transakcji. Ponieważ na tak wielkich amerykańskich giełdach handlowano róznymi rodzajami aktywów to miejsce gdzie handlowano danym dobrem zwane jest ''pit'' . Wokół pitu grupowali sie sprzedajacy i kupujacy by dokonać transakcji .Taki system obrotu powodował ,z to ,że Ci, którzy szukali w tłumie drugiej strony transakcji i przekrzykiwali sie ustalajac ceny, nie mieli czsu na odbieranie zlecen. ak więc " pit'y" obrosły stanowiskami telefonów gdzie przedstawiciele brokerów przymowali zlecenia od swoich firm, ktore z kolei obsługiwały tysiace klientów. Taki sposób funkcjonownia zwiekszył obroty i hałas transakcyjy na na miejscach handlu trwa nieprzerwanie od otwarcia giełdy w danym dniu do jej zamknięcia. Wracajac do zlecenia Klienta ktore trafiło do stanowiska telefnicznego brokera na parkiecie ( polski odpowiednik - floor) tam sporzadony został zapis zlecenia do przekazania go do egzekucji( tzw. ticket). Ticket został ostemplowany czasowo i przekazany do do tradera. Ten wykonał transakcje i zwrocił go do stanowiska ( znak czasowy i powrót do biura brokera . Systemy rozliczeniowe giełdy i brokera dokonuja rejestracji i rozliczeniatransakcji, Na koncie lienta pojawia sie zapis o transakcji i zmiana stanu posuiadania, Transakcja jest zakończona. Kilkakrotnie już wspomniane było, ze wynik transakcji giełdowej tom zapis na rachunku. Jest to w pełni prawda w przypadku rynku akcji, który to rynek jest całkowicie ''zdematriatelizowany. Papier wartosciowy przestał być papierem a jest teraz tylko zapisem na koncie. O ile samo zawarcie trasakcji na giełdzie systemu amerykańskiego wydaje sie byc naturalnie proste. Tak mówiąc o systemie komputerowym zawierania transakcji wydaje być procedura mniej transparentną niż wykrzykiwanie swojej ceny az ktoś sie na nia nie zgodzi. Jednak systemy komputerowe stosowane sa coraz częściej i nawet " stare" giełdy przechodza na ten system ustalania ceny. Systemy komputerowe pozwoliły na kolejny krok w kierunku zwiekszenia wolumu transakcji. Komputer bowiem sam dokonuje znalezienie takiej ceny , po jakiej wolumen transakcji będzie najwiekszy. Wiele giełd w ten sposób ustala ceny produktu. Zlecenia transakcji. Inwestorzy nabywaja kontrakty giełdowe aby nabyć dobra po, ich zdaniem , korzystnej cenie w tym celu aby przyczyniły sie one do wzrostu ich przychodów i zysku badz w drodze przetwórstwa nabytych surowców i ich zbycia( giełdy towarowe) badz w drodze operacji finansowych ( giełdy papierów wartościowych). Generalnie duzą płynność giełd , zmienność kursów skłania do zakupowania kontraktów by w późniejszym czasie odsprzedać je z zyskiem, gdy cena ich wzrośnie. Jak było to widać w przypadku kryzysów gospodarczych inwestowanie jest jednoznacznie zwiazane z braniem na siebie ryzyka inwestowania. Ryzyka poniesienia straty. Zarzadzanie ryzykiem i techniki jego minimalizacji pozwalaja na większa odwagę inwestowania doswiadczonym inwestorom. Na rynkac giełdowych płynność jest zasługa tych inwestorów , którzy swoja szanse na zyski upatruja we zwyzkach i znizkach kursu. Ich zadane to " tanio kupić i drożej sprzedac" Kupuja kontrakty jesli uwazaja ,ze sa niedocenione i ich ceny wzrosna . Sprzedaja je kiedy uwazaja ,ze jest własciwy moment na sprzedaz albowien ceny : albo juz wiecej nie wzrosna albo sa usatysfakcjonowani uzyskanym do tego momentu zyskiem i nie chca dalej juz ryzykować. Ci krótkoterminowi inwestorzy z angielska nzywani są " Speculators". Okresy inwestowania są rozne. Istnieje przykładowo bardzo liczna grupa inwestorów krótkoterminowych, dla których czasowy horyzont inwestycyjny to jeden dzień. Ci ''" intraday investors"'' zwani równiez ''"scalpers"''. inwestuja liczac na zyski ze zmiany kursów w ciagu dnia. Ze wzgledu na zmiennośc cen w czasie istotnym parametrem składanego zlecenia jest cena. Typy zleceń. Pośrednik u którego składamy zecenie musi rozumieć nasze inencje kupienia bądz sprzedania kontraktu. Musimy więc wykazac sie juz przed nim ,ze wiemy w jakim celu składamy zlecenie i jakie sa nasze intencje co do zakupionego dobra. Zlecenia skladane mogą być do wykonania : Według stanu rynku - do wykonania natychmiast, czyli po aktualnej na rynku cenie kupna( Bid), lub cenie sprzedaży (Ask ). Zlecenie może być wyzwalane przez cenę. Inwestor określa cenę przy której zlecenie jest uruchamiane. Takie zlecenia to zlecenia typu - STOP, lub zlecenia z limitem. Zlecenia z limitem polega na wyznaczeniu ceny limitu, a nastepnie: Zlecenie Limit-Buy : Kup jeśli cena rynkowa jest niższa niż cena limitu Zlecenie Limit-Sell : Sprzedaj, jeśli cena rynkowa jest wyższa niż limit. Zlecenie typu Stop, polega na wyznaczeniu ceny limitu a nastepnie: Zlecenie Stop-Loss : Sprzedaj jeśli rynek jest poniżej limitu. Zlecenie Stop-Buy : kupuj jeśli rynek jest wyżej od limitu. Składanie takich typów zleceń pozwala inwestorowi na realizacje założonej strategiibez koniecznści ciagłego kontaktowaniu sie z maklerem i obserwacji rynku. ===Giełdy terminowe, rola izb rozliczeniowych=== Ceny wielu towarów zmieniająsie w zaleznosci od wielu czynników podlegajac zasadom równowazenia podaży przez popyt. Bradzo trudno jest przewidziec przyszła cene. Prowadzenie takich firm jak np. kopalni miedzi, czy chociazby produkcji elementów konstrukcyjnych z aluminium odbywa sie w sposób , który mimo niepewnosci rynkowej musi miec sposoby na planowanie wyniku finasowego. Producent surowca musi przewidywac i antycypowac sytuacje gdyby ceny jego surowca spadły ponizej progu rentowności jego wydobycia. Producent drutu miedzianego musi planowac produkcje i jej sprzedaz uwzgledniajac ceny miedzi jako surowca, który zakupuje do produkcji. Takiemu zabezpieczaniu sobie dostawy dobra w przyszłości za umówiona dzis cene, słuzy kontrakt forward. Definicja kontraktu forward. Kontrakt Forward to kontrakt zawarty w określony dzień, na wywiązanie się ze zobowiązania w określonym terminie w przyszłości na określonych warunkach. Taki kontrakt mimo tego ,ze zabezpieczyliśmy sobie dzis cene w przyszłości ma pewne niedogodności. Niedogodności szczególnie bolesnie daja o sobie znac gdy chcemy, z jakis powodów , sie go pozbyc. Sprzedać go możemy gdy znajdziemy zainteresowanego nabyciem specyficznej ( ustalonej przez nas samych ilości dobra, daty dostawy i ceny. Znalezienie takiego kupujacego moze byc niemożliwe. instrumenty forward , sprzedawana na rynku OTC sa bardzo specyficzne i szczególne , dopasowane do specyficznej sytuacji w jakiej zostały zawarte. Nie nadaja sie do obrotu giełdowego , ze wzgłedu na brak płynności. Aby nadać im płynność należy je wystandaryzować. Taka standaryzacja pozwala kupującemu miec pewnosć ,ze wszystko jedno od kogo kupuje , kupuje to samo i tej samej jakości. Takie założenie legły u podstaw standardyzacji kontraktów ''Futures ''. Definicja kontraktu ''Futures''. Kontrakt futures to zobowiązanie umiejscowione w przyszłości, do kupna lub sprzedaży, lub rozliczenia gotówkowego towaru, które spełnia zestaw standardów. Kontrakty futures podlegaja wyłaczne obrotowi giełdowemu ( w odróznieniu od kontraktów forward - handlowanych wyłacznie na rynku OTC). Kontrakt futures jest uznawany za instrument pochodny. Instrumentem pochodnym nazywa sie instrument finansowy, którego wartość zależy ( wynika z ) wartości innego podstawowego aktywa. [[Image:uhg.jpg|thumb|300px|Porównanie charakterystyk kontraktów futures i forward]] Kontrakty Futures są wystandaryzowane pod względem: Standardyzacja polega na zdefiniowaniu: * ''Podstawowego'' towaru lub instrumentu. To może byc np. tona miedzi jak i krótkoterminowa topa procentowa. * Sposób rozliczenia kontraktu, rozliczenie pieniężne lub dostawa fizyczna. * ''Ilość'' jednostek podstawowego towaru przypadajaca na jeden kontrakt. Moze to być przykładowo ilość ton miedzi,ilość baryłek ropy, czy jednostek obcej waluty. * Waluta w której kontrak jest kwotowany. * Specyfikacja, jakośc dostawy. w przypadku obligacji, które obligacje maja byc dostarczone. W przypadku dostawy fizycznej towaru ,dotyczy to nie tylko jego jakości ale i sposobu i miejsca dostawy. * Miesiac dostawy. * Ostatnia data w której kontrakt moze być handlowany. Często kontrakt futures nie jest oparty o sprzedaż " tradycyjnego" towaru ( płody rolne, metale , etc) ale dotyczyć moze np. futures finansowych czyli instrumentów opartych na walutach, akcjach, obligacjach, lub na bardzo niematerialnch indeksach giełdowych. Kontrakty futures mają swe początki w bardzo odległych czasach. Powstały z potrzeby zapewnienia sobie znanych cen na produkty rolne. W zapiskach Arystotelesa można znależć wzmianke o Talesie z Miletu, który, w oparciu o swa wiedze oszacował przyszłe zbiory oliwek i zawarł na długo przed zbiorami kontrakty na oliwki po cenie okreslonej w dniu zawarcia transakcji. Jak mówia owe notatki, poniewaz było bardzo daleko do zbiorów ceny na te "przyszłe " oliwki były nie wysokie i gdy nastały zbiory, Tales chyba nieźle na tej transakcji zarobił. Pierwsza w historii giełda futures to giełda ryżu Dojima w Japonii powstała w 1730 roku. Rynek ten powstał m.in. dlatego ,ze samurajowie byli płaceni ryżem . Potrzebne było miejsce gdzie ten ryż ( a szczególnie ten przyszły) mogli wymienic na pieniadze. Cena kontraktu na rynku futures. Cena kontraktów na rynku futures podlega wahanion zaleznym od punktu równowagi miedzy podażą a popytem w kazdej chwili funkcjonowania rynku. Równowaga ta wyznaczana jest przez oczekiwania kupujacych i sprzedajacych. Głównymi uczestnikami rynku futures sa: producenci albo nabywcy materiałów (commodities) handlowanych na giełdzie futures. Ta kategoria uczestników zwana jest ''" Hedgers"'' albowiem ich celem jest zabezpieczenie sie przed ryzykiem zmiany cen. inna grupa uczestników rynku to - podobnie jak to ma miejsce na innych rynkack, Inwestorzy ch ca cy zarobić na wzroscie cen w przyszłości, kontraktów, które nabyli. Ta grupa zwana jest " Speculators". grupa ta daje rynkowi płynność. Zawieranie transakcji na rynku futures, Rynek futures jest najbardziej spektakularnym rynkiem . Tak , jak ma to miejsce w przypadku innych giełd, transakcje odbywaja sie w okreslonych miejscach. Tak wieć w danym miejscu na giełdzie terminowej handluje sie miedzią , gdzie indziej pszenicą. Ale kontrakty terminowe zwiazane z danym towarem róznia sie miedzy sobą termnami dostaw. Ta róznica powoduję ,ze handel wygłada bardzo barwnie, kojarzac sie raczej z olbrzymim chaosemokrzyków i gestów. Halas ten wprowadzaja floor traders egzekwujacy zlecenia swoich klientów. Poszukuja oni w tłumie tych którym moga sprzedać lub od których moga kupic zlecone im konrakty na dany termin i w ilości zgodnej ze zleceniem. Jeśli znajda druga strone transakcji , moga ja zawrzeć na zleconych wrunkach. Informacje o zawarciu transakcji przekazuja do " informatorów" , którzy , przy pomocy zdefiniowanych gestów ( aby uniezaleznic sie od hałasu) przekazuja dane zawartej transakcji do systemu informacyjnego giełdy. Cena transakcji jest natychmiast podawana do publicznej informacji a ta informacja rozchoczi sie natychmiast po całym swiecie. Oczywiscie nawet negocjacja transakcji jest bardzo wystandaryzowana , tak by nie budziła watpliwosci przy jej zawieraniu. Jak przebiega transakcja na rynku Futures? System jest prawie identyczny jak w przypadku innych giełd. Pierwszy krok to kontakt z brokerem,u ktorego klient posiada otwarty wczesniej rachunek pozwalajacy na przeprowadzanie transakcji. Broker ten odbiera zlecenie. Następnie broker kieruje zlecenie do maklera parkiecie ( odpowiedni pit) poprzez jego system transakcyjny. Makler na parkiecie egzekwuje zlecenie. Informuje swoje biuro o zawarciu transakcji czyli wypełnieniu zlecenia.Broker informuje klienta ,ze zlecenie zostało wykonane. Pierwsza istotna róznica pojawia sie w tym miejscu. Po zawarciu transakcji klient musi wpłacić tzw. ''" depozyt zabezpieczajacy"'', tzw. ''''margin''''. ====Depozyt zabezpieczający==== [[Image:fgv.jpg|thumb|250px|left|Zmiana ceny kontraktu a depozyty zabezpieczajace]] Depozyt zabezpieczajcy ma za zadanie zmniejszenie ryzyka kredytowego stron zawierajacych transakcje. Wielkość ta jest ustalana dla każdego towaru (commodity) osobno. Wielkość depozytu do kontraktu jest względnie niewielka i jest równa maksymalnej dziennej fluktuacji ceny i przeliczana jest na całkowitą wielkość transakcji. Wymagany poziomu depozytu to jest wielkość depozytu która musi być utrzymana na rachunku inwestycyjnym futures. Wielkośc ta ulega zmianom zaleznym od ruchu ceny rynkowej kontraktu. Jeśli stan depozytu jest niższy od wielkości wymaganej (maintenance margin) , dodatkowe środki musza zostać przelane na rachunek inwestycyjny tak by spełnić wymogi depozytu zabezpieczającego. Jeśli stan środków na koncie przewyższa wymagana wielkość depozytu, nadmiar środków może być umorzony, albo użyty do otwarcia nowej pozycji. Wielkość depozytu jest codziennie wyceniana do rynku “marked to market” aby odzwierciedlać zmiany w wartości zajętej pozycji. [[Image:ffr.jpg|thumb|300px|wielkość depozytu a cena kontraktu- przykład]] Przykładowo: Producent mleka sprzedał kontrakt futures na mleko po cenie 12,2 $ za jednostke miary a producent lodów kupił taki kontrakt. Transakcja miała miejsce 7 marca. (wartość zawartego kontraktu = 12200 USD) Zmiana wielkości depozytu zabezpieczajacego dla sprzedawcy i dla kupujacego pokazuje tabela obok. Po zawarciu transakcji poczatkowa wysokośc depozytu wynosi 800USD. Wielkość ta jest ustalana przez przepisy giełdy i warunki zawierania kontraktu na , w tym przypadku, mleko. Dla innych towarów jest to wartość z reguły inna. gdy cena wzrasta , strona ktora ma dostarczyć towar , ktorego wartośc wzrosła musi dopłacic do depozytu aby wzrównoważyć wzrost ryzyka kredytowego. kupujacy towar o zmniejszonej wartości może wycofac odpowiednia cześć depozytu zabezpieczjacego. Wartość depozytu ustala sie codziennie ( dzień roboczy)po kursie zamknięcia kontraktu w danym dniu.

Depozyt zabezpieczjacy - groźba dodatkowego ryzyka. Zawierajac transakcję terminową i wpłacajac żadaną kwotę depozytu otrzymuje się mozliwość kontrolowania dość znacznej kwoty ( cena kontraktu) poprzez stosunkowo małe zobowiazania do regulowania poziomu depozytu. Nie wolno wielkości depozytu traktować jako nalezności związanej z kontraktem ani oceniać wielkość ryzyka finansowego związanego z transakcją jako ewentualną stratę depozytu. W dniu dostawy musi się bowiem dostarczyć (odebrać) wielkość równa cenie kontraktu a nie depozytu.

Izba Rozliczeniowa

Rynek giełd terminowych rozni sie jeszcze jednym od rynku giełdowego transakcji spot. Róznica ta to rola Izby Rozliczeniowej dla giełd terminowych. Każda Giełda futures ma swoja Izbę Rozliczeniową (Clearinghouse). Jest to organizacja zwiazana zgiełda terminową odpowiedzialna za prowadzenie rachunków inwestycyjnych inwestorów , ksiegująca i rozliczajca transakcje, zbierajaca wpłaty na depozyty zabezpieczajacei kontrolujaca ich stan , zsciagajace powstałe zobowiazania, regulujaca dostawyi dostarczajaca informacji o cenach handlowanych dóbr. Izba gwarantuje, że zawierający transakcję będą honorowali swe zobowiązanie. Izba rozdziela każda transakcję i występuje jako jej druga strona. Izba działa jako kupujący dla każdego sprzedającego i jako sprzedający dla każdego kupującego. Takie rozwiązanie eliminuje ryzyko kontrahenta.(Izba bierze ryzyko na siebie). w praktyce tak więc, pozycja futures może być „zlikwidowana” przez wykonanie transakcji odwrotnej z każdym, nie koniecznie orginalnym kontrahentem.

Izbę tworzą firmy maklerskie , które są członkami rozliczającymi. W przypadku niedotrzymania ( plajty) kontrahenta, zobowiązanie finansowe spoczywa na:

• Depozycie zabezpieczającym kontrahenta
• Firmie maklerskiej rozliczającej transakcję
• innych członkach Izby
• Giełdzie

Jak dotąd żadna firma rozliczająca nie zawiodła w takiej sytuacji

Hedging czyli zabezpieczenie przed zmianami cen, hedging z użyciem instrumentów pochodnych

Zabezpieczanie sie przed zmianami ceny jest praktyką stosowaną powszechnie , podobnie jak ubezpieczania się przed nieszcześliwymi wypadkami. Zabezpieczenie nie polega na tym, ze wydarzenie niekorzystne nie zajdzie ale na tym ,że jak zajdzie, to skutki jego nie beda dla nas tak bardzo dotkliwe. Zarządzający portfelami, indywidualni inwestorzy Korporacje używaa technik zabezpieczania - hedgingu, by zmniejszyć swa ekspozycje na rózne rodzaje ryzyka. Zabezpieczenie sie na rynkach finansowych jest zajęciem bardziej złaozonym i trudniejszym od kupienia polisy ubezpieczeniowej. Hedging przed niekorzystnymi zmainami cen polega na użyciu instrumenów finansowych by usunac skutki niekorzystnych zmian kursów. Innymi słowy inwestor zabezpiecza inwestycje poprzez robienie innej inwestycji.

Technicznie dla zabezpieczenia przed zmiana ceny należy zainwestować w dwa negatywnie skorelowane instrumenty finansowe. Bezpieczeństwo nie jest za darmo więc należy za nie płacic w tej czy innj formie. Przykładowo, ceny paliwa lotniczego ( innymi słowy ropy naftowej) są ujemnie skorelowane z cenami akcji linii lotniczych. Jesli ceny paliwa lotniczego rosną, ceny akcji linii lotniczych maleją i odwrotnie. Jeśli w naszym portfelu bedziemy posiadali odpowiednie ilości akcji linii lotniczych i kontraktów na rope to wartośc tego portfela z dużym prawdopodobieństwem nie bedzie sie zmieniała ( albo zmieni sie niewiele) mimo zmian zakursów akcji linii lotniczych i ropy naftowej.

Kazda inwestycja na ryku finasowym obdarzona jest wiekszym lub mniejszym ryzykiem. Inwestujemy w celu zarobienia pieniędzy uzyskania zysku. Redukcja ryzyka zawsze wiaże sie z redukcja potencjalnych zysków. Tak wić hedging nie jest techniką, przy pomocy, której sie zarabia ale dzięki, której, zmniejsza sie potencjalne straty. Jeśli bowiem inwestycja poczyniona celem zabezpieczenia jest dodatkowym kosztem i będzie przynosić straty i redukować zyski z inwestycji poczynionej dla zysku przy korzystnej zmianie cen, to będzie przynosić zyski, które w skuteczny sposób zmniejszą ewentualne straty,

Techniki zabezpieczania , generalnie mówiąc wymagaja stosowania instrumentów pochodnych. Naardziej popularne z nich to kontrakty futres i kontrakty opcyjne. Dalej mówiac bardzo ogólnie, można wykorzystać te instrumenty w celu zabezpieczania tak, by strata na inwestycji fizycznej była zmniejszana przez zysk na instrumencie pochodnym.

Jak to działa w praktyce? Przykład. Założmy że jestesmy szcześliwymi posiadaczami akcji firmy produkujacej kable elektryczne z miedzi "Kabel SA". Chociaz wierzymy w to ,ze w długim okresie czasu akcje będą zyskiwać na wrtości bo firma jest swietnie zarzadana i na wielkie perspektywy sprzedaży swych poduktów ale obawiamy sie zawirowań krótkotermiowych na światowym rynku kabli. W celu zabezpieczenia ie przed efektami spadku notowań 'Kable SA" kupujemu opcje put ( instrument pochodny) na akcje tej firmy, kontrakt dajacy nam prawo do sprzedania jej akcji za ustalona "strike price". Jesli tetraz ceny akcji firmy spadna ponizej " strike price". to cena naszej opcji dajacej nam prawo sprzedać akcje drozej zyskuja na wartości i straty na kcjach są redukowne przez wzrost wartości opcji.

Inny klasyczny przykład dotyczyć bedzie zaleznosci od ceny dostaw surowca. W spomniana wyzej firma 'Kabel SA" zamartwia sie o zmieniajace sie ceny miedzi , podstawowego surowca, który musi ciagle kupowac by zabezpieczyć swa produkcję. Znaczny wzrost cen miedzi przy duzej konkurencyjnosci rynku kabli mógłby pozbawic firme cięzko wypracowanego zysku a nawet powodowac straty. W celu zabezpieczenia sie przed niepewnościa cen miedzi firma kupuje kontrakt futures , który daje jej pewnośc ceny surowca. Firma moze przestać martwic sie o fluktuujace ceny na rynku. Ale tylko w pewnym zakresie. albowie jesli ceny przekroczą cene ustalona w kontrakcie futures to "Kable SA" oszczedzą pieniadze kupując surowiec taniej . Ale jeśli ceny spadna poniżej ceny kontraktu futures, "Kable SA" będa płacic cenę z zawartego kontraktu i ekonomiczniej dla firmy byłoby wtedy nie być zabezpieczoną.

Na rynku jest wiele róznych opcji i kontraktów terminowych pozwalajacych na zabzpieczanie is przed praktycznie wszystkim. Przed zmainami cen akcji, obligacji cen surowców , zmiany kursów walut, stóp procentowych nawt przed niekorzystną pogodą.

Każde zabezpieczenie kosztuje, tak wiec należy zawsze rozważyć zanim zapadnie decyzja o hedgingu, jakie korzysci uzyskamy z tej operacji i czy sa warte poniesionych kosztów. Należy pamietać,że cel zabezpieczania to nie zarabianiu na inwestycji zabezpieczającej ale zabezpieczenie sie przed stratami na inwestycji podstawowej. Koszt zabezpieczenia, czy bedzie to koszt opcji czy też strata zysków poprzez kontrakt futures nie da sie uniknąć. jest to cena płacona za uniknecie czy tez zredukowanie niepewności.

Czesto porównuje sie hedging do polisy unezpieczenia. Polisa ubezpieczeniowa jest bardziej idealnym instrumenten zabezpieczenia niż hedging przy pomocy instrumentów finasowych. wylata z polisy bowiem w pełni reompensuje poniesione straty ( no może minus udział własny) Hedging na rynkch finansowych nie jest perfekcyjny i jest w pewnej mierze sztuką, i zdarzenia zawsze mogą potoczyc sie w niewłasciwą stronę. I chociaz zarz dzajacy ryzykiem zawsze staraja sie zabezpieczyć najlepiej ale jest to bardzo trudne w praktyce.

Opcje, opcje na kontrakty terminowe

Definicja opcji jest następująca: jest to kontract , który daje nabywcy prawo ,ale nie obowiązek, kupienia lub sprzedania aktywa , którego opcja dotyczy za określona cenę az do pewnej określonej daty. Opcja podobnie jak akcja , czy obligacja jest instrumentem finansowym, czyli wiążącym kontraktem o ścisłe określonych warunkach i własciwosciach.

Opcje to niezwykle uzyteczne instrumenty, ale nalezy pamietac, ze ich użycie moze nieść duze ryzyko. Należy o tym pamietać ,że bez wzgledu na to, jakie opinie mają inni. Transakcje opcyjne szczególnie są niebezpieczne jeśli, do końca nie rozumie sie dokładnie sie co sie robi.

Jeśli nie zamierzamy uzywać opcji w celech spekulacyjnych to nie mniej jednak, jest to jeszcze jedno narzedzie do ograniczenia ryzyka w operacjach jakie prowadzi sie na rynku finansowym.

Z opcjami spotkać sie można w życiu codziennym. Przykładowo : Dowiedzielismy sie od znajomych,ze mozna kupić bardzo sensowne mieszkanie , o dobrej lokalizacji i bardzo atrakcyjnej cenie Problem polega na tym, że nie możemy go kupić natychmiast ale dopiero za trzy miesiące. (Wtedy otrzymamy nagrodę za wyniki pracy w ubiegłym roku.) Ceny mieszkań ulegaja wahaniom rynkowym i nie wiemy ile takie mieszkanie może kosztowac za trzy miesiące. Cena jego moze znacznie wzrosnać i tego sie obawiamy. Ale może też i spaść (czego może obawiać się sprzedający). Rozwiązanie jakie można zaproponować sprzedającemu mieszkanie jest następujące: kupujący proponuje pewna kwotę ( powiedzmy- 3000PLN) za to, że jak zjawi sie za trzy miesiace, to własciciel mieszkania sprzeda mu to mieszkanie za kwotę ustalona dziś. W tym miejscu nalezy podkreslic ,ze nie jest to zadatek w poczet przyszłej transakcji - jest to opłata za prawo kupna mieszkania za trzy miesiace po nie zmienionej cenie. Własciciel jest zobowiazany do trzymania mieszkania i ne sprzedania go , bez wzgedu na to jak korzystna propozycje by uzyskał. A kupujacy to prawo?? ten ma nastepujace warianty postępowania do wyboru: wariant 1.- zjawia sie po okreslonym czasie i z radości relizuje swój wymarzony zakup, po ustalonej cenie ( mimo ,że mieszkania istotnie zdrożały przez ten czas). Wariant 2. Cena mieszkania ( lub jego wartość dla kupujacego) zmalała albowiem ceny mieszkań spadły , albo okazało sie ze sąsiad z góry urządza głośne awantury po nocach. W takim przypaku posiadacz opcji kupna, albo nie zjawia sie wcale albo zjawia sie i rozpoczyna negocjacje nowej, niższej ceny. Jak widać obowiazek spoczywa na sprzedajacym (wystawcy opcji) a prawo ma płacący za to prawo , nabywca opcji. Posiadacz ( kupujacy opcje traci wszystkie pieniadze jaki zapłcił za opcje , gdy rezygnje z transakcji ale przez czas obowiazywania opcji utrzymuje cenę dobra , które go interesuje na niezmiennym i korzystnym dla niego poziomie. Wartość kontrolowanego kontraktu jest wielokrotnie wyższa niz cena , którą płaci za prawo kontrolowania ceny. Wystawca opcji dostaje dodatkowe pieniadze, za to, że przez okreslony czas nie zmieni ceny (ktorą okreslił na zadawalającym go poziomie). Niestety traci wszelakie korzysci w tym czasie sprzedania posiadanego dobra za cene lepszą ( gdyby sie pojawiła) albowiem zobowiazany jest do sprzedaży dobra posiadaczowi opcji. Niestety musi pamietać, że własciciel opcji moze zrezygnwać z kupna. Opcja i jej wartość (jej cena) jest związana z ceną akywą , którego dotyczy więc jest instrumentem pochodnym.

Generalnie są dwa typy opcji call i put:

Opcja typu call daje , jej posiadaczowi prawo do kupienia okreslonego dobra po określonej cenie , przez określony okres czasu. Nabycie opcji tego typu (Call) przypominaja zajęcie pozycji Długiej ( LONG) na rynku. Nabywca opcji call liczy,ze cena tego dobra znacznie wzrośnie w czasie ważności opcji.

Opcja typu put daje posiadaczowi prawo do sprzedania dobra po określonej cenie przez określony okres czasu. Nabycie opcji tego typu (Put) przypomina zajecie pozycji Krótkiej (SHORT) na rynku. Nabywca opcji put liczy, że ceny dobra spadną zanim opcja wygasnie.

Uczestnicy rynku opcji.

Sa cztery typy uczestników rynku opcji w zależności od pozycji jaka zajeli na rynku:

1. Nabywca opcji call

2. Wystawiajacy ( sprzedajacy) opcji call

3. Nabywca opcji put

4. Wystawiajacy (sprzedający) opcji put

Nabywcy opcji można powiedzieć mają Długą pozycję, a sprzedający , mozna powiedzieć mają pozycje Krótką.

Należy podkreślić bardzo istotną róznicę między nabywcami a sprzedającymi opcje:

• Nabywcy opcji call i opcji put nie sa zobowiazani do kupienia lub sprzedania. Mają prawo wyboru wykorzystania opcji lub rezygnacji z tego przywileju w zalezności od swego wyboru.
• Wystawiajacy opcje call lub put ( sprzedajacy) , jednakże, są zobowiazani do kupienia lub sprzedania. Znaczy to ,ze sprzdajacy moze zostac postawiony w sytuacji gdy musi wypełnic swe zobowiazanie kupna lub sprzedaży.

Call Option: prawo by kupić futures określoną cenę. Put Option: prawo by sprzedać futures za określoną cenę.

Dla każdej transakcji musi być strona przeciwna- dla każdego sprzedania musi być kupujący a dla kupienia – sprzedający. Jak widać ryzyko w przypadku opcji ma inną charakterystykę niż w przypadku innych kontraktów. W przypadku typowego kontraktu np. kupna istnieje kontrakt " odwrotny" pozwalajacy na pozbycie sie ryzyka zwiazanego z otwartą pozycją. Jesli coś kupiłem to wraz zawarciem kontraktu odwrotnego, w tym przypadku sprzedazy mozna pozbyc sie ryzyka inwestycji. Miałem kontrakt i ryzyko z nim zwiazane, zawarłem transakcje odwotną i moje ryzyko jest równe zero. W przypadku wystawienie opcji kupna ryzyko z nia zwiazane nie zostaje zredukowane do zera przez wystawienie opcji sprzedaży.

Jak widać wystawianie ( sprzedaż) opcji jest bardziej skomplikowane i niesie w sobie większe ryzyko niz ich posiadanie ( kupno).

Terminologia.

Terminologia rynku opcji jest bardzo związana z językiem angielskim, językiem rynku na którym opcje bardzo sie rozwinęły. Cena za którą ma być sprzedawane lub kupowane dobro , na które wystawiona jest opcja nazywana jest strike price. Oznacza to, że ceny dobra musza wzrosnąć (dla opcji call) lub zmaleć (dla opcji put) w stosunku do tej wartości jeśli opcja może być użyta z zyskiem. Oczywiscie skorzystac z opcji mozna przed datą jej wygaśnięcia, nie po.

Dla opcji call, opcje nazywamy in-the-money jeśli cena dobra jest powyżej ceny strike price. Opcja put jest in-the-money jeśli cena dobra jest nizsza niz strike price. Wartość , o którą opcja jest in-the-money nazywa się intrinsic value.

Koszt (cena) opcji jest cena handlowanego dobra, czas do wygaśnięcia, i zmienność cen (volatility). Wycena opcji nie wchodzi w skład tego opracowania.

Jeśli opcje wystawiane sa na kontrakty terminowe sa opcjami rynku terminowego.

Opcje sa bardzo skuteczym narzędziem zabezpieczenia przed efektami zmiany cen. Użycie opcji jest jakby wykupowaniem polisy ubezpieczeniowej. Takie zabiegi sa istotne szzególnie dla duzych instytucji zarzadzajacych wielini kontraktami ale tez bardzo korzystna technika dla indywidualnego inwestora. Użycie opcji pozwala na skorzystaniu z możliwości czerpania nieograniczonch zysków jesli zmiany rynku idą w sprzyjajaca nam stronę przy ograniczeniu strat z dołu, jeśli zmiany idą wkierunku przeciwnym. Koszt takiego zabezpieczenia nie jest wysoki.

Akcyjny rynek giełdowy, GPW

Giełda Papierów Wartościowych- centrum rynku kapitałowego w Polsce

Gielda Papierów Wartościowych działała w Polsce w okresie XX- lecia miedzywojennego. Wojna w 1939 roku położyła kres jej istnieniu. Wraz ze zmianami gospodarczymi jakie nastapiły w latach 90- tych XX wieku w Polsce, Giełda została stworzona by rynek kapitałowy mógł wspierac transformacje gospodarcze. 12 kwietnia 1991 roku Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów reprezentujacy Skarb Państwa podpisali akt założycielski Giełdy. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie podobnie jak inne Giełdy na świecie została powołana w formie Spółki Akcyjnej, z tym wyjątkiem odrózniajacym ją od innych giełd, że w tej Spółce znaczacy udział miał Skarb Państwa. Powodem takiego rozwiązania był brak kapitału na polskim rynku kapitałowym który dopiero zaczynał swe działania. Swe operacje GPW rozpoczeła w budynku w którym przed przemianami miescił sie Komitet Centalny PZPR. 16.04.1991. odbyła się pierwsza sesja giełdowa z udziałem 7 domów maklerskich, na której notowano akcje 5 spółek. Obrót tego dnia wyniósł 1.990 PLN.

Biorąc pod uwagę cały 2008 rok GPW zajęła drugie miejsce w Europie zarówno pod względem ilości, jak i wartości IPO w całej Europie. Pod względem wartości IPO nasz parkiet uplasował się na drugim miejscu, ustępując jedynie Londynowi.GPW jest najwiekszą Giełdą w tej częsci Europy.

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie^[1] umożliwia handel akcjami, prawami poboru, prawami do akcji, obligacjami, jednostkami uczestnictwa w funduszach powierniczych oraz szroką gamą instrumentów pochodnych\index{giełda!papierów wartościowych!w Warszawie}. Transakcje obsługiwane są w systemie WARSET\index{WARSET}, który funkcjonuje od listopada 2000 roku^[2]. W system ten zapewnia pełną automatyzację przekazywania zleceń, zawierania transakcji, sprawny dosęp uczestników rynku do systemu obrotu papierami wartościowymi oraz szerokie możliwości korzystania z informacji o sytuacji na rynku. Ponadto WARSET umożliwia inwestorom szersze wykorzystanie możliwos'ci przesyłania zleceń przez internet zza pośrednictwem biur maklerskich - systemy biur maklerskich są na tyle zintegrowane z systemem giełdowym, że udział biur sprowadza się tylko do weryfikacji poprawności złożonych przez inwestorów zleceń. W systemie notowań WARSET-u jednostką transakcyjną jest jeden instrument finansowy. Charakterystyczną cechą systemu WARSET jest publikowanie w fazie przed otwarciem, przed zamknięciem i w fazie równoważenia) tzw. Teoretycznego Kursu Otwarcia\index{Teoretyczny Kurs Otwarcia} -- TKO\index{TKO}. Jest to wyliczona na dany moment cena papieru wartościowego. Notowania na GPWW przebiegaja w następujący sposób: \begin{description} \item[\underline{W systemie notowań ciągłych}]\index{system notowań ciągłych} W czasie notowań ciągłych kupujący i sprzedający składaja; zlecenia, które po przekazaniu na gieldę sa realizowane na bieżaco, pod warunkiem zgodności cen, lub trafiaja do arkusza zleceń i oczekuja ofert przeciwnych o odpowiedniej cenie, umożliwiających zawarcie transakcji. Przy realizacji zleceń obowiązują dwa priorytety: cena i czas zlożenia zlecenia. Oznacza to, że w przypadku gdy czekają na realizację dwa zlecenia o identycznej cenie, jako pierwsze realizowane jest to, które zostało przekazane na giełdę wcześniej. W ramach notowań ciągłych stosowana jest jednak również procedura fixingu. Standardowo odbywa się ona na rozpoczęcie i zakończenie sesji. Notowania ciągłe rozpoczynają się ogłoszeniem kursu otwarcia (zlecenia są przyjmowane w fazie przed otwarciem, w czasie której nie są one realizowane, natomiast określany jest teoretyczny kurs otwarcia), zaś kończą się ogłoszeniem kursu zamknięcia, po którym następuje 10 - minutowa dogrywka. Z chwilą ogłoszenia kursu otwarcia staje się on ceną, po której zostają zawarte transakcje giełdowe na otwarciu. Analogicznie jest w przypadku kursu zamknięcia - na podstawie zleceń zlozonych w fazie przed zamknięciem określa się kurs zamknięcia, po którym zawierane są transakcje na zamknięcie sesji giełdowej. Zdarzyć się mogą sytuacje, w których określenie kursu otwarcia (lub zamknięcia) nie jest możliwe przy zastosowaniu przyjętych reguł. Dzieję się tak w następujących przypadkach: * gdy najwyższy limit ceny w zleceniu kupna jest niższy od najniższego limitu ceny w zleceniu sprzedaży * gdy występują wyłącznie zlecenia kupna lub wyłącznie zlecenia sprzedaży * gdy występuję brak zleceń * jesli występują wyłącznie zlecenia kupna nie zawierające limitu ceny lub wyłacznie zlecenia sprzedaży nie zawierające limitu ceny *jeśli przy określaniu kursu otwarcia (lub zamknięcia) kurs wykracza poza dopuszczalne wahania W sytuacji wystąpienia jednego z trzech pierwszych przypadków, za kurs otwarcia przyjmuję się kurs pierwszej transakcji zawartej na danej sesji w systemie notowań ciągłych, zaś za kurs zamknięcia kurs ostatniej transakcji zawartej na danej sesji. Jeśli na sesji nie zawarto żadnej transakcji, kursu otwarcia oraz zamknięcia nie określa się. W systuacji wystąapienia jednego z dwóch ostatnich przypadków, kurs otwarcia (zamknięcia) nie jest ogłaszany i rozpoczyna się równoważenie rynku. W trakcie równoważenia mozna składać dodatkowe zlecenia kupna i sprzedaży oraz anulować i modyfikować wcześniej żłozone przez siebie zlecenia. Jeśli wskutek równoważenia możliwe jest określenie kursu mieszczącego się w ograniczeniach wahań, równoważenie zostaje zakończone i ogłaszany jest kurs otwarcia (zamknięcia). Jeśli przewodniczacy sesji uzna, że w wyniku równoważenia nie jest możliwe określenie kursu mieszczącego się w ramach dopuszczalnych wahań, moze zmienić ograniczenia wahań kursów albo zakonczyć notowanie ogłaszając nietransakcyjny kurs otwarcia (zamknięcia) równy górnemu ograniczeniu wahań - w przypadku przewagi zleceń kupna, badź równy dolnemu ograniczeniu - w przypadku przewagi zleceń sprzedaży. W przypadku, gdy w wyniku równoważenia powstanie rynek zleceń rozbieżnych, przewodniczący sesji może przedłużyć równoważenie, zakonczyć równoważenie z jednoczesnym rozpoczęciem notowan ciągłych (w przypadku, gdy równoważenie odbywa się na otwarciu) lub zakończyć notowanie, jesli równoważenie odbywa się na zamknięciu sesji. Po ogłoszeniu rozpoczęcia notowań ciągłych transakcje zawierane są po kursie transakcyjnym równym limitowi ceny zlecenia oczekującego, zaś zlecenia czekające na realizację wykonywane są według limitu ceny. Jesli limity zleceń są identyczne, realizacja następuje według kolejności przyjęcia zlecenia lub jego ujawnienia (dla zleceń z wielkością ujawniana). Jeśli po rozpoczęciu notowań ciągłych kurs wykracza poza dopuszczalne ograniczenia wahań, zawieranie transakcji zostaje zawieszone i rozpoczyna się proces równoważzenie rynku. W momencie uruchomienia równoważenia rynku w czasie sesji, zlecenie, które spowodowało zawieszenie, zostaje przyjęte do systemu. Kursy otwarcia i zamknięcia określane są przy zastosowaniu kolejno zasad: \begin{itemize} \item maksymalizacji wolumenu obrotu, \item minimalizacji różnicy między liczba papierów wartościowych w zleceniach sprzedaży i kupna możliwych do realizacji po określonym kursie, \item minimalizacji różnicy między kursem określanym a kursem odniesienia. \end{itemize} W okresie między rozpoczęciem przyjmowania zleceń maklerskich w danym dniu, a początkiem notowań ciągłych, między początkiem przyjmowania zleceń na zamknięcie, a określeniem kursu zamknięcia oraz w okresie równoważenia rynku, na bieżąco określany i podawany jest kurs teoretyczny. W systemie ciągłym notowane są akcje najbardziej płynnych spółek, wszystkie obligacje, certyfikaty inwestycyjne, kontrakty terminowe, warranty i opcje oraz jednostki MN20. Prawa poboru i prawa do akcji sa również notowane w tym systemie, gdy akcje do których się odnoszą są notowane w systemie ciągłym. Dogrywka w systemie notowan ciągłych to ostatnia, 10-minutowa faza sesji (16.20-16.30), podczas której wszystkie transakcje zawierane są po kursie zamknięcia. Podczas dogrywki znany jest kurs, po którym dokonywane są transakcje dlatego zlecenia kupna i sprzedaży przyjmowane w tej fazie notowań muszą zawierac limit ceny równy kursowi zamkniecia\footnote{Zaletą dokonywania transakcji w trakcie dogrywki jest fakt, że zlecenia - nawet dużej wartości - nie mają wpływu na kurs papieru wartosciowego. Oczywiście nie oznaczato, że zostaną one w całości zrealizowane.}. \item[\underline{W systemie notowań jednolitych}] \index{system notowań jednolitych} Notowania w systemie kursu jednolitego opierają się na procedurze tzw. fixingu, czyli wyznaczenia ceny papieru wartościowego na podstawie zleceń złożonych przed rozpoczęciem notowań. W czasie pierwszej fazy sesji (faza zwana przed otwarciem) do systemu przyjmowane są zlecenia kupna i sprzedaży, jednak nie saą zawierane żadne transakcje. Jest natomiast wyliczany i publikowany teoretyczny kurs otwarcia papieru wartosciowego (TKO). Następnie system informatyczny, wykorzystujac odpowiedni algorytm, wyznacza kurs jednolity, po którym zawierane są transakcje giełdowe. Kurs jednolity określany jest na podstawie zlecenń zawierajacych limit ceny oraz niezawierajacych tego limitu. Z chwilą ogłoszenia kursu jednolitego staję się on ceną, po której zawierane są transakcje. Określajac wartość kursu jednolitego system kieruje się następującymi kryteriami: \begin{itemize} \item maksymalizacja wolumenu obrotu, \item minimalizacja różicy między liczbą papierów w zleceniach sprzedaży i zleceniach kupna, możliwych do zrealizowania po określonym kursie, \item minimalizacja różnicy między kursem określanym i kursem odniesienia. \end{itemize} Po ogłoszeniu kursu jednolitego rozpoczyna się składanie dodatkowych zleceń kupna i sprzedaży z limitem równym określonemu kursowi jednolitemu -- jest to tzw faza dogrywki. Zlecenia są realizowane przy zachowaniu priorytetu ceny i czasu przyjęcia lub uaktywnienia oraz zasady minimalizacji liczby transakcji. W pierwszym etapie wszystkie zlecenia po każdej cenie, a następnie z limitem ceny lepszym od wyznaczonego kursu są realizowane w calości. Następnie realizowane są zlecenia po cenie rynkowej na otwarcie, a potem z limitem ceny równym wyznaczonemu kursowi jednolitemu. Jeśli wystąpi brak możliwości wyznaczenia kursu jednolitego w dopuszczalnych widełkach, podawany jest kurs nietransakcyjny. Wówczas transakcje nie są zawierane, zaś określony kurs stanowi punkt odniesienia na następna sesje. W przypadku notoważ jednolitych z dwoma fixingami (w tym systemie odbywa się notowanie części mnie płynnych spółek) procedura wyznaczania kursu i zawierania transakcji powtarzana jest dwukrotnie w ciągu dnia. Oznacza to, że po fazie dogrywki rozpoczyna się ponownie faza przed otwarciem, ponowne wyliczane jest TKO i wyznaczany jest o określonej godzinie drugi w ciągu dnia sesyjnego kurs transakcyjny dla papierów notowanych w systemie kursu jednolitego. Po ogłoszeniu kursu jednolitego rozpoczyna się podobnie jak wcześniej faza dogrywki. \item[\underline{W systemie transakcji pakietowych}] \index{transakcje pakietowe} Transakcje pakietowe to transakcje zawierane poza systemem notowań ciągłych oraz kursu jednolitego. Najczęsciej sa zawierane przez dużych inwestorów, którzy przed ich zawarciem uzgodnili ich szczegóły (cenę, ilość, termin rozliczenia). Transakcje pakietowe na instrumenty finansowe nie będącymi instrumentami pochodnymi: Transakcja pakietowa moze byc zawarta w trakcie sesji, jeżeli przedmiotem transakcji jest pakiet o wartości co najmniej: \begin{itemize} \item 250 000 zł w przypadku akcji wchodzących w skład indeksu WIG20 \item 100 000 zł w przypadku pozostałych instrumentów notowanych w notowaniach ciągłych \item \ 20 000 zł w przypadku pozostałych instrumentów finansowych notowanych w systemie jednolitym, \end{itemize} a różnica pomiędzy kursem transakcji a ostatnim kursem danego instrumentu na sesji giełdowej jest nie przekracza 10 \% tej ceny. Transakcje pakietowe zawierane poza godzinami sesji gieldowej mogą zostać zrealizowane, gdy różnica kursu transakcji nie przekracza 40 \% średniej ważonej wolumenem obrotu kursów wszystkich transakcji zawartych na danej sesji giełdowej (VWAP). W szczególnie uzasadnionych przypadkach Zarzad Giełdy może zgodzić sięna transakcje nie spelniajace warunków minimalnej wartości i odchylenia od kursu, jeżeli będzie ona dotyczyła co najmniej 5\% papierów wartościowych wprowadzonych do obrotu giełdowego. Transakcje pakietowe na instrumenty pochodne zawierane są w godzinach 9:00 - 16:30 dla wszystkich instrumentów pochodnych. Transakcje pakietowe na kontrakty terminowe mogą być zawierane po zawarciu pierwszej transakcji danym kontraktem w systemie notowań ciągłych. Dla transakcji pakietowych na poszczególnych instrumentach pochodnych obowiązują takie same ograniczenia wahań kursów jak dla transakcji zawieranych na sesji giełdowej. Data rozliczenia transakcji moze być okreslona wyłącznie na dzień zawarcia transakcji i obowiazują takie same dane rozliczeniowe jak w przypadku transakcji sesyjnych oraz identyczny system depozytów zabezpieczających na danych instrumentach pochodnych. Po zawarciu transakcji pakietowej na instrumenty pochodne opublikowana jest zmiana liczby otwartych pozycji. Określany jest również minimalny oraz maksymalny wolumen transakcji pakietowych: \begin{table}[h] \begin{center} \begin{tabular}{|l|r|r|} \hline instrument &{wolument minimalny}& wolumen maksymalny\\ \hline \hline kontrakty terminowe na indeksy &200& 1600 \\ \hline kontrakty terminowe na kursy akcji & 200& 1600\\ \hline kontrakty terminowe na obligacje Skarbu Państwa&200& 1600 \\ \hline kontrakty terminowe na kursy walut& 200& 1600\\ \hline opcje na indeksy &200& 2400 \\ \hline opcje na kursy akcji &200 & 2400\\ \hline \end{tabular} \end{center} \caption{Dopuszczalne wielkości transakcji pakietowych} \tag{1} \end{table} \end{description} W trakcie notowań obowiązują tzw. widełki statyczne i dynamiczne określające maksymalne progi zmian w czasie sesji (widełki statyczne\index{widełki statyczne}) i następnej transakcji (widełki dynamiczne\index{widełki dynamiczne}), przekroczenie których powoduje zawieszenie notowań i przejście do fazy równoważenia rynku. Aktualne obowiązujące wartości widełek dla poszczególnych systemów notowań okraz minimalne kroki notowań można znależć na stronie GPWW. Harmonogram sesji jest podany w tabelach (2), (3) i (4)\index{harmonogram sesji}.

 \(  \begin{table}[h]
\begin{center}
\begin{tabular}{|c|l|}
\hline
8:30--9:30 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\
 \hline
9:30 &Określenie kursu na otwarcie \\ \hline 9:30 --- 16:10 & Notwania ciągłe\\
\hline
16:10 -- 16:20&Przyjmowanie zleceń na zamknięcie \\ \hline 16:20& Określenie kursu na zamknięcie\\
\hline 16:20 -- 16:30 &Dogrywka\\
 \hline
 8:30--9:30 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji\\
 \hline
\end{tabular}
\end{center}
\caption{Harmonogram notowań ciągłych -- akcje} \tag{2}
\end{table}\)

\begin{table}[h]
\begin{center}
\begin{tabular}{|c|l|}
\hline
8:30--9:00 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\
 \hline
9:00 &Określenie kursu na otwarcie \\ \hline 9:00 --- 16:10 & Notwania ciągłe\\
\hline
16:10 -- 16:20&Przyjmowanie zleceń na zamknięcie \\ \hline 16:20& Określenie kursu na zamknięcie\\
\hline 16:20 -- 16:30 &Dogrywka\\
 \hline
 8:30--9:30 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji\\
 \hline
\end{tabular}
\end{center}
\caption{Harmonogram notowań ciągłych -- kontrakty terminowe}
\tag{3}
\end{table}

\begin{table}[h]
\begin{center}
\begin{tabular}{|c|l|}
\hline
8:30--11:00 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\
 \hline
11:00 --11:15&Interwencja \\ \hline 11:15 & Określenie kursu jednolitego (fixing)\\
\hline 11:15 -- 11:45&Dogrywka \\ \hline
11:45-- 14:45 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\
 \hline
14:45 -- 15:00&Interwencja \\ \hline 15:00 & Określenie kursu jednolitego (fixing)\\
\hline 15:00 -- 15:30&Dogrywka \\ \hline
 15:30-16:35 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji\\
 \hline
\end{tabular}
\end{center}
\caption{Harmonogram notowań jednolitych} \tag{4}
\end{table}

Zlecenia w Warsercie\index{zlecenie!rodzaje}. Składając zlecenie inwestor musi określić: rodzaj oferty (kupno lub sprzedaż) limit ceny lub rodzaj zlecenia bez limitu ceny termin ważności zlecenia nazwę papieru wartościowego/instrumetu finansowego, który chce kupić/sprzedać liczbę papierów wartościowych dodatkowe warunki wykonania zlecenia

\begin{enumerate} \item Zlecenia z limitem ceny W tym zleceniu inwestor określa cenę po jakiej chce kupić lub sprzedać dany instrument finansowy. W przypadku kupna jest to cena, powyżej której składający zlecenie nie godzi się na realizację zlecenia, zaś dla zleceń sprzedaży jest to cena, poniżej której inwestor nie chce sprzedać papierów. \item Zlecenia bez limitu ceny \begin{itemize} \item Zlecenia PCR - Po Cenie Rynkowej\index{zlecenie!Po Cenie Rynkowej}mogą być wprowadzane na giełdę wyłącznie w trakcie notowań ciągłych z wyłączeniem okresów równoważenia rynku. Są one realizowane po cenie pierwszego najlepszego zlecenia przeciwstawnego. Niezrealizowana część zlecenia PCR staje się zleceniem z limitem ceny równym kursowi po jakim dokonana została ostatnie transakcja. Zlecenia po cenie rynkowej mogą zawierać dodatkowe warunki dotyczące wielkości minimalnej lub wielkości ujawnianej. \item Zlecenia PCRO - Po Cenie Rynkowej na Otwarcie\index{zlecenie!Po Cenie Rynkowej na Otwarcie} stosowane są przy fixingu, przyjmowane na giełdę w fazie przyjmowania zleceń na otwarcie i zamknięcie w systemie notowań ciągłych i systemie kursu jednolitego oraz w okresach równoważenia rynku. Realizowane są - odpowiednio - po kursie otwarcia, zamknięcia, po kursie jednolitym lub określonym w wyniku równoważenia. Niezrealizowana część zlecenia staje się zleceniem z limitem ceny równym odpowiednio: kursowi otwarcia, zamknięcia, kursowi jednolitemu lub kursowi określonemu w wyniku równoważenia rynku. Zlecenia te nie mogą zawierać dodatkowych warunków limitu aktywacji, wielkości minimalnej i wielkości ujawnianej oraz nie mogą być modyfikowane w fazie interwencji. \item Zlecenia PKC - Po Każdej Cenie\index{zlecenie!Po Każdej Cenie}mogą być przekazywane na giełdę we wszystkich fazach w systemie notowań ciągłych oraz w systemie kursu jednolitego, z wyjątkiem faz interwencji i dogrywki. Zlecenia te złożone w trakcie przyjmowania zleceń na otwarcie, na zamknięcie, na notowania jednolite oraz w okresie równoważenia rynku podlegają realizacji - odpowiednio - po kursie otwarcia, zamknięcia, kursie jednolitym lub kursie określonym w wyniku równoważenia rynku. Zlecenia PKC nie podlegają modyfikacji w fazie interwencji. Natomiast w fazie notowań ciągłych, z wyjątkiem okresów równoważenia rynku, jeżeli na realizację czeka co najmniej jedno zlecenie przeciwstawne z limitem ceny, zlecenie PKC podlega realizacji po cenie lub cenach zgłoszonych wcześniej, a niezrealizowanych najlepszych zleceń przeciwstawnych. \end{itemize} \end{enumerate}\index{zlecenie!warunki dodatkowe} Jeżeli w chwili składania zleceń po każdej cenie w fazie notowań ciągłych w arkuszu zleceń nie ma zleceń przeciwstawnych z limitem ceny, zapewniających pełną realizację zlecenia PKC, rozpoczyna się proces równoważenia rynku, a zlecenia PKC tracą ważność. Zlecenia PKC jak i PCRO nie są przyjmowane w przypadku warrantów, praw poboru i na pierwszą sesję, na której notowany jest dany papier wartościowy. Dodatkowe warunki wykonania zlecenia: z minimalną wielkością wykonania - Wmin warunek wielkości ujawnianej - WUJ zlecenia z limitem aktywacji - LimAkt W przypadku zleceń z tym samym limitem ceny i warunkiem limitu aktywacji, o kolejności ich realizacji decyduje: w fazie notowań ciągłych (z wyjątkiem równoważenia): czas przyjęcia - w przypadku zleceń z tymi samymi limitami aktywacji, lub czas ujawnienia - w przypadku zleceń z różnymi limitami aktywacji w przypadku zleceń realizowanych po kursie otwarcia (zamknięcia), kursie jednolitym, kursie określonym w wyniku równoważenia - czas przyjęcia na giełdę. Zlecenia z limitem aktywacji ujawnione w trakcie notowań ciągłych oraz w wyniku określenia kursu otwarcia (zamknięcia), kursu jednolitego lub kursu określonego w wyniku równoważenia pozostają w arkuszu zleceń jako zlecenia bez warunku limitu aktywacji.

\index{zlecenie!termin ważności} Zlecenia mogą mieć termin ważności określony w formie konkretnej daty, oznaczony jako do końca sesji giełdowej, ważność domyślna,

do pierwszego wykonania lub warunek wykonaj lub anuluj. Zlecenie

ważne do pierwszego wykonania obowiązuje do momentu zawarcia pierwszej transakcji (lub pierwszych transakcji, jeżeli zlecenie realizowane jest jednocześnie w kilku transakcjach). Zlecenie jest realizowane natychmiast po wprowadzeniu i może zostać zrealizowane tylko częściowo. Jeżeli będzie zrealizowane częściowo, niezrealizowana część traci ważność. Zlecenia te mogą być przekazane na giełdę we wszystkich fazach w systemie notowań ciągłych oraz w systemie kursu jednolitego, z wyjątkiem fazy interwencji. Zlecenie z oznaczeniem ważności wykonaj lub anuluj ważne jest do momentu zawarcia pierwszej transakcji (lub pierwszych transakcji, jeżeli zlecenie realizowane jest jednocześnie w kilku transakcjach). Zlecenie jest realizowane natychmiast po wprowadzeniu, ale wyłącznie w całości - nie może być zrealizowane częściowo. W przypadku gdy układ zleceń w arkuszu po przeciwnej stronie nie pozwala na realizację zlecenia w całości, traci ono ważność. Należy pamiętać, że jeżeli w fazie notowań ciągłych lub w fazie dogrywki w chwili składania zlecenia z oznaczeniem ważności do pierwszego wykonania albo wykonaj lub anuluj, w arkuszu zleceń brak zleceń przeciwstawnych z limitem ceny umożliwiającym zawarcie transakcji, zlecenie traci ważność.

\section{Regulowany rynek pozagiełdowy} Rynek pozagiełdowy\index{rynek!pozagiełdowy} (over-the-counter, OTC) to instytucja umożliwiająca obrót akcjami niecieszącymi się wystarczającym zainteresowaniem inwestorów by być notowane na giełdzie\footnote{Wejście na gieldę jest dosyć kosztowne znane są duże koncerny (np Apple Computer Inc.) które z własnego wyboru pozostają na rynku pozagiełdowym} bądź śa spółkami nowopowstałymi, obligacjami komunalnymi, niestandaryzowanymi kontraktami terminowymi itp. Najbardziej znanym rynkiem pozagiełdowym jest NASDAQ\index{NASDAQ} (National Association of Securities Dealers Automatic Quatation) - notuje się na nim prawie 6000 walorów. W Polsce funkcję tę pełni Centralna Tabela Ofert (CTO),\index{Centralna Tabela Ofert} która działa od grudnia 1996 roku.

Przypisy

1. ↑ Najaktualniejsze informacje można znaleźć na oficjalnej stronie GPWW: http://www.gpw.com.pl/
2. ↑ Podobne systemy wykorzystywane są m.in. w Paryżu, Brukseli, Amsterdamie, Chicago oraz Singapurze.

Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe.

finasowanie kapitałem i długiem

emisja akcji, IPO, kolejne emisje, zasady, rola memorandum

czy warto buyć spółka publiczną

Emisja instrumentów dłużnych,- obligacjepapiery komercyjne- zasady- obrót.

Venture capital i private equity

Oszczędnosci gospodarstw domowych

definicja gospodarstwa domowego- rola w ekonomii

Gospodarstwo domowe odgrywa niezwykle istotna funkcje w gospodarce. Jest to istotne ogniwo gospodarki wpływajace na jej kształt aktywnie lub tez podlegajace szeregowi wpływów. W tym rozdziale uwaga skupiona bedzie na jego roli w tworzeniu oszczedności a szcególnie na tym jak oszczednosci sa lokowane i jak wpływaja na rynki finansowe i ja role odgrywaja w kształtowaniu gospodarki kraju. efinicje gospodarstwa domowego najczesciej koncentruja sie na brzmieniu zblizonych do ponizszego stwie3rdzenia: Gospodarstwo domowe to podmiot gospodarczy,w skład , którego wchodzi jedna lub wiecej osób, wspólnie się utrzymujących w ogromnej większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny.

Gospodarstwo domowe ktorego nazwa grecka dała brzmienie terminowi - ekonomia charakteryzuje sie posiadaniem oraz zarządzaniem wspólnym majątkiem oraz wspólnym budżetem w celu zaspokajania głównych potrzeb członków gospodarstw domowych. Gospodarowanie jest to proces zarządzania dostępnymi funduszami, materiałami, tak by czerpać z nich jak najwięcej korzyści. W każdej gospodarce rynkowej występują dwa główne podmioty gospodarcze: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Gospodarstwo domowe jest konsumentem oraz właścicielem zasobów (środków), przedsiębiorstwo – producentem i użytkownikiem zasobów.

Gospodarstwo domowe dostarcza przedsiębiorstwom czynników produkcji: kapitału pieniężnego, pracy, a także ziemi. Przedsiębiorstwa dostarczają gospodarstwom domowym środków do zaspokajania ich potrzeb: dóbr i usług oraz wynagrodzenia za dostarczone czynniki produkcji. Gospodarstw domowe niezależnie od wielkości ma możliwość decydowania o tym, jak i gdzie zastosować zasoby, które posiada. Każde gospodarstwo domowe ma też możliwość decydowania o tym, co i ile konsumować. Każde gospodarstwo dąży do maksymalizacji swojego zadowolenia, i tym kieruje się przy podejmowaniu decyzji. Gospodarstwa domowe mają potrzeby, których zaspokojenie odbywa się przez konsumpcję dóbr i usług. Celem gospodarstwa domowego jest maksymalizacja użyteczności, dostepnych dla niego, dóbr i usług. Innymi słowy gospodarstwo będzie zainteresowne tymi dobrami i usługami, które są w stanie dostarczyć mu najwięcej korzysci. Decyzje gospodarcze gospodarstw domowych są ukierunkowane z jednej strony na pozyskiwanie dóbr i usług służących konsumpcji, z drugiej zaś na otrzymywanie dochodów. Gospodarstwo domowe zainteresowne jst tym , by powstały warunki do najlepszego zaspokojenia jego potrzeb. Działania gospodarcze gospodarstwa domowego koncentruja sie na:

•gospodarowaniu posiadaną siłą roboczą

•konsumpcji

Gospodarujac siłą roboczą gospodarstwa decydują, w jaki sposób uzyskają dochody, natomiast w konsumpcji manifestują swe oczekiwania dotyczące rodzajów i ilości dóbr i usług, na które ich popyt wzrośnie. Integralną częścią konsumpcji są oszczędności, ponieważ gospodarstwo domowe oszczędza nieskonsumowaną część posiadanego dochodu.

Rola oszczędności w gospodarce

W systemie gospodarki obserwujemy szereg powiazań i zaleznosci powodujacych przepływy środków finansowych miedzy podmiotami . Schematyczny obraz tych zalezności przedstawia prezentowany obok schemat powstały po inspiracji niepodpisaną pracą z Internetu.

Funkcjonując w systemie powiązań gospodarki kazde gospodarstwo domowe musi podejmować trzy podstawowe decyzje:

Ile potrzebuje kazdego produktu czy usług ( popyt)?

Ile pracy musi swiadczyć ( podaż)?

Ile może skonsumować( wydać) dzisiaj a ile może odłożyc na później ( oszczednosci)?

O popycie na usługi i produkty decydują następujące czynniki:

-Dochód gospodarstwa.

-Wielkość posiadanego majątku.

-Ceny podobnych produktów na rynku dostepnym dla gospodarstwa.

-Preferencje konsumenckie ( wzory, style , smaki).

-Oczekiwania co wielkosci przyszłych dochodów , cen, koniunktury.

Potrzeby konsumpcyjne gospodarstw domowych znajduja sie pod ustawicznym wpływem cen na rynku. Ceny wpływaja na gospodarstwa rynkowe na dwa sposoby:

• Konsumcja się zmienia albowiem siła nabywcza ulega zmianie ( efekt dochodów).

• konsumpcja się zmienia bo pojawiają się inne możliwości wydatkowania ( efekt zastąpienia).

Ciekawym efektem zapotrzebowania i ceny jaką sie przypisuje produktowi jest tzw efekt wody-brylantu. Efekt ten, popularnie mówiac, polega na tym ,że rzeczy powszechne w użyciu mają niewielką wartość na rynku a rzeczy o wysokiej wartości rynkowej mają niewielką wartość użytkową.

Aby zaspakajć swe potrzeby konsumpcyjne gospodarstwa domowe muszą dokonywać następujacych wyborów na rynku pracy:

• Czy pracować?

• Ile pracować?

• W jakim charakterze i dziedzinie pracować?

Oczywiście te wybory są dodatkowo uwarunkowane dostępem do miejsc pracy, stawkami na rynku płac i umiejętnościami posiadanymi przez członków gospodarstw domowych. Stawki na rynku płac są, niestety uwarunkowane równowagą między podażą a popytem na dane umiejętności oraz równowagą opłacalności. Równowaga opłacalności to równowaga między tym, by czegoś nie robić ( odpoczynek) a robić. Każdy kto decyduje sie szukać swej szansy na rynku pracy wybiera między , przyjemnosciami nie pracowania a stawkami za pracę oferownymi przez rynek, widzianymi przez przyzmat dóbr, które zamierza sie nabyć w zamian za wynagrodzenie.

Ta perspektywa nabyswania dóbr i usług zawiera też opcje oszcędzania czyli odkładania konsumpcji w czasie. Gospodarstwa domowe mogą użyć bieżące swe dochody do finansowania przyszłych wydatków ( oszczedzania) lub moga użyć przyszłe dochody do sfinansowania dzisiejszych wydatków- (pożyczanie, branie kredytów). Równowaga konsumcji bieżacej i oszczedzania regulowana jest wysokościa stóp procentowych . Niskie stopy procentowe zachęcają do brania kredytów, wysokie stymulują oszczędzanie. Poziom oszczedności wykazuje równiez podatność na inne czynniki np; poziom dochodów gospodarstw domowych. Gromadzenie oszczędności przez osoby indywidualne ma ogromne znaczenie dla gospodarki. Stanowią one źródło kapitału finansowego, który jest czynnikiem niezbędnym do inwestycji będących jednym ze źródeł wzrostu gospodarczego. oszczędzanie nadwyżek finansowych przez konsumentów ogranicza ich wydatki, a tym samym łagodzi presję na wzrost cen. Duża ilość zaoszczędzonych środków zapewnia stabilność pieniądza oraz rozwój rynku finansowego. Duże oszczędności zmniejszają ponadto negatywny wpływ deficytu budżetowego na inwestycje. Zbyt niskie oszczędności w stosunku do inwestycji sprawiają, że gospodarka jest w nierównowadze i musi korzystać z kapitału zagranicznego. W długiej perspektywie zgromadzone środki przyczyniają się do wzrostu dobrobytu, stwarzając warunki do zwiększenia konsumpcji w przyszłości.

struktura oszczędności w Polsce

Gospodarstwa domowe swoje nadwyżki finansowe oszczędzają poprzez lokowanie ich w różne formy inwestycji kapitałowych. Możliwość oszczędzania powstaje dopiero w sytuacji,gdy środki finansowe gospodarstw domowych są na tyle duże, że po zaspokojeniu podstawowych potrzeb związanych z ich funkcjonowaniem pozostaje nadwyżka. Wykorzystanie tej nadwyżki na cele oszczędzania zależy od skłonności gospodarstw domowych do oszczędzania, której miarą jest m.in. relacja oszczędności do PKB. W Polsce skłonność do oszczędzania jest niewielka w porównaniu z większością krajów rozwiniętych.

Zasadniczym czynnikiem determinującym wielkość konsumpcji jest dochód gospodarstwa domowego. Jego wzrost przekłada się jednak na wzrost spożycia tylko do pewnego stopnia, gdyż udział wydatków na konsumpcję w strukturze wydatków ogółem maleje wraz ze wzrostem dochodu. Intensywność potrzeb zmniejsza się w miarę ich zaspokajania, dlatego też przyrost zadowolenia związany ze zwiększeniem konsumpcji danego dobra jest coraz mniejszy. Wzrost dochodu powoduje więc obniżenie skłonności do konsumpcji, co powinno skutkować zwiększeniem skłonności do oszczędzania. W miarę wzrostu dochodu maleje też krańcowa skłonność do konsumpcji mierzona jako stosunek przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodów. Tendencja ta jest wynikiem powiększania się stanu posiadania gospodarstwa i coraz wyższego standardu jego wyposażenia.

Ponadto awersja do ryzyka, przejawiającego się niepewnością uzyskania dochodów na niezmienionym poziomie w przyszłości, skłania gospodarstwa do zabezpieczenia się przed taką ewentualnością poprzez oszczędzanie. Oszczędzanie to lokowanie środków w rózne nożliwości rynkowe.

Przejście do gospodarki rynkowej jakie miało miejsce w Polsce w początku lat 90- siątych XX wieku, pozwoliło na czynienie porównań statystyk danych finansowych do innych krajów o gospodarce rynkowej. Zmiany gospodarcze jakie były spowodowane zmianą formy gospodarki spowodowały wzrost dochodów gospodarstw rynkowych. Jednakże w początkowym okresie wspomnianych lat wzrostowi dochodów nie towarzyszył wzrost poziomu oszczędności. Polepszenie warunków zycia i wolnorynkowy dostęp do towarów spowodował naturalny trend przeznaczania wzrastajacych dochodów na zakupy sprzętu gospodarstw domowych. Trend ten był widoczny z dużą wyrazistością w Polsce z powodu duzej intensywności i nagromadzeniu tych zakupów w bardzo krótkim okresie czasu. Ogólna sytuacja gospodarcza w Polsce sprzyja natomiast rozwojowi oszczędności indywidualnych. Ponieważ, jak wynika z danych empirycznych, poziom oszczędności w skali gospodarki jest rosnącą funkcją dochodu, należy odnotować fakt, że w Polsce PKB per capita według parytetu siły nabywczej w cenach stałych rośnie nieprzerwanie od 1992 r. i do 2006 r. zwiększył się z 5,7 tys. dolarów do 13,8 tys. dolarów (IMF 2006). Znajduje to odzwierciedlenie w większej zamożności społeczeństwa oraz możliwościach w zakresie oszczędzania. Struktura oszczedności, czyli udział róznych form inwestowania w całkowitej masie oszczędności, jest różny w każdym kraju. Zależy nie tylko od preferencji jego mieszkańców ale i od rozwoju sektora finansowego w danym kraju. Rola sektora bankowego w systemie finansowym Polski jest znaczacy. Aktywa banków pokrywają 80% całkowitych aktywów sektora finansowego. Jak sie można spodziewać, najbardziej znacząca część oszczędności Polaków tradycyjnie jest zgromadzona na lokatach terminowych w bankach.

Poziom depozytów bankowych w okresie od końca 2000 r. do końca czerwca 2002 r. wzrastał z poziomu 179,0 mld PLN do 209,5 mld PLN. Od tego momentu obserwuje się obniżanie poziomu depozytów i przepływ części oszczędności w kierunku funduszy inwestycyjnych. Okresowe wahania atrakcyjności lokat bankowych czy tez wiekszej atrakcyjnosci innych sposobów lokowania nakłada sie ma wzrastajacy poziom lokat zwiazany ze wzrostem poziomu oszczedności. Inne rodzaje instytucji finansowych zaczęły się silnie rozwijać od połowy lat 90-tych. Przykładem tego mogą być fundusze inwestycyjne, które praktycznie w historii naszego kraju nie istniały do 92 roku. Kilka kolejnych lat wzrostu ilości funduszy inwestycyjnych nie zmieniało sumy aktywów zainwestowanych w te forme oszczedzania.

Począwszy od roku 2000 obserwowany był gwałtowny wzrost aktywów w funduszach inwestycyjnych. Konsekwentna polityka redukcji stóp procentowych miała pozytywny wpływ na atrakcyjność funduszy. Obniżane stopy oprocentowania depozytów bankowych zmuszały inwestorów do poszukiwania alternatywnych lokat. Fundusze obligacyjne znalazły wielu inwestorów akceptujących oferowane przez nie wyniki, biorąc pod uwagę poziom ryzyka oferowanych portfeli. Ponieważ w okresie kilku lat wahania stóp procentowych odbywały się w jedną stronę, fundusze obligacji wydawały się być pozbawionym ryzyka instrumentem inwestycyjnym, oferującym znaczne dochody.Do 2003 roku fundusze obligacji świeciły swe dni triumfu. Ale to, co było powodem ich rosnącej popularności było również źródłem ich klęski. Nie tyle klęski funduszy a raczej klęski inwestorów nie oceniających ryzyka inwestycji. W momencie, gdy stopy spadły do poziomu kilu procent inwestorzy stwierdzili, że dochód wypracowywany przez te fundusze jest niższy od ich apetytów. Zmienili więc swe preferencje dotyczące funduszy wybierając bardziej ryzykowne bądź rezygnując z inwestowania w fundusze w ogóle. Jednakże zainteresowanie funduszami inwestycyjnymi rosło. Tempo wzrostu aktywów w przykładowym roku 2002 było w Polsce najszybszym tempem wzrostu aktywów funduszy w całej Europie. Jednym z powodów tak rekordowych wyników funduszy w naszym kraju był bardzo niski poziom startu. Porównując aktywa funduszy inwestycyjnych do Produktu Krajowego Brutto - wskaźnik ten na koniec roku 2003 wyniósł w Polsce ok.4%. Dla porównania w krajach 15 – tki Unii Europejskiej współczynnik ten kształtował się na poziomie ponad 50%.

Otwarte fundusze emerytalne (OFE) stanowią kapitałową cześć nowego systemu emerytalnego, tzw. II filar. Istotą działalności otwartych funduszy emerytalnych jest gromadzenie i inwestowanie środków pieniężnych członków OFE z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Środki pieniężne trafiają do OFE poprzez ZUS w postaci części składek na ubezpieczenie emerytalne: do OFE trafia 7,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. Fundusze emerytalne inwestuja środki przeznaczone na przyszłe emerytury na rynku kapitałowym. Limity inwestycyjne funduszy emerytalnych są bardzo skrupulatnie regulowane ustawowo. Zarządzający funduszami emerytalnymi nie mogą dywersyfikować ryzyka kraju i wszystkie aktywa tych funduszy są inwestowane w Polsce. Proporcje aktywów tych funduszy angażowanych w instrumenty dłużne i udziałowe niewiele się zmieniają i są prawie stałe w czasie. Znikome potrzeby płynnościowe tych funduszy powodują niski udział w ich portfelach depozytów krótkookresowych i innych instrumentów rynku pieniężnego. W efekcie, największa część aktywów funduszy emerytalnych była i jest lokowana w obligacjach Skarbu Państwa. Kolejną co do wielkości część aktywów stanowią inwestycje w akcje spółek notowanych na GPW w Warszawie.

Cichy bohater sukcesu gospodarczego - czyli rola oszczędności w gospodarce polskiej.

Aktywa zgromadzone w ramach oszczędności gospodarstw domowych sa inwestowane w gospodarke kraju.Rosnący poziom inwestycji oszczędności w akcje spółek giełdowych, ich paiery dłużne , finasowanie rozwoju gmin i tworzenie bazy kreedytowej dla banków poprzez wzrost bazy depozytów jest tendencją ze wszech miar korzystną dla gospodarki polskiej. Jak bowiem wykazały doświadczenia przepływów kapitałowych w latach 90–tych najbardziej korzystny i trwały rozwój gospodarczy jest budowany na oszczędnościach obywateli kraju. Budowanie rozwoju na kapitałach zagranicznych jest bardziej ryzykowne. Jak wykazały doświadczenia kryzysów finansowych lat dziewięćdziesiątych i analiza przepływu strumieni kapitałowych, kapitał zagraniczny w czasach nadchodzących kryzysów „ucieka”, pozostawiając straty wśród inwestorów lokalnych i przenosi się w nowe miejsca. Trwałość rozwoju ekonomicznego zależy od dojrzałości lokalnych rynków ich głębokości i płynności jakie mogą zaoferować. Nie jest to jedynie wielkość stopy oferowanego zwrotu ale transparencja tych rynków i zachowanie zasad corporate governance. Należy bowiem pamiętać, że w procesie inwestowania, beneficjentem inwestycji nie jest tylko inwestor otrzymujący zyski z inwestycji ale i miejsce gdzie realizowana jest inwestycja, generująca szereg miejsc pracy i dodatkowe dochody, przez co wzrost konsumpcji ale i kraj na terenie którego zlokalizowana jest inwestycja poprzez wzrost wpływów z podatków.

Inwestowanie oszczędnosci- ryzyko zarzadzania

Mit zysku bez ryzyka

Każda decyzja wyboru ma swoje uwarunkowania. Szczególnie wyraźnie widać to przy inwestowaniu. Nie ma bowiem zysku bez ryzyka. Rynkiem, między innymi rządzą dwie siły : strach i chciwość. Każdy chciałby zarobić jak najwięcej ale boi się. Rynek daje szansę ale kosztem ryzyka. Im większe ryzyko tym większa szansa na zysk ale i na stratę. Każdy ma inny poziom akceptacji strachu. Indywidualnie należy wybrać taki sposób inwestowania aby móc spać spokojnie. Nie boją się tylko te osoby , które nie maja pojęcia o ryzyku. Należy podkreślić, że jest różnica między ryzykiem a hazardem. Rynek to nie hazard. Hazard to cos co nie da się kontrolować. Hazard występuje w grach losowych. Na rynku się nie gra. Na rynku się inwestuje a ten proces zakłada znajomość i kontrolę ryzyka.

Zarządzanie nadwyżką finansową

Zarówno firmy jak i osoby fizyczne dysponują pewnymi środkami finansowymi ,ktore nie sa konieczne by przeznaczyć je na konsumpcje czy tez finansowanie działalności gospodarczej.Środki te mozna zainwestować na rynkach finansowych, tak by generowały dochody kapitałowe przez dłuzszy lub krótszy okres inwestycji. Inwwestycja na dłuzszy okres albo zarządzanie bieżącą płynnościa to proces racjonalnego wyboru instrumentów finansowych i ograniczania ryzyka tego procesu. roces alokowania środków wymaga podobnej logiki działania, przyczym w przypadku zarzadzania gotówka wymaga dodatkoweej analizy zwiazanej z wymogami płynnosciowymi i ekonomia procesu inwestowania i likwidacji inwestycji.

Zarzadzanie płynnością

Wyzwania rynkowe stojące przed gospodarką zmuszają wszystkich odpowiadających za zarządzanie do poszukiwania bardziej efektywnych i tańszych metod zarządzania każdym odcinkiem działalności. Wyzwanie to dotyczy nie tylko firm produkcyjnych czy usługowych, ale i organizacji, fundacji oraz jednostek administracji państwowej i samorządowej. Gotówka - niedoceniana jako klasa aktywów, ostatnio cieszy się niebywałym zainteresowaniem. Zarówno jej brak, jak i nadmiar, spędza sen z oczu właścicielom i osobom zarządzającym firmami. Brak gotówki uniemożliwia bowiem realizację celów biznesowych (produkcyjnych i sprzedażowych), a jej nadmiar zmniejsza efektywność działania. Krótka analiza myślowa prowadzi do wniosku, że gotówkę należy traktować podobnie jak zapasy w działalności operacyjnej firmy. Oznacza to, że gotówka musi być „na składzie” i musi być dostępna w każdej chwili. Z praktycznych obserwacji poziomu gotówki w firmie widać jak nieregularne krzywe obrazują jej stan i jak wiele jest na nich wzrostów i spadków. Jeśli gotówka „leży” w firmie, to oczywiste jest, że „nie pracuje”, zatem ”nadmiar” trzeba zainwestować, ale tu rodzi się szereg pytań. W co zainwestować? Ile kosztuje inwestowanie? Jakie informacje trzeba mieć by ocenić właściwie ryzyko inwestycji, czy posiadamy odpowiednie zasoby zarówno intelektualne jak też materialne, aby samodzielnie prowadzić proces alokacji, czy możemy obniżyć ryzyko? Czy jesteśmy pewni, że będziemy mieli dostęp do gotówki w każdej chwili i że jej ilość nie zmniejszy się? Wiele pytań zostaje bez odpowiedzi, gdyż zarządzanie gotówką jest przedsięwzięciem niezmiernie trudnym. Do tego dochodzi ocena efektywności kosztowej dokonywanych operacji, księgowanie i jego koszty itd.

Optymalizacja poziomu gotówki w firmie

Traktując gotówkę jako zapas i optymalizując jej poziom „na składzie”, czyli opierając się na tzw. modelu Baumola1 można po procesie optymalizacji uzyskać wynik określający optymalny poziom gotówki w kasie firmy. Wynosi on:

\(P_{opt}=\sqrt{\frac{2 T D}{i}}\)

gdzie i- to stopa procentowa, D - roczny poziom płatności gotówkowych firmy, a T to koszty transakcji (koszt umorzenia instrumentu finansowego w którym lokowana jest gotówka). Optymalny poziom gotówki jest wyższy gdy koszty transakcji są wysokie lub stopy procentowe niskie. Powyższy model funkcjonuje dobrze tak długo jak firma równomiernie „zużywa” zapas gotówki. Ale nie zdarza się to często i jest uproszczeniem. W świecie realnym często sa tygodnie gdy skutkiem płatności faktur do firmy wpływają duże sumy i obserwuje się duży strumień wpłat netto a też są tygodnie gdy firma musi płacić dostawcom i wtedy są wypływy netto gotówki. Biorąc pod uwagę możliwość wypływów i wpływów gotówki netto, inaczej do tworzenia modelu zarządzania gotówką podeszli Miller i Orr2 zakładając, że fluktuuje ona w górę i w dół. Istnieje poziom górny, po przekroczeniu którego gotówka lokowana jest w krótkotrwałe instrumenty finansowe i poziom dolny, gdy trzeba sięgnąć do rezerw i zlikwidować pozycje w krótkoterminowych instrumentach finansowych. Po przyjęciu jeszcze pewnych uproszczeń , wspomniani autorzy wyliczyli optymalny poziom gotówki jako równy:

\(R=\sqrt[3]{\frac{3 f \sigma^2}{4r}}\) gdzie: f- koszty transakcji, - wariancja dziennych przepływów gotówki. r –stopa procentowa. Ten sposób zarządzania gotówką przeszedł szereg testów . Słabością tego modelu jest założenie, że przepływy dzienne są całkowicie nieznane. Żaden z zarządzających na taki luksus sobie obecnie nie może pozwolić.W praktyce gospodarczej gotówka, a raczej zarządzanie nią, wymaga coraz więcej wysiłku i umiejętności. Metoda, jaką przyjmie firma w wyborze sposobu wyznaczania maksymalnego, optymalnego poziomu gotówki zależy w dużej mierze od przyjętej w swej praktyce polityki zarządzania majątkiem obrotowym. W praktyce gospodarczej gotówka, a raczej zarządzanie nią, wymaga coraz więcej wysiłku i umiejętności. Metoda, jaką przyjmie firma w wyborze sposobu wyznaczania maksymalnego, optymalnego poziomu gotówki zależy w dużej mierze od przyjętej w swej praktyce polityki zarządzania majątkiem obrotowym.

Kryteria decyzyjne w procesie inwestycyjnym

Jest wiele sposobów zagospodarowania nadwyżek gotówki. Istnieją jednak pewne uniwersalne zasady, które należy starannie rozważyć biorąc pod uwagę proces alokacji. Pierwsze kryterium, które musi być starannie analizowane, wynika z natury gotówki jako zapasu. Dla prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa gotówka jest konieczna i jeśli została wypracowana to nie może zmaleć w procesie alokacji. Taki sposób myslenia dotyczy równiez lokowania środków, ktore zamierzamy inwestowac na okres dłuzszy. Pierwszym kryterium gospodarki gotówką jest więc bezpieczeństwo alokowanych środków. Kolejnym kryterium jest płynność alokowanych środków. Środki te muszą być dostępne w każdym momencie, gdy są potrzebne. Kolejnym kryterium jest stopa zwrotu z procesu alokacji - efektywna stopa zwrotu, czyli beneficje z procesu alokacji pomniejszone o koszty procesu zarządzania, księgowania, – o czym często się zapomina. Bezpieczeństwo lokowania to szerokie spektrum zagadnienia ryzyka i sposobów jego minimalizacji. Ryzyko, jakie należy w tym miejscu rozważyć to przede wszystkim ryzyko kredytowe instrumentu używanego w procesie alokacji oraz ryzyko kredytowe instytucji, w której posiadaniu znajdą się nasze środki (bank, emitent papieru wartościowego, itd.). Płynność– gotówka jest rezerwą, która może być potrzebna w każdej chwili. Zarządzanie płynnością to szukanie równowagi miedzy tym, że nie zainwestowana gotówka nie pracuje a nawet ulega dewaluacji a potencjalnymi kłopotami firmy, która posiada zainwestowane środki, ale nie ma, czym płacić swych codziennych zobowiązań, co może w skrajnych przypadkach prowadzić do naliczania karnych odsetek. Efektywną stopę zwrotu z zainwestowania gotówki utożsamia się najczęściej z odsetkami od zainwestowanej gotówki. Przy wyliczaniu efektywności procesu alokacji i stopy zwrotu należy wziąć pod uwagę dni „bezodsetkowe” – czyli dni w których pieniądze nie pracują, przepływając między instytucjami. Do kosztów należy wliczyć nie tylko opłaty, ale też koszty samego procesu zarządzania (w tym księgowania operacji), czyli wynagrodzenia osób zatrudnionych w procesie zarządzania. Trzy przedstawione powyżej kryteria są podstawowym zestawem kryteriów stosowanych w przypadku każdego z opisanych poniżej sposobów lokowania gotówki.

Inwestowanie samodzielne na rynkach finansowych- ryzyka inwestycyne

Ze względu na to, że omawiane inwestycje dotyczą rezerw, najważniejsze pytanie, jakie powstaje brzmi: kiedy można zamienić posiadaną inwestycję na gotówkę bez umniejszania kwoty poprzednio zainwestowanej. Takie postawienie sprawy wyklucza inwestycje w instrumenty właścicielskie a wykorzystanie instrumentów dłużnych ogranicza do krótkoterminowych. Konsekwencją tego ograniczenia jest wybór miedzy krótkoterminowymi papierami dłużnymi a instrumentami rynku pieniężnego. Najważniejsze kryteria, którymi należy się kierować przy tego typu wyborze to ryzyko kredytowe, zbywalność i termin do wykupu. Ryzyko kredytowe odnosi się do możliwości spłaty przez emitenta papieru wartościowego, certyfikatu depozytowego, lokaty bankowej na czas i w całości zainwestowanej kwoty wraz z należnymi odsetkami. Zwyczajowo przyjmuje się, że dług zaciągnięty przez Skarb Państwa jest pozbawiony ryzyka. Ze względu na to, że firmy inwestują chwilowe nadwyżki gotówki, celem inwestycyjnym takich operacji są instrumenty, których poziom ryzyka kredytowego jest niski lub zerowy. Ryzyko stopy procentowej – odnosi się do zachowania się instrumentu finansowego w przypadku zmian rynkowych stóp procentowych. Generalnie relacja zmiany ceny instrumentu dłużnego w przypadku zmiany stóp procentowych nosi cechy korelacji ujemnej. Znaczy to, że przy wzroście stóp procentowych cena instrumentu dłużnego maleje. Znaczy to, że jeśli po wzroście stóp procentowych firma zmuszona będzie zbyć, nabyty przed zmianą, dłużny papier wartościowy, to zbędzie go po niższej cenie, co prawdopodobnie uszczupli kapitał. Ryzyko kursowe - jeśli instrument dłużny jest denominowany w innej walucie niż waluta, w której prowadzimy codzienne rozliczenia, to zmiana kursu a szczególnie umocnienie się PLN, jeśli jest to nasza waluta rozliczeniowa, może grozić stratą z inwestycji. Zbywalność polega na tym jak szybko jesteśmy w stanie upłynnić posiadany instrument dłużny, przed terminem jego wykupu, bez narażania się na zbyt niską cenę jego sprzedaży. Instrumenty rynków finansowych mogą się znacznie różnić swą zbywalnością. Główną przesłanką oceny płynności danego instrumentu jest istnienie aktywnego rynku wtórnego obrotu tym instrumentem - jakie są na nim obroty i ilu jest na nim aktywnych uczestników. Zaleca się inwestować w instrumenty łatwo zbywalne, czyli płynne. Termin do wykupu, zapadalność – aby minimalizować ryzyko zmienności stóp procentowych firmy zazwyczaj ograniczają się do inwestycji w papiery dłużne o terminie do wykupu odległym o nie więcej niż rok. Dłuższe papiery są bardziej czułe na zmienność stóp procentowych. W inwestycjach gotówki bezpieczeństwo kapitału jest sprawą nadrzędną. W związku z tym należy inwestować w instrumenty rynków finansowych o bliskim terminie zapadalności i wysokiej płynności. Takie instrumenty jednak charakteryzuje niska stopa zwrotu. Minimalizacja ryzyk poprzez dywersyfikację- w przypadku samodzielnego inwestowania, inwestor narażony jest na koncentrację ryzyka gdyż nominały papierów dłużnych są wysokie i często przewyższają kwotę, którą dysponuje detaliczny inwestor. Nabywając zaś samodzielnie papier dłużny inwestor bierze na siebie całe jego ryzyko. Dywersyfikacja jest niezwykle trudna i możliwa tylko dla zrządzających dużymi aktywami.

Zarządzanie nadwyzkami finansowymi poprzez outsourcing do firmy asset management.

Na rynku działają licencjonowane i nadzorowane instytucje zarządzania aktywami popularnie zwane asset management. Zlecenie tym instytucjom zarządzania gotówką jest często stosowanym rozwiązaniem. Licencjonowani doradcy inwestycyjni zarządzają w imieniu firmy gotówką na podstawie podpisanej umowy, w której określona jest strategia rynkowa zarządzania.Strategię taka należy precyzyjnie okreslić i opisac w umowie. Operacje prowadzone są w imieniu i na ryzyko klienta. Podobnie jak w przypadku samodzielnego alokowania gotówki, należy samodzielnie księgować wszelkie operacje związane z procesem inwestycyjnym. Jeśli skorzysta się z usług banku Powiernika i umieści się swoje środki na rachunku powierniczym w takim banku uzyska się ochronę od ryzyka bilansu instytucji zarządzającej, co jest wskazane, mimo, że usługa taka kosztuje.

Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania

FUNDUSZE INWESTYCYJNE

Biorąc pod uwagę ryzyka samodzielnego inwestowania , potrzebę zbudowania nie tylko strategii inwestowania ale i strategie ograniczenia ryzyka dość atrakcyjną opcja wydaje się możliwość przyłączenia się ze swoimi aktywami do grupy inwestorów w podobnej sytuacji i razem pozwolić , by ktoś z dużym doświadczeniem zarządzał tymi pieniędzmi razem. Taka większą ilość pieniędzy pozwala na lepsza dywersyfikacje gdyż pozwala nabyć instrumenty o znacznych wartościach nominalnych często niedostępnych dla indywidualnego inwestora. Lepsza dywersyfikacja i umiejętności profesjonalne zarządzającego stwarzają nadzieję na znacznie lepsze od prób indywidualnych wyniki. Taki sposób myślenia legł u podstaw zrodzenia się idei wspólnego inwestowania. Idea wspólnego inwestowania polega na gromadzeniu odrębnych i rozproszonych środków finansowych inwestorów indywidualnych w celu ich wspólnego, efektywnego inwestowania w różne instrumenty, głównie na rynku finansowym.

Początki wspólnego inwestowania siegaja wieku XVIII (wg.TheOrigin of Mutual Funds’ by K. Geert Rouwenhorst)gdy holenderski kupiec i makler Adriaan Van Ketwich, zaproponował wielu małym inwestorom udział we wspólnych przedsiewzieciach w formie powiernictwa, w celu umożliwienia im uzyskania dywersyfikacji na którą osobno nie mogli sobie pozwolić. Zawyczaj idea utworzenia pierwszego funduszu wspólnego inwestowania przypisywana jest szkockiemu przedsiębiorcy Robertowi Flemingowi. R. Fleming dostarczając swe produkty do Stanów Zjednoczonych zdobył doświadczenie na tamtym ryku i odgrywał znaczącą role w odbudowie i restrukturyzacji kolei żelaznych w USA. W ten sektor rynku zainwestował znaczące własne kapitały ale widząc potrzeby i szanse większych inwestycji zaproponowałw 1873 roku, innym przedsiębiorcom aby powierzyli mu swoje środki , które on w ich imieniu inwestował na rynku USA. Ten sposób działania znalazł szybko naśladowców i wiele takich przedsięwzięć powstało , szczególnie na rynku amerykańskim zaczynając burzliwą historię wspólnego inwestowania.

Istnieje wiele form prawnych zbiorowego inwestowania. W dokumentach dotyczacych zbiorowego inwestowania Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), wskazuje się istnie trzech głównych, akceptowalnych form organizacji takiego procesu.

• Forma spółki

Fundusz jest oddzielną spółką, której aktywa należą do firmy zarządzającej. Udziałowcami spółki zarządzającej są inwestorzy.

• Forma powiernictwa( trust).

Określona grupa aktywów jest wydzielona i zarządzana przez Powiernika ( Trustee) na rzecz i korzyść innej Strony – Beneficjenta. Inwestor jest beneficjentem Powiernika i posiada jednostki powiernicze.

• Forma kontraktowa

Inwestor wchodzi w kontrakt z firma Zarządzającą, która decyduje się odsprzedać określony portfel aktywów i zarządzać tym portfelem w imieniu końcowego inwestora. Inwestor posiada proporcjonalna cześć portfela.

Na wspólnym rynku finansowym Unii Europejskiej istnieją rożne formy prawne organizacji wspólnego inwestowania ( przypisy TFI)wypracowane w krajach członkowskich . W Polsce regulacje prawne dotyczące funduszy inwestycyjnych kładą szczególny nacisk na bezpieczeństwo inwestorów . Szczegółowe informacje na ten temat można znaleźć( ustawa o fubdinw i Prawa i obowiązki). Fundusze inwestycyjne w Polsce. Na polskim rynku usługi wspólnego inwestowania oferowane sa w formie funduszy inwestycyjnych- zarzadzajacym jest Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych a podstawą prawną funkcjonowania jest Ustawa o Funduszach Inwestycyjnych, oraz firmy ubezpieczeniowe, - w formie funduszu kapitałowego. Czym różni się inwestowanie w formie funduszy inwestycyjnych w porównaniu do innych form zarządzania?

W Przypadku wpłaty pieniędzy na lokatę bankowa albo na ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy pieniądze wpłacane są do w.w instytucji finansowej i wchodzą w skład bilansu tej instytucji. Instytucja ta jest spółka prawa handlowego a jej właścicielami są Akcjonariusze Spółki. W przypadku inwestowania w fundusze inwestycyjne polskie regulacje tego rynku oferują inne rozwiązanie pokazane poniżej:

Wpłaty inwestorów odbywają się do funduszu inwestycyjnego. Fundusz inwestycyjny jest niezależną spółką, której właścicielami są wyłącznie inwestorzy funduszu. Funduszem zarządza Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych, spółka niezależna od Funduszu. Aktywa Funduszu nie są aktywami spółki zarządzającej. Nad bezpieczeństwem aktywów inwestorów czuwa dodatkowo Bank Powiernik, bank o szczególnej charakterystyce polegającej na tym, że aktywa w powiernictwie nie wchodzą do masy upadłościowej, czyli są bezpieczne i należą do Funduszu nawet w przypadku upadłości banku.

Fundusze inwestycje posiadają następujące cechy które mogą być atrakcyjne dla inwestora, wiele z nich ogranicza ryzyka inwestowania:

• Polityka inwestycyjna – statut.

Statut będący forma umowy z klientem i opisujący jak będą inwestowane jego środki wraz z lista ryzyk i sposobów ich ograniczania. Fundusze bardzo skrupulatnie przestrzegają zapisów statutowych, wiec nie należy je czytać ze zrozumieniem aby np. nie dziwić się dlaczego zarządzający wybranym funduszem akcji z nastaniem bessy nie sprzedał wszystkich posiadanych przez fundusz akcji i nie trzyma pieniędzy w gotówce mimo, ze rynek wciąż spada. Może tak jest zapisane w statucie.

• Aktywa – bank powiernik Nad bezpieczeństwem aktywów czuwa Bank Powiernik (Depozytariusz).

• Nadzór Komisji Nadzoru Finansowego. Bieżący nadzór KNF nad funkcjonowaniem zarządzania wypełniania obowiązków statutowych przez TFI.

• Określone koszty Koszty zarządzania i inne wyraźnie określone w statucie.

• Codzienna publikacja wyników Wyniki funduszy inwestycyjnych regularnie podawane są do wiadomości publicznej. W przypadku funduszy otwartych w każdy dzień roboczy.

• Prostota księgowania W przypadku inwestowania w fundusze inwestycyjne księguje się tylko zakup jednostek funduszy i ich umorzenie a nie ( jak w przypadku asset management wszystkie operacje nabycia i zbycia aktywów.)

Nie bez znaczenia jest odroczenie obowiązku podatkowego. Podatek od zysków kapitałowych w przypadku funduszy inwestycyjnych naliczony jest tylko w momencie umarzania jednostek przez inwestora a nie w przypadku zapadania każdej lokaty funduszu i zbycia aktywów funduszu. Idea przyświecająca rynkowi funduszy inwestycyjnych polega na tym, ze każdy powinien zajmować się działaniem w którym posiada największe doświadczenie. Indywidualny inwestor zdobywa swe oszczędności praca oparta na jego umiejętnością i doświadczeniu., przekazując zarządzaniu profesjonalistom, którzy poświęcają tej czynności swój cały czas i umiejętności. TFI oferują dla swych klientów rożne rodzaje funduszy. Fundusze te różnią się nie tylko polityka inwestycyjną, możliwością konwersji miedzy różnymi strategiami inwestycyjnymi alei pod względem doświadczenia inwestorów. Najpopularniejsze fundusze skierowane do indywidualnych klientów to fundusze otwarte. Dla bardziej zaawansowanych wiedzy o rynkach finansowych inwestorów rynek oferuje fundusze specjalistyczne i fundusze zamknięte. W przypadku takich inwestycji od inwestora wymagana jest wysoka znajomość rynku.

Zaletami inwestowania w fundusze inwestycyjne są:

• dywersyfikacja portfela

• profesjonalne zarządzanie

• relatywnie niskie koszty

• duża płynność inwestycji

• elastyczność wyboru strategii inwestycyjnej

• bezpieczeństwo inwestycji

• nieograniczony pośredni dostęp do instrumentów rynku kapitałowego,

• usługi dodatkowe dla uczestników funduszy( raporty okresowe i sprawozdania finansowe funduszy)

Ze względu na sposób inwestowania i grupy instrumentów finansowych w które inwestują fundusze można podzielić tak jak jest to pokazane poniżej:

Generalnie fundusze akcyjne dzieli się na  : -Indeksowe- czyli pasywne , odtwarzające w praktyce skład indeksu rynku i jego zachowanie. -Aktywne – czyli takie w których zarządzający dobiera do portfela funduszu spółki kierując się wypracowaną metodą zmierzającą do zwiększenia wartości portfela i opisana w Statucie funduszu . - Sektorowe – inwestujące w akcje spółek z wybranego sektora gospodarki krajowej lub wybranej części gospodarki globalnej. Lub tez spółek wybranego sektora geograficznego lub gospodarczego ( BRIC) opisane szczegółowo w Statucie. Fundusze mające w swoim portfelu mieszankę instrumentów akcyjnych i dłużnych to fundusze hybrydowe. Fundusze takie zamierzają korzystać z możliwości dawanych przez rynek akcji zwiększając bezpieczeństwo portfela udziałem instrumentów dłużnych . jeśli relacje między częścią portfela zainwestowana w instrumenty dłużne jest ścisłe określona a cześć dopełniająca do 100% jest zainwestowana w akcje to są to fundusze zrównoważone. Jeśli część dłużna określona jest w zakresie od..do , co w konsekwencji wpływa na odpowiednie zachowanie się części dopełniającej do 100% wartości portfela zainwestowanej w akcje to takie fundusze nazywane są funduszami elastycznego inwestowania . Fundusze które statutowo mogą cały portfel zainwestowany w akcje spieniężyć i zainwestować w części lub całości w instrumenty dłużne gdyż zarządzający dostrzega wielki potencjał w rynku instrumentów dłużnych a możliwość strat na rynku akcji( lub odwrotnie) to fundusze elastycznej alokacji aktywów. Jak widać można z różnych instrumentów, rożnych rynków finansowych stworzyć fundusze inwestujące w różne mieszanki tych instrumentów. Ta kategoria to fundusze inne hybrydowe. Fundusze dłużne to zbiór fundusze inwestujące w papiery dłużne. Ich podział odbywa sie biorąc pod uwagę rodzaj emitenta papierów dłużnych. Bezpieczeństwo tych funduszy wiąże się z bezpieczeństwem kredytowym Emitenta. Kategoria najbezpieczniejsza z tej grupy to fundusze inwestujące w papiery dłużne emitowane przez Skarb Państwa. Jest to kategoria funduszy papierów Skarbowych. Fundusze inwestujące w papiery dłużne emitowane przez spółki prawa handlowego zarówno obligacje jak i krótkoterminowe papiery dłużne tzw. Papiery komercyjne to fundusze papierów dłużnych firm. Fundusze inwestujące w obligacje municypalne , czyli papiery dłużne emitowane przez samorządy lokalne to fundusze papierów samorządowych. Dla funduszy inwestujące w inne , nie wymienione tutaj papiery dłużne zarezerwowana jest kategoria fundusze inne dłużne. Fundusze rynku pieniężnego i gotówkowe tom specyficzna klasa funduszy , której portfele składają się instrumentów pieniężnych krótkoterminowych instrumentów dłużnych. Szczególnie fundusze rynku pieniężnego to fundusze o niezwykle precyzyjnie określonej polityce inwestycyjnej, regulowanej przez Ustawę o funduszach inwestycyjnych zakresie Fundusz Rynku Pieniężnego. Fundusze te posiadają najniższe możliwe ryzyko funduszy inwestycyjnych ograniczając ustawowo ryzyko zmiany kursu walutowego, ryzyko kredytowe , ryzyko stopy procentowej . Fundusze gotówkowe to kategoria funduszy inwestujących podobnie jak fundusze rynku pieniężnego ale nie spełniające co najmniej jednego z kryteriów wymienionych w ustawie.

Klasyfikacja funduszy a ryzyko. Fundusze inwestycyjne różnią się między sobą poziomem ryzyka wiążącym sie z rodzajem instrumentów finansowych, w które lokują swoje aktywa. Różnice wiążą się również z horyzontem czasowym inwestycji i celami inwestycyjnymi. Praktycznie pod wzgledem ryzyka, nie ma dwóch identycznych funduszy inwestycyjnych. Najprostszym sposobem oceny ryzyka jest posłużenie sie klasyfikacją funduszy. Poniewaz klasyfikacja bazuje na klasach aktywów w które inwestuja fundusze w ten sam sposób ryzyko tych aktywów wpływa na ryzyko funduszy.

Ten prosty sposób nie oddaje jednak w pełni ryzyka portfela aktywów funduszu. Inwestor powinien szczególnie uważnie zapoznać się ze statutem funduszu, prospektem informacyjnym, najświeższymi sprawozdaniami finansowymi. Kierowanie się wyłącznie nazwą klasyfikacji funduszu, przy ocenie, w jaką grupę aktywów będzie on inwestował, a co za tym idzie, z jakim ryzykiem wiąże się ta inwestycja, może okazać się błędne. Na przykład nazwa "fundusz obligacji" jest bardzo ogólna. Nie wiadomo, czy są to obligacje skarbowe, czy emitowane przez Spółki,papiery krajowe czy zagraniczne i jakie kraje, branże czy też konkretne przedsiębiorstwa reprezentują główne składniki portfela funduszu. Na większość tych pytań odpowiedź znaleźć można w trakcie uważnej lektury wymienionych wyżej publikacji. Ryzyko inwestycji w fundusze wiąże sie , jak juz wspomniano z plaowanym okresem inwestowania. Fundusze inwestycyjne, ze swej natury , to raczej narzędzie do inwestowania długoterminowego. Wyjątek stanowią fundusze rynku pieniężnego i gotówkowe , które to instrumenty wykorzystuje sie do bieżącego zarządzania gotówką. Temu zagadnieniu, czyli funduszom rynku pieniężnego został poświecony odrębny rozdział niniejszego opracowania. Poniższy rysunek pokazuje zmianę ceny jednostki jednego z najstarszych funduszy Inwestycyjnych na polskim rynku- funduszu Pioneer Zrównoważony FIO. Jak widać inwestycja kilkunastoletnia w ten fundusz daje ponad 1800% zwrotu w tym czasie , mimo wahań krótkoterminowych.

Funduszeinwestycyjne, bezpieczeństwo inwestora

Bezpieczeństwo środków finansowych inwestora i jego interes jest w przypadku funduszy inwestycyjnych centrum uwagi, nie tylko TFI ale i Nadzoru Finansowego. Przepisy prawne obowiązujące w Polsce należą do najbardziej nowoczesnych w świecie i bardzo drobiazgowo regulują ryzyko w przypadku funduszy inwestycyjnych. Fundusz inwestycyjny utworzony zgodnie z Ustawą o Funduszach Inwestycyjnych jest odrębną osobą prawną niezależną od firmy zarządzającej i zobowiązania tej ostatniej nie wpływają na kondycje funduszu, którego jedynymi właścicielami są inwestorzy. Funduszem zarządza profesjonalnie Towarzystwo posiadające odpowiednie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Jednym z warunków otrzymania takiego zezwolenia jest posiadanie odpowiednio wykwalifikowanej kadry profesjonalistów. Wszystkie Fundusze inwestycyjne w Polsce zanim rozpoczną działalność muszą uzyskać od Komisji stosowne zezwolenie, muszą również publikować prospekt informacyjny zawierający wszystkie niezbędne informacje o funduszu, a także są zobowiązane do publikowania półrocznych i rocznych sprawozdań finansowych. Nad operacjami funduszy pełni ciągły nadzór kilka instytucji. Aktywa funduszu inwestycyjnego, czyli to, w co fundusz zainwestował pieniądze wpłacone przez uczestników są przechowywane w banku powierniczym (Depozytariuszu), który musi spełniać określone wymagania, aby móc prowadzić taką działalność. Aktywa te są traktowane na innych zasadach niż wszystkie inne, które bank przechowuje. W przypadku kłopotów banku, ta część środków jest w całości chroniona. Ponadto zadaniem takiego banku jest bieżąca kontrola działalności inwestycyjnej funduszu. Fundusz inwestycyjny jest instytucją prawnie i finanso¬wo niezależną od Towarzystwa, które nim zarządza. Nawet gdyby Towarzystwo przestało istnieć fundusz inwestycyjny nadal funkcjonuje, a opiekę nad nim przejmuje Bank Depozytariusz lub inne towarzystwo. Ponadto widzisz gdzie dokładnie są inwestowane Twoje pieniądze. Bardzo ważne jest to, że wartość jednostki uczestnictwa jest bezpośrednio powiązana z wartością portfela inwestycyjnego funduszu, czyli nabytymi przez niego akcjami, obligacjami, bonami skarbowymi. Taki mechanizm powoduje, że aktywa funduszu (nabyte papiery wartościowe) są zawsze równe jego zobowiązaniom (pieniądzom powierzonym przez uczestników do inwestowania). Fundusz w przeciwieństwie do banku nie inwestuje pożyczonych pieniędzy, lecz tylko swoje. W portfelu inwestycyjnym funduszu znajduje się wiele różnych papierów wartościowych. Nawet jeśli jeden z nich odnotowuje stratę to inne przynoszą zysk.Inwestując w Fundusz inwestycyjny ze względu na jego limity narzucone przepisami prawa, inwestor automatycznie nabywa bardzo dobrze zróżnicowany (zdywersyfikowany) portfel papierów wartościowych. Równe traktowanie wszystkich inwestorówfunduszu jest naczelną zasadą funkcjonowania funduszy inwestycyjnych. Ta zasada dotyczy nie tylko funkcjonowania funduszu ale i nadzoru nad jego operacjami. Wszyscy uczestnicy danego funduszu są jego uczestnikami na równych prawach. Zarzadzajace funduszem Towarzystwo nie może spowodować aby skutkiem jego decyzji jakaś grupa inwestorów znalazła sie w sytuacji lepszej od pozostałych. Wielkość indywidualnej inwestycji w aktywa funduszu nie ma w tym przypadku znaczenia. Fundusze inwestycyjne są różne . Różnią się przede wszystkim ryzykiem portfela inwestycji. Korzystając z różnorodności funduszy należy wybrać ten, który spełniał cel inwestycyjny inwestora, przy ryzyku, które inwestujący akceptuje.

Fundusz rynku pieniężnego- specyficzny fundusz inwestycyjny.

Fundusze zbiorowego inwestowania posiadają szereg cech, które czynią je atrakcyjnym narzędziem w zarządzaniu aktywami. Cechy te to profesjonalne zarządzanie przez doświadczonych specjalistów z zakresu zarządzania aktywami. Kontrola i licencjonowanie działalności przez Nadzór krajowy w postaci Komisji Nadzoru Finansowego. Określony ustawowo sposób zarządzania funduszem, jasno sformułowana polityka inwestycyjna, ryzyka i sposób funkcjonowania funduszu w postaci podawanego do publicznej wiadomości Statutu Funduszu, bieżące publikowanie wyników. Wszystko to czyni proces zarządzania transparentnym. Nadzór nad bieżącymi operacjami prowadzony przez KNF oraz Bank Powiernik (Depozytariusz) zwiększa bezpieczeństwo procesu inwestycyjnego a jednoznacznie określone koszty pozwalają na proste ich kontrolowanie. Patrząc na fundusze pod kątem ograniczania ryzyk rynkowych widać dywersyfikację portfela funduszu, redukującego ryzyko rynkowe. Nawet mała kwota wpłaty pozwala na proporcjonalny udział w dużym portfelu funduszu zawierającym różne papiery wartościowe. Ta cecha usuwa podstawowa trudność samodzielnego inwestowania. Ponadto nie bez znaczenia jest to, że fundusz działa na hurtowym rynku finansowym płacąc marże i opłaty znacznie niższe niż klienci detaliczni. Najistotniejszą charakterystyką funduszu jest wyeliminowanie ryzyka bilansu instytucji zarządzającej. W polskim prawodawstwie fundusz inwestycyjny jest odrębną spółką prawa handlowego, w której właścicielami aktywów są inwestorzy, której aktywami zarządzają specjaliści wykonujący transakcje i operacje ograniczone do wymienionych w statucie funduszu. Tea cechy stawiają fundusz na skali ryzyka, jako narzędzie inwestowania, znacznie korzystniej w porównaniu do innych instytucjii instrumentów finansowych. Jak to było wykazane wcześniej do zarządzania gotówką konieczne jest płynne i bezpieczne narzędzie. Bezpieczne, czyli o minimalnym poziomie ryzyka.Takim narzędziem jest Fundusz Rynku Pienięznego.

Fundusze rynku pieniężnego.

Potrzeba zaproponowania nowych, bardziej efektywnych i bezpiecznych form zarządzania finansami a szczególnie gotówką była podstawą wprowadzenia w Ustawie o funduszach inwestycyjnych4 regulacji standardu Funduszu Rynku Pieniężnego, Funduszu, który posiada najniższe możliwe ryzyko inwestycyjne.

Ważną częścią tego standardu jest bezpieczeństwo pieniędzy inwestora. Fundusz inwestycyjny i towarzystwo funduszy inwestycyjnych zarządzające jego aktywami, to odrębne osoby prawne, zatem nie występuje ryzyko bilansu. Ponadto fundusz rynku pieniężnego ma ograniczone do minimum ryzyko zmiany kursu walut (tylko jedna waluta) i ryzyko kredytowe lokat, poprzez określenie minimalnego ratingu dla inwestycji oraz limitowane ryzyko zmian stopy procentowej (poprzez ściśle określony średni okres do zapadalności)i rodzaj instrumentów finansowych dopuszczonych do inwestowania. Ponadto fundusz rynku pieniężnego, tak jak każdy fundusz inwestycyjny, zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych, musi publikować informacje o kosztach i podawać do wiadomości publicznej osiągane wyniki. Fundusz i zarządzanie jego aktywami podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Operacje są także kontrolowane przez Bank Powiernik, czyli instytucję, której celem jest zapewnienie specjalnych warunków bezpieczeństwa dla aktywów inwestora. Przy tych cechach fundusze inwestycyjne rynku pieniężnego konkurują ze sobą kosztami zarządzania, szybkością dostępu do lokat i jakością obsługi.

Wspomniana regulacja wskazuje na ograniczenia ryzyka i pozwala na uzyskanie ratingu przez takie fundusze na poziomie, co najmniej BBB, czyli ratingu bezpieczeństwa równemu bezpieczeństwu naszego kraju. Powyższa analiza wskazuje, że lokata w funduszu rynku pieniężnego jest bezpieczniejsza niż lokata w wielu bankach (szczególnie o nieustalonym ratingu). Tak skonstruowane narzędzie do zarządzania gotówką jest bardzo pomocne zarówno dla firm jak i osób fizycznych. Zapewnia szybki dostęp do gotówki w dowolnym, trudnym do przewidzenia momencie (płynność lokowania). Na podkreslenie zasługuje wysokie bezpieczeństwo środków lokowanych w funduszach rynku pieniężnego albowiem z punktu widzenia inwestora, zainwestowana gotówka nie może zniknąć ani zmniejszyć swojej wartości, gdyż jest zasobem niezbędnym dla funkcjonowania firmy (bezpieczeństwo). Wskazane jest także, aby zarządzanie gotówką związane było z niskimi i jasno określonymi kosztami. A co z rentownością lokat, o której nie wspomniano ani razu? Otóż rentowność nie jest zasadniczym kryterium w procesie zarządzania gotówką. Rentowność z środków płynnych wypracowuje, bowiem sama firma. Zarządzający, którzy przy zarządzeniu gotówką zaczynali od kryterium rentowności, niejednokrotnie wpadali w różne trudności. Niemniej jednak rentowność funduszy rynku pieniężnego jest często wyższa od lokat bankowych.

Ustawowa regulacja funduszu rynku pieniężnego jest wyjątkowa na rynku europejskim ( tylko w Polsce ten rodzaj funduszu jest regulowany ustawowo), ale jej restrykcyjność służy inwestorom. Podobnie restrykcyjny standard funduszu rynku pieniężnego funkcjonuje od wielu lat na rynku amerykańskim gdzie fundusze te służą jako podstawowe narzędzie zarządzania gotówką szczególnie wykorzystywane przez małych i średnich inwestorów.

Fundusze inwestycyjne na świecie i w Polsce

Inwestowanie za pomocą funduszy inwestycyjnych to bardzo popularne rozwiązanie na świecie. Ten sposób inwestowania cieszy się coraz większą popularnością. Pozwala on bowiem na zarządzanie procesem inwestowania przez profesjonalistów , którzy koncentrują się na tej czynności pozostawiając inwestorom możliwość skoncentrowania się na tym w czy oni sie specjalizują i w ten sposób zyskują środki na inwestycje.

Wielkość aktywów zarządzana przez fundusze inwestycyjne generalnie wzrasta z czasem , wykazując jednak fluktuacje związane z pojawianiem się stanów kryzysowych np. kryzysów gospodarczych. W roku 2008 aktywa funduszy inwestycyjnych wynosiły18 974 521 milionów USD a rok wcześniej 26 129 564 milionów dolarów( dane wg investment Company Fact Book2009). Rynek USA jest rynkiem z którego pochodzi prawie 55% aktywów funduszy inwestycyjnych. Rynek europejski reprezentuje około 33% światowych aktywów funduszy inwestycyjnych. Biorąc pod uwagę ilość funduszy inwestycyjnych to dane liczbowe wyglądają następująco: Na świecie ilość funduszy w 2008 roku wyniosła 69 032 z czego na USA przypadło 8 022 ale na Europę 36 780. Mimo. że rynek europejski jest mniejszy, biorąc pod uwagę aktywa zgromadzone w funduszach inwestycyjnych to ilość funduszy jest na tym rynku ponad czterokrotnie wyższa niż na rynku amerykańskim.

Mimo odnotowanych zmian aktywów funduszy inwestycyjnych, wzrostu inwestycji, konsolidacji na rynku funduszy i wzrostu średniej wartości aktywów statystycznego funduszu, relacja średniej wielkości funduszu amerykańskiego i europejskiego pozostaje w ostatnich latach bardzo podobna. Statystycznie fundusz europejski zarządza znacznie niższymi aktywami. Taki stan rzeczy nie wpływa pozytywnie na przewagę konkurencyjną. Ta cecha ma olbrzymie konsekwencje w wielu aspektach funkcjonowania tych dwu rynków funduszy inwestycyjnych.

Konkurencyjność większych funduszy polega na niższej z reguły cenie za zarzadzanie. Ta opłata jest z reguły liniowo zwiazana z wielkościa aktywów i stanowi zazwyczej wielkość rzędu pojedynczych procentów. Wspólny rynek europejski usług finansowych jest obecnie tworzony. Mozna przypuszczą,że gdy okrzepnie a EURO stanie sie jedyną walutą Unii Europejskiej, nastąpi zjawisko silnej konsolidacji europejskich funduszy inwestycyjnych. Europejski rynek funduszy europejskich powstał z połaczenia lokalnych rynków funduszy państw członkowskich. Rynki te tworzły sie autonomicznie wypracowując własne lokalne rozwiazania czesto unikalne i rózne od rozwiazań w krajach sasiednich. Szanujac stan zastany władze Unii Europejskiej tworzą wspólny rynek usług finansowych w Unii Europejskiej, regulując i standaryzując przepisy prawne dla europejskich funduszy inwestycyjnych zwanych UCITS ( Undertaking Collective Investments in Transferable Securities). Różnorodność funduszy inwestycyjnych na wspólnym rynku europejskim jest wielka, tak jak i ich liczba, co powoduje dużą trudność dla inwestorów w poszukiwaniu tego właściwego dla nich funduszu. Fundusze bowiem bez względu na kraj europejskiego pochodzenia są dystrybuowane bez przeszkód we wszystkich krajach Unii. Fundusze te to nie tylko inna polityka inwestycyjna , często ryzyko kursowe EURO/PLN ale i inna konstrukcja prawna w porównaniu do polskich funduszy oraz inne prawa wynikające z faktu posiadania jednostek funduszy inwestycyjnych. Inwestor staje przed jeszcze trudniejszym wyborem. Kraj nasz mimo ,ze jest jednym z większych krajów pod względem obszaru oraz liczby ludności nie jest potęgą pod względem środków zgromadzonych w funduszach Fundusze inwestycyjne sa bardzo popularna forma inwestowania . W krajach "starych" Unii Europejskich oszczednosci zainwestowane w fundusze inwestycyjne są równe prawi 50% PKB tych państw.

Polska , w której fundusz inwestycyjne istnieja od kilkunastu lat jest krajem w którym obserwuje sie bardzo dynamiczny rozwój tej formy inwestowania a wzrost aktywów funduszy inwestycyjnych jest niezwykle szybki. W ten sposób polscy inwestorzy nadrabiają lukę rozwojową. Konsekwentne polityka redukcji stóp procentowychod połowy lat dziwiędziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to powstały w Polsce pirwsze fundusze inwestycyjne, miała pozytywny wpływ na wzrost aktywów. Obniżane stopy oprocentowania depozytów bankowych zmuszały inwestorów do poszukiwania alternatywnych lokat. Poczatkowo undusze instrumetów dłużnych a szczególnie fundusze obligacji znalazły wielu inwestorów akceptujących oferowane przez nie wyniki biorąc pod uwagę poziom ryzyka oferowanych portfeli. Ponieważ w okresie kilku lat wahania stóp procentowych odbywały się w jedna stronę(systematyczne obnizanie stóp procentowych), fundusze obligacji wydawały się być pozbawionym ryzyka instrumentem inwestycyjnym oferującym znaczne dochody.

Gdy stopy procentowe obnizone zostały do prawie dzisiejszego poziomu i fundusze obligacji nie zaspakajały apetytu inwestorów na zysk. Rozwój rynku kapitałowego, wolumennu akcji spółek publicznych bedacych w obrocie na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie , płynność i głebokość tego rynku sprawiły, że inwestorzy szukajacy wyższych zwrotów z inwestycji skierowali swoje zainteresowanie na rynek akcji i akcyjne fundusze inwestycyjne zaczeły stanowić znaczaca pozycje na rynku.Podobne zjawisko obserwowano w innych krajach europejskich w podobnych okresach przed przystąpieniem do Unii Europejskiej. Wzrost gospodarczy Polski skłania do inwestowania w akcje polskie.

Ale inwestorzy dywersyfikujący sie na ryzyka różnych gospodarek moga przy pomocy funduszy inwestycyjnych, inwestować w gospodarki innych krajów i regionów. Inwestowanie na rynkach surowców, nieruchomości staje sie równiez znaczacą ofertą funduszy inwestycyjnych. Rozwój rynków funduszy inwestycyjnych podąża w Polsce ta sama droga co trendy swiatowe. Wazna róznicą jednak jest bardzo mocna ochrona interesu inwestora w polskich regulacjach funduszy inwestycyjnych. W stosunku do innych krajów europejskich nasz rynek jest nadzorowany bardziej rygorystycznie a nasze fundusze są bezpieczniejsze ze względu na konstrukcje prawną i wymogi kapitałowe oraz „ proste” w swojej działalności inwestycyjnej. Takie otoczenie sprzyja bezpieczeństwu inwestora, pozwalało na budowanie zaufania ale niestety nie pozwalało swobodnie konkurować gdyż obciążenia ( informacyjne, operacyjne itd.) są u nas w Polsce dużo wyższe niż w wielu krajach Unii Europejskiej.

Dodatkowym mechanizmem wpływającym na efekt wzrostu były strategiczne decyzje podjęte w grupach finansowych umożliwiające funduszom inwestycyjnym korzystanie z bankowych kanałów dystrybucji.

Zjawisko w Polsce przebiegało bardzo podobnie do analogicznych zjawisk w innych krajach Unii Europejskiej. Podobnie jak tam „Okienka bankowe” stały się głównym kanałem dystrybucji w Polsce. Atrakcyjność” podatkowa funduszy polegająca na odroczeniu płacenia podatku do momentu umarzania jednostek spowodowała również znaczny wzrost zainteresowania tą forma inwestycji wśród inwestorów. Wprowadzenie podatku od zysków kapitałowych był momentem uświadomienia sobie tej cechy funduszy przez wielu inwestorów co skutkowało znacznym wzrostem aktywów. Bezpieczeństwo otoczenia prawnego inwestowania w fundusze inwestycyjne oraz jasno określone koszty funduszy plasują je wśród najtańszych instrumentów finansowych. DZieki temu fundusze inwestycyjne w Polsce zwiekszaja swe aktywa i mimo,że średnia wartość aktywów funduszu inwestycyjnego w polsce jest nizsza niż w USA i średnia europejska , wartośc ta stale rośnie i w przypadku wielu funduszy zbliza sie do wartości funduszy z rynku europejskiego.

Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego

Starzenie się populacji jest szczególnie widoczne w obszarach bardziej rozwiniętej gospodarki, takich jak Stany Zjednoczone czy Europa Zachodnia (Niemcy, Holandia,Francja, Wielka Brytania itd.). W obszarach tych średnia długość życia uległa znacznemu wydłużeniu, a liczba dzieci w rodzinie znacznie zmalała. Istniejacy system zabezpieczeń społecznych, zabezpieczeń emerytalnych i opieki zdrowotnej ulega szybkiej transformacji, by sprostać wyzwaniom czasów. 100 lat po wprowadzeniu przez Bismarcka, systemu zabezpieczeń emerytalnych opartych o zasadę solidarności pokoleń- system ten zaczyna być zagrożeniem dla jego gwaranta czyli Państwa. Powód jest jeden - Starzenie się pokoleń. w historycznie utrwaloym schemacie społeczeństwa ilość młodych ludzi była zawsze większa ni z starych, gdyz ci ostatni raczej rzadko dożywali starości. A wiec w ramach solidarności pokoleń niewielkie cześci dochodów generowane przez duża ilość młodszych składało sie na swiadczenie emerytalne nielicznych statystycznie starych członków społecznośći. Gwaratem tego systemu było ( zgodnie z idea Bismarcka) - Państwo, obsługujace zbior wspomnianej cześci przychodów na cele emerytalne i ich dystrybucje . Zbieranie tych srodków to nic innego jak rodzaj podatków i środki te stanowiły cześć budżetu państwa. Jesli ilość srodków na emerytury była wystarczająca i równa zapotrzebowaniu wszystko przebiegało gładko. Ale gdy ilość starych radykalnie wzrosła a ilość młodych spadła , Państwo jako gwarant swiadczeń emerytalnych wraz ze swym budzetem stało sie zakładnikiem świadczeń emerytalnych, których udział w budzecie Państw stawał sie coraz bardziej znaczący, niestety po stronie zobowiażań.

Starzenie sie pokoleń czyli Pension Time Bomb

Starzenie sie pokoleń to proces zachodzacy w coraz to wiekszym obszarze świata. Tak jak było to wspominane w poczatkowych rozdziałach, wzrost poziomu życia i bogactwa nie tylko skutkuje wzrostem goaspodarczm i zmianami w preferencjach konsumpcyjmych ali i owocuje wzrostem długości życia , co jest intuicyjnie zrozumiałe i oczekiwane oraz zmniejszeniem sie ilośći rodzonych dzieci. Co jest o tyle niezrozumiałe ,że w trudnych warunkach najszybciej mnoża sie osobmiki, które moga wykarmić najwieksza ilość potomstwa.

Niestety Liczba dzieci rodzonych przez statystyczna kobietę w czasie jej życia maleje wraz ze wzrostem poziomu zycia lczonym jako udzial w Produkcje Krajowym Brutto na głowe mieszkańca.

Z wykresu wynika ,ze w krajach bogatszych kobiety rodza mniej dzieci niz w krajach biednych. Wspólczynnik ten w krajach Europy, w tym, i w Polsce ,ktora zalicza sie krajów o najnizszej "rodności " kobiet na swiecie( f.r= 1, 27) jest tak niski ,ze nawet nie podtrzymuje stałej liczebności ludności krajów( f.r= 2,14) i powoduje zmniejzanie sie liczby ludności. Skoro dzieci nie przybywa a ludzie żyja dłuzej to pojawia sie powazny problem z finansowaniem , życia tej cześci ludności,ktora zakończyła wiek produkcyjny i zyje ze świadczeń emerytalnych zapewnianych przez Państwo. Następuje konieczność finansowania świadczeń emerytalnych z budżetu Państwa. Wydatki te stanowia coraż większa cześć budżetu Państwa. Kraje UE przeznaczą na ten cel od 8% do 16% (a nawet 24%) PKB.Mimo tak wielkich wydatków sytuacja w kolejnych latach sie nie poprawia i coraz większa cześć budżetu jest konsumowana przez emerytów. Pojawia sie obawa o spełnienie kryteriów z Maastricht. Co robia inne kraje by zaradzić temu problemowi? Według informacji zebranych w : Pensions International December 2002 Issue no 36

• Belgia – podnoszenie wieku emerytalnego z 60 do 65 dla obu płci.

• Dania – korzystanie w pełni z dostępnych instrumentów rynku finansowego / outsourcing zarządzania aktywami

• Niemcy – reforma Reistera / obniżanie poziomu stopy zastąpnienia i wprowadzanie II-go filara / zwiększenie inwestycji w akcje do 55%

• Włochy – reforma Dini / II gi filar / dłuższy okres pracy w zamian za nie zwiększanie obciążenia podatkowego

• Hiszpania – podniesienie kwoty wolnej od podatku i zniesienie podatku na kwoty wpłacone do systemu powyżej ustalonego procentu pensji netto/ rozszerzenie zakresu możliwości inwestycyjnych

Analiza tylko działań podejmowanych w powyzszych , wybranych krajach wskazuje na stosowanie nastepujacych rozwiazań. Proponuje sie podniesienie wieku emerytalnego i zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Należy pamietać, ze kobiety średno żyja dłuzej od mężczyzn a przechodzac wczesniej od nich na emeryturę są krócej czynne zawodowo. Probuje sie tworzyć i reformować system emerytalny opirając go o inwestowanie środków na przyszłe emerytury na rynkach finansowych. Państwa rozwiniete gospodarczo z USA na czele sa liderami takich zmian systemów emerytalnych. W tych krajach zrodziło się przekonanie,że ludzie nie mogą polegać tylko na rodzinie i państwie jako gwarantach przyszłości, a powinni raczej zwrócić się w kierunku rynków finansowych i związanych z nimi instytucji, aby poprzez oszczędzanie i inwestowanie samodzielnie zadbać o swoją przyszłość. Nawet w krajach rozwijających się widać oznaki reform systemów emerytalnych. W reakcji na starzenie się populacji, rządy i konglomeraty finansowe tworzą nowe instytucje,produkty chroniące przed finansowymi konsekwencjami starości, chorób,leczenia, zabezpieczając swych klientów przed inflacją i zmianą wartości posiadanych przez nich aktywów. Można mówić o rozwoju i postępie na rynkach finansowych.

W ciągu ostatnich 50 lat największy rozwój instytucji finansowych, technik zarządzania , aktywów pod zarządem wiąże się z efektem starzenia populacji.

Jednà z konsekwencji takiego rozwoju jest to, że każdy z nas osobiście staje przed wyborem coraz bardziej skomplikowanego zestawu portfela niezbędnych dla życia instrumentów finansowych. Wyboru skomplikowanego, którego trafność wiążę się z poważnymi konsekwencjami i ryzykiem, wymagającego coraz większej wiedzy i doświadczenia. Taki rozwój rynku stawia też nowe wyzwania instytucjom finansowym. Powoduje, między innymi, to, że instytucje finansowe zmuszone są odchodzić od koncentrowania się na dostarczanych na rynek produktach w stronę rozwiązywania problemów swych klientów. Sprawa jest jednak poważniejsza niż to, powyższe stwierdzenie, pachnące trywialnością. Przecież instytucje finansowe zawsze chcą swoim produktem rozwiązać określony problem klienta albo jakiejś „grupy docelowej”. Brak dostosowania produktu do bieżącej sytuacji konkretnego klienta to nie tylko odchylenie jego sytuacji od średniej tzw. „targetu”, nie tylko wygoda i lenistwo instytucji finansowej. To problem szerszy.

system zabezpieczenia społecznego w Polsce

Powtarzając za prof. Markiem Górą-System emerytalny jest instytucjonalną strukturą wymiany międzypokoleniowej. Uczestnictwo w systemie emerytalnym może być interpretowane jako kupowanie dzisiaj przez pokolenie pracujące prawa do uczestniczenia w podziale PKB, który będzie wyprodukowany przez kolejne pokolenie pracujące w przyszłości. Z indywidualnego punktu widzenia system emerytalny jest narzędziem alokacji dochodu w cyklu życia. W okresie aktywności zawodowej jednostki kupują prawa emerytalne (w różnej formie), po przejściu na emeryturę sprzedają je. Rozpoczeta reforma sysstemu emerytalnego w Polsce stania nasz kraj w czołówce krajów świata reformujących system emerytalny.

Założenia zreformowanego system zabezpieczenia emerytalnego w Polsce.

System oparty o trzy filary.

•I FILAR - ZUS/FUS: obowiązkowy, powszechny, repartycyjny, administrowany przez państwo.

• II FILAR - PTE/OFE: obowiązkowy, powszechny, kapitałowy, zarządzany przez prywatne podmioty

• III FILAR: dodatkowy, dobrowolny, kapitałowy, zarządzany przez prywatne podmioty. Formy zbiorowe, pracownicze programy emerytalne (PPE) - tworzone przez pracodawców dla zatrudnianych przez nich pracowników. Rozwiązania indywidualne w zakresie gromadzenia uzupełniających środków na przyszłą emeryturę - funkcjonowująceć pod zbiorczą nazwą indywidualnych kont emerytalnych (IKE). Realia reformy system emerytalnego w Polsce. Wprowadzone w 1999 roku reformy systemu emerytalnego miało zapewnić państwu zdolność do realizacji zobowiązań z systemu emerytalnego przy jednoczesny ograniczeniu wydatków z ramienia Skarbu Państwa . Czyli krótko mówiąc rozłożyć odpowiedzialność za kształt i wysokość emerytury nie tylko na Skarb Państwa ale również a może nawet przede wszystkim na obywatela.

Jednym z podstawowych założeń reformy było zwiększenie bezpieczeństwa systemu emerytalnego poprzez zapewnienie wypłaty świadczeń emerytalnych z różnych źródeł - z dwóch lub trzech, dla tych którzy podejmą decyzję o dokonywaniu dodatkowych oszczędności.

Dotyczasowy system zabezpieczeń emerytalnych daje bardzo niska stope zastapienia. Stopa zastapienia to wyrazona w procentach relacja wysokości miesiecznych świadczeń emerytalnych do wysokości ostatnich, miesiecznych wynagrodzeń ze świadczonej pracy. Ta niska stopa zastąpienia jest poważnym zagrożeniem dla emerytów. 97% obecnych emerytów deklaruje, że ich jedynym źródłem utrzymania są świadczenia emerytalne

Jaka jest ich wysokość?

W lutym 2004 r przeciętna emerytura wyniosła 1219 zł Jednak około 60% emerytów otrzymało kwotę poniżej 1000 zł A ponad 6% świadczenie minimalne w wysokości 562,58 zł W lutym roku 2010 przecietna emerytura wynosi 1500 zł a najnizsza - 675,1zł.

system emerytalny w Polsce- instrumety i rozwiazania

Otwarte Fundusze Emerytalne - czyli II filar systemu emerytalnego

Otwarte fundusze emerytalne (OFE) stanowią kapitałową cześć aktualnego systemu emerytalnego. Istotą działalności otwartych funduszy emerytalnych jest gromadzenie i inwestowanie środków pieniężnych członków OFE z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego.

Fundusze emerytalne mają charakter otwarty, co oznacza, że każdy uprawniony może dowolnie wybrać fundusz, a fundusz nie może odmówić mu członkostwa. Zarazem istnieje obowiązek przynależności do funduszu dla każdej osoby objętej ubezpieczeniem społecznym urodzonej po 31 grudnia 1968 r. Fundusze emerytalne w swej strukturze i funkcjonowaniu przypominają Fundusze Inwestycyjne.

Otwarte fundusze emerytalne są odrębnymi podmiotami, mają osobowość prawną. Są jednak tworzone, zarządzane i reprezentowane w stosunkach z osobami trzecimi przez powszechne towarzystwa emerytalne (PTE) -podmioty prywatne działające w formie spółek akcyjnych.

Obydwa te podmioty podlegają nadzorowi państwa. Fundusze mając osobowość prawną, nie posiadają jednakże zdolności upadłościowej tzn. nie mogą ogłosić bankructwa - fundusz dysponuje majątkiem odrębnym od majątku towarzystwa i w przypadku ogłoszenia upadłości towarzystwa aktywa funduszu nie wchodzą w skład jego masy upadłościowej.

Aktywa OFE sa inwestowane zgodnie zasadami inwestowania i limitami przewidzianymi na poszczególne aktywa ustalonymi przez stawe o funduszach emerytalnych. Ten sam akt prawny nie przewiduje praktycznej mozliwości dywersyfikacji portfela funduszy na zagraniczne rynki instrumentów finansowych ( dywersyfikacja gospodarki kraju). Tak ścisła regulacja sposobu zarzadznia i bardzo sztywne limity inwestycyjne spowodowały,ze zwroty portfeli inwestycyjnych poszczególnych funduszy nie rożnia sie bardzo miedzy sobą.

Stopy zwrotów zaprezentowane za : Komisja Nadzoru Finansowego. Sa to stopy zwrotów od poczatku działlności.

Filar III czyli IKE i PPE

Indywidualne konta Emerytalne (IKE)są uzupełniaien emerytur pochodzacych z dwu pierwszych filarów o oszczędności indywidualne przyszłych emerytów inwestowane na rynkach finansowych. Oczywiście wielkoś kwoty i sposób inwestowanie reguluje odpowienia ustawa. w ten sposób polepszaja stopę zastapienia. IKE na rynku pojawiło sie poźniej niż Pracownicze Programy Emerytalne.

PPE - to system pozwalajacy Pracodawcy inwestować regularnie okreslona kwote pieniedzy na cel emerytury pracownika. Jest to oczywiscie forma zachety dla pracownika do świadczenia pracy na rzecz Pracodawcy, który dodatkowo , oprócz wynagrodzenia, nagradza pracownika dodatkowymi srodkami na jego emeryturę. Zachecony do oszczedzania na własna emeryturę pracownik może wpłacac dodatkowo dodatkowe kwoty na swoje konto emerytalne w ramach PPE, skutkiem czegojego emerytura moze byc w przyszłości wyższa. Składka pracodawcy to Max 7% wynagrodzenia (w praktyce ok. 4%).Składka pracownika Max 450% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce. Funkcjonowanie III filara w oparciu tylko o PPE jest niewystarczające (na koniec 2003 roku było zarejestrowanych w całym kraju ok. 240 programów emerytalnych obejmujących 100 000 pracowników). Istnienie tylko PPE stawiało w uprzywilejowanej sytuacji pracowników dużych, dochodowych firm. Sytuacja na rynku pracy, wysoki poziom bezrobocia i wynikajacy z tego rynek pracodawcy spowodował niewielkie praktyczne zainteresowanie PPE. Rozwój III filara byłt po prostu koniecznością i sta pojawienie sie Indywidualnych Kont Emerytalnych.IKE nie jest konkurencją dla PPE ale wypełnieniem luki w systemie III filara dającym możliwość indywidualnego oszczędzania na emeryturę.

Indywidualne konta emerytalne rozwiązują problem zobowiązań systemu emerytalnego. Każdy dostaje z niego tyle ile do niego włożył. Nie znaczy to jednak, że indywidualne konta emerytalne pozwalają uwolnić się od skutków starzenia się ludności. – Na to bowiem nie ma sposobu.

Rozwój III filara jest po prostu koniecznością. Funkcjonowanie III filara w oparciu tylko o PPE jest niewystarczające (na koniec 2003 roku ok. 240 programów emerytalnych obejmujących 100 000 pracowników); Istnienie tylko PPE stawiało w uprzywilejowanej sytuacji pracowników dużych, dochodowych firm

IKE nie jest konkurencją dla PPE ale wypełnieniem luki w systemie III filara dającym możliwość indywidualnego oszczędzania na emeryturę.

Ustawa regulująca funkcjonowanie IKE Przewiduje mozliwość prowadzenia konta przez cztery typy instytucji finansowych:

• fundusze inwestycyjne

jako wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego

• podmioty prowadzące działalność maklerską

wyodrębniony rachunek papierów wartościowych i rachunek pieniężny służący do jego obsługi w podmiocie prowadzącym działalność maklerską

• zakłady ubezpieczeń na życie

wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym

• banki krajowe

wyodrębniony rachunek bankowy

Kwota przeznaczona na wpłaty do IKE to wyłącznie zasoby oszczędzającego Max 150% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce.

Indywidualne oszczedzanie na włsna emeryture powoli znajduje swe miejsce w świadomości Polaków. Na to umiarkowane zinteresowanie złozyły sie nastepujace czynniki:

• Wiedza na temat IKE znikoma
• Wiedza o OFI i funduszach ubezpieczeniowych bardzo niewielka
• Większość Polaków nie orientuje się w kryteriach, jakimi powinni kierować się przy wyborze programu emerytalnego lub IKE
• Nieświadomość istnienia podatku od zysków kapitałowych.

Nalezy pamietac , ze istnieje jeszce jedna wielka bariera . Ta bariera ma charakter emocjnalny i zwyczajowy. W polskim społeczeństwie nie istnieja wzory oszczedzania a szczególnie oszczedzanai na własna emeryturę. Samodzielne oszczędzanie na emeryturę to wyzwanie zmiany zwyczajów. Nie jest to możliwe bez edukacji.

Konto emerytalne , ryzyka oszczedzania na emeryturę

Bezpieczeństwo konta emerytalnego jest niezwykle wazna sprawa w tworzenie rozwiazań emerytalnych. Mimo ,ze sprawa emerytury jest coraz bardziej sprawa osobistą kazdego obywatela to kazde państwo dba o bezpieczeństwo tych kont, zdajac sobie sprawe,że w przypaku jakiegość nieszcześcia uszczuplajacego środki zgromadzone na tych kontach, problem bedzie musiało rozwiazac samo albowiem własciciele tych nieszczęsnych kont sa obywatelami tych Państw. Doświadczenie a szczegolnie te złe tworzenia kont emerytalnych pozwoliło na wypracowywanie zasad maksymalnego bezpieczeństwa konta funkcjonujacego w ramach i opartego o rynki finansowe. Komisja europejska przykłada szczególny nacisk do bezpieczeństwa tych kont. W swoim Komunikacie - " Green Paper 1997 " Supplementary Pensions in Single Market" postawiła temat zabezpieczeń emerytalnych opartych o rozwiazania rynk kapitałowego jako priorytet.W tym dokumencie okreslono koniecznośćprzejscia od sysytemu zabezpieczeń socjalnych opartych o zobowiazania socjalne Państwa w stosunku do obywateli, czy tez systemu zobowiazań zakładów pracy, do systemów opartych na zdefiniowanej składce wpłacanej do jako własnośc inwestujacego do wspolnej puli aktywów zrzadzanych jak inwestycja długoterminowa na rynku kapitałowym.

Wspomnienie przykładu brytyjskich rozwiazń emerytalnych w myśl których Pracodawca wpłacając środki na ptrzyszłą emeryturę pracownika. Zarzadzał nimi doprowadzilo to wielkich komplikacji. Aby bowiem zapobiec skonsumowaniu środków gromadzonch na emeryturę przed osiągneciem wieku emerytalnegio ( co jest najbardziej powszechnym zagrożeniem indywidualnego oszczedzania na emeryturę) Pracodawca do czasu przejścia na emeryturę był włascicielem środków gromadzonych na emerytury pracowników i nimi zarzadzał. Ponieważ środki te były cześcia bilansu instytucji zatrudniajcejw dość naturalny spośób zosytały zainwestowane w inwestycje najlepiej rokująca czyli firme ktora zatrudniała pracowników. Niestety gdy ten segment rynku, te firme doykały trudności i kłopoty rynkowe , pracownicy nie tylko tracili prace ale i emrytury. W ten sposób taka koncentracja ryzyka została wykluczona w organizacji systemów zabezpieczeń emerytalnych.

Cechy jakie powinno spełniać konto zabezpieczeń emerytalnych zgodnie ze wspomnianym dokumentem Komisji .

1. „Transfer – neutral”

Wpłaty na emeryturę powinny być czynione przez zainteresowanego i to on powinien być jednoznacznym i pełnym właścicielem jasno określonych i posiadających wartość aktywów. czyli musi sie czuc włscicielem konta i odpowiedzialnym za swoja emeryturę by mogł pamietac,że „Oszczędzaj dla Siebie. Tego nikt nie zrobi za Ciebie”

2. „Fully portable”

Pozwalający na swobodne przemieszczanie się siły roboczej w ramach krajów UE.Konto to musi podążac za człowiekiem i nie moze być zatrzymywane przez zakład pracy czy Państwo.

3. „Fully funded”

Musi pozwalać na dywersyfikacje aktywów wśród także tych o wyższej stopie zwrotu (i uniezależniać od wahań PKB na poziomie krajowym). Tak wiec aktywa konta musza być zainwestowane w aktywa rynkowe na wielu rynkach , tak aby umozliwić włsciwa dywersyfikacje. Dywersyfikacja musi być na tyle szeroka by umozliwiała dywersyfikacje gospodarki kraju poprzez inwestycje na innych zagranicznych rynkach tak by lokalne problemy gospodarki kraju nie miały negatywnych konsekwencji dla obywateli danego kraju, członka Unii.

4. „High standards of protection”

Ochrona przed ryzykiem inwestowania poprzez własciwe , profesjonalne zarzadzanie przez licencjonowanych zarzadzajacych i pod nadzorem lokalnego Nadzoru Finansowego, przy gwarantowaniu maksymalnie wysokiego bezpieczeństwa. ( ograniczanie możliwych ryzyk).

Powyższe zasady sa własciwe i ze ze wszech miar dobre. jednakze ich zastosowanie npotkało pewne trudnosci praktyczne. Natura tych trudności ma swoje korzenie w tym, że standardy te są ponad narodowe a w ich implementacji czesto góre bierze interes narodowy. Ponadto źrodłem trudności jest często narodowa polityka podatkowa -dyskryminacja podatkowa lokalnych rozwiązań emerytalnych - Podatkowa penalizacja transferu zagranicznego.

Można zadac sobie pytanie czy zasady te spełniaja zastosowane w Polsce instytucje i konta emerytalne?

W przypadku II Filara i OFE odpowiedz jest prosta i twierdząca. Włascicielami jednostek Fundusza sa oszcędzajacy na emeryturę. Zarzadza nimi instytucja zarządzająca oddzielona od Funduszu , przez co ryzyko trudności instytucji zarzadzjacehj nie stanowia zgrozenia dla aktywów Funduszu. Fundusz jest zarzadzny przez profesjonalistów pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Akywa Funduszu spoczywaja w Banku Powierniku. Portfel inwestycji funduszu to zdywersyfikowany zbior inwestycji na rynku kapitałowym. Własciciel konta moze dysponowac nim z każdego punktu globu.

A jak analogiczne rozumowanie wyglada w przypadku kont IKE?

W przypadku konta IKE i Funduszu inwestycyjnego sytuacja wyglada tak samo jak w przypadku OFE. Natomiast w przypadku kont IKE w banku, instytucji ubezpieczeniowej i w biurze maklerskim. ,środki kota IKE są cześcia bilansu instytucji zarzadzającej i jej ryzyko bilansu stanowi ryzyko zagrożenia aktywów konta. Nić dziwnego ,że fundusz inwestycyjny jest najcześciej spotykane forma oszczedzania na emeryturę w Europie i na świecie. Co najmniej 439 mld Euro w funduszach inwestycyjnych jest zainwestowana w celach emerytalnych. Stanowi to niemniej niż 21,1% aktywów wszystkich kontynentalnych funduszy emerytalnych.

firmy ubezpieczeniowe

Ubezpieczenia można klasyfikować w zależności od przyjętego kryterium na:

• ubezpieczenia społeczne ( KRUS, ZUS)
• gospodarcze (od wydarzeń gospodarczych)
• ubezpieczenia majątkowe
• osobowe ,
• ubezpieczenia na życie oraz pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe tzw. Dział II
• ubezpieczenia morskie, a pozostałe określa się mianem lądowych).

W tej wymienionej wyzej grupie, za zabezpieczenia socjalne odpowiadahja dwie instytucje państwowe KRUS i ZUS. Pozostałe ubezpieczenia prowadzone sa na zasadach wolnorynkowych przez firmy ubezpieczenioe( zakłady ubezpieczeniowe).

Funkcjonowanie firmy ubezpieczeniowej oparte jest na zasadzie aby zebrać więcej składek niż wypłacić odszkodowań, aby jednak te dwie wielkości conajmniej się zbilansowany stosuje się w towarzystwach ubezpieczeniowych własciwy proces obliczeń majacy na celu oszacowanie prawdopodobieństwa zaistnienia zdarzenia, które będzie skutkowało wypłatą odszkodowania. Wszystkie te obliczenia (wysokość składki, świadczeń, odszkodowań, rezerw itp.) wykonują specjaliści zwani aktuariuszami. Aktuariusze w oparciu o historyczne dane statystyczne, prognozy i regulacje prawne dokonują oszacowań prawdopodobieństw zdarzeń losowych.

Towarzystwa ubezpieczeniowe oferują nam szereg produktów ubezpieczeniowych. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej (z dnia 28 lipca 1990 r) reguluje w Polsce funkcjonowanie systemu ubezpieczeniowego opartego na rozdzieleniu ubezpieczeń osobowych i majątkowych. Wspomniana ustawa wprowadza podział ubezpieczeń na dwa działy: Dział I - Ubezpieczenia na życie i Dział II - Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe. Ta regulacja jest zgodna z wytycznymi Unii Europejskiej i kształtuje polski rynek ubezpieczeń na życie na wzór jednolitego rynku europejskiego. Ustawa jak juz wspomniani, wprowadza zakaz jednoczesnego prowadzenia ubezpieczeń z działu I i II. Rozdział obydwu działów ubezpieczeń został przeprowadzony w interesie klienta. Ma on uniemożliwić przepływ środków finansowych między firmami. Te rodzaje ubezpieczenia posiadają bowiem inne charakterystyki czasowe: Charakter ubezpieczeń na życie - to ubezpieczenia długoterminowe - sprawia, że ubezpieczyciel jest na bardzo długo w posiadaniu dużych środków finansowych. Ubezpieczenia inne niż życiowe są ubezpieczeniami krótkoterminowymi - przeważnie są to polisy jednoroczne.

Również ta ustawa specyfikuje różne rodzaje ubezpieczeń osobowych, które są zarazem produktami oferowanymi przez towarzystwa ubezpieczeniowe. Produkte te to przykładowo:

• ubezpieczenie na życie
• ubezpieczenie posagowe
• ubezpieczenie rentowe
• ubezpieczenie wypadkowe
• ubezpieczenie chorobowe

Ubezpieczenia pełnia barzo ważna role zabezpieczeniaod różnych ryzyk i zainteresownie nimi wzrasta o czym swiadcza dane przedstawione w załączonych wykresach.

Ryzyka w działalności zakładów ubezpieczeń. Zakłady ubezpieczeniowe sa spółkami prawa handlowego i konkurują o klienta na wolnym rynku tak jak wszystkie inne podmioty gospodarcze. Ich funkcjonowanie polegajace na zbieraniu składek od klientów, lokowania tych aktywów na rynkach finansowych, ocena i oszacowywanie ryzyka wystąpienia zdarzeń od następstw, od których ubezpieczaja klientów, tworzenie rezerw na wypłatę odszkodowań oraz charakterystyki czasowe tych działań powodują,że firmy ubezpieczeniowe narażone sa na szerg ryzyk. Do najistotniejszych obszarów ryzyka należy zaliczyć ( zgodnie z nomenklaturą przyjętą przez Komisje Nadzoru Finansowego):

• ryzyko kredytowe,

na które składa się:-ryzyko kontrahenta , które to ryzyko odzwierciedla straty związane z niewykonaniem zobowiązań przez kontrahentów lub pogorszeniem się ich zdolnościkredytowej. -ryzyko koncentracji - ryzyko wynikające z niskiej dywersyfikacji portfela aktywów ze względu na koncentrację emitentów/kontrahentów, jaki koncentrację produktów.

• ryzyko stopy procentowej - ryzyko, na jakie narażony jest wynik finansowy,wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w strukturze terminowej stóp procentowych, wahania zmienności stóp procentowych lub zmiany kształtu krzywej stopy procentowej.

• ryzyko zmienności cen rynkowych papierów wartościowych - ryzyko, najakie narażony jest wynik finansowy, wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w poziomie lub wahania zmienności cen rynkowych papierów wartościowych w szczególności w przypadku inwestycji w akcje,czy jednostki uczestnictwa, których strategie inwestycyjne bazują na inwestycjach w akcje.

• ryzyko kursowe/walutowe - ryzyko, na jakie narażony jest wynik finansowy,wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w poziomie lub wahania zmienności kursów wymiany walut, a także na jakie narażony jest wymóg kapitałowy, wynikające z wpływu zmiany kursu euro na minimalny kapitał gwarancyjny, którego wielkość wyjściowa została ustalona w euro.

• ryzyko katastroficzne - ryzyko wynikające ze znacznej niepewności założeń dotyczących wyceny i tworzenia rezerw, związanych ze zdarzeniami o charakterze wyjątkowym powodującym szkody o dużej wysokości.

• ryzyko otoczenia makroekonomicznego - ryzyko zmiany warunków ekonomiczno-społecznych, mających niekorzystny wpływ na zakład ubezpieczeń, między innymi, powodujących zmniejszenie przychodów z tytułu składek.

• ryzyko konkurencji - ryzyko wynikające z pojawienia się nowych ubezpieczycieli, przejęć i fuzji, rozwoju usług i nowych kanałów dystrybucji,jak również ze zmiany strategii konkurencji, stosowaniu przez konkurencjęzłych praktyk, etc.

•ryzyko prawne - ryzyko zmian warunków prowadzenia działalności i jej konkurencyjności wywołane zmianami w regulacjach prawnych i ich interpretacji, w tym ze strony organów podatkowych, organu nadzoru i w orzecznictwie sądowym oraz ryzyko wynikające z nieprzestrzegania przez zakład obowiązujących przepisów prawa.

•ryzyko rezygnacji z umów - ryzyko wynikające ze zmian w poziomie, trendulub zmienności wskaźników rezygnacji z umów, zamykania polis oraz wykupów.

Wykazane powyżej rodzaje ryzyka, na jakie narażona jest działalność firm ubezpieczeniowych, w znacznym stopniu ograniczane są są poprzez obowiązujące przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Zgodnie z przepisem art. 30 ustawy o działalności ubezpieczeniowej zarząd zakładu ubezpieczeń odpowiada za opracowanie, wprowadzenie i funkcjonowanie regulacji wewnętrznych określających sposób wykonywania działalności ubezpieczeniowej,w szczególności w zakresie czynności zleconych innym podmiotom, w tym regulaminu kontroli wewnętrznej, dostosowanych do skali prowadzonej działalności oraz wielkości i profilu ryzyka związanego z działalnością zakładu ubezpieczeń. Ponadto w kontekście ryzykzwiązanych z polityką lokacyjną zakładów ubezpieczeń naleŜy również wskazać na przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej dotyczące prowadzenia działalności lokacyjnej przez zakłady ubezpieczeń, w tym między innymi na przepis art. 153 ustawy o działalności ubezpieczeniowej, zgodnie z którym zakład ubezpieczeń jest obowiązany do lokowania środków finansowych w taki sposób, aby uwzględniając rodzaj i strukturę prowadzonych ubezpieczeń osiągnąć jak największy stopień bezpieczeństwa i i rentowności, przyjednoczesnym zachowaniu płynności środków

Aby ocenić atrakcyjność danego towarzystwa ubezpieczeniowego a także jego pozycję na rynku bardzo przydatne są tu wskaźniki finansowe charakterystyczne właśnie dla tej branży jak również oceny firm ratingowych. Jednym ze wskaźników jest składka przypisana brutto – czyli suma wszystkich należności z tytułu umów ubezpieczenia w danym okresie sprawozdawczym. Ten wskaźnik mówi nam o pozycji rynkowej danego towarzystwa, określa rozmiary działalności. Natomiast drugim jest techniczny wynik ubezpieczeń, który wskazuje, ile firma zarobiła na swojej podstawowej działalności, czyli na ubezpieczaniu.

Bezpieczeństwo systemu finansowego

nadzór nad instytucjami finasowymi

nadzór nad instytucjami finansowymi w Polsce

Agencje ratingowe

Bezpieczeństwo a Konflikt interesu.

Wzrost bezpieczeństwa można osiągnąć poprzez eliminacje lub mitygacje ryzyk. Źródłem ryzyka jest najczęściej człowiek. Szczególnie gdy znajduje się w sytuacji konfliktu interesów. W przypadku instytucji finansowych , Konflikt interesów to sytuacja gdy interes pracownika rozmija się z interesem firmy, która go zatrudnia. Jest to więc sytuacja, w której osobista korzyść może pozostawać w konflikcie z obowiązkiem zawodowym wywołując wątpliwości co do bezstronności i obiektywizmu działań danej osoby. Oczywiście pojecie konfliktu interesów nie ogranicza się tylko do sytuacji położenia człowieka w stosunku do wyborów jakie ma dokonać. Sytuacja taka może tez dotyczyć całych firm czy tez działów firm. Konflikt interesu często bywa nieuświadamiany lub niezauważany ale jeśli szybko nie znajdzie się jego rozwiązania często bywa ukrywany co tylko zwiększą ryzyko i ewentualne straty jakie może spowodować. Wyszukiwanie potencjalnych i istniejących konfliktów interesów jest bardzo skutecznym sposobem na zwiększanie bezpieczeństwa własnego i innych uczestników rynku. Mimo ,że ujawnianie istnienia konfliktu interesów może być chwilowo bolesne dla osób czy firm ale z pewnością służy zachowaniu reputacji tym ludziom jak i firmom i jest narzędziem ograniczania potencjalnych strat. Jeśli konflikt interesu nie jest uświadamiany a następnie jeśli nawet ktoś zda sobie z jego istnienia sprawę ale go nie ujawnia ( może właśnie dlatego, że ma konflikt interesu i jest zdania ,ze jego ujawnienie zagraża jakimś jego interesom ) następuję psychologiczny mechanizm racjonalizacji czyli wytłumaczenia ( uspokajania wewnętrznego) , że jest tylko chwilowe, korzystne albowiem…. Ten mechanizm stwarza olbrzymie zagrożenia. Nawet jeśli konflikt interesów nie spowoduje ( co jest bardzo rzadkie) strat materialnych to jest olbrzymim uszczerbkiem na reputacji i zaufaniu. Występowanie konfliktu interesów może często prowadzić do pojawienia się zachowań sprzecznych z ogólnie przyjętymi standardami etycznymi. Przykład takiego stanu rzeczy to sytuacja jaka miała miejsce w olbrzymiej w swoim czasie amerykańskiej firmie „Enron”. Jak wszystkie firmy , dbając o interesy swoich udziałowców i klientów firma okresowo audytowała swoje sprawozdania finansowe przez niezależnego audytora. Było to działanie ze wszech miar właściwe. Audytorzy z czasem poznawali firmę lepiej i z roku na rok lepiej wskazywali jej błędy i potencjalne zagrożenia. „Enron” w trosce u ustawiczne polepszanie swego funkcjonowania wprowadzić nadzór i audyt wewnętrzny aby wcześniej wychwytywać błędy i ingerować w potencjalne niebezpieczeństwa. Aby znaleźć najlepszych pracowników do tych działań kontrolnych i zapewnić im swobodę działania tak by nie byli związani z interesami firmy ( próba uniknięcia potencjalnego konfliktu interesu pracowników kontroli wewnętrznej a interesami kontrolowanych działów) zdecydował się zlecić funkcje kontroli wewnętrznej firmie zewnętrznej. Firmie posiadającej umiejętności przeprowadzania kontroli i firmie znającej już firmę „Enron” czyli swoim audytorom. Rozwiązanie wyglądało na bardzo dobre. Fachowcy znający firmę „ od podszewki” mieli ja kontrolować a wyniki ich kontroli ( nawet trudne dla kontrolowanych ) nie skłaniały kontrolerów do milczenia. Byli bowiem płaceni przez firmę audytorska a nie byli pracownikami „Enronu”. Niestety spowodowało to niesłychanie trudna sytuacje. Kontrolując bieżącą działalność audytorzy nie mogli wytknąć bledów i niedoskonałości w audycie okresowych sprawozdań finansowych gdyż znaczyło by ,że ukryli te informacje w bieżącym audycie. Nawet jeśli w kolejnym okresie czasu dostrzegali coś co było niewłaściwe nie mogli tego zgłaszać gdyż byłoby to dowodem ich złego działania „ na bieżąco”. W konsekwencji straty firmy sięgnęły setek milionów, firma już dziś nie istnieje a straty ponieśli nie tylko akcjonariusze firmy, jej klienci, instytucje finansowe , finansujące jej działalność , nie tylko audytorzy ale i zarząd i pracownicy firmy, którzy stracili prace w rezultacie konfliktu interesów.

Człowiek a konflikt interesów- ukrywanie Firmy brokersko zarządzające Rozwiązywanie konfliktu

procedury operacyjne

Corporate governance

Instytucje samorządu zawodowego

Etyka uczestnika rynku

Bezpieczeństwo rynków finansowych - regulacje europejskie rynków finansowych, kierunki zmian

Finanse osobiste

zarządzanie finansami osobistymi

Pułapki zadłużania i kart kredytowych

oszczczędzaj dla siebie

Emerytura- powaga wyzwania

Bibliografia

---

Klinij tutaj aby zrobić kopię zapasową strony (bez ilustracji)