Z Skrypty dla studentów Ekonofizyki UPGOW

Wersja z 10:48, 8 kwi 2010 (pokaż źródło) Marcin (dyskusja | edycje) ← poprzednia edycja		Wersja z 10:52, 8 kwi 2010 (pokaż źródło) Marcin (dyskusja | edycje) (→Spis treści) następna edycja →
Linia 1:		Linia 1:
	==Spis treści==		==Spis treści==
-	#Wstęp	+	#[[RF:Wstęp|Wstęp]]
-	#Podstawowe funkcje rynków finansowych	+	#[[RF:Podstawowe funkcje rynków finansowych|Podstawowe funkcje rynków finansowych]]
-	#Pieniadz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego	+	#[[RF:Pieniadz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego|Pieniadz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego]]
-	#Rynek pieniężny; instrumenty i operacje	+	#[[RF:Rynek pieniężny; instrumenty i operacje|Rynek pieniężny; instrumenty i operacje]]
-	#Rynek wymiany walut	+	#[[RF:Rynek wymiany walut|Rynek wymiany walut]]
-	#Rynek kapitałowy, instytucje i instrumenty	+	#[[RF:Rynek kapitałowy, instytucje i instrumenty|Rynek kapitałowy, instytucje i instrumenty]]
-	#Akcyjny rynek giełdowy, GPW	+	#[[RF:Akcyjny rynek giełdowy, GPW|Akcyjny rynek giełdowy, GPW]]
-	#Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe.	+	#[[RF:Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe|Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe]]
-	#Oszczędności gospodarstw domowych	+	#[[RF:Oszczędności gospodarstw domowych|Oszczędności gospodarstw domowych]]
-	#Inwestowanie oszczędnosci- ryzyko zarzadzania	+	#[[RF:Inwestowanie oszczędnosci- ryzyko zarzadzania|Inwestowanie oszczędnosci- ryzyko zarzadzania]]
-	#Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania	+	#[[RF:Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania|Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania]]
-	#Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego	+	#[[RF:Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego|Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego]]
-	#Bezpieczeństwo systemu finansowego	+	#[[RF:Bezpieczeństwo systemu finansowego|Bezpieczeństwo systemu finansowego]]
-	#Finanse osobiste	+	#[[RF:Finanse osobiste|Finanse osobiste]]
-	#Bibliografia	+	#[[RF:Bibliografia|Bibliografia]]
-		+
	==wstęp==		==wstęp==

---

Wersja z 10:52, 8 kwi 2010

Spis treści 1 Spis treści 2 wstęp 2.1 Wyzwania zycia w XXI wieku 3 Podstawowe funkcje rynków finansowych 3.1 Uczestnicy rynków finansowych 3.2 Modelowy podział rynków finansowych 3.3 Przypisy 4 Pieniadz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego 4.1 Potrzeba wymiany handlowej 4.2 Rynek i pieniądz 4.3 Funkcja pieniądza 4.4 Kreacja pieniądza. 4.5 Rola Banku Centralnego w Polsce. 4.6 Rola banków w systemie finansowym. 4.7 Przypisy 5 Rynek pieniężny; instrumenty i operacje 5.1 Rynek pieniężny, definicja, instrumenty, uczestnicy. 5.2 Idea instrumentu dłużnego. 5.3 BANKI NA RYNKU PIENIĘŻNYM 5.4 Instrumenty rynku pieniężnego, w tym, Papiery komercyjne, obligacje - definicje i opis rynku??? 6 Rynek wymiany walut 6.1 Rynek FX- wymiany walut 6.1.1 Izba Rozliczeniowa 6.2 Hedging czyli zabezpieczenie przed zmianami cen, hedging z użyciem instrumentów pochodnych 6.3 Opcje, opcje na kontrakty terminowe 7 Akcyjny rynek giełdowy, GPW 7.1 Giełda Papierów Wartościowych- centrum rynku kapitałowego w Polsce 7.2 Regulowany rynek pozagiełdowy 7.3 Przypisy 8 Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe. 8.1 Etapy rowoju firmy. Finansowanie kapitałem. 8.2 Finansowanie długiem rozwoju firm. 8.3 Finansowanie kapitałem, rynek kapitałowy . Emisja akcji, IPO, kolejne emisje, zasady, rola memorandum 8.4 Droga spółki na giełdę- debiut giełdowy-(IPO) 8.4.1 czy warto być spółka publiczną 8.5 Emisja instrumentów dłużnych,- obligacje, papiery komercyjne. 9 Oszczędności gospodarstw domowych 9.1 definicja gospodarstwa domowego- rola w ekonomii 9.2 Rola oszczędności w gospodarce 9.3 struktura oszczędności w Polsce 10 Inwestowanie oszczędnosci- ryzyko zarzadzania 10.1 Zarządzanie nadwyżką finansową 10.2 Zarzadzanie płynnością 10.3 Optymalizacja poziomu gotówki w firmie 10.4 Kryteria decyzyjne w procesie inwestycyjnym 10.5 Inwestowanie samodzielne na rynkach finansowych- ryzyka inwestycyne 10.6 Zarządzanie nadwyzkami finansowymi poprzez outsourcing do firmy asset management. 11 Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania 11.1 Funduszeinwestycyjne, bezpieczeństwo inwestora 11.2 Fundusz rynku pieniężnego- specyficzny fundusz inwestycyjny. 11.2.1 Fundusze rynku pieniężnego. 11.3 Fundusze inwestycyjne na świecie i w Polsce 12 Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego 12.1 Starzenie sie pokoleń czyli Pension Time Bomb 12.2 system zabezpieczenia społecznego w Polsce 12.3 system emerytalny w Polsce- instrumety i rozwiazania 12.3.1 Konto emerytalne , ryzyka oszczedzania na emeryturę 12.4 firmy ubezpieczeniowe 13 Bezpieczeństwo systemu finansowego 13.1 Działania wewnętrzne firm 13.2 nadzór nad instytucjami finansowymi w Polsce; instytucje Sieci Bezpieczeństwa 13.2.1 Banki - bezpieczeństwo 13.3 Bezpieczeństwo a Konflikt interesu. 13.4 Corporate governance 13.5 Agencje ratingowe 13.6 Instytucje samorządu zawodowego 13.6.1 Etyka uczestnika rynku 13.7 Bezpieczeństwo rynków finansowych - regulacje europejskie rynków finansowych, kierunki zmian 14 Finanse osobiste 15 Bibliografia

Spis treści

1. Wstęp
2. Podstawowe funkcje rynków finansowych
3. Pieniadz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego
4. Rynek pieniężny; instrumenty i operacje
5. Rynek wymiany walut
6. Rynek kapitałowy, instytucje i instrumenty
7. Akcyjny rynek giełdowy, GPW
8. Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe
9. Oszczędności gospodarstw domowych
10. Inwestowanie oszczędnosci- ryzyko zarzadzania
11. Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania
12. Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego
13. Bezpieczeństwo systemu finansowego
14. Finanse osobiste
15. Bibliografia

wstęp

Wyzwania zycia w XXI wieku

Wzrost dobrobytu . Pieniądz jako narzędzie transformacji.

Wzrost gospodarczy jest mierzony i porównywany jako zmiana całkowitej wartości dóbr i usług wyprodukowanych przez gospodarkę w ciągu roku. Wielkość ta jest nazywana jest produktem krajowym brutto- PKB. Jeśli dochód ten podzielimy przez liczbę ludności kraju uzyskany zostaje wskaźnik obrazujący poziom życia w danym kraju. Gdyby spróbować dokonać takiego porównania na przestrzeni wieków cywilizacji ludzkiej to zgodnie z metodologią (J. Bradford DeLong- Macroeconomics) można uzyskać wyniki zamieszczone w tabeli.

PKB na głowę w roku , w ujęciu historycznym, w dolarach roku 2000

Lata	Populacja w milionach	PKB na rok
5000pne.,	5,	130,
1000 pne.,	50,	160,
1pne.,	170	135,
1000	265	165
1500	425	175
1800	900	250
1900	1625	850
1950	2515	2030
1975	4080	4640
2000	6120	8175

Patrząc na dane pokazane w tabeli należy pamiętać, ze jest to spore przybliżenie .Na przestrzeni wieków pojawiały się pewne wynalazki i towary , konieczne dożycia , których wcześniej nie było. Jak widać aż do końca wieku XVIII średni dochód na głowę był niższy niż 1 USD dziennie . Taki poziom życia uznaje się jako poziom nędzy. A klasa średnia to wytwór obecnych czasów. Zaczynając od początku tabeli pierwsze podwojenie dochody nastąpiło po prawie 7 tysiącach lat, następne 100 lat pozwoliło na trzykrotny wzrost dochodu kolejne podwojenia następowały co 25 lat. Dzisiaj przeciętny człowiek w naszym kraju żyje w lepszych warunkach niż członkowie rodzin królewskich w połowie wieku XVIII. Obserwując długość życia można stwierdzić ,że wiąże się ono z poziomem życia. Na początku naszej ery średnia długość życia wynosiła ok. 42 lat. Średniowiecze nie było dobrym okresem życia. Powodem były również zarazy które w tych czasach wyniszczały całe obszary cywilizowanego świata . Średnia długość życia w latach 1300-1700 wynosiła 33,9 lat. Długość życia nawet do 1900 roku ( początek XX wieku ) nie przekraczała 50 lat. Obecnie wynosi ona około 70 lat.

Główny wysiłek ludzkości przez długie wieki skupiał sie na rolnictwie I wyprodukowaniu odpowiedniej ilości żywności by w się wyżywić. Podobną sytuacje obserwuje się obecnie tylko w niektórych krajach Afryki. W krajach o rozwiniętych gospodarkach procent ludzi trudniących się rolnictwem gwałtownie spada i wynosi pojedyncze procenty w krajach rozwiniętych. Społeczeństwo wytwarza więcej i konsumuje mniejsza część uzyskiwanych produktu. Żyje statystycznie lepiej i wygodniej odżywiając się lepiej.

Aproksymując w przód obserwowany trend wzrostu , Ray Kurzweil (The Age of Spiritual Machines, p.3) wykazuje istnienie ex potencjalnego wzrostu gospodarczego. Wzrost ten to oczywiście wzrost średniego dochodu na głowę mieszkańca naszego globu ale i większą moc energii zużywanej i pracującej na potrzeby ludzkości . To również jest rosnąca ilość wynalazków uznawanych jako niezbędne do życia i rozpowszechniających się po świecie z wielka szybkością ( Internet, telefon komórkowy, komputery, fotografia itd.) Oczywiście to również większa moc zniszczenia w rękach ludzi . Chociaż analizując te umiejętności to akurat cywilizacja ludzka w tej dziedzinie zawsze wykazywała się niezwykłą przebiegłością i umiejętnością. Informacja stanowi istotny obszar działania dla współczesnego świata. Ilość informacji dostarczana przez weekendowe wydanie gazet obecnie zawiera więcej informacji niż jeszcze 300 lat temu docierało do przeciętnego człowieka przez całe życie. Aby skutecznie móc przetwarzać informacje wzrasta moc obliczeniowa komputerów. Prędkość obliczeniowa komputerów podwaja się w każdych 12 miesiącach. A komputer o porównywalnej mocy do mózgu ludzkiego powinien się pojawić w okolicach roku 2020.

Perspektywy

Przyspieszenie wzrostu gospodarczego oprócz zmian w stylu życia , konsumpcji charakteryzuje sie jeszcze innymi cechami. Cechy te to:

• Mniejsza dzietność rodzin. Rodziny obecnie liczą mniejsza ilość dzieci powodem jest mniejszy nacisk na potrzebę produkcji żywności. Żywność obecnie jest produkowana w ilościach wystarczających do wyżywienia całej, globalnej populacji. Niestety zawodzi dystrybucja żywności albo inaczej funkcje państwa organizującego życie mieszkańców na swoim terenie.
• Rozwój nowoczesnej technologii jako wynik rozwoju wiedzy i nauki. Pozwala to na zwiększenie produkcji żywności, wyparcie siły ludzkiej przez maszyny i wykorzystanie informacji do zwiększenia efektywności gospodarowania dostępnymi zasobami.
• Rozwój demokracji jako ustroju ludzi wolnych i ustroju wspierającego rozwój gospodarczy. Podstawa rozwoju jest własność prywatna.

Należy podkreślić , że wzrost gospodarczy ludzkości nie odbywa się równo we wszystkich krajach. Są kraje biedniejsze i bogate . Ale wyłączając z tej liczby kraje w których toczą się wojny lub słabe władze organizacyjnie rządy nie potrafią zagwarantować właściwego funkcjonowania kraju obserwuje się demokratyzacje życia , rozwój technologiczny i naukowy i wzrost warunków życia. Kraje bogate- o wyższym poziomie rozwoju rozwijają się wolniej a kraje rozwijające się rozwijają się bardzo szybko. Przykładem takich krajów doganiających są Chiny , Indie , Polska. Ostatni kryzys gospodarczy skokowo zaburzył stopy wzrostu gospodarczego ale wspomniane kraje rosną szybciej gospodarczo w porównaniu z reszta świata. Gdyby przykładowo nasz kraj rozwijał się ze średnia stopa wzrostu 4% rocznie to nasz dochód narodowy podwoił by sie po siedemnastu/ osiemnastu latach od dziś. Mimo, ze dochód niektórych z nas byłby mniejszy niż innych nędza powinna zostać wyrugowana z naszego życia poprzez wzrost i odpowiednią politykę państwa wspierającą ludzi słabszych zdrowotnie czy mentalnie.

Istniejące różnice wzrostu gospodarczego miedzy krajami powoli maleją i obecnie są znacznie mniejsze niż jeszcze 50lat temu. Zanik gospodarki komunistycznej , której istnienie powodowało istnienie wielkich różnic w efektywności gospodarki pozwala na nadzieje, ze i te różnice powoli zanikną Przykładowo w 1997 roku wielkość produktu krajowego brutto na głowę ludności w ZSRR wynosiła ok. 4400 USD a w pobliskiej Finlandii 20 100 USD. Gospodarka Korei Północnej generowała 700 USD na głowę podczas gdy gospodarka Korei Południowej 13 600USD.

Zjawisko dywergencji- mechanizmy.

Stopniowe zbliżanie się do siebie gospodarek krajów świata jest spowodowane następującymi mechanizmami.

• Mobilność siły roboczej .

Swobodny przepływ ludzi miedzy krajami powoduje, ze ludzie z krajów biedniejszych szukają pracy w krajach bogatszych. Emigracja zarobkowa wydaje sie trwać tak długo jak długo istnieć będą różnice gospodarcze miedzy krajami.

• Swobodny przepływ kapitału.

Bogate kraje inwestują w krajach biedniejszych poszukując tańszej siły roboczej do zwiększenia konkurencyjności swych produktów. To takie inwestycje przyczyniają sie do wzrostu wynagrodzeń w krajach biedniejszych i obniżenia wynagrodzeń w krajach bogatszych.

• Przepływ informacji.

Informacja , wiedza innowacja przepływają miedzy krajami powodując zmniejszenie różnic w sposobach produkowania ,stylu i wzorcach życia i konsumpcji. Ten przyspieszony proces przepływu informacji powoduje globalizacje życia. Globalizacja powoduje potrzebę śledzenia wydarzeń w pozornie odległych częściach świata bo te wydarzenia mogą mieć istotny wpływ na życie w każdym zakamarku świata. Liberalizm gospodarczo- polityczny zatacza coraz szersze kręgi i stymuluje kraje i ludzi do jeszcze większego wysiłku w kreacji wzrostu dobrobytu i bogactwa jaki się otaczają . Przyspiesza proces bogacenia się i wzrostu konsumpcji . Rynki finansowe jako rynek globalny są strukturą szczególnie szybko rosnąca a rola pieniądza i jego transferu rośnie. Wielkość dzienna transakcji na tych rynkach rośnie, powstają nowe instrumenty .

Demografia

Kolejnym trendem obserwowanym w dzisiejszym świecie i mającym olbrzymi wpływ na przyszłość są zachodzące zmiany demograficzne. Starzenie się populacji jest szczególnie widoczne w obszarach bardziej rozwiniętej gospodarki, takich jak Stany Zjednoczone czy Europa Zachodnia (Niemcy, Holandia, Francja, Wielka Brytania itd.). W obszarach tych średnia długość życia uległa znacznemu wydłużeniu, a liczba dzieci w rodzinie znacznie zmalała. Istniejący system zabezpieczeń społecznych, zabezpieczeń emerytalnych i opieki zdrowotnej ulega szybkiej transformacji, by sprostać wyzwaniom czasów. W tych krajach zrodziło się przekonanie, że ludzie nie mogą polegać tylko na rodzinie i państwie jako gwarantach przyszłości, a powinni raczej zwrócić się w kierunku rynków finansowych i związanych z nimi instytucji, aby poprzez oszczędzanie i inwestowanie samodzielnie zadbać o swoja przyszłość. Nawet w krajach rozwijających się widać oznaki reform systemów emerytalnych. W reakcji na starzenie się populacji, rządy i konglomeraty finansowe tworzą nowe instytucje, produkty chroniace przed finansowymi konsekwencjami starości, chorob, leczenia, zabezpieczając swych klientów przed inflacją i zmianą wartości posiadanych przez nich aktywow. Można mówić o rozwoju i postępie na rynkach finansowych.

Jedną z konsekwencji takiego rozwoju jest to, że każdy z nas, osobiście, staje przed wyborem coraz bardziej skomplikowanego zestawu portfela niezbędnych instrumentów finansowych. Wyboru skomplikowanego, którego trafność wiąże się z poważnymi konsekwencjami i ryzykiem, wymagającego coraz większej wiedzy i doświadczenia. Taki rozwój rynku stawia też nowe wyzwania instytucjom finansowym. Powoduje, miedzy innymi, to, że instytucje finansowe zmuszone są odchodzić od koncentrowania się na dostarczanych na rynek produktach w stronę rozwiązywania problemów swych klientów.

Pieniądz i bogactwo stały się główna osia materialnego zainteresowania. Pieniądz wyznacza kierunki zmian i jest miarą sukcesu. Służy jako nośnik zmian i jest coraz ważniejszy w sprawach gospodarczych świata , kraju ale i w sprawach osobistych. Znaczenie rynków finansowych wzrasta. Znajomość funkcjonowania tych rynków i bezpieczeństwa korzystania z nich staje się wielkim wyzwaniem.

Podstawowe funkcje rynków finansowych

Pieniądz jest środkiem transformacji dóbr w czasie i w przestrzeni. Globalna wymiana dóbr trwa nieprzerwanie i jest jednym z wyróżników cywilizacji ludzkiej. Handel to wymiana wielu różnych towarów.

Proces ten ma miejsce na rynku.

Rynek – infrastruktura umożliwiająca wymianę towarową, pozwalająca na kontakt obu stron zainteresowanych przeprowadzenie transakcji. Zauważmy, że współczesny rynek nie musi być zlokalizowany w przestrzeni.

Aby proces wymiany mógł trwać potrzebne są efektywne i bezpieczne rynki. Poprzez rynek rozumieć należy całokształt transakcji przedmiotem obrotu na danym rynku wraz ze zbiorem instytucji je przeprowadzających lub pomagających je przeprowadzać. Transakcje te jak i instytucje są regulowane przez zespół reguł i zasad, według których przeprowadza się transakcje oraz zbiór procedur i czynności prowadzących do zawierania transakcji.

Przedmiotem obrotu mogą być również nie tylko towary fizyczne ale i instrumenty finansowe.

Rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe nazywamy rynkiem finansowym.

Instrument finansowy jest umową pomiędzy dwoma stronami określającą ich zależność finansową, w jakiej obie strony pozostają od chwili zawarcia tej umowy^[1]. Innymi słowy są to zobowiązania finansowe, czyli roszczenia majątkowe jednych podmiotów gospodarczych w stosunku do drugich.

Dla tych, którzy potrzebują pieniędzy - emitentów tych umów są to zobowiązania (pasywa), dla posiadaczy nabywających te instrumenty są to należności (aktywa).

Rynek finansowy jest więc miejscem, w którym oczekiwania gotówkowe tych co mają w danej chwili gotówkę(pozycja – long)i tych którym w danej chwili jest jej brak i jej potrzebują (pozycja – short) spotykają się z sobą.

Rolą rynków finansowych jest zapewnianie przepływu kapitału między posiadającymi ten kapitał tzn gospodarstw domowych i nadwyżek posiadanych przez firmy do tych podmiotów, które potrzebują kapitału i w zamian za ten kapitał oferują korzystna nagrodę (premię). Posiadający kapitał dokonują wyboru miedzy konsumpcją posiadanych dóbr (kapitał) a odłożeniem tej konsumpcji w czasie w zamian za nagrodę jaką jest oczekiwany dochód z inwestycji.

Funkcje rynku finansowego to:

• Mobilizacja kapitału – transformacja oszczędności w inwestycje. Rynek daje skłania do inwestowania oferując atrakcyjny zysk, jako nagrody za podjęcie ryzyka związanego z inwestowaniem i odłożeniem konsumpcji. Rynek finansowy to nie tylko rynek depozytów bankowych ale i możliwość inwestowania w inne instrumenty.
• Alokacja kapitału – polegająca na tym, że identyfikując potrzeby finansowe, kieruje tam przepływów środków. Innymi słowy kieruje środki do potrzebujących tych środków na rozwój sektorów gospodarki, które zapewniają najefektowniejsze wykorzystanie funduszy,
• Wycena kapitału i ryzyka – każda inwestycja kapitału wiąże się z ryzykiem. Ryzyko jest związane z niepewnością efektów inwestycji. Poprzez rynek oferujący różnorodność możliwości inwestycyjnych następuje ocena efektów inwestycji oraz określenie ryzyka towarzyszącego.

Poprzez sprawne kierowanie strumieni pieniężnych rynek umożliwia optymalne lokowanie kapitału przez inwestorów, w tym oszczędności gospodarstw domowych. Dzięki konkurowaniu wielu możliwości i celów inwestycyjnych przyczynia się do obniżenia ceny kapitału dla przedsiębiorców. Rynek poprzez swoją infrastrukturę transakcyjną, zasady obrotu i lokowania powoduje wzrost przejrzystości obrotu gospodarczego. Kierowanie strumieni pieniężnych w kierunku atrakcyjnych inwestycyjnie możliwości zwiększa innowacyjność gospodarki i daje jej większa elastyczność w akomodacji do zmian.

Inwestorzy, inwestując posiadane środki, odkładają konsumpcję tych środków na określony indywidualnie czas. Biorcy (pożyczający) kapitał potrzebują go na różny okres. Rynki finansowe pozwalają na dopasowanie czasowe oczekiwań obu stron i pozwalają na transformacje terminów.

Zauważmy, że każda wymiana na rynku finansowym pociąga za sobą, nie zawsze uświadamianą, wymianę ryzyka. Subiektywność oceny ryzyka oraz indywidualna skłonność do podejmowania ryzyka są głównymi źródłami aktywności na rynkach finansowych.

Uczestnicy rynków finansowych

Gospodarka rynkowa to gospodarka, w której sterowanie procesami gospodarczymi odbywa się poprzez rynek. Główne cechy gospodarki oraz podstawy funkcjonowania gospodarki rynkowej to

• prywatna własność (środków produkcji, przedsiębiorstw itp.),
• wolność wyboru:
  • w podejmowaniu wszelkich decyzji gospodarczych,
  • rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej,
• prawo do:
  • kierowania się własnym interesem podczas podejmowania decyzji gospodarczych,
  • posiadania kapitału i zakładania podmiotów gospodarczych,
  • swobodnego kształtowania ceny,
  • do swobodnego przepływu kapitału,
  • do swobodnego przepływu siły roboczej,
  • do swobodnego obrotu walutami i środkami produkcji,
• brak lub tylko minimalna ingerencja rządu w procesy gospodarcze.

Gospodarka rynkowa stwarza warunki by rynek rządził się prawami podaży i popytu. Rynek finansowy kieruje środki rynku (podaż) tam gdzie jest na nie popyt. Uczestnikami rynku finansowego są:

• „Użytkownicy końcowi kapitału” reprezentujący popyt, przedsięwzięcia z różnych sektorów gospodarki kapitału pożyczający kapitał (pozycja short) i inwestorzy finansowi, reprezentujący podaż kapitału (np. gospodarstwa domowe), którzy użyczają kapitał, licząc na premię (pozycja long).
• Pośrednicy finansowi. Pośrednicy finansowi to firmy świadczące usługi związane z utrzymywaniem instrumentów finansowych i dokonywaniem transakcji nimi. Znajduje to odbicie w strukturze bilansu tych instytucji, ponieważ instrumenty finansowe są dominującym składnikiem ich majątku. Pośrednicy to z reguły instytucje finansowe.

Instytucje finansowe występują na rynku finansowym w dwu rolach – jako pośrednicy miedzy „użytkownikami końcowymi" działający na rzecz i ryzyko klienta - brokerzy albo działający na swoje ryzyko i rachunek - dealerzy. Do grupy dealerów zaliczają się „market – makerzy” zapewniający płynność na rynkach finansowych.

Podstawowe instytucje finansowe to banki, fundusze inwestycyjne, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, biura maklerskie.

Firmy ubezpieczeniowe, kreują instrumenty uruchamiane w trybie warunkowym, tzn. w momencie, gdy wystąpi zjawisko opisane w kontrakcie czyli tzw. polisy na wypadek (opcja).

Fundusze inwestycyjne - gromadzą środki indywidualnych podmiotów (gospodarstw domowych), które są potem profesjonalnie inwestowane w różne papiery wartościowe w zamian za środki otrzymują inwestorzy jednostki uczestnictwa.

Fundusze emerytalne gromadzące bieżące wpływy z tytuły składek i inwestujące je na rynkach finansowych by zapewnić finansowanie życia uczestników po zakończeniu aktywności zawodowej.

Domy i biura maklerskie - świadczące również usługi finansowe na rynku kapitałowym, w tym również doradztwa.

Banki to instytucje gromadzące oddawane do ich dyspozycji środki finansowe (depozyty), za które deponujący są wygradzani odsetkami za czas i sumę deponowaną. Na bazie tych środków udzielają kredytów potrzebującym środków finansowych. Kredytobiorcy „nagradzają” za to bank w formie odsetek od pożyczonego kapitału i opłat związanych z procesem kredytowania. Marża banku - (zysk) - jest różnicą między oprocentowaniem depozytów (koszt działalności bankowej) a oprocentowaniem kredytów (przychód banków). Banki spełniają ważną rolę w zapewnieniu cyrkulacji pieniądza i funkcjonowania systemu rozliczeń pieniężnych.

Modelowy podział rynków finansowych

Rynki można klasyfikować według wielorakich kryteriów. Rynek finansowy można podzielić biorąc pod uwagę czas życia instrumentów finansowych. Przy takim kryterium podziału rynek dzieli się na :

• Rynek pieniężny, to rynek, na którym obraca się instrumentami, których czas życia (czas zapadalności) wynosi do 1 roku. Rynek ten służy do obsługi potrzeb krótkoterminowych i bieżących. Rynek wymiany walut jest częścią rynku pieniężnego
• Rynek kapitałowy to rynek instrumentów, których czas życia (czas zapadalności) jest dłuższy od roku albo nieokreślony. Generalnie służy do pozyskiwania środków inwestycyjnych. Zaspakaja potrzeby długoterminowe.

Rynki można również podzielić na rynki regulowane i nieregulowane.

Rynek regulowany jest działającym w sposób stały systemem obrotu instrumentami finansowymi dopuszczonymi obrotu, zorganizowanym w ten sposób, że zapewnia inwestorom powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie przy kojarzeniu ofert nabycia i zbycia instrumentów finansowych oraz jednakowe warunki nabywania i zbywania tych instrumentów. Rynek ten jest zorganizowany i podlega nadzorowi właściwego organu na zasadach określonych w przepisach ustawy, jak również uznany przez państwo członkowskie za spełniający te warunki i wskazany Komisji Europejskiej jako rynek regulowany.

Rynek regulowany obejmuje:

• rynek giełdowy;
• rynek pozagiełdowy;
• towarowy rynek instrumentów finansowych.

Rynek pozagiełdowy nazywany jest często rynkiem OTC (Over the Counter). Transakcje zachodzą na nim jak kupujący zgłosi chęć zakupu sprzedającemu. Często odbywa się to za pomocą środków przekazu elektronicznego. Banki przeprowadzą transakcje finansowe właśnie w ten sposób.

Rynek giełdowy dzieli się na rynek pierwotny i rynek wtórny.

• Rynek pierwotny to rynek giełdowy, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe sprzedawane bezpośrednio przez emitenta celem pozyskania kapitału na rozwój (w tym debiut giełdowy spółki). Środki uzyskane ze sprzedaży instrumentów finansowych wpływają do emitentów
• Rynek wtórny to rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe będące w posiadaniu inwestorów. Środki uzyskane z transakcji na tym rynku nie wpływają do emitentów.

Przypisy

1. ↑ Często do instrumentów finansowych zalicza się również prawa własności oraz gotówkę.

Pieniadz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego

Potrzeba wymiany handlowej

Poniższy przykład pochodzi od Davida Friedmana (Hidden Order: The Economics of Everyday Life).

Wyobraźmy sobie kraj w którym zamieszkują z rodzinami robotnicy produkujący samochody i rolnicy uprawiający zboże. Niech przeciętny robotnik produkuje 6 samochodów rocznie a rolnik potrafi zebrać 90 ton zboża rocznie. Niech w kraju tym żyje 50 robotników i 50 rolników. Produkcja roczna to 300 samochodów i 4500 ton zboża. Niech robotnicy innych krajach produkują 4 samochody rocznie a rolnicy zbierają 50 ton zboża rocznie. Mimo przewagi technologicznej ten, hipotetyczny kraj może czerpać korzyści z handlu. Niech ten hipotetyczny kraj zaczyna się specjalizować i to w przykładowo w produkcji zboża. Czyli 100 robotników rolnych rocznie zbierze 9 000 ton zboża. Konsumpcja zboża na tym samym poziomie co przed specjalizacją czyli 4500 ton. Pozostałe 4500 ton sprzedaje do innych krajów. Ta ilość zboża odpowiada tam pracy 90 robotników (rolnych) albo przeliczając na roczna produkcje robotników robiących samochody – 90 x 4 = 360 samochodów. Czyli bez handlu konsumpcja w naszym kraju wynosiła 4500 ton zboża i 300 samochodów a po wymianie handlowej 4500 ton zboża i 360 samochodów. Korzyść z istnienia handlu jest więc oczywista. Przykład ten służy tylko i wyłącznie wskazaniu korzyści możliwych z wymiany handlowej i jest uproszczeniem, nie wskazującym na inne efekty specjalizacji w produkcji.

Rynek i pieniądz

Ludzie niewątpliwie dążą do ułatwiania sobie życia. Dotyczy to także wymiany dóbr. Sposobem na uproszczenie wymiany handlowej jest zwiększenie jej efektywności. Do tego celu potrzebne jest „miejsce” wymiany i środek porównywania wartości wymienianych dóbr. Tymi rozwiązaniami są rynek i pieniądze. Miejsce przeprowadzani transakcji wymiany to nie tylko lokalizacja to także pewna infrastruktura wspierająca wymianę. Rynek to całokształt transakcji przedmiotem obrotu na danym rynku oraz zespół instytucji je przeprowadzających lub pomagających je przeprowadzać oraz zespół reguł, według których zawierane są transakcje oraz ogół urządzeń i czynności prowadzących do zawierania transakcji. Pieniądze nie są potrzebne człowiekowi na bezludnej wyspie. Robinson Crusoe ich nie potrzebował. Nie są potrzebne jeśli to co zostaje wyprodukowane jest konsumowane wewnątrz gospodarstwa domowego. Pieniądze zaczynają być przydatne jeśli zachodzi potrzeba wymiany wytworzonych dóbr. Innymi słowa jeśli swobodna wymiana dóbr nie jest znana – pieniądz nie jest potrzebny^[1]. W historii pieniądza znaleźć można interesujące rozwiązania dotyczące pieniądza i jego roli jako środka wymiany. Świadczą o tym nazwy. Przykładowa łacińska nazwa pieniądza pecunia wywodzi się od słowa bydło, indyjska rupee pochodzi od sanskryckiego słowa oznaczającego stado. A dzisiejsza nazwa polskiej waluty wskazuje na jej korzenie w szlachetnym kruszcu i stoi w opozycji do dzisiejszego, popularnego pieniądza „plastikowego”. Definicje pieniądza jaką można dziś znaleźć w literaturze to przykładowo:

–Pieniądz to ogólnie przyjęty środek wymiany – wszystko, co będzie akceptowane przez każdego człowieka w wymianie dóbr i usług (Lipsey, 1979)

czy też

–Pieniądz to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się z zobowiązań. Inaczej mówiąc jest to środek wymiany (Begg, Fisher , Dornbush 1966)

Funkcja pieniądza

Pieniądz to nie tylko środek ułatwiający wymianę dóbr; pełni on jeszcze inne użyteczne funkcje:

• funkcja miernika wartości - z funkcją tą spotkać się można przy każdej transakcji kupna /sprzedaży
• środka tezauryzacji - pozwala na gromadzenie bogactwa
• środka cyrkulacji - przemieszcza się miedzy stronami transakcji
• środka płatniczego - co ułatwia relacje dnia codziennego.

Pieniądz ułatwia wymianę ale również umozliwia zaistnienie równowagi miedzy podażą i popytem. Jest on dobrem trudno dostępnym i ma swoja cenę. Ci ,którzy go mają spodziewają się nagrody za użyczanie go tym, którzy go potrzebują. Pieniądz może więc pozwalać na akumulacje (tezauryzacja). Stopa procentowa jest ceną pieniądza. Określa ona jaka część pieniądza jest zapłatą za użyczenie go na jednostkę czasu.

Kreacja pieniądza.

Banki i ich rola.

Historyczna droga pieniądza jako środka wymiany wiąże się od swego początku z bankami i bankierami (osobami obsługującymi funkcjonowanie banku, ale historycznie i ich właścicielami). Rola tych instytucji wiązała się z dostarczeniem zawierającym transakcje środka wyceny towarów i wymiany czyli pieniądza wydawanego im przez bankierów (siedzących na ławkach- stąd banco - bank) pod zastaw czegoś wartościowego, ale z reguły mniej wygodnego w wymianie np. dużej grudy metalu szlachetnego. Funkcja banku komercyjnego dziś jest zbliżona do funkcji banku w historii. Główna różnica polega na tym, że dziś dodatkowo oprócz banków komercyjnych istnieją banki centralne. Banki centralne to instytucje państwowe prowadzące w imieniu państwa nadzór nad pieniądzem funkcjonującym w obszarze kontrolowanym przez państwo. Banki prowadza politykę pieniężną w imieniu państwa. W obiegu znajduje się pewna ilość gotówki. Aby ilość gotówki w obiegu wzrosła państwo składa bankowi centralnemu zobowiązanie. Bank Centralny jest bankiem banków w tym sensie, że może innym bankom komercyjnym udzielić pożyczek pieniężnych - kredytować je. Jest również bankiem emisyjnym i jedynym, który w danym obszarze płatniczym emituje gotówkę. Gotówka i kredyty od banku centralnego są zdeponowane w bankach komercyjnych. Z tych środków banki mogą udzielać kredytów osobom prywatnym i instytucjom. Dla zapewnienia bezpieczeństwa systemu bankowego bank centralny^[2] wprowadza zasadę odprowadzania „rezerwy obowiązkowej” od każdego udzielonego kredytu. Rezerwa obowiązkowa jest jednym z narzędzi kontroli i regulacji rynku w rękach Banku Centralnego.

Mnożnikowa kreacja pieniądza,

Skąd się bierze pieniądz w systemie bankowym zilustruje uproszczony przykład, Bank Komercyjny uzyskał kredyt z banku centralnego – 100 jednostek pieniądza. Przeznaczył je na akcje kredytową i pożyczył klientowi. Dla uproszczenia przyjmijmy, że rezerwa obowiązkowa to 10% pożyczanych kwot. Dla uproszczenia przyjmijmy, ze klient uzyskany kredyt umieścił na depozycie bankowym w tym samym banku. Do banku centralnego bank komercyjny odprowadził 10 jednostek. Czyli jest w posiadaniu 90 jednostek. Teraz może najwyżej pożyczyć 90 jednostek bo z tego co ma musi odprowadzić kolejna rezerwę 9 jednostek od następnego kredytu. Jak widać kwot jakie udziela są coraz mniejsze, ale 100 jednostek rozmnożyło się. W ten sposób system bankowy kreuje pieniądz. Skala potencjalnych procesów mnożnikowych zależy bezpośrednio od:

• Wielkości gotówki wprowadzonej dostępnej dla gospodarki (klientów banków)
• Wielkości środków, jakie Klienci zechcą przechowywać w systemie bankowym (tzw. stopa preferencji gotówkowych)
• Wielkości rezerw obowiązkowych, które będą pomniejszały dostępne dla gospodarki środki z przeznaczeniem na kredyty

Skala procesów mnożnikowych i w konsekwencji podaży pieniądza zależy oczywiście także od popytu na pieniądz (zwłaszcza kredyty) oraz pozostałych narzędzi polityki pieniężnej banku centralnego, które regulują kreację pieniądza w systemie bankowym^[3].

Rola Banku Centralnego w Polsce.

Narodowy Bank Polski - Podstawowym celem NBP jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu jeżeli nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Działalność emisyjna Banku Centralnego jest uwarunkowana wielkością bazy monetarnej.

Składnikami bazy monetarnej są :

• Aktywa zagraniczne Banku Centralnego - są to najbardziej płynne składniki majątku na rynkach zagranicznych.
• Obligacje skarbowe - papiery dłużne rządu. Są emitowane w celu zredukowania deficytu budżetowego. Emisja obligacji ma charakter inflacyjny jeżeli kredytodawcą jest bank centralny (powiększa się baza monetarna). Taką emisję nazywamy emisją fiducjarną - emisja banknotów pod zastaw obligacji.
• Przyjęte do redyskonta weksle.
• Kredyty w rachunku otwartym (kredyty refinansowe) - kredyt pozostawiony do dyspozycji innych banków.

Bank Centralny posiada pewne narzędzia do nadzorowania i prowadzenia polityki pieniężnej. Narzędzia te to:

• Polityka stóp procentowych - Bank Centralny kontroluje swobodne relacje podaży i popytu pieniądza poprzez kształtowanie polityki stóp procentowych. Stopa procentowa w górnej granicy zależy od stopy kredytu lombardowego (ustala ją bank centralny). Im wyższe stopy procentowe tym bardziej atrakcyjne są depozyty a mniej kredyty i odwrotnie.

• Rezerwy obowiązkowe. Rezerwa obowiązkowa określa, jaki odsetek depozytów klientów banków komercyjnych, ma zostać zdeponowany na rachunku w banku centralnym na koniec dnia. Rezerwa obowiązkowa ma zapewnić bankom płynność, tak, aby mogły nieprzerwanie zaspokajać zapotrzebowanie klientów na gotówkę.
• Polityka otwartego rynku – zostanie wyjaśniona poniżej.

Operacje otwartego rynku.

Operacje otwartego rynku są instrumentem oddziaływania banku centralnego na rynek pieniężny. Bank centralny jest upoważniony do zakupu i sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych, przeważnie państwowych. Transakcje dokonywane w ramach operacji otwartego rynku mają wpływ na ilość pieniądza w obiegu. Poprzez sprzedaż instrumentów finansowych bankom, Bank Centralny „ściąga” z rynku gotówkę. Kupując te instrumenty od banków komercyjnych Bank Centralny „dostarcza” tym bankom gotówki. Operacje Repo i Reverse Repo Bank Centralny może połączyć operację zakupu papierów wartościowych z uzgodnieniem warunków ich odkupienia w określonym terminie. Są to operacje warunkowe "reverse repo i repo." W pierwszej bank centralny sprzedaje warunkowo papiery wartościowe do systemu bankowego (absorbuje płynność) - operacja "reverse repo". Natomiast odwrotna jest operacja "repo" i ma miejsce, gdy bank centralny kupuje warunkowo papiery wartościowe od banków komercyjnych (zasila system bankowy w środki). Operacje otwartego rynku mają kluczową rolę w procesie wpływania przez bank centralny na krótkookresową stopę procentową na rynku międzybankowym, ponieważ to stopa repo, zwana również referencyjną, decyduje o koszcie pozyskania pieniądza w Banku Centralnym.

Aby Bank Centralny mógł efektywnie spełniać powierzone mu funkcje musi mu być zagwarantowana duża niezależność. Będzie o tym mowa w dalszych rozdziałach.

Rola banków w systemie finansowym.

Podsumowując to wszystko co było dotychczas powiedziane o bankach i ich roli w systemie finansowym można to ujac w następujących punktach:

• Banki obok innych instytucji finansowych pełnią rolę pośredników finansowych.
• Rola ich to kojarzenie podaży pieniądza z popytem.
• Banki pełnia rolę transformacyjną , dopasowując do potrzeb wielkość kwot kredytów i depozytów, czasowość depozytów i kredytów czyli zarządzanie luką.

Operacje prowadzone przez banki na rzecz systemu pieniężnego i jego klientów można pogrupować następująco:

• deponowanie środków pieniężnych
• udostępnianie zasobów finansowych
• rozliczenia pieniężne (transfer)
• operacje na rynku kapitałowo-pieniężnym
• wymiana walut.

Mimo ważnych i szczególnych ról banków należy pamiętać, że bank komercyjny jest spółką prawa handlowego – czyli instytucją komercyjną nastawioną na generowanie zysku. Podstawowym zaś źródłem dochodu banku jest marża odsetkowa, czyli różnica pomiędzy odsetkami pobieranymi od kredytów a płaconymi od depozytów. Prowadzenie działalności bankowej, tak jak każdej innej działalności komercyjnej wiąże się z ryzykiem. Głównym źródłem ryzyka banku jest ryzyko bilansu. Należy pamiętać, że ponad 90% funduszy jakimi obraca bank to środki obce, a ich wielkość i czas na jaki pozostają w bilansie banku zmienia się bardzo szybko a zmiany mogą być znaczne^[4]. Bezpieczeństwo systemu bankowego jest bardzo istotne dla bezpieczeństwa gospodarki kraju dlatego zajmuje ono szczególne miejsce zarówno w regulacjach prawnych, sprawowaniu funkcji nadzorczych przez Państwo i przez akcjonariuszy i nadzór codzienny operacji. Będzie jeszcze o tym mowa w dalszych rozdziałach.

Przypisy

1. ↑ Wymiana barterowa, czyli wymiana dóbr(usługa) na inne dobra bądź usługi wymaga zapamiętania wielu stosunków wymiany. Na przykład, gdy na rynku wymieniane jest n dóbr to do efektywnego handlu konieczna jest znajomość n(n-1) "cen"; jeśli dodatkowo uwzględnić fakt, że stosunki wymiany mogą zależeć od miejsca wymiany, a niepodzielność niektórych dóbr również wprowadza komplikacje to dochodzimy do wniosku, że handel to niełatwe zajęcie. Nie należy się więc dziwić, że w celu uproszczenia "tabeli kursów" zaczęto kursy określać względem "najpłynniejszych i trwałych dóbr". Na początku zapewne było to bydło i kruszce (złoto, srebro) co sugerują nazwy pieniędzy w niektórych krajach. Znacznie później stało się możliwe określanie kursu względem jednego tylko dobra - pieniądza, który obecnie przyjmuje coraz bardziej abstrakcyjną formę. Oczywiście, ciągle musimy znać kursy pieniędzy w różnych krajach, ale i tu obserwuje tendencję do upraszczania (w handlu międzynarodowym w praktyce używa się tylko kilku walut; wprowadzanie euro, itp).
2. ↑ W zasadzie bank centralny tylko ustala wysokość (stopę) rezerwy obowiązkowej - jej obowiązek ustala ustawodawca.
3. ↑ W rzeczywistości zjawisko to współcześnie jest bardziej skomplikowane wskutek istnienia obrotu bezgotówkowego. Państwo, poprzez bank centralny (rezerwy obowiązkowe) musi kontrolować by działające na jego terenie banki nie wykreowały zbyt dużo pieniądza. Nadzór ten tłumaczy między innymi gotowość niektórych banków do płacenia wysokich odsetek czy opłacania kosztownych reklam lokat
4. ↑ A nawet dramatyczne w swoich skutkach: rzadko, który współczesny bank przetrwa bez pomocy (np. państwa) paniczne wycofywanie umieszczonych w nim lokat. Tworzenie różnego rodzaju rozwiązań w postaci bankowych funduszy gwarancyjnych ma na celu uniknięcie takich sytuacji.

Rynek pieniężny; instrumenty i operacje

Rynek pieniężny, definicja, instrumenty, uczestnicy.

Rynek pieniężny – rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe opiewające na wierzytelności pieniężne o krótkich terminach płatności (do 1 roku).

Instrumentami tego rynku są instrumenty dłużne o stałym lub ( najczęściej) zmiennym oprocentowaniu.

Instrumenty rynku pieniężnego charakteryzuje krótki termin zapadalności ( mniej niż jeden rok, przy czym na rynku spotkać można wiele instrumentów o zapadalności krótszej niż 90 dni. ). Są to instrumenty o niskim ryzyku inwestycyjnym albowiem emitentami ich są zazwyczaj instytucje o dobrym standingu kredytowym. Szybkość obrotu instrumentami rynku pieniężnego i brak zabezpieczeń materialnych zobowiązań pieniężnych na tym rynku stawia wymóg dobrego standingu finansowego jako warunek konieczny. Obrót instrumentami rynku pieniężnego charakteryzuje wysoka płynność i a instrumenty charakteryzuje zdolność do szybkiej zamiany na gotówkę. Stąd bierze się nazwa nadawana temu rynkowi przez jego uczestników.

Podstawowymi instrumentami rynku pieniężnego w Polsce s. lokaty międzybankowe, bony skarbowe, bony pieniężne NBP, transakcje repo, sell-buy-back i buy-sell-back, swapy walutowe, krótkoterminowe instrumenty dłużne emitentów niepublicznych i bankowe instrumenty dłużne (certyfikaty depozytowe).

Rynek instrumentów krótkoterminowych jest zawsze potrzebny albowiem czasowe wymagania posiadających nadmiar pieniądza i potrzebujących są bardzo często rożne i nie są z sobą zsynchronizowane. Wielu z posiadających czy też potrzebujących występuje w obu rolach jednocześnie.

Instytucjami aktywnymi na tym rynku są Skarb Państwa (w Polsce reprezentowany przez Ministerstwo Finansów), Bank Centralny, banki komercyjne , firmy ubezpieczeniowe, instytucjonalni inwestorzy inwestujący oszczędności inwestorów indywidualnych ( gospodarstw domowych)- fundusze inwestycyjne i emerytalne oraz firmy finansowe i komercyjne. Firmy a szczególnie duże firmy nie finansowe obecne na tym rynku wykorzystują ten rynek w celu regulowania swej płynności finansowej.

Gospodarstwa domowe – których oszczędności zdeponowane w na rachunkach bankowych wraz ze środkami przedsiębiorstw, pozwalają bankom na udzielanie kredytów stanowią ważny element w funkcjonowaniu rynku pieniężnego mimo, że rynek pieniężny unkcjonuje wręcz niewidocznie dla przeciętnego inwestora indywidualnego. To rynek instytucji finansowych na którym transakcje dotyczą dużych kwot. Indywidualny inwestor spotkać może rynek pieniężny jeśli inwestuje on w jednostki funduszu rynku pieniężnego. Fundusze rynku pieniężnego są aktywne na tym rynku , lokując w jego instrumenty środki zgromadzone w tych funduszach przez indywidualnych inwestorów. Fundusze rynku pieniężnego to najbezpieczniejsze z funduszy uznawane są przez inwestorów za bezpieczne miejsce gdzie można zainwestować czasowo swe oszczędności, szczególnie w okresach burz na rynku kapitałowym.

Rynek pieniężny istnieje praktycznie w każdym kraju zaspakajać potrzeby lokalnych firm w stosunku do gotówki. Oprócz rynków lokalnych istnieją rynki pieniężne instytucji ponadpaństwowych ( przykładowo rynek Euro) i globalne rynki pieniężne.

Instrumenty rynków pieniężnych jak już wspomniano są instrumentami dłużnymi wiążą prawo własności środków pieniężnych jednej strony kontraktu ze zobowiązaniem kredytowym drugiej strony.

Rynek pieniężny nie posiada specyficznej, fizycznej lokalizacji. Instrumenty tego rynku są obracane na zasadach OTC ( Over The Counter) czyli za pomocą sieci połączeń cyfrowych instytucji finansowych . Kontrakty zmieniają swych właścicieli na zasadzie umowy dwustronnej między przedstawicielami instytucji finansowych. Osoby reprezentujące duże instytucje finansowe z reguły specjalizują się w specyficznych instrumentach.

Idea instrumentu dłużnego.

Jeśli inwestor zamierza zainwestować posiadane pieniądze w jakiś instrument finansowy dokonuje on zamiany posiadanej dziś pewnej sumy pieniędzy ( która mógłby przeznaczyć na konsumpcję) na ogólnie mówiąc niepewną sumę pieniędzy w przyszłości. Za taka inwestycje , czyli poświecenie konsumpcji i ryzyko związane z oddaniem komuś pieniędzy i za czas tego użyczenia gotówki inwestor oczekuje kompensaty.

W przypadku depozytu są to odsetki jakie zapłaci deponentowi bank.

Czyli należy się spodziewać ,że pożyczana kwota powinna być każdego dnia większa bo różnica miedzy końcową jej wartością a początkową ( pożyczana kwota) jest nagrodą – kompensatą dla inwestora. Albo kwota końcowa jest równa początkowej ale inwestorowi sa wypłacane okresowo kompensaty.

Te zasady legły u podstaw instrumentów dłużnych stałego dochodu, które można podzielić na

• Dyskontowe
• Odsetkowe

Dyskonto. Jeśli zgodzimy się z ideą konieczności stałego wzrostu wartości dla pożyczającego , pożyczonej kwoty to jej zachowanie czasie Bedze można opisać poniższym równaniem.

\(FV_n=PV(1+r)^n\,\)

gdzie :

PV - wartość początkowa na koniec okresu zerowego r – stopa procentowa dla jednego okresu n – liczba okresów FVn – wartość przyszła na koniec n – tego okresu

To równanie znane jako wartość pieniądza w czasie reguluje zasadę instrumentu dyskontowego. Przypadku instrumentu dyskontowego wiemy jaką kwotę uzyskamy na koniec „życia” tego instrumentu. Aby wiec , aby odpowiedzieć sobie na pytanie ile jest dla nas wart ten instrument dziś , musimy policzyć jego dzisiejsza dla nas wartość dla stopy kompensującej nasze ryzyko inwestycji.

Wartość dzisiejsza, bieżąca to

\(PV =FV_n/(1+r)^n\,\)

Jak widać wartość dzisiejsza jest mniejsza od przyszłej.

W ten sposób wyceniane są instrumenty dyskontowe. Cena nominalna instrumentu to cena końcowa. Więc instrumenty dyskontowe są handlowane na rynku po cenach niższych od nominalnej. Różnica ceny kupna i ceny nominalnej są dochodem inwestora.

Przykłady.

Na rynku można kupić roczny instrument dłużny, dyskontem o wartości końcowej 10000PLN. Jak ustalić max cenę zakupu aby osiągnąć rentowność 8%? Odpowiedź; PV= 10000/(1+0,08)1= 9 259 PLN

Firma zamierza ulokować pewną kwotę wolnych środków pieniężnych na okres 9 miesięcy ( tj. 270 dni ). Bank oferuje odsetki w wysokości 6 % rocznie. Występuje także możliwość nabycia pieniężnego bonu komercyjnego 9 – miesięcznego z dyskontem 6 % tj. według ceny 94,00 zł za każde 100,00 zł nominalnej wartości. AK forma inwestycji jest lepsza? Odp. Dla bonu d=6x100/(100-6) X 365/270 =8,62%

W tym miejscu skorzystano z zalezności pozwalającej wyliczyc wartośći przy codziennynej kapitalizacji odsetek. Przydatne jest przeczytanie np. odpowiedniego rozdziału "Analizy instrumentów rynków finansowych" tych samych autorów.

BANKI NA RYNKU PIENIĘŻNYM

Międzybankowy rynek pieniężny jest miejscem spotkania popytu i podaży banków na pieniądz. Banki posiadające nadwyżki środków są gotowe je odsprzedać czyli udzielić pożyczek innym bankom za określoną cenę. Cena ta jest kursem sprzedaży (stopą procentową). Banki mające niedobór środków są gotowe kupić je czyli przyjąć w depozyt od innych banków też po określonej cenie. Cena ta to kurs kupna. Różnica między kursem kupna i sprzedaży jest marżą stanowiącą potencjalny dochód dla banków.

Banki na rynku pieniężnym pożyczają pieniądze aby udzielać kredytów lub spełniać ( utrzymywać) wymogi kapitałowe. Banki występują również w roli pośredników i służą innym uczestnikom rynku np. obsługując spłaty kredytu dla emitentów instrumentów rynku pieniężnego, lub oferując innym instytucjom instrumenty jako broker bądź jako dealer co ma miejsce szczególnie w przypadku Skarbowych Papierów Wartościowych.

W transakcjach międzybankowych najczęstszym instrumentem są depozyty bankowe. Są one podstawowym instrumentem zarządzania płynnością w bankach. Banki pożyczają sobie wzajemnie płynne rezerwy (środki pieniężne, które posiadają na rachunkach bieżących w NBP). Depozyty nie są zabezpieczone innymi aktywami lub zabezpieczeniem udzielonym przez stronę trzecią, dlatego banki mają ustalone limity operacji z innymi bankami na tym rynku. Transakcje zawierane są pomiędzy bankami mającymi rachunki bieżące w NBP. Minimalna wielkość transakcji to 1 milion PLN. Depozyty banki ustalają na określone terminy zapadalności . Terminy zapadalności depozytów to:

• Depozyty jednodniowe (O/N,( na jedna noc), T/N (od jutra na jeden dzień) S/N (od teraz na jeden dzień.).
• Depozyty terminowe (S/W ( od teraz na tydzień), 2W ( dwa tygodnie), 1M ( jeden miesiąc), 2M, 3M, 4M, 5M, 6M, 9M, 12M).

Ponadto transakcje mogą być zawierane :

• na tzw. terminy „łamane” (niestandardowe),
• na okresy powyżej 12miesięcy (w praktyce nie dłuższe niż 24M).

Oprocentowanie lokat bankowych ma istotny wpływ na ustalenie oprocentowania innych instrumentów rynku finansowego. Jest stawka bazowa dla ustalenia stóp kredytów zmienno procentowych. Banki więc ustalają po jakim kursie są skłonne udzielić kredytu ( przyjąć depozyt). Rynki międzybankowe ogłaszają te informacje

Przykładowe najbardziej znane kursy to kursy rynku Londyńskiego:

• LIBOR - (London Interbank Offered Rate) - średnia arytmetyczna, po której banki gotowe są sprzedawać swoje nadwyżki na rynku londyńskim,
• LIBID - (London Interbank Bid Rate) - średnia arytmetyczna, po której banki są skłonne płacić na rynku londyńskim za pozyskiwany depozyt,.

Polski rynek bankowy charakteryzuje wskaźnik WIBOR I WIBID- czyli Warsaw Inter Bank Offered Rate i Warsaw Inter Bank Bid Rate).

Wskaźniki te są ustalane w drodze tzw. fixingu, przeprowadzanego przez Stowarzyszenie Dealerów Bankowych „Forex Polska” w każdy dzień roboczy o godz. 11.00 czasu warszawskiego. Stopy WIBOR i WIBID są średnimi arytmetycznymi z kwotowań stawek offer (lub bid) z określonej liczby największych banków działających na rynku depozytów międzybankowych, kalkulowanymi po odrzuceniu 4 (w przypadku 8 lub więcej kwotowań) lub 2 skrajnych kwotowań. Stopy procentowe WIBID i WIBOR nie są cenami transakcyjnymi pieniądza na rynku depozytów międzybankowych; mają one jedynie charakter informacyjny.

Instrumenty rynku pieniężnego, w tym, Papiery komercyjne, obligacje - definicje i opis rynku???

BONY SKARBOWE

Bony skarbowe, są dłużnymi papierami wartościowymi Skarbu Państwa, którymi obraca się na rynku pieniężnym. Celem ich emitowania jest pokrycie bieżących potrzeb budżetowych oraz zarządzanie płynnością rynku finansowego. Są instrumentem dyskontowym. Nabywcom bony skarbowe pozwalają na bezpieczne i dość korzystne lokowanie nadwyżek finansowych. Bon skarbowy uważany jest za instrument wolny od ryzyka albo bardziej prawidłowo instrument o najniższym ryzyku. Ryzyka innych instrumentów odnoszą się do ryzyka bonów skarbowych. W Polsce bony mają postać zdematerializowaną. W Narodowym Banku Polskim prowadzony jest Centralny Rejestr Bonów Skarbowych, w którym dokonuje się zapisu stanu posiadania tych papierów. W Polsce podobnie jak za granicą bony nie są notowane na giełdzie. Rynkiem wtórnym na którym dokonuje się obrót tymi papierami wartościowy jest rynek pozagiełdowy OTC. Charakterystyka bonów skarbowych. Bony skarbowe w Polsce Emitowane są przez Skarb Państwa, reprezentowany przez Ministra Finansów. Agentem emisji jest Narodowy Bank Polski. Wartość nominalna 1 bonu = 10.000 PLN. Terminy wykupu – od 1 do 52 tygodni (liczony od dnia poprzedzającego dzień zapłaty za bony przez uczestnika przetargu); data rozliczenia przetargu = D+2 (lub D+1 – dla przetargu uzupełniającego); data rozliczenia wykupu = data wykupu. W obrocie na rynku pieniężnym dominują bony wyemitowane na 52 tygodnie ( 52T). Istnieje rynek pierwotny i wtórny bonów skarbowych. Na rynku pierwotnym bony skarbowe mogą być nabywane jedynie przez uczestników przetargu w imieniu własnym i na rachunek własny (uczestnikami przetargu mogą być jedynie Dealerzy Skarbowych Papierów Wartościowych – czyli starannie wyselekcjonowane banki, Bank Gospodarstwa Krajowego oraz Bankowy Fundusz Gwarancyjny). Na rynku wtórnym nie ma ograniczeń jeśli chodzi o nabywców. Bony skarbowe są atrakcyjnym instrumentem rynku pieniężnego. Nabywają je raczej duzi inwestorzy. Nie jest to papier wartościowy dla przeciętnego oszczędzającego.

Sposób sprzedaży na rynku pierwotnym.

Bony skarbowe sprzedaje się z dyskontem, w drodze przetargu organizowanego przez NBP pierwszego dnia tygodnia. Wartość minimalna zlecenia zakupu uczestnika przetargu to 100.000 PLN w cenie nominalnej (czyli na 10 bonów skarbowych). Cena jest podawana jest przez kupującego z dokładnością do 1 grosza za 1 bon skarbowy (czyli za 10.000 PLN). Bony skarbowe i obrót nimi są zdematerializowane. Odcinki zbiorcze bonów skarbowych przechowuje Departament Operacji Krajowych NBP, rejestracja obrotu i zmian stanu posiadania bonów skarbowych odbywa się na rachunkach bonów skarbowych i kontach depozytowych bonów skarbowych w Rejestrze Papierów Wartościowych (prowadzonym przez Departament Operacji Krajowych NBP).

Bony pieniężne Narodowego Banku Polskiego

Bony pieniężne NBP są to dyskontowe instrumenty rynku pieniężnego emitowane są przez Narodowy Bank Polski. Rozliczenia transakcji i odpowiedzialny za ich emisje jest Departament Operacji Krajowych NBP. Bony pieniężne to instrumenty o dużym nominale. Wartość nominalna 1 bonu = 10.000 PLN. Terminy wykupu – 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 14, 28, 91, 182, 273 i 364 dni (liczonych od obowiązującego terminu zapłaty za bony); data rozliczenia przetargu = D; data rozliczenia wykupu = data wykupu. Na rynku dominują bony emitowane na 14 dni . Bony pieniężne NBP to podstawowy instrument operacji otwartego rynku, prowadzonego przez Bank Centralny. Ich emisja „zściaga” nadmiar gotówki z systemu bankowego , ich skup przez Bank Centralny daje bankom gotówkę. Uczestnikami transakcji na rynku pierwotnym jedynie banki będące dealerami rynku pieniężnego (na mocy umowy z NBP) oraz przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Na rynku wtórnym , bony pieniężne mogą być nabywane jedynie przez w/w podmioty oraz pozostałe banki.

Rynek pierwotny , zasady przetargów.

Na rynku pierwotnym bon jest kwotowany z dyskontem . Zainteresowani nabyciem bonów pieniężnych uczestnicy rynku pierwotnego , w drodze przetargu podaja ceny nabycia bonów ( odnośnie do wartości nominalnej); bony pieniężne na przetargach mogą nabywać jedynie podmioty uprawnione wyłącznie w imieniu własnym; łączna wartość nominalna ofert z daną ceną przetargową dla każdego rodzaju bonów nie może być mniejsza niż 1.000.000 PLN.

Obrót bonami pieniężnymi NBP jest zdematerializowany; odcinki zbiorcze bonów pieniężnych przechowuje DOK NBP; rejestracja obrotu i zmian stanu posiadania bonów skarbowych odbywa się na rachunkach bonów i kontach depozytowych bonów w RPW.

KRÓTKOTERMINOWE PAPIERY DŁUZNE ( commercial papers)

Krótkoterminowe papiery dłużne są szczególna formą zobowiązania dłużnego. Emitent papierów zaciąga dług u inwestorów kupujących te papiery . Emitent w określonym czasie odkupuje te papiery za cenę nominalną. Możliwość emisji takich papierów stwarza marża banków czyli różnica oprocentowania depozytów i kredytów. Emitenci papierów na rynku pieniężnym liczą ,że oprocentowanie tak zaciągniętego kredytu będzie niższe w porównaniu do kredytu bankowego a inwestorzy chcą uzyskać wyższe oprocentowanie ich pieniędzy w porównaniu do oferty lokat bankowych. Emisja papierów krótkoterminowych jest formą kredytowania , szczególnie działalności bieżącej firmy. Jak zauważa Jolanta Onoszko-„ Rynek Krótkoterminowych Papierów Dłużnych przedsiębiorstw w Polsce i krajach rozwiniętych” – NBP= 2004r rynek papierów krótkoterminowych to przejaw sekuratyzacja tradycyjnych stosunków kredytowych czyli nadawania im formy papieru wartościowego. Takie rozwiązanie przynosi wiele korzyści zarówno dla emitenta, jak i dla nabywcy papieru dłużnego. W odróżnieniu od kredytu bankowego pożyczkodawca - inwestor, który kupił papiery komercyjne może „ odzyskać” cześć lub całość pożyczonej emitentowi kwoty poprzez sprzedaż tych papierów na rynku wtórnym. Ta elastyczność podnosi atrakcyjność tego instrumentu i rozszerza krąg kredytodawców poza sferę banków komercyjnych. Każdy inwestor nabywający taki papier staje się kredytodawcom. Rynek tych instrumentów istnieje w Polsce od 1992 roku. Jest wiele nazw tego instrumentu na polskim rynku . Powodem tego jest różna podstawy prawne relacji kredytującego i kredytowanego . Punktem wyjścia są w tych przypadkach albo kodeks cywilny albo prawo wekslowe. Tak więc różnorodność „ prawna „ tych instrumentów przeniosła się na różnorodność nazw. Konsekwencje tego stanu są znacznie głębsze i wiążą się z ryzykiem inwestycyjnym. Oceniając ryzyko inwestycji, oceniać należy nie tylko ryzyko kredytowe emitenta ale bardziej skomplikowane zależności praw zwianych z instrumentem. W formie mechanizmu inwestycyjnego są to instrumenty dyskontowe rynku pieniężnego. Wielkość dyskonta uzależniona jest od rentowności papieru wartościowego, która stanowi stopę zwrotu dla inwestora. Podstawą do jej określenia jest zazwyczaj rentowność bonów skarbowych o podobnym terminie zapadalności lub wielkość WIBOR-u dla danego okresu. Zazwyczaj stope dyskontową papieru powiększa się o premię za ryzyko dla inwestorów. Na zmniejszenie kosztów obsługi długi może wpłynąć rating przyznany przez agencję ratingową, która zajmuję się oceną zdolności kredytowej emitenta. Rating w tym przypadku przyznawany jest w perspektywie krótkoterminowej.

\(P =FV/(1+Y x DTM/360)\,\) gdzie: P – cena emisyjna FV – wartość nominalna Y – rentowność DTM – ilość dni do wykupu,

Rynek wymiany walut

Rynek FX- wymiany walut

Rynki finansowe to miejsce, gdzie pieniądz transferowany jest do tych co go potrzebują od tych, którzy w danym momencie czasu dysponują jego nadwyżką. Handel to najstarsza ludzka aktywność. Polega ona na wymianie dóbr. Środkiem tej wymiany jest pieniądz. Pieniądz jest miara wartości dobra. Handel ma charakter globalny. Pieniądz, nad wartością którego czuwa Państwo (lub ich związek)ma charakter lokalny. To niedopasowanie usuwa rynek wymiany walut.

Obsługa wymiany walut to jedna z najdawniejszych funkcji pośredników rynku finansowego, którzy od wieków swiadczyli te usługi na rzecz kupców. W miastach włoskich usługi te świadczono na rozłozonych na rynku ławkach( banco) i stad wywodzi sie nazwa tej instytucji - bank. To , ze był to interes bardzo ryzykowny świadczy inne popularne dzis słowo. Jeśli bowiem któryś z posredników trudniacych sie wymianą walut " wypadał" z rynku na znak swego niepowodzenia zwyczajowo ławke( banco) łamał ( rumpere,rupture) - i w ten sposób ogłaszał jako bankrupt swoje bankructwo.

Rynek na którym przedmiotem wymiany są waluty to rynek wymiany walut. Cena jednej waluty jest określana w jednostkach innej waluty. Kurs wymiany walut ( kurs walutowy) to cena waluty jednego kraju wyrażona w jednostkach waluty innego kraju. Waluty , czasem zwane dewizami to płynne zagraniczne należności pieniężne, często depozyty zagraniczne , także czeki i weksle. Kursy wymiany ustalane są przez rynek i charakteryzują się dość znaczna zmiennością . Każda transakcja wymiany wiąże się z ryzykiem zmienności kursu wymiany. Globalna wymiana dóbr- handel globalny spowodował ,że rynek wymiany waut jest najwiekszym rynkiem finansowym , biorąc pod uwagę wolumen transakcji. Przykładowo dzienny wolumen transakcji w prztykładowym dniu (kwiecień 2007 Dane- Bank for International Settlement BIS) to 3,2 biliony USD. Aby sobie lepiej uzmysłowić wielkość to 3 wyprzedza 12 cyfr. Od tego czasu wolumen dziennego obrotu rynku wymiany walut ( forex) wzrósł.

Taka wielkość obrotu jest dziesiekrotnie wieksza od dziennego, globalnego obrotu na rynku akcji. To dla porównania tak jakby każdy mieszkaniec Ziemi ( od niemowlaka do najstarszego starca) wymieniał dziennie 500USD. Rynek wymiany walut zwany a ang. Foreign Exchange ( Forex) to rynek OTC ( over the counter), czyli zdecentralizowany rynek niewystandaryzowanych transakcji, gdzie transakcja odbywa sie przy kontakcie strony kupującej ze sprzedajacej w dowolnym miejscu. Rynek ten nie posiada jakiejś szcególnej lokalizacji( w przeciwieństwie do rynku giełdowego) ale mozna mówic o pewnych centrach rynku forex na świecie. Rynek tansakcji forex charakteryzuje:

• bardzo wysoka płynność( na głównych walutach)
• praktyczny brak przerw w jego funkcjonowaniu.Pracuje bez przerw z wyjatkiem weekendu, rynek startuje o godz20.15 (GMT) w niedziele i kończy swe operacjew piatek o 22.00.

• bardzo niska marza transakcyjna
• olbrzymia ilość czynników wpływajacych na zmianę kursu walutowego.
• Wysokie ryzyko kursowe.

Głównymi walutami świata są:dolar amerykański- USD- ponad 43% udziału w obrotach na rynku, Euro - EUR- ponad 17% udziału w obrotach,Jen japoński JPY- ponad 8% udziału, funt brytyjski GBP-7% i frank szwajcarski-CHF-3,5%.

Waluta polska na rynku finansowym oznaczana jest skrótem - PLN.

Na rynku tym najbardziej aktywnymi uczestnikami sa banki, które zajmują sie transakcjami spekulacyjnymi i zabezpieczającymi dla swych klientów i banki centralne, prowadzace swe działanie celem ustalania kursu waluty narodowej i zarzadzania rezerwami walutowymi. Najbardziej zanaczacym uczestnikiem tego rynku jest Deutsche Bank- ktory dokonuje 21% transakcji na tym rynku.Drugim jest szwajcarski bank USB z ponad 15% udziałem w rynku.

Płynność na rynku Forex.

Płynność rynku największa jest w godzinach pracy Londynu.Największa płynność miedzy12.00 – 16.00 LDN (London i NY pracują). Płynność zależna jest od lokalnych rynków (np. Waluty skandynawskie Scandis są niepłynne w godzinach pracy Azji, podobnie waluty azjatyckie niepłynne są w czasie pracy NY). Zmniejszenie płynności redukuje rozmiar transakcji i zwiększa spread. Główne wymian głównych walut jak np. EUR/USD sa płynne cała dobę. Wielkość transakcji jaka da się przeprowadzić zależy od pary walut i pory dnia $100ml USD dla EUR/USD nie jest dużą kwotą, ale dla USD/NOK to jest duża kwota. ===kursy walut === Kursy wymiany walut sa zależne od szeregu czynników.Waznymi czynnikami fundamentalnymizmiany kursów jest poziom stóp procentowych. Wyższe stopy przyciągają kapitał zagraniczny. Wyższe stopy procentowe to szansa na wyższy zysk z transakcji depozytu w danej walucie. Inwestorzy często pożyczają w walucie niżej oprocentowanej i inwestują w waluty o wysokim oprocentowaniu. Takie transakcje sa zwane ''Carry trade'' . Innymi czynnikami są : sytuacja gospodarcza danego kraju, rachunek obrotów bieżących, wzrost gospodarczy, pogorszenie gospodarcze,inflacja, bezrobocie. Na zmiane kursu maja takze wpływa inne czynniki takie jak: Analiza techniczna, trend na rynku. Każdy może widzieć rynek inaczej i kierować się innymi jego aspektami. Rynek często zachowuje się tak jakby ignorował w/w czynniki. Koniecznym jest by potrafić się znaleźć na rynku w każdych warunkach. Każdy uczestnik rynku kieruje się swoimi opiniami – jedni patrzą na dane podstawowe( analiza fundamentalna) inni kierują się analiza techniczną a większość własną mieszanka tych metod. Na rynku nie ma sposobu na rację, należy zachować pokorę. Kwotowanie Dla okreslenia kursu wymiany przyjeto nastepujace zasady: ''Kwotowanie proste'' - czyli stała ilość obcej waluty zrównana z walutą lokalną. Przykładowo: 100USD = 277 PLN ''Kwotowanie odwrotne'' - czyli stała ilość pieniadza lokalnego zrównana z waluta obcą. Przykład: 100PLN = 36,10 USD Na globalnym rynku Forex przyjety został tzw." Dolar standard"- czyli zmienna ilośc lokalnego pieniądza za 1 USD. w ten sposób okresla sie kursy i podaje kwotowania. Wyjatek stanowi funt brytyjski, który jak wczesniejszy od standardu dolarowego też zajmuje znaczące położenie i waluty też sa względem niego kwotowane( nawet US dolar). Na rynku forex kazda waluta posiada dwie ceny. Te ceny to cena kupna i cena sprzedazy . Sa one inne . Róznica miedzy ceną kupna o a sprzedaży nazywa sie " spread". Banki zawsze kupują USD za inna walutę po niższej cenie ( cena kupna) a sprzedaja po cenie wyższej (cena sprzedaży). Bank zawsze przeprowadzi transakcje w najbardziej korzystny dla siebie sposób. Przykładowo: USD/PLN= 2,7687/ 2,7722- czyli kupno/sprzedaż Jesli sprzedajemy 10 000 USD- dostajemy 27 687 PLN a jesli kupujemy 10 000USD- płacimy 27 772 PLN. [[Image:fx5.jpg|thumb|400px|Kurs wymiany spot Euro- USD w czasie ]] Jeśli ustala sie kurs wymiany walut mniej popularnych to okreąśla sie dla nich tzw. kursy" cross". Nazwa pochodzi ze sposobu liczenia. Jeśli oblicza sie kurs waluty A względem waluty B, to wyznaczanie kursu nastepuje poprzez wycenę względem dolara. Walta A jest sprezdawana za USD a nastepnie za uzyskana kwote w USD kupuje sie walutę B. np.JPY/PLN Przykład – firma Toshiba sprzedała w Polsce komputery za złotówki. Jak zakwotuje bank japoński kupno złotówek za jeny? - bank kupi USD za PLN-2,776 bank kupi USD za JPY- 90,32 ( notowanie bankowe NBP z momentu wyliczania przykładu) Kurs= 2,776/90,32 = 0.03078 Dla porównania kurs bankowy NBP PLN/JPY z godziny danych= 0,0308 / 0,0309) Gdy kursy wymiany ustalane w sposób powyższy i wymiana dokonywana jest natychmiastowo to taki kurs ( i transakcja) jest nazywana '' spot''. ===Kurs wymiany transakcji ''spot'' a kurs transakcji terminowej-''forward'',ryzyko kursowe=== Banki działające na rynku wymiany walut kupują i sprzedają waluty swoim klientom. Ich stan "posiadania" walut zmienia sie bardzo szybko. Ich całkowita ekspozycja na rynku forex jest inna niż wynikajaca z bilansu przeprowadzenia transakcji kupna i sprzedaży walut dla klientów. Głównym tego powodem jest ryzyko kursowe. Jak juz było wspomniane, kurs waluty ulega szybkim wahaniom i moze to miec wielki wpływ na rentowność przeprowadzanych operacji dla banku. Banki raczej stosuja transakcje ''swap'' ( zakup natychmiastowy/ sprzedaz terminowa) aby pozyskac potrzebna walutę. Taka transakcja obniza ryzyko kursowe. Przykład: Bank rozliczajacy sie w USD potrzebje polskie złotówki. Zamiast prosto kupić je w transakcji natychmiastowej ''spot'' bank jednocześnie spfrzea je terminowo. Będzie miał w bilansie kredyt w złotówkach ale zero w pozycji wymiany. Jesli pozycja długa ( Ma) ''Long'' jest równa pozycji krótkiej Short ( winien) w przypadku waluty to w tej sytuacji używa sie terminu ''square''- czyli nie ma ryzyka wymiany. Ze wzgledu na wahania kursowe, które występują ciągle na rynku wymiany walutowej, Dealing Room-czyli bankowy zespół dokonywujacy transakcji wymiany walut, musi bez przerwy monitorować swoja ekspozycje na ryzyko kursowei obserwować swoja całkowita pozycje w transakcjach natychmiastowych spot i pozycjach terminowych. Transakcje terminowe ''forward''. klienci banków , tak jak i one same prowadząc działalnośc gospodarcza maja czesto potrzebe ustalenia kursu wymiany nie tylko na " dzis " ale tez w przyszłości. Przykładowo firma mająca swą filię w innym kraju spodziewa sie transferu wyniku finansowego wypracowanego w filli do centrali. Wynik finansowy ( wielkość transakcji ) jest znany ale nie wiadomo po jakim kursie bank dokona wymiany walut na walutę w jakiej firma prowadzi ksiegowość i rozliczenia finansowe.Znajomość kursu w wybranym momencie w przyszłości jest istotne dla działania firmy wiec banki powinne umieć je określać. [[Image:fx3.jpg|thumb|300px|Mozliwości lokowaniaw dwu walutach]] Nazwa transakcja terminowa forward stosuje dla wymiany walut w określonym momencie czasu w przyszłości po określonym wcześniej(dziś) kursie. kontrakt forward jest to zabezpieczenie dostawy waluty w przyszłości, na określonych warunkach. Stosuje się w celu zabezpieczenia przed ryzykiem zmiany kursu. Wyliczenie kursu wymiany terminowej ''forward''. Do wyliczania terminowych kursów wymiany należy wziąć pod uwagę stopy procentowe obowiazujace w strefach walut wymienianych. Rysunek obok ilustruje przykład . Założmy ze wymieniane waluty to Euro i USD. Posiadajac jedna z nich np. USD ( pkt A)mozemy ulokować ja na depozyt terminowy o oprocentowaniu z rynku dolaroqwego.Po okreslonym czasie bedziemy dysponowac kwota podstawowa powiekszona o wypracowany procent.( punk. B) Mozemy alternatywnie wymienić USD na Euro ( punkt C) i otrzymaną kwotę ulokować na depozycie terminowym w strefie Euro . Niech okres depozytu i terminu transakcji forward to rok. Po tym czasie w strefie euro bedziemy dysponować uzyskana w punkcie D kwotą powiekszoną o zarobiony procent (punkt D). Wynik lokowania w obu walutach powinien być sobie równoważny wiec kwota z punktu B odpowiada wartości kwoty z punktu D . Porównając ilości jednostek waluty w pktB i w punkcie d pozwala na wyliczenie kursu wymiany w okreslonym terminie. Tak wyliczany kurs wymiany jest kursem terminowym - forward. Przykład: Niech 1 USD w transakcji spot wymieniany jest na 1,842 CHF( franka szwajcarskiego). Roczna Stopa procentowa w dolarach = 7.125% Ropczna stopa procentowa w CHF= 4,625% Klient potrzebuje dokonac wymiany tych walut za 94 dni. Transakcja opiewa na kwote 1000000 USD A więc licząc w USD i lokując w tej walucie po 94 dniach klient bedzie dysponował kwota równa 1000 000 USD + 18 604,17USD( odsetki za 94 dni)+ 1018604,17 USD Liczac we frankach: Powymianie otrzyma 1841000 CHF + 223232,63 CHF ( odsetki za 94 dni)=1 863 232,60CHF Z podzielenia kwoty we frankach przez kwote w dolarach uzyskujemy kurs terminowy wymiany za 94 dni = 1,8292 franka za dolara. ===Kursy wymiany a handel międzynarodowy=== Znając kurs wymiany między walutami dwu krajów, możemy ocenić ceny eksportowe produktów jednego kraju w cenach w walucie drugiego kraju. Kursy wymiany walutowej wpływają na decyzje o wydatkach konsumpcyjnych gdyż pozwalają nam na porównanie cen w różnych krajach na wspólnej płaszczyźnie .Przykład : W Internecie znajdujemy kurtkę, która bardzo nam się podoba. Kosztuje 50 USD. Cena w PLN za kurtkę , przy kursie PLN 2,77 za dolara wynosi (50x 2,77)= 138,50 PLN. Jeśli cena takiej kurtki w lokalnych sklepach jest wyższa od 140 PLN wolimy ją kupić za granicą niż w kraju. ( Dla uproszczenia koszty transportu kurtki do kraju wynoszą 0 PLN). Jeśli natomiast cena takich kurtek w naszym kraju jest niższa niż wynikająca z przeliczenia cena 138,5 PLN. Zastanawiamy się nad możliwością eksportowania tych kurtek do kraju , w którym kosztują 50 USD , by zarobić na tej różnicy. Taki sposób myślenia dotyczy wszystkich towarów. A więc kurs walutowy ma wielki wpływ na kształtowanie polityki eksportu i importu państwa i ma swoje odzwierciedlenie w bilansie płatniczym państwa. Kursy wymiany walut ulegają zmianom, Jedna waluta może wzmocnić swa pozycje względem innej (więcej jednostek waluty 2 za tyle samo jednostek waluty pierwszej) lub osłabić swoja pozycje (więcej jednostek waluty pierwszej 1 jest potrzebne teraz by otrzymać tę samą ilość waluty 2.). Wzrost wartości waluty nosi nazwę aprecjacji a jej spadek, nazywany jest deprecjacją. W szczególnym przypadku( stosowania sztywnego kursu walutowego) można mówić o ''dewaluacji'' –gdy skutkiem zabiegów administracyjnych, ulega obniżeniu kurs waluty narodowej wobec innych walut, przeprowadzony przez bank centralny np. w celu poprawienia bilansu płatniczego. W przeciwieństwie do dewaluacji, podwyższenie oficjalnej ceny waluty danego kraju w stosunku do innych walut nazywa się rewaluacją. O rewaluacji i dewaluacji można mówić w przypadku stosowania systemu kursów stałych. Jaki jest wpływ zmian kursu walutowego na eksport i import kraju? W przypadku deprecjacji rodzimej waluty następuje wzrost w cenach we rodzimej walucie , obcej waluty. Czyni to rodzime produkty tańsze( bardziej atrakcyjne) dla obcokrajowców a obce produkty droższe dla krajowców. W przypadku aprecjacji rodzimej waluty, następuje obniżka cen obcej waluty. Czyni to rodzime towary droższymi dla zagranicy a obce towary tańsze dla krajowców. Jak widać import i eksport zależą od relacji cenowych. Czyli aprecjacja waluty : podnosi względne ceny dla eksportu (osłabia eksport). Obniża względne ceny importu (stymuluje wzrost ). Deprecjacja waluty , natomiast obniża względną cenę eksportu (stymuluje jego wzrost). Zwiększa względną cenę importu ( osłabia import). Deprecjacja (aprecjacja) lokalnej waluty względem innych walut czyni eksport tańszym(droższym) a import droższym (tańszym). Nie bez znaczenia dla lokalnej waluty i sytuacji gospodarczej jest związek osłabienia czy wzmocnienia waluty z inflacją. Prześledźmy ten związek na przypadku wystąpienia dewaluacji. Zawsze istnieją takie dobra i usługi zagraniczne (np. dobra inwestycyjne, surowce potrzebne do produkcji), które mimo dewaluacji będą importowane. Ich ceny na rynku wewnętrznym wyrażone w lokalnej walucie po dewaluacji będą wyższe. Inflacja przeniesie się na całą gospodarkę. Wzrost cen dóbr i usług zagranicznych spowoduje potrzebę do zastępowania części importu produkcją krajową, która staje się opłacalna z reguły dopiero wtedy, gdy cena sprzedaży jest wyższa od ceny dóbr importowanych przed dewaluacją wyrażonej w lokalnej walucie. Wzrośnie popyt na eksport, co powoduje potrzebę przesunięcia środków produkcji z produkcji przeznaczonej na rynek krajowy. Tym samym ceny czynników produkcji związane z produkcją na eksport muszą być wyższe niż przed dewaluacją. ====Kurs wymiany a stopy procentowe.==== Kursy wymiany są określone przez rynek FX. Jak już było wspomniane podlegają one wahaniom rynkowym i zależą w dużej mierze od równowagi między podażą a popytem na rynku. Istotna rolą w rynku FX odgrywają transakcje terminowe. Ceny w transakcjach terminowych ( jak już zostało to wykazane w rozdziale opisującym sposób wyliczania kursu terminowego forward) maja ścisły związek z oprocentowaniem depozytów na rynkach poszczególnych walut. Waluta jest aktywem które jest inwestowane na rynkach walutowych. Inwestor , tak jak z każdej inwestycji oczekuje maksymalnego zwrotu na aktywach jakimi zarządza. Inwestując jedna walutę na rynku depozytów inwestor co prawda zna stopę oprocentowania depozytów , i stąd wie jaką ilością waluty obcej będzie dysponował w chwili zakończenia depozytu ale nie wie( nie ma pewności ) jaki będzie wtedy kurs wymiany, gdy depozyt zapadnie. Popyt na depozyty w obcej walucie podlega tym samym uwarunkowaniom co popyt na każde inne aktywa. Ryzyka jakie są związane z inwestycja to: Ryzyko zmiany rynkowej wartości i ryzyko płynności. Posiadający martwią się o dwie cechy aktywów , oprócz zwrotu na nim : •Ryzyko zmienności rynkowej- zmienność wartości aktywa, które ma wpływ na stan posiadania. •Płynność -czyli miara łatwości z jaką aktywo może być sprzedane albo wymienione na inne dobra. Zwrot na depozytach handlowanych na FX zależy od stóp procentowych i oczekiwanych zmian kursu. Równowaga na rynku FX wymaga zachowania parytetu stóp procentowych. Rynek FX znajduje się w stanie równowagi gdy depozyty we wszystkich walutach oferują to same zwroty na zainwestowanych aktywach (ROA). Warunek parytetu stóp procentowych *Spodziewany zwroty na depozytach w dwu dowolnych walutach są równe gdy mierzone są w tej samej walucie. To powoduje, że potencjalni właściciele depozytów w obcych walutach widza je jako równo atrakcyjne aktywa. Deprecjacja lokalnej waluty dziś obniża spodziewany zwrot w lokalnej walucie na depozycie w obcej walucie. Aprecjacja lokalnej waluty dziś zwiększa zwrot w lokalnej walucie na depozycie w walucie obcej . Aby móc zdecydować czy kupić depozyt w EUR czy USD, należy obliczyć zwrot w dolarach na depozycie w euro. Na aktualny kurs wymiany maja wpływ zmiany w jego oczekiwanym przyszłym poziomie. *Dla danych stóp procentowych i danych oczekiwaniach przyszłych kursów wymiany, warunek parytetu stóp procentowych mówi nam o aktualnych równowagowych kursach wymiany. Przykładowo: Wzrost dolarowej (euro) stopy procentowej powoduje aprecjację dolara (deprecjacje) do euro(dolara). *Na aktualny kurs wymiany maja wpływ zmiany w jego oczekiwanym przyszłym poziomie. ====ERM II- (Exchange Rate Mechanism II)- Europejski Mechanizm Kursów Walutowych==== Czyli zasady przystąpienia do strefy Euro. Jak dotychczas rozważania dotyczące pieniądza podkreślały globalny charakter handlu i lokalny charakter waluty. Lokalny charakter waluty jest wynikiem roli Państwa i jego wpływu na pieniądz. Pojecie pieniądza i jego siła jest bardzo silnie powiązany z Państwem jako twórcą i egzekutorem prawa. „Istoty waluty nie stanowi materiał z którego zrobiona jest moneta ale prawne rozporządzenia określające zasady jej używania.”-cytat z pracy G.F. Knappa ( 1905) bardzo precyzyjnie określa ten związek. Obszar na którym funkcjonuje jeden pieniądz ograniczony jest z reguły granicami Państwa. To państwo nadzoruje jakość pieniądza i jego siłę. Zdarza się ze jeden pieniądz jest środkiem płatniczym na terenie kilku państw. Granice funkcjonowania jednego pieniądza jak i przesłanki tworzenia trwałej unii monetarnej wyznaczają czynniki polityczne i gospodarcze. Tworzenie unii monetarnych ma na celu uzyskanie korzyści z wprowadzenia wspólnej waluty na terenach krajów tworzących taką unię . Unia walutowa powinna mieć na celu podniesienie dobrobytu zamieszkującej go ludności powyżej poziomu osiągniętego gdy kraje te funkcjonowały osobno. Operacja utworzenia unii to skomplikowana operacja integracji w jeden organizm rynku finansowego, towarowego, pracy oraz koordynacji polityki makroekonomicznej oraz co bardzo istotne, integracja polityczna. Kryteria z Maastricht Kryteria przyjęcia euro przez kraje członkowskie Unii przyjęte w 1991 roku w Maastricht. Dotyczą pięciu tzw. " kryteriów nominalnych" czyli: *Dwa fiskalne, dotyczące: **deficytu budżetowego **długu publicznego *Trzy kryteria monetarne: **Stabilności cen **Stabilności stopy procentowej ** Kursu walutowego Ponadto dochodzi kryterium "polityczne" , którego zadaniem jest zapewnienie niezalezności Banku Centralnego. ''Deficyt Budzetowy'' Warunek poziomu budżetowego okreslony został następujaco: deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych – rzeczywisty lub planowany ''nie większy niż 3% produktu krajowego brutto''. ''Poziom długu publicznego'' Dopuszzalna wielkośc długu publicznego została okreslona w ten sposób, że dług sektora wydatków publicznych – jako % produktu krajowego brutto – ''nie większy niż 60%''. Kryteria monetarne ''Stabilność cen'' Okreslona została poprzez dopuszczalny poziom inflacji nie przewyzszjacy wiecej niz 1,5% ponad srednią stopę inflacji trzech najlepszych krajów Unii Europejskiej. ''Stabilność stóp procentowych'' średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa niż o 2 % od średniej stopy długoterminowej obliczonej dla trzech krajów Unii o najniższym wskaźniku inflacji w roku poprzedzającym badanie. ''Kurs Walutowy'' To kryterium ma na celu zapewnienie stabilności kursu waluty przed przystapieniem do Unii Gospodarczej i Walutowej. W praktyce oznacza to *uczestniczenie w Europejskim Mechanizmie Kursowym (ERM II)* przez 2 poprzedzające badanie lata. * kurs waluty własnej zbliżony do kursów centralnych w ERM II - utrzymanie normalnego pasma wahań (przyjętego przez kraj, nie większego niż +/- 15%) w stosunku do kursu centralnego wobec euro *niedokonywanie dewaluacji wobec euro *utrzymanie zbliżonego do ERM II kursu walutowego nie wywołuje konieczności przeprowadzania interwencji walutowych oraz wahań krótkookresowych stóp procentowych. Analizując sytuacje naszego Kraju w aspekcie przystapienia do Unii Gospodarczej i walutowej rozpatrzyc nalezy aktualne wielkośći okreslone kryteriami a charakteryzujace gospodarke naszego kraju. [[Image:vbn.jpg|thumb|300px|Dług publiczny jako % PKB w Polsce wg. MF]] * Deficyt Budzetowy Wielkość deficytu budzetowego w Polsce ilustruje rysunek w niniejszym tekście. Dla porównania deficyt w USA wyniesie w roku 2009 -12,9 % a w roku 2010- 8,5%. Jest to bowiem rok (2009) gdy skutki kryzysu sa widocze w najwiekszych gospodarkach świata w gospodarka naszego kraju nie odniosła wiekszych uszczerbków. *Dług publiczny Dług publiczny w Polsce wyniesie w latach 2010-2012- od 54.7 do 55% PKB- wg. Ministerstwa Finansów. Należy pamietać,że w roku 2009 – skończyliśmy spłacać Klub Paryski, czyli zadłużenie z okresu gospodarki socjalistycznej, a które to zadłuzenie było powodem kłopotów gospodarczych , które z kolei, doprowadziły, w sferze gospodarczej, do upadku tej formy gospodarki w Polsce. *stabilność stóp procentowych. Dane na podstawie Raportu EBC o konwergencji z maja 2008 wskazuja ,że w okresie od kwietnia 2007 – do marca 2008 wartość referencyjna wyniosła 6,5 % [2% + średnia arytmetyczna (Malta 4,8%, Holandia 4,3%, Dania 4,3%]. Poziom długoterminowych stóp procentowych w Polsce w badanym okresie wyniósł 5,7% * Stabilność cen - czyli inflacja. Dane na podstawie Raportu EBC o konwergencji z maja 2008: w okresie od kwietnia 2007 do marca 2008 wartość referencyjna wyniosła 3,2 %[1,5% + średnia arytmetyczna (Malta 1,5%, Holandia 1,7%, Dania 2%]. Inflacja w Polsce w badanym okresie wyniosła 3,2% * Kurs walutowy Kryzys finansowy lat 2008/2009 wprowadził znaczące korekty wielu relacji w gospodarce . W 2008 roku nasza waluta mocna skorygowała dotychczasowy trend relacji EUR/PLN a jej wartość znalazła sie w okolicach nawet 4,50 PLN za Eur. od czasu maksymalnego osłabienia złotego złoty powoli ma tendencje do umacniania. [[Image:sde.jpg|thumb|300px|EUR/PLN- kurs średni 27.11.00 do 24.02.2010]] Dopuszczalne pasmo wahań +/- 15% dla kursu 4,0 PLN=1 EUR daje przedział 3,40 do 4,60 PLN i zostało naniesione na wykres. Gdyby Polska miała przystapić do Unii z dzisiejszym kursem Euro (tj. na poziomie 4,0 PLN) to dopuszczalne pasmo widac na wykresie. Dzisiaj nie jest dokładnie okreslona data przystąpienia Polski do strefu UGW. Etapy przystępowania do strefy Euro. Integracja Polski ze strefa Euro nastapi etapami: *Etap I-Przygotowanie do wejścia w do ERM II i wejscie. Zaczynajac liczyc czas od chwili podjecia decyzji o wejściu do ERMI do właczenia PLN do ERMII - powinno wg. planów Ministerstwa Finansów trwac ok. 6 miesiecy. *Etap wypełnienia warunków konwergencji. Ten etap jak to juz było powyzej wyjaśniane musi trwac 2 lata. Dwa lata wypełnianiawarunów konwergencji uznaje sie za koniec tego etapu. Dodatkowo kraj nasz musi spełnic wszelkie wymogi stowarzyszenia. *Etap przygotowania do wprowadzenia Euro w Polsce. Przewidywany jego okres to ok.6 miesiecy.Działania to przygotowanie zmien cen,wymiany złotego na Euro jej zasad i infrastruktury oraz inne techniczne aspekty tej zamiany. Gdy etap ten zostanie zakończony. '''Polska przystąpi do strefy Euro'''. Od podjecia decyzji do przystąpienia powino upłynąc 3 lata. Dlaczego Polska zamierza przystąpic do strefy Euro? Poniżej krótkia analiza mozliwych zysków i strat: Zyski: *ograniczenie ryzyka kursowego *ograniczenie kosztów transakcyjnych *wzrost zaufania rynków finansowych i walutowych *stabilność waluty - zmniejszenie podatności na ruchu kapitału spekulacyjnego Możliwe zyski: napływ inwestycji, mniejsze wahania cyklów koniunkturalnych, wzrost zaufania do kraju wzrost obrotów handlowych z krajami strefy euro. Straty *brak możliwości kształtowania własnej polityki pieniężnej *brak możliwości regulowania napięć gospodarczych korektą kursu walutowego. Przypadek Grecji ( 2010) jej problemów gospodarczych i napięc społecznych jest przykładem sytuacji w której regulacja kursowa waluty greckiej mogłaby byc rozwiazaniem problemów jednego Państwa i nie wplywałaby na gospodarki innych krajów członkowskich Unii. No własnie ale inne sa zasady unii walutowej i przyjecia wspólnej waluty. Możliwe straty: To zmniejszenie konkurencyjności gospodarki na tle innych krajów strefy euro, zmniejszenie obrotów handlowych z krajami spoza strefy euro, konieczność uelastycznienia płac i zwiększenia mobilności kapitału społecznego, wzrost cen w pierwszym okresie, na skutek korekty cen oraz tendencji do zaokrąglania cen „w górę” ===Ryzyko kursowe i stopy procentowej, zabezpieczenie.Kontrakty swap i FRA=== Wyobraźmy sobie własna , polska spółkę, która musi inwestować za granicą. Na przykład chce budować fabrykę w USA . W Europie e jest znana wśród banków i posiada wysoka zdolność kredytową , co ma potwierdzenie w niskim oprocentowaniu udzielanego spółce kredytu ale kredyt jest w EUR a nie w USD. Na rynku amerykańskim nie jest znaną i tamtejsze instytucje finansowe nie chcą udzielić jej kredytu na tak znakomitych jak w Europie warunkach. Co może zrobić nasz spóła? Ryzyka jakie widzi to ryzyko kursowe i ryzyka stóp procentowych. Najkorzystniej dla niej finansować swoje zobowiązania dolarowe z kredytów w euro. Musi dokonać zmiany strumieni pieniężnych na jednym rynku na strumienie na drugim rynku. Tak transakcja nosi nazwę SWAP. Swap może być pomocny również naszej spółce w innej sytuacji. Załóżmy ,że w spółce zapadła decyzja o finansowaniu instrumentami krótkoterminowymi ale skutkiem zmian na rynku kredytowym spółka zamierza użyć instrumentów długoterminowych. W takiej sytuacji kontrakt typu swap jest właściwy. ====SWAP==== Transakcje SWAP można podzielić na dwie kategorie: *SWAP’y WALUTOWE, które pozwalają na wymianę płatności w dwu walutach , przy czym jedna strona transakcji dokonuje transakcji w jednej walucie a druga strona w drugiej walucie * SWAP’y STÓP PROCENTOWYCH - czyli wymiana płatności miedzy dwoma stronami gdzie wielkość nominalna jest taka sama a płatności obu stron dotyczą innego oprocentowania. Swap’y służą do zabezpieczania się przed ryzykiem zmiany stóp procentowych na rynkach międzynarodowych. SWAP STÓP PROCENTOWYCH. Generalnie występują dwa typy tego rodzaju swapu: Swap kuponowy [[Image:ivtyuj.jpg|thumb|250px|rigth| SWAP KUPONOWY]] Najbardziej typowy swap dotyczy wymiany płatności opartej na zmiennej stopie na płatność opartą o stopę stałą. Na ilustracji spółka A zgadza się wykonać płatność do spółki B liczoną w oparciu o zmienne oprocentowanie (np. LIBOR 6 – miesięczny) ustalonej kwoty. W zamian Spółka B zgadza się dokonać płatności odsetek od tej kwoty dla stałego oprocentowania ( np. 10% na rok) Wymiana płatności nastąpi co 6 miesięcy. SWAP bazowy [[Image:ikye.jpg|thumb|300px|rigth| SWAP bazowy]] Mniej powszechny niż poprzedni. Dotyczy wymiany płatności opartych o zmienne oprocentowanie ale dla różnych rodzajów stóp procentowych. W przypadku swapy bazowego strony wymieniają się płatności oparte na jednym rodzaju zmiennej stopy procentowej( np. 3- miesięczny LIBOR) na inne płatności oparte o inną zmienną stopę oprocentowania. ( np. LIBOR 6- miesięczny) SWAP jest transakcją zawierana przez dwie strony . Banki jednako pośredniczą w transakcjach i są stroną dla każdej części transakcji zawierając oddzielne kontrakty swap z obu stronami( klientami) . Banki zarabiają na różnicy między tym co płaca jednej ze stron a tym co otrzymują od drugiej. Płatności wynikające dla stron z kontraktu swap dotyczą tego samego nominału , kwoty ale nie następuje to żadne transfer tejże kwoty ani inna forma zmiany własności. Raczej mówi się o wymianie oprocentowania ale nie wynika z tego ,że następuje tu jakaś pożyczka. Kontrakt swap reguluje okresowość płatności. Najczęściej są to okresy półroczne ale mogą być i inne. Podstawą jest regulacja zawarta w kontrakcie. Chociaż strony umawiają się w kontrakcie do dokonywania płatności w regularnych odstępach czasu to w praktyce, jednak, jest to każdorazowo, płatność jednej strony do drugiej równa różnicy zobowiązań. ====FRA==== Transakcja FRA to terminowa transakcja stopy procentowej polegająca na ustaleniu w dniu jej zawarcia wysokości stopy procentowej dla przyszłego okresu odsetkowego (np. za 6 miesięcy) w odniesieniu do kwoty nominalnej, bez faktycznego jej zaangażowania. Zysk bądź strata wynikają z różnicy pomiędzy stopą procentową transakcji, a właściwą dla danego okresu odsetkowego stawką referencyjną. Klient nie musi posiadać środków w takiej wysokości, na jaką zostaje zawarta transakcja. Kupujący zabezpiecza się przed wzrostem stopy procentowej w przyszłości, a sprzedający przed spadkiem stóp procentowych czyli spadkiem rentowności inwestycji. FRA to inaczej mówiąc to OTC , futures krótkoterminowy stosowany aby zabezpieczyć się przed ryzykiem stopy procentowej , płynny jeśli zawarty w głównych walutach. Instytucja finansowa wystawiająca taki kontrakt zgadza się płacić klientowi różnicę między uzgodnioną stopą FRA a każdą niekorzystną zmianą stopy. Jednakże jeśli stopa zmieni się w przeciwną stronę klient będzie płacił różnicę bankowi. Rozliczenie jest dokonywane na bazie dyskonta. Choć może to nieco dziwić ale to jest tak jakby zabezpieczający się kupując kontrakt terminowy futures pożyczał swoje pieniądze podczas gdy zabezpieczający kupując kontrakt FRA bierze kredyt po stopie FRA. Standardowo stopy FRA określają startowy i końcowy termin kontraktu ( okresu kredytowego). Przykład Kontrakt FRA zawarty 1 maja ustala stopę procentowa ( powiedzmy na 10%rocznie ) dla kwoty kredytowania jednego miliona .. no funtów szterlingów( Londyn jest miejscem gdzie kontrakty FRA powstały, jeśli Londyn wiec referencyjna stopa kredytowa to LIBOR) na okres 6 miesięcy od 1 sierpnia. [[Image:sre.jpg|thumb|300px|FRA- ustalenie oprocentowania]] Czyli strony kontraktu ustaliły że stopa procentowa przez 6 miesięcy za trzy miesiące od dziś czyli daty zawarcia kontraktu ( 1 maj) będzie wynosić 10% dla 1 miliona funtów, bez względu na to jakie będzie oprocentowanie rynkowe w okresie od 1 maja(data kontaktu) do1 sierpnia ( data rozliczenia). Tak wiec dzięki kontraktowi FRA dzisiaj ustalamy oprocentowanie które będzie nas obowiązywać od pewnej daty w przyszłości . Tak ustalona stopa może dotyczyć zarówno wzięcia kredytu jaki kredytowania czy inwestycji dla *kredytobiorcy którego kredyt jest oprocentowany według zmiennej stopy *Inwestora lub kredytodawcy który zarabia zmienne oprocentowanie na inwestycji. Kontrakt FRA usuwa z kredytobiorcy czy tez kredytodawcy/ inwestora ryzyko zmiany stopy procentowej w stronę niekorzystną między data kontraktu a data ewentualnego kredytu czy inwestycji. Taki niekorzystny ruch stopy procentowej mógłby, w przypadku braku zabezpieczenia, zwiększyć koszty kredytu lub zmniejszyć dochód z inwestycji. W przypadku KREDYTOBIORCY sytuacja będzie wyglądać następująco: [[Image:ppo.jpg|thumb|300px|left| FRA- Kredytobiorca]] Kredytobiorca będzie płacił rynkową wielkość oprocentowania kredytu ustalona w dacie kredytu. Jednakże kontrakt FRA ustala oprocentowanie poprzez wprowadzenie kompensacyjnego rozliczenia pieniężnego między stronami zawierającymi kontrakt. Rozliczenie to różnica miedzy stopą ustaloną w kontrakcie FRA a rynkowym oprocentowaniem kredytów. W przypadku KREDYTODAWCY/INWESTORA sytuacja będzie wyglądać następująco: [[Image:itj.jpg|thumb|300px|rigth| FRA- Inwestor]] W tym przypadku inwestor – kredytodawca będzie otrzymywał rynkowe oprocentowanie swojej inwestycji z dnia jej rozpoczęcia . Jednakże kontrakt FRA ustala wielkość otrzymanych odsetek poprzez skompensowanie gotówkowe otrzymanych rynkowo odsetek a oprocentowania stopą kontraktu FRA. Z powyższych wyjaśnień widać, jak ważnym parametrem jest kwota minimalna w kontrakcie FRA mimo, ze nie zostaje ona przemieszczana między jego stronami. Podsumowując: Spółka chcąc ustalić ( znać niezmienna) stopę procentową dla ewentualnego, przyszłego kredytu kupuje kontrakt FRA. Spółka chcąca ustalić ( znać niezmienną) stopę dla przyszłej inwestycji, udzielenia kredytu sprzeda kontrakt FRA. Przykład: Kupno FRA. 1 lutego bank „National” chce „zafiksować” dla siebie stopę oprocentowania kredytów które zaciągnął na zmienna stopę procentową dla kwoty kredytów w wysokości 10 milionów na trzy miesiące licząc od 1 kwietnia. W tym celu kupuje kontrakt FRA od banku International opiewający na roczna stopę 11% . Kupując kontrakt bank „ National” ustala dla siebie efektywna stopę oprocentowania swych kredytów w wysokości 11%. Sprzedaż FRA. Bank „Banco” udzielił kredytów na trzy miesiące, w wysokości 60 milionów dla swego klienta na zasadzie zmiennego oprocentowania rynkowego które będzie aktualne za miesiąc( np. 1marzec). Zabezpieczeniem jest sprzedaż kontraktu FRA bankowi „ Private” , który kupuje go przy stopie 10,1%. Poprzez sprzedaż kontrakt FRA do banku Private- bank Banco ustalił stopę zwrotu z operacji kredytowej na 10,1% rocznie za okres trzech miesięcy od daty 1 marca. Wyliczenie płatności kompensacyjnej. Co do zasady kwota kompensacyjna powinna być równa różnicy stopy FRA a stopy rynkowej LIBOR, zastosowanej do kwoty nominalnej dla czasu określonego w kontrakcie. Instrumenty tutaj omawiane to instrumenty dyskontowe. Jednakże data rozliczenia dla FRA jest zazwyczaj pierwszy dzień okresu naliczania odsetek dla okresu wyznaczonego przez kontrakt. To jest zasadnicza różnica w stosunku do typowych instrumentów rynków pieniężnych gdzie odsetki sa naliczane na koniec okresu. Odsetki od kredytu są płacone na koniec kredytu podczas gdy płatność kompensacyjna będzie płacona( naliczana) na początek okresu kredytowania. Ze względu na to, że FRA odnosi się do początku okresu nominalnego a odsetki narastają do końca okresu, płatność kompensacyjna dla FRA powinna być dyskontowana by umożliwić wczesne rozliczenie. Stopą dyskontowa powinna być stopa LIBOR z dnia rozliczenia. Płatność kompensacyjna K jest równa: \(K=N(L-P)\ \frac{B}{365\ dni}\ \frac{1}{1+\frac{LB}{365}}\,\) Gdzie : K- płatność kompensacyjna N - nominalna wartość w kontrakcie FRA (L-F) - różnica miedzy stopa LIBOR a stopą FRA uwaga – zapisane w sposób dziesiętny jeśli LIBOR jest 10% a FRA 8% to różnica wynosi 0,02= (0,1- 0,08) 365 - długość roku w dniach dla kontraktów w funtach szterlingach( dla USD rok liczy 360 dni) C- czas określony we FRA w dniach( do obliczeń jako ułamek roku czyli albo c/365 dla funtów albo c/360) dla dolarów. FRA a swapy stopy procentowej FRA może być traktowany jako krótkoterminowy swap stopy procentowej, który to swap jest używany do zamiany zmienna stopę kredytowa na stała stopę płatności ( albo odwrotnie)- w stosunku do zamienianych stóp). ==rynek kapitałowy, instytucje i instrumenty== ===Rynek kapitałowy- definicje === Jak było to juz wspomnian o rynkach finansowych ''Rynek finansowy'' to rynek na ''którym oczekiwania gotówkowe tych co mają w danej chwili gotówkę( pozycja – long)i tych którym w danej chwili jest jej brak i jej potrzebują (pozycja –short) spotykają się z sobą.''Rynek finansowy to rynek na którym przedmiotem obrotu sa instrumenty finansowe. Instrumenty finansowe czyli umowy dotyczą róznych czasów ich trwania. Mozna wiec mówic o "czasie życia" instrumentów finansowych. Biorąc aspekt czasu pod uwagę można zdefiniować '''rynek kapitałowy''' jako – rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe opiewające na wierzytelności pieniężnei o terminach płatności dłuższych niż 1 rok oraz takie, w których zawarte są prawa udziałowe w wybranych rodzajach podmiotów gospodarczych. Element czasu odróżnia ten rynek od rynku pieniężnego zdefiniowanegow Rozdziale 4. a który to rynek służy temu by utrzymać bieżącą płynność finansową, dokonywane są tam transakcje o terminie do 1 roku. Rynek kapitałowy – stwarza atrakcyjne miejsca lokowania kapitału dla inwestorów, a więc na tym rynku następuje transformacja oszczędności w inwestycje (''mobilizacja kapitału'') . Rynek powoduje wzrost przejrzystości obrotu gospodarczego oraz obniża cenę kapitału dla przedsiębiorców. Zwiększa elastycznośc gospodarki w dostosowywaniu sie do zmian oraz zwiększa jej innowacyjność. Rynek kapitałowy kieruje przepływy kapitału do tych sektorów gospodarki, które zapewniają najefektowniejsze wykorzystanie funduszy (''alokacja kapitału''). Inwestorzy inwestuja na rynku kapitałowym kapitały w różne projekty , kierując sie spodziewanymi zyskami z transakcji co pozwala na ocene wartości kapitału i ryzyka inwestycyjnego zwiazanego z procesem inwestowania(''wycena kapitału i ryzyka''). Z rynkiem finansowym łaczy sie termin ''papieru wartościowego''. Papier wartościowy - to dokument stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego w taki sposób, że bez posiadania tego dokumentu nie można wykonywać tego prawa, a przeniesienie własności tego dokumentu powoduje przeniesienie również tego prawa. Ta definicja podana za Encyklopedia Zarzadzania ma swoje korzenie w czasach gdy papiery wartościowe były rzeczywiście papierami. Dziś są to najczęściej zdematerializowanym zapisem elektronicznym. Z punktu widzenia funkcji prawnych papiery wartościowe dzielimy na: *papiery reprezentujące wierzytelności pieniężne (np. weksle, czeki, obligacje, bony skarbowe, listy zastawne, listy hipoteczne,), *papiery dokumentujące uprawnienia do współwłasności majątkowej ( np. akcje), *papiery wartościowe uprawniające do zarządzania rzeczami (konosamenty w transporcie towarów). Najpopularniejsze klasy papierów wartościowych to akcje i obligacje.Jak widać,'''Obligacje''' to papiery wartościowe, w których emitent potwierdza zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie oraz do zapłaty odsetek. '''Akcje''' to papiery wartościowe stwierdzające uczestnictwo w kapitale spółki akcyjnej jej właściciela, uprawnia do partycypacji w zyskach w formie dywidendy oraz do majątku spółki w razie jej likwidacji. Z punktu widzenia istoty papieru, to akcja jest dowodem posiadania udziału, a obligacja jest papierem dłużnym, potwierdzającym zobowiązanie emitenta wobec nabywcy ===Krótka historia giełd i rynku kapitałowego=== Giełdy to sztandarowe instytucje rynku kapitałowego.W róznych językach posiadaja rożne nazwy : '' , bourse, bolsa, borsa,Биржа'', lub tez anglosaskie ''exchange''. Exchange to z anglosaską prostotą i precyzją miejsce wymiany .Börse i nazwy mu podobne zastananawiaja swym pochodzeniem. Na ich tle polska nazwa ''giełda'' wydaje sie wskazywać na nieco inne korzenie. Polskie słowo "Giełda" ma swoje pochodzenie w flamandzkiej nazwie organizacji kupców - gilda. Jednak, podobne , holenderskie pochodzenie ma słowo "bourse" i mu podobne. Pochodzi od nazwiska znanej kupieckiej rodziny holenderskiej Van der Börse, u której w komnatach spotykali sie kupcy aby omawiać swój udział i zaangazowanie kapitałowe w zamorskie wyprawy kupieckie. [[Image:DDD.jpg|thumb|300px|Kolonialne imperium holenderskie]] Powstanie i rozwój rynku giełdowego w Amsterdamie (1595-1602) Na przełomie XVIi XVII wieku Amsterdam zdobywa znaczenie międzynarodowe.Holandia uniezależnienia się od Hiszpanii (upadek Antwerpii 1585). Nastepuje wzrost gospodarczy. Amsterdam staje sie znaczącym centrum gospodarczym do którego zewsząd zściągają wszyscy chętni, upatrując w mieście tym swej szansy życiowej i którzy chą brać udział i tworzyć tam wzrost gospodarczy. Między 1606-1620, 73% kobiet i mężczyzn którzy, zamierzali sie pobrać w Amsterdamie urodziło się poza Amsterdamem. Rozwój handlu stawiał nowe wymogi kapitałowe. Przed 1500, dwumiesięczna wyprawa kupiecka do Francji, Portugalii lub Hiszpanii była finansowana przez jednego kupca, samego lub ze wspólnikiem i dotyczyła jednego statku i jednorazowej wyprawy Od 1565, bardziej ryzykowne i kosztowniejsze, trwające 12 miesięcy wyprawy kupieckie do Ameryki Południowej, Afryki Zachodniej czy Karaibów, wymagały zawiązywania spółek większych kapitałowo i trwających dłużej. Zaczęto tworzyć spółki( umowy kupieckie) na czas nieokreślony- spółki określały wielkość zaangażowania kapitałowego-(udziały/ akcje). W spółkach „ brali” udział kupcy wiarygodni ze związków- gildii kupieckich. W roku 1595 zaczęły się wyprawy do Azji. Były cztery razy bardziej kosztowne niż wyprawy do Afryki czy Karaibów, ale i zwroty z importu przypraw z ''Wysp Korzennych''( dzisiejsza Indonezja)czy tez herbaty ( którą do Europy przewiezli Holendrzy)były bardzo znaczące. Podróż w dwie strony mtrwała około 24 miesięcy. Takie przedsięwzięcia wymagały od kilku do 15 lat na rozliczenie i rozwiązanie. Takie '''inwestycje''' wiazały sie z '''ryzykiem'''. Na przełomie XVII i XVIII wieku 20% statków zaginęła na morzach. Pojecie ryzyka wiązało sie ścisle z prowadzeniem interesów i inwestowaniem. Na stałe weszło do jezyka kupieckiego. Angielskie słowo "venture" , które tłumaczone jest na polski jako "przedsięwzięcie" znaczy poprostu - ryzyko. A "Joint venture" popularnie tłumaczone na "wspolne przedsiewziecie" to nic innego jak wspólne ryzyko. Angażowanie kapitału w tak długie projekty powodowały czesto problemy płynnościowe. Zaangazowany kapitał w projekt był w nim zamrożony na długi okres. Taka sytuacja wymagała bardzo dalekosiężnych rozwiazań. Nalezało stworzyć możliwości zbierania kapitału na nowe wyprawy kupieckie oferując w zamian "Udziały " ( shares)w przedsięwzięciu czyli proporcjonalny udział w zyskach i ryzyku do włożonego kapitału. ( To co dzisiaj nazywamy rynkiem pierwotnym). W 1602 roku powstaje pierwsza udokumentowana Spółka Akcyjna -holenderska Kompania Wschodnioindyjska. Wielu malych posiadaczy kapitału utworzyło olbrzymia spółke , ktora mogła prowadzić operacje zagraniczne , budować statki, zakładać faktorie itd. Udziałw tej spółce był zabezpieczony dokumentem prawnym - akcją. Te dokumenty zabezpieczajace udziałay ( securities) wskazywały w jakiej cześci ich własciciel uczestniczyłw zyskach i ryzyku,. Ponadto te dokumenty mogły być przedmiotem obrotu. Musiało więc, powstać rozwiazanie pozwalajace na możliwość sprzedaży( nabycia) udziałów w juz funkcjonujacych przedsięwzięciach ( rynek wtórny) Tak powstały instytucje przypominajace dzisiejsze giełdy. Ponadto potrzebne było rozwiazanie pozwalajace sprawne sprzedanie przywiezionego z wyprawy kupieckiej towaru po najlepszej , aktualnej cenie.- ( giełdy towarowe). Co wiecej, można też sprzedawać prawa do towarów, które będa lub powinny być przywiezione z zamorskiej wyprawy. Tak powstały instrumenty pochodne ''opcje'' i kontrakty na terminy w przyszłości- ''futures''. W ten sposób powstały giełdy, ktore pozwoliły na niezwykłe przyspieszenie gospodarcze i wielki rozwój rynku kapitałowego. Instytucje te i rynek kapitałowy pozwalały na szybki wzrost gospodarczy, zdobycie kapitału, bogacenie sie. Giełdy częściowo lagodziły ryzyko braku płynności ale generowły kolejne rodzaje ryzyk , ryzyka rynków giełdowych. Rozwiazanie jakim były giełdy przetrwały do dziś, ale nie w kraju, gdzie powstały ale w koloniach holenderskich a własciwie jednej z nich, połozonej na kontynencie pólnocnoamerykańskim u ujscia rzeki Hudson. W miejscu zwanym przez odkrywców Nowym Amsterdamem a dzis nazywanym Nowym Jorkiem. Dlaczego tak sie stało??? Powodem takiego stanu rzeczy jest ( wtedy i dziś)_ niedocenianie ryzyka i bezpodstawne zaufanie,ze mozna zarobić na transakcjach rynkowych, nawet nie rozumiejąc skad sie biora zyski i jakie jest ryzyko z nimi zwiazane. ====Historia ryzyka na rynku kapitałowym czyli wielkie kryzysy==== Szaleństwo tulipanowe w Amsterdamie (1637): początki regulacji rynku. Szaleństwo Tulipanowe Około roku 1593 sprowadzono na tereny dzisiejszej Holandii tulipany z Turcji. Te pustynne kwiaty cieszyły sie poczatkowo umiarkowanym zainteresowaniem. Wirusowa choroba mozaiki " ''Flames of Color'' spowodowała , ze kwiaty te o dotychczas umiarkowanej palecie kolorów zyskały niespotykane dotychczas kolory i kształty płatków. Nagle stały sie modne i pożadane. Cena ich wzrostała o 2000% na miesiąc. Przykładowo; jedną cebulkę tego kwiatu sprzedano za 4 tony of pszenicy, 8 ton zboża, łóżko, 4 woły, 8 świń, 12 owiec, komplet ubrania, 2 gąsiory wina 4 tony piwa, 2 tony masła, 1,000 funtów sera, 1 puchar ze srebra). [[Image:a.jpg|thumb|300px|cena cebulek tulipanóww czasie kryzysu]] Zgodnie z informacjami zawartymi w książce ''Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds'' (napisanej w 1841roku) autorstwa brytyjskiego poety i dziennikarza, Charlesa Mackaya, w 1637 roku – kiedy bańka spekulacyjna osiągnęła swój maksymalny rozmiar – cena jednej cebulki najdroższych tulipanów wynosiła około 5,5 tys. guldenów, (a 50 guldenów wynosiła wtedy cena uncji złota- w roku 2010 cena złota osiągneła wartość 1200 USD za uncję).Jak łatwo wyliczyć jest równowartość dzisiejsza 132 000 USD. Średnia cena cebulki tulipana w roku 1637 wynosiła 784 guldeny- czyli nieco poniżej 19 000 USD. Ponieważ tulipany jak i inne płody rolne charakteryzuja sie sezonowści dostaw. Oczywiscie handlowano nimi zawierajac kontrakty terminowe i opcyjne. Wszyscy uczestnicy tych transakcji i dobrobytu jaki kreował wiedzieli ,ze na tym procederze mozna tylko i wylącznie zarobić. Az nadszedł dzień w ktorym dostawcy nie mieli komu sprzedać cebulek. A moze była to tylko plotka?. Nastapił KRACH!!!Ceny raptownie zaczeły spadać a posiadacze kontraktów terminowych i opcyjnych zawartych przed spadkiem cen nie chcieli płacic tak wysokich cen za to co miało obecniwe niska cene.Władze przyjmuja regulacje uznajaca zawarte Kontrakty Futures i opcyjne za nieskuteczne. Po tym kryzysie gospodarka holenderska kulała przez dziesieciolecia Kryzysy Kompanii Mórz Południowych. Kolejne kryzysy finansowe wybuchły niemal równocześnie na początku XVII wieku w Anglii, Holandii i Francji. Zaczęły tam powstawać spółki – często z udziałem państwa – które miały przynosić olbrzymie zyski z handlu z terytoriami zamorskimi. Spółki te emitowały akcje. emitenci tych akcji otrzymywali od Państwa przywilej monopolu prowadzenia tego przedsiewziecia w zamian za obietnice rozwiazania problemów finansowych tegoz Państwa. Ludzie zaczęli więc inwestować w te akcje. Ceny tych akcji (np. Kompanii Mórz Południowych w Anglii, czy Kompani Missisipi we Francji) wzrosły w krótkim czasie wielokrotnie. Inwestorzy nie rozumieli jeszcze, że wartość akcji zależy wprawdzie od wyceny rynku, ale i od wiarygodności finansowej firmy, która za nimi stoi. Akcje stały się środkiem wymiany, zastępując częściowo pieniądze ktore w nie zainwestowane. W przypadku Angli Tak i Francji scenariusz zdarzeń był bardzo podobny. Przykładowo w Anglli, idea założenia Kompanii pojawiła się w 1710 r., a jego inicjatorami byli George Caswall i John Blunt. Rok później, przy wsparciu Roberta Hardleya, pomysł został zrealizowany i do istnienia powołano Kompanię Mórz Południowych. Jej działalność miała przypominać to, czym do tej pory z powodzeniem zajmował się Bank Anglii i Kompania Wschodnioindyjska, tj. udzielaniem pożyczek wspomagających obsługę długu publicznego. Tym samym, w zamian za monopol w handlu z Ameryką Południową, Kompania Mórz Południowych dokonywała konwersji długów państwowych Wsparcie finansowe spółki, pozwalające na dokonywanie konwersji, stanowiła zaś emisja akcji Spółki. Niepewność całego przedsięwzięcia była znaczna. Z pewnościa dlatego posłużono sie kłamstwem,że porty Hiszpanii będą obsługować statki Kompanii. Na wieść o tym ceny akcji Kompanii poszybowały w górę. Załamanie cen nastąpiło pod koniec lata, 24 września 1720r, kiedy upadł Sword Blade Bank a dyrekcje spółek zaczeły nerwowo wysprzedawac posiadane przez siebie akcje.Ceny spadły i nastapił krach. Krach odbił się zarówno na inwestorach krajowych, jak i zagranicznych. Jednym z nich był kanton Berno, który 14 kwietnia 1719 roku zainwestował w akcje Kompanii 150 tys. funtów. Kwota ta szybko uległa pomnożeniu w okresie hossy, lecz fortuna przepadła wraz z giełdowym krachem pociągającym za sobą liczne upadki instytucji finansowych, m.in. Malacrida & Comp, w którym przechowywane były środki kantonu. Władze podobnie jak w kryzysie "tulipanowym" przyjęły w czerwcu ''Bubble Act'' w którym zakazano tworzenia korporacji (zniesionego w 1825 roku)i unieważniono wyemitowane akcje. Kryzysy opisane poyżej sa wybranymi przykładami kryzysów finansowych w historii ludzkości. Spowodowały olbrzymie straty finansowe i pozbawiły nadzieji na lepsze jutro olbrzymie i silne Państwa i ich mieszkańców. Dziesieciolecia musiały przejśc by państwa te wyszły z kryzsów chociaz nie wszyskim sie to udało. Mimo,ze mechanizmy krachów finansowych sa bardzo podobne, nie zaleznie kiedy i gdzie wystepuja wskazuja na konieczność racjonalnej oceny ryzyka zwiazanego z inwestowaniem. Ocena ryzyka jest przyczyna równowagi dwu wielkich emocji rzadzacych rynkami i ich uczestnikami. Emocje te to Strach i Chciwość. Każdy che zarobić jak najwiecej ale boi sie straty zainwestowanych środków. Ocena ryzyka pozwala utrzymac te emocje w równowadze. Gdy gore bierze chciwość nad strachem ceny zaczynaja gwałtownie i niewytłumaczalnie rosnąć, gdy strach, nastepuje paniczna wysprzedaz i spadek cen. Konieczność racjonalnej oceny ryzyka i zarządzanie nim wydaję sie własciwym zachowaniem na rynku w kazdych okolicznościach. ===Rynek giełdowy i OTC. Rola giełd na rynku kapitałowym=== Gdy Nowy York był małą faktorią handlową, otoczoną dla bezpieczeństwa murem, mur ten znalazł bardzo komercyjne wykorzystanie. Tam właśnie, spotykali sie kupcy i pośrednicy handlowi, którzy na murze tym wywieszali informacje o towarach jakie mieli na stanie i towarach, które przypłyneły na statkach. ktore właśnie zawineły do portu. Uliczka położona wzdłuz muru była miejscem zawierania transakcji. Ulica ta, do dziś nazywa sie tak samo , jak w wieku XVIII- ''Wall Street''. 17 maja 1792 dwudziestu czterech handlujacych na Wall Street posredników podpisało akt powołujacy do życia najstarsza , funkcjonujaca do dziś giełdę. Cel jaki chcieli uzyskać to przyspieszenie obroru towarami pooprzez standaryzacje transakcji. Standaryzacja dotyczyła obrotu, wielko ści transakcji, opłatz nimi zwiazanych. Aby ceny m mogły być własciwe dla sprzedawanych dóbr transakcje obrotu nimi miały odbywać sie publicznie aby kazdy z upowaznionych do obraotu dobrami mwiedzial o transakcji aby mogł, jesli jest tylko zainteresowany wziac udział w transakcj, gdyz ten kupował kto dawał najwyzsza cene a ten sprzedawał od ktorego chciano kupić za jego cene a nikt nie dawał wyzszej. Standaryzacja wielkości transakcji i jej warunkach pozwalały na to, by handlujacy mogli skoncentrowac sie tylko na negocjowaniu ceny. Aby kazdy wiedział jak jest cena i jak transakcja jest zawierana obowiazywała zasada " open outcry" czyli publicznego,jawnego i głośnego jej zawierania. Dzieki takiemu mechanizmowi wymiana miała charakter jawny i każdy z sygnotariuszy mogł wziąc w niej udział. z czasem sygnotariusze zawierali transakcje nie tylko w swoim imieniu ale na rzecz i zlecenie innych kupców. Tak narodziły sie zasady funkcjonowania rynku publicznego, obowiazujace w niewiele modyfikowanej formie, do dziś. Ten wstep pozwala na sformułowanie definicji giełdy. '''Giełda''' – to organizowane w ustalonym miejscu i czasie sesje handlowe, na których są przedmiotem, obrotu sa ściśle zdefiniowane dobra, w ilościach i jakości wystandaryzowanej, po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy którzy zawieraja transakcje we własnym imieniu ale na swój własny rachunek jak i na rachunek swych klientów( posrednictwo w transakcji kupna). Giełda to miejsce obrotu plus precyzyjne regulacje dotyczace: celu funkcjonowania giełdy, praw i obowiązków członków, organizacji władz, warunków i technik zawierania transakcji, form rozstrzygania sporów i reklamacji etc. Dobrze funkcjonującą giełda powinna organizować regularne sesje, zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji, zapewniać bezpieczne rozliczenia,transakcji, posiadać szybki i bezawaryjny system informatyczny zapewniający szybkość transakcji, dbac o przejrzystość rynku, spółek i transakcji, zapewniac odpowiedni wolumen transakcji by minimalizowac ryzyko braku płynności. To wszystko musi działac w oparciu o wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np. biura maklerskie. Amerykański model struktury giełdy ma nastepujące cechy: giełda jest instytucją prywatno-prawną, jest zrzeszeniem kupców, pośredników i bankierów. Ma formę prawną spółki akcyjnej. Liczba Akcjonariuszy jest ograniczona. Członkostwo na giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko członkowie giełdy uprawnieni są do zawierania transakcji. Obecnie członek (akcjonariusz) giełdy to nie osoba fizyczna , a inwestor instytucjonalny majacy prawo do świadczenia usług pośredniczenia w obrocie ( usługi maklerskie). [[Image:klk.jpg|thumb|220px|udział poszczególnych kontynentów w obrocie giełdowym]] Rynek obrotu giełdowego nazywany jest rynkiem, publicznym i regulowanym. Wiele towarów handlowanych jest poza giełda a informacje o ustalonych w ich trakcie cenach nie sa podawane do publicznej wiadomości. Ten rodzaj rynku nie jest szczególnie regulowany i nazywane jest rynkiem OTC (Over The Counter). Obrót giełdowy jest obrotem bardzo wystandaryzowanym i szybkim. Wolumen obrotu na giełdach jest znaczący a ceny ustalane w transakcjach i podawane do publicznej wiedomości staja sie cenami referencyjmymi wgledem ktorych wyceniane sa posiadane towary ( aktywa). wycena taka nazywa sie popularnie ''"mark to market"''. I jest uwazana za wycenę najbardziej odpowiadajcej rzeczywistej wartości. Rola giełdy, rola rynku obrotu giełdowego jest znaczaca dla rynków finansowych. Pozwala na atrakcyjna alokacje kapitału umożliwiając przepływ kapitału w kierunku najefektywniejszego wykorzystania. Środki finansowe kierowane są w stronę aktywów mogących przynięć najwieksze potencjalne zyski. Pozwala wartościować i porównywać rynkowo ceny aktywów, towarów, usług, papierów wartosciowych etc. Wymóg podawania do publicznej wiadomości wszelkich informacji które moga miec napływ na cene dobra handlowanego na giełdzie zwieksza transparentność rynku i pozwala na lepszą, bardziej świadome uczestnictwo w gospodarce. Wglad w rynek i procesy kontroli nad tym od czego zależy cena. W przypadku giełd papierów wartościowych jawnośc informacji stwarza mechanizm kontroli nad działaniami spółek, ktorych akcje znajduja sie w obrocie publicznym. Giełdy papierów wartościowych a ostatnio i giełdy innych aktywów pozwalaja na lokowanie oszczednosci celem ich powiekszenia. Z jednej strony inwestujacym pozwala to na zabezpioeczenie srodków na realizacje swych planów np. oszczedzania na emeryture a zdrugiej strony dostarcza srodków na rozoj firm w których akcje zostały zainwestowane. Giełda papierów wartościowych daje możliwości zdobywania kapitału na rozwój spółek. ===Rodzaje giełd=== Giełda to infrastruktura ułatwiajaca obrót pewnymi dobrami. Ze wzgledu na charakter tych dóbr giełdy mozemy podzielic na : Giełdy towarowe – handlują towarami masowymi, jakościowo jednorodnymi np cukrem (Tokyo Sugar Exchange), bawełną (New York Cotton Exchange), diamentami ( NYDEX – NY Diamond Exchange). metalami(Nymex, LME), i innymi produktami rolnymi. Giełdy instrumentów pieniężnych – obrót walutami. Giełdy usług – giełdy frachtowe (transakcje kupna, sprzedaży przewozu ładunku; giełdy ubezpieczeniowe np. Rotterdam i Amsterdam. Giełdy papierów wartosciowych. Mieszane – np.towarowo-pieniężne. Biorąc pod uwagę rodzaju transakcji giełdy mozemy podzielić na: Giełdy transakcji fizycznych i natychmiastowych czyli giełdy gdzie handluje sie aktywami, których dostawa nastepuje w najblizszym możliwym i okreslonym regulaminem giełdy terminie. Giełdy terminowe – gdzie handluje sie dobrami, których dostawa następuje w okreslonych i wystandaryzowanych terminach w przyszłości. Giełdy instrumentów pochodnych to giełdy gdzie przedmiotem obrotu sa np. Opcje na inne aktywa handlowane na rynkach. ===Organizacja obrotu giełdowego, rola pośredników=== Transakcja kupna sprzedazy na giełdzie np. papierów wartościowych moze dokonac tylko przedstawiciel Członka Giełdy. Poniewaz posredniczy w transakcjach, dysponuje więc odpowiednią infrastrukturą pozwalajacą na korzystanie z jego usług. Posrednicy, Zatrudnia wiec odpowiednich specjalistów , których zadaniem jest pomóc inwestorom w zakupie aktywów giełdowych. Poniewaz obrót giełdowy jest mocno regulowany tak i osoby zatrudniane przez pośredników ( Biura Maklerskie) musza posiadac odpowiednie kwalifikacje. Kwalifikacje sa sprawdzane i udzielane pprzz instytucje sprawujaca nadzór nad rynkiem giełdowym w danym kraju. W przypadku Polski jest to Komisja Nadzoru Finansowego. Komisja ta licencjonuje ndawanie uprawnień do posredniczenia w obrocie. Na polskim rynku występują nastepujący specjaliści uprawnienie do pośrednictwa. ''Makler'' - wysoko wykwalifikowany (licencjonowany) specjalista, który kupuje i sprzedaje akcje na rynku. ''Doradca inwestycyjny '' jest licencjonowanym specjalistą mogącym doradzać, które akcje należy kupi lub sprzedać, często zarządza portfelem instrumentów finansowych. Jest za te czynności wynagradzany przez klientów. Biuro Maklerskie to licencjonowana instytucja posredniczaca w obrocie giełdowym i zatrudniająca licencjonowanych maklerów Jesli Biuro lub makler przyjmuje i wykonuje w imieniu klienta zlecenie kupna/sprzedaży i jest za to opłacana jest nazywana ''brokerem''- czyli działajaca na rachunek i w imieniu klienta. Jeśli pośrednik nabywa na własne konto i ryzyko aktywa by z własnego konta odsprzedawać je innym klientom, zarabiając na tym procederze to działa wtedy jako ''dealer''. Droga zlecenia Droga zlecenia kupna/ sprzedaży aktywów na rynku giełdowym wygłada nastepujaco. Kontaktujemy sie z Biurem Maklerskim z którym mamy podpisana umowe o współpracy i gdzie mamy otwarte konto inwestycyjne i tam, składamy zlecenie transakcji. Samo formalne złożenie zlecenia poprzedza krótka rozmowa, ktorej zadaniem jest sprawdzenie czy klient własciwie formułuje zlecenie i taka własnie ma intencję a makler daje możliwośc klientowi sprawdzenia,ze dobrze rozumie zlecenie i przyjmujac je wykona je własciwie. Ta rozmowa ma na celu uniknięcie błędów i pomyłek w trakcie zlecania. Pomyłki moga nie tylko dotyczyć ilości jednostek aktywa czy ceny ale i celu transakcji( kupno czy sprzedaz). Jesli ilość zleceń składanych jest wieksza i czestotliwoś ich składania wyzsza klient uznawany za profesjonalistę i rozmowa ulega skróceniu i zlecenia przjmowane sa do realizacji. Po przyjęciu zlecenia, makler kontaktuje sie ze swoim przedstawicielem na giełdzie i zleca mu wykonanie zlecenia. Przedstawicel biura na giełdzie nabywa/zbywa aktywa z godnie ze zleceniemi powiadamia o dokonanym zakupie /sprzedaży. Na koncie inwestycyjnym klienta następuje odpowiedni zapis zmiany stanu. Transakcja zostaje zakończona. Rynek giełd "open outcry". Aby omówic w jaki sposób nastapiła transakcja kupna /sprzedazy na giełdzie przez chwile skoncentrujmy sie na drodze zlecenia na klasycznym rynku amerykańskim funkcjonujacym w systemie " open outcry". W tym systemie funkcjonuje jeszcze wiele giełd a szczególnie towarowy rynek transakcji terminowych. Najwieksza Giełda swiata NY Stock Exchange do niedawna tez prowadziła transakcje w tym systemie. Klient kontaktuje sie z przedstawicielem brokera ,który obsluguje jego operacje giełdowe i składa mu zlecenie. Zlecenie zostaje przyjęte a na dokumencie zlecenie pojawia sie stempel czasu złozenia zlecenia. Rozmowa z Klientem tez jest w obowiązku broera. broker kontaktuje sie ze swoim swoim przedstawicielem na giełdze. Ten siedząc koło telefonu przyjmuje zlecenie od brokera zapisuje na odpowiednim formularzu, stempluje znacznikiem czasu i.. Giełdy amerykanskie to wielkie instytucje gdzie wolumen transakcji jest znacznie wiekszy niż roczne obroty giełd w wielu krajach świata. Historycznie transakcje mają miejsce na tym obszarze giełdy, ktory nazywa się ''floor''. Nazwa, jak sie mozna domyslic, wiaze sie z tym, ze było to centralne miejsce giełdy, w ktorym spotykali sie kupujacy i sprzedajacy by publicznie i głośno (będąc widocznym przez innych) dokonac transakcji. Ponieważ na tak wielkich amerykańskich giełdach handlowano róznymi rodzajami aktywów to miejsce gdzie handlowano danym dobrem zwane jest ''pit'' . Wokół pitu grupowali sie sprzedajacy i kupujacy by dokonać transakcji .Taki system obrotu powodował ,z to ,że Ci, którzy szukali w tłumie drugiej strony transakcji i przekrzykiwali sie ustalajac ceny, nie mieli czsu na odbieranie zlecen. ak więc " pit'y" obrosły stanowiskami telefonów gdzie przedstawiciele brokerów przymowali zlecenia od swoich firm, ktore z kolei obsługiwały tysiace klientów. Taki sposób funkcjonownia zwiekszył obroty i hałas transakcyjy na na miejscach handlu trwa nieprzerwanie od otwarcia giełdy w danym dniu do jej zamknięcia. Wracajac do zlecenia Klienta ktore trafiło do stanowiska telefnicznego brokera na parkiecie ( polski odpowiednik - floor) tam sporzadony został zapis zlecenia do przekazania go do egzekucji( tzw. ticket). Ticket został ostemplowany czasowo i przekazany do do tradera. Ten wykonał transakcje i zwrocił go do stanowiska ( znak czasowy i powrót do biura brokera . Systemy rozliczeniowe giełdy i brokera dokonuja rejestracji i rozliczeniatransakcji, Na koncie lienta pojawia sie zapis o transakcji i zmiana stanu posuiadania, Transakcja jest zakończona. Kilkakrotnie już wspomniane było, ze wynik transakcji giełdowej tom zapis na rachunku. Jest to w pełni prawda w przypadku rynku akcji, który to rynek jest całkowicie ''zdematriatelizowany. Papier wartosciowy przestał być papierem a jest teraz tylko zapisem na koncie. O ile samo zawarcie trasakcji na giełdzie systemu amerykańskiego wydaje sie byc naturalnie proste. Tak mówiąc o systemie komputerowym zawierania transakcji wydaje być procedura mniej transparentną niż wykrzykiwanie swojej ceny az ktoś sie na nia nie zgodzi. Jednak systemy komputerowe stosowane sa coraz częściej i nawet " stare" giełdy przechodza na ten system ustalania ceny. Systemy komputerowe pozwoliły na kolejny krok w kierunku zwiekszenia wolumu transakcji. Komputer bowiem sam dokonuje znalezienie takiej ceny , po jakiej wolumen transakcji będzie najwiekszy. Wiele giełd w ten sposób ustala ceny produktu. Zlecenia transakcji. Inwestorzy nabywaja kontrakty giełdowe aby nabyć dobra po, ich zdaniem , korzystnej cenie w tym celu aby przyczyniły sie one do wzrostu ich przychodów i zysku badz w drodze przetwórstwa nabytych surowców i ich zbycia( giełdy towarowe) badz w drodze operacji finansowych ( giełdy papierów wartościowych). Generalnie duzą płynność giełd , zmienność kursów skłania do zakupowania kontraktów by w późniejszym czasie odsprzedać je z zyskiem, gdy cena ich wzrośnie. Jak było to widać w przypadku kryzysów gospodarczych inwestowanie jest jednoznacznie zwiazane z braniem na siebie ryzyka inwestowania. Ryzyka poniesienia straty. Zarzadzanie ryzykiem i techniki jego minimalizacji pozwalaja na większa odwagę inwestowania doswiadczonym inwestorom. Na rynkac giełdowych płynność jest zasługa tych inwestorów , którzy swoja szanse na zyski upatruja we zwyzkach i znizkach kursu. Ich zadane to " tanio kupić i drożej sprzedac" Kupuja kontrakty jesli uwazaja ,ze sa niedocenione i ich ceny wzrosna . Sprzedaja je kiedy uwazaja ,ze jest własciwy moment na sprzedaz albowien ceny : albo juz wiecej nie wzrosna albo sa usatysfakcjonowani uzyskanym do tego momentu zyskiem i nie chca dalej juz ryzykować. Ci krótkoterminowi inwestorzy z angielska nzywani są " Speculators". Okresy inwestowania są rozne. Istnieje przykładowo bardzo liczna grupa inwestorów krótkoterminowych, dla których czasowy horyzont inwestycyjny to jeden dzień. Ci ''" intraday investors"'' zwani równiez ''"scalpers"''. inwestuja liczac na zyski ze zmiany kursów w ciagu dnia. Ze wzgledu na zmiennośc cen w czasie istotnym parametrem składanego zlecenia jest cena. Typy zleceń. Pośrednik u którego składamy zecenie musi rozumieć nasze inencje kupienia bądz sprzedania kontraktu. Musimy więc wykazac sie juz przed nim ,ze wiemy w jakim celu składamy zlecenie i jakie sa nasze intencje co do zakupionego dobra. Zlecenia skladane mogą być do wykonania : Według stanu rynku - do wykonania natychmiast, czyli po aktualnej na rynku cenie kupna( Bid), lub cenie sprzedaży (Ask ). Zlecenie może być wyzwalane przez cenę. Inwestor określa cenę przy której zlecenie jest uruchamiane. Takie zlecenia to zlecenia typu - STOP, lub zlecenia z limitem. Zlecenia z limitem polega na wyznaczeniu ceny limitu, a nastepnie: Zlecenie Limit-Buy : Kup jeśli cena rynkowa jest niższa niż cena limitu Zlecenie Limit-Sell : Sprzedaj, jeśli cena rynkowa jest wyższa niż limit. Zlecenie typu Stop, polega na wyznaczeniu ceny limitu a nastepnie: Zlecenie Stop-Loss : Sprzedaj jeśli rynek jest poniżej limitu. Zlecenie Stop-Buy : kupuj jeśli rynek jest wyżej od limitu. Składanie takich typów zleceń pozwala inwestorowi na realizacje założonej strategiibez koniecznści ciagłego kontaktowaniu sie z maklerem i obserwacji rynku. ===Giełdy terminowe, rola izb rozliczeniowych=== Ceny wielu towarów zmieniająsie w zaleznosci od wielu czynników podlegajac zasadom równowazenia podaży przez popyt. Bradzo trudno jest przewidziec przyszła cene. Prowadzenie takich firm jak np. kopalni miedzi, czy chociazby produkcji elementów konstrukcyjnych z aluminium odbywa sie w sposób , który mimo niepewnosci rynkowej musi miec sposoby na planowanie wyniku finasowego. Producent surowca musi przewidywac i antycypowac sytuacje gdyby ceny jego surowca spadły ponizej progu rentowności jego wydobycia. Producent drutu miedzianego musi planowac produkcje i jej sprzedaz uwzgledniajac ceny miedzi jako surowca, który zakupuje do produkcji. Takiemu zabezpieczaniu sobie dostawy dobra w przyszłości za umówiona dzis cene, słuzy kontrakt forward. Definicja kontraktu forward. Kontrakt Forward to kontrakt zawarty w określony dzień, na wywiązanie się ze zobowiązania w określonym terminie w przyszłości na określonych warunkach. Taki kontrakt mimo tego ,ze zabezpieczyliśmy sobie dzis cene w przyszłości ma pewne niedogodności. Niedogodności szczególnie bolesnie daja o sobie znac gdy chcemy, z jakis powodów , sie go pozbyc. Sprzedać go możemy gdy znajdziemy zainteresowanego nabyciem specyficznej ( ustalonej przez nas samych ilości dobra, daty dostawy i ceny. Znalezienie takiego kupujacego moze byc niemożliwe. instrumenty forward , sprzedawana na rynku OTC sa bardzo specyficzne i szczególne , dopasowane do specyficznej sytuacji w jakiej zostały zawarte. Nie nadaja sie do obrotu giełdowego , ze wzgłedu na brak płynności. Aby nadać im płynność należy je wystandaryzować. Taka standaryzacja pozwala kupującemu miec pewnosć ,ze wszystko jedno od kogo kupuje , kupuje to samo i tej samej jakości. Takie założenie legły u podstaw standardyzacji kontraktów ''Futures ''. Definicja kontraktu ''Futures''. Kontrakt futures to zobowiązanie umiejscowione w przyszłości, do kupna lub sprzedaży, lub rozliczenia gotówkowego towaru, które spełnia zestaw standardów. Kontrakty futures podlegaja wyłaczne obrotowi giełdowemu ( w odróznieniu od kontraktów forward - handlowanych wyłacznie na rynku OTC). Kontrakt futures jest uznawany za instrument pochodny. Instrumentem pochodnym nazywa sie instrument finansowy, którego wartość zależy ( wynika z ) wartości innego podstawowego aktywa. [[Image:uhg.jpg|thumb|300px|Porównanie charakterystyk kontraktów futures i forward]] Kontrakty Futures są wystandaryzowane pod względem: Standardyzacja polega na zdefiniowaniu: * ''Podstawowego'' towaru lub instrumentu. To może byc np. tona miedzi jak i krótkoterminowa topa procentowa. * Sposób rozliczenia kontraktu, rozliczenie pieniężne lub dostawa fizyczna. * ''Ilość'' jednostek podstawowego towaru przypadajaca na jeden kontrakt. Moze to być przykładowo ilość ton miedzi,ilość baryłek ropy, czy jednostek obcej waluty. * Waluta w której kontrak jest kwotowany. * Specyfikacja, jakośc dostawy. w przypadku obligacji, które obligacje maja byc dostarczone. W przypadku dostawy fizycznej towaru ,dotyczy to nie tylko jego jakości ale i sposobu i miejsca dostawy. * Miesiac dostawy. * Ostatnia data w której kontrakt moze być handlowany. Często kontrakt futures nie jest oparty o sprzedaż " tradycyjnego" towaru ( płody rolne, metale , etc) ale dotyczyć moze np. futures finansowych czyli instrumentów opartych na walutach, akcjach, obligacjach, lub na bardzo niematerialnch indeksach giełdowych. Kontrakty futures mają swe początki w bardzo odległych czasach. Powstały z potrzeby zapewnienia sobie znanych cen na produkty rolne. W zapiskach Arystotelesa można znależć wzmianke o Talesie z Miletu, który, w oparciu o swa wiedze oszacował przyszłe zbiory oliwek i zawarł na długo przed zbiorami kontrakty na oliwki po cenie okreslonej w dniu zawarcia transakcji. Jak mówia owe notatki, poniewaz było bardzo daleko do zbiorów ceny na te "przyszłe " oliwki były nie wysokie i gdy nastały zbiory, Tales chyba nieźle na tej transakcji zarobił. Pierwsza w historii giełda futures to giełda ryżu Dojima w Japonii powstała w 1730 roku. Rynek ten powstał m.in. dlatego ,ze samurajowie byli płaceni ryżem . Potrzebne było miejsce gdzie ten ryż ( a szczególnie ten przyszły) mogli wymienic na pieniadze. Cena kontraktu na rynku futures. Cena kontraktów na rynku futures podlega wahanion zaleznym od punktu równowagi miedzy podażą a popytem w kazdej chwili funkcjonowania rynku. Równowaga ta wyznaczana jest przez oczekiwania kupujacych i sprzedajacych. Głównymi uczestnikami rynku futures sa: producenci albo nabywcy materiałów (commodities) handlowanych na giełdzie futures. Ta kategoria uczestników zwana jest ''" Hedgers"'' albowiem ich celem jest zabezpieczenie sie przed ryzykiem zmiany cen. inna grupa uczestników rynku to - podobnie jak to ma miejsce na innych rynkack, Inwestorzy ch ca cy zarobić na wzroscie cen w przyszłości, kontraktów, które nabyli. Ta grupa zwana jest " Speculators". grupa ta daje rynkowi płynność. Zawieranie transakcji na rynku futures, Rynek futures jest najbardziej spektakularnym rynkiem . Tak , jak ma to miejsce w przypadku innych giełd, transakcje odbywaja sie w okreslonych miejscach. Tak wieć w danym miejscu na giełdzie terminowej handluje sie miedzią , gdzie indziej pszenicą. Ale kontrakty terminowe zwiazane z danym towarem róznia sie miedzy sobą termnami dostaw. Ta róznica powoduję ,ze handel wygłada bardzo barwnie, kojarzac sie raczej z olbrzymim chaosemokrzyków i gestów. Halas ten wprowadzaja floor traders egzekwujacy zlecenia swoich klientów. Poszukuja oni w tłumie tych którym moga sprzedać lub od których moga kupic zlecone im konrakty na dany termin i w ilości zgodnej ze zleceniem. Jeśli znajda druga strone transakcji , moga ja zawrzeć na zleconych wrunkach. Informacje o zawarciu transakcji przekazuja do " informatorów" , którzy , przy pomocy zdefiniowanych gestów ( aby uniezaleznic sie od hałasu) przekazuja dane zawartej transakcji do systemu informacyjnego giełdy. Cena transakcji jest natychmiast podawana do publicznej informacji a ta informacja rozchoczi sie natychmiast po całym swiecie. Oczywiscie nawet negocjacja transakcji jest bardzo wystandaryzowana , tak by nie budziła watpliwosci przy jej zawieraniu. Jak przebiega transakcja na rynku Futures? System jest prawie identyczny jak w przypadku innych giełd. Pierwszy krok to kontakt z brokerem,u ktorego klient posiada otwarty wczesniej rachunek pozwalajacy na przeprowadzanie transakcji. Broker ten odbiera zlecenie. Następnie broker kieruje zlecenie do maklera parkiecie ( odpowiedni pit) poprzez jego system transakcyjny. Makler na parkiecie egzekwuje zlecenie. Informuje swoje biuro o zawarciu transakcji czyli wypełnieniu zlecenia.Broker informuje klienta ,ze zlecenie zostało wykonane. Pierwsza istotna róznica pojawia sie w tym miejscu. Po zawarciu transakcji klient musi wpłacić tzw. ''" depozyt zabezpieczajacy"'', tzw. ''''margin''''. ====Depozyt zabezpieczający==== [[Image:fgv.jpg|thumb|250px|left|Zmiana ceny kontraktu a depozyty zabezpieczajace]] Depozyt zabezpieczajcy ma za zadanie zmniejszenie ryzyka kredytowego stron zawierajacych transakcje. Wielkość ta jest ustalana dla każdego towaru (commodity) osobno. Wielkość depozytu do kontraktu jest względnie niewielka i jest równa maksymalnej dziennej fluktuacji ceny i przeliczana jest na całkowitą wielkość transakcji. Wymagany poziomu depozytu to jest wielkość depozytu która musi być utrzymana na rachunku inwestycyjnym futures. Wielkośc ta ulega zmianom zaleznym od ruchu ceny rynkowej kontraktu. Jeśli stan depozytu jest niższy od wielkości wymaganej (maintenance margin) , dodatkowe środki musza zostać przelane na rachunek inwestycyjny tak by spełnić wymogi depozytu zabezpieczającego. Jeśli stan środków na koncie przewyższa wymagana wielkość depozytu, nadmiar środków może być umorzony, albo użyty do otwarcia nowej pozycji. Wielkość depozytu jest codziennie wyceniana do rynku “marked to market” aby odzwierciedlać zmiany w wartości zajętej pozycji. [[Image:ffr.jpg|thumb|300px|wielkość depozytu a cena kontraktu- przykład]] Przykładowo: Producent mleka sprzedał kontrakt futures na mleko po cenie 12,2 $ za jednostke miary a producent lodów kupił taki kontrakt. Transakcja miała miejsce 7 marca. (wartość zawartego kontraktu = 12200 USD) Zmiana wielkości depozytu zabezpieczajacego dla sprzedawcy i dla kupujacego pokazuje tabela obok. Po zawarciu transakcji poczatkowa wysokośc depozytu wynosi 800USD. Wielkość ta jest ustalana przez przepisy giełdy i warunki zawierania kontraktu na , w tym przypadku, mleko. Dla innych towarów jest to wartość z reguły inna. gdy cena wzrasta , strona ktora ma dostarczyć towar , ktorego wartośc wzrosła musi dopłacic do depozytu aby wzrównoważyć wzrost ryzyka kredytowego. kupujacy towar o zmniejszonej wartości może wycofac odpowiednia cześć depozytu zabezpieczjacego. Wartość depozytu ustala sie codziennie ( dzień roboczy)po kursie zamknięcia kontraktu w danym dniu.

Depozyt zabezpieczjacy - groźba dodatkowego ryzyka. Zawierajac transakcję terminową i wpłacajac żadaną kwotę depozytu otrzymuje się mozliwość kontrolowania dość znacznej kwoty ( cena kontraktu) poprzez stosunkowo małe zobowiazania do regulowania poziomu depozytu. Nie wolno wielkości depozytu traktować jako nalezności związanej z kontraktem ani oceniać wielkość ryzyka finansowego związanego z transakcją jako ewentualną stratę depozytu. W dniu dostawy musi się bowiem dostarczyć (odebrać) wielkość równa cenie kontraktu a nie depozytu.

Izba Rozliczeniowa

Rynek giełd terminowych rozni sie jeszcze jednym od rynku giełdowego transakcji spot. Róznica ta to rola Izby Rozliczeniowej dla giełd terminowych. Każda Giełda futures ma swoja Izbę Rozliczeniową (Clearinghouse). Jest to organizacja zwiazana zgiełda terminową odpowiedzialna za prowadzenie rachunków inwestycyjnych inwestorów , ksiegująca i rozliczajca transakcje, zbierajaca wpłaty na depozyty zabezpieczajacei kontrolujaca ich stan , zsciagajace powstałe zobowiazania, regulujaca dostawyi dostarczajaca informacji o cenach handlowanych dóbr. Izba gwarantuje, że zawierający transakcję będą honorowali swe zobowiązanie. Izba rozdziela każda transakcję i występuje jako jej druga strona. Izba działa jako kupujący dla każdego sprzedającego i jako sprzedający dla każdego kupującego. Takie rozwiązanie eliminuje ryzyko kontrahenta.(Izba bierze ryzyko na siebie). w praktyce tak więc, pozycja futures może być „zlikwidowana” przez wykonanie transakcji odwrotnej z każdym, nie koniecznie orginalnym kontrahentem.

Izbę tworzą firmy maklerskie , które są członkami rozliczającymi. W przypadku niedotrzymania ( plajty) kontrahenta, zobowiązanie finansowe spoczywa na:

• Depozycie zabezpieczającym kontrahenta
• Firmie maklerskiej rozliczającej transakcję
• innych członkach Izby
• Giełdzie

Jak dotąd żadna firma rozliczająca nie zawiodła w takiej sytuacji

Hedging czyli zabezpieczenie przed zmianami cen, hedging z użyciem instrumentów pochodnych

Zabezpieczanie sie przed zmianami ceny jest praktyką stosowaną powszechnie , podobnie jak ubezpieczania się przed nieszcześliwymi wypadkami. Zabezpieczenie nie polega na tym, ze wydarzenie niekorzystne nie zajdzie ale na tym ,że jak zajdzie, to skutki jego nie beda dla nas tak bardzo dotkliwe. Zarządzający portfelami, indywidualni inwestorzy Korporacje używaa technik zabezpieczania - hedgingu, by zmniejszyć swa ekspozycje na rózne rodzaje ryzyka. Zabezpieczenie sie na rynkach finansowych jest zajęciem bardziej złaozonym i trudniejszym od kupienia polisy ubezpieczeniowej. Hedging przed niekorzystnymi zmainami cen polega na użyciu instrumenów finansowych by usunac skutki niekorzystnych zmian kursów. Innymi słowy inwestor zabezpiecza inwestycje poprzez robienie innej inwestycji.

Technicznie dla zabezpieczenia przed zmiana ceny należy zainwestować w dwa negatywnie skorelowane instrumenty finansowe. Bezpieczeństwo nie jest za darmo więc należy za nie płacic w tej czy innj formie. Przykładowo, ceny paliwa lotniczego ( innymi słowy ropy naftowej) są ujemnie skorelowane z cenami akcji linii lotniczych. Jesli ceny paliwa lotniczego rosną, ceny akcji linii lotniczych maleją i odwrotnie. Jeśli w naszym portfelu bedziemy posiadali odpowiednie ilości akcji linii lotniczych i kontraktów na rope to wartośc tego portfela z dużym prawdopodobieństwem nie bedzie sie zmieniała ( albo zmieni sie niewiele) mimo zmian zakursów akcji linii lotniczych i ropy naftowej.

Kazda inwestycja na ryku finasowym obdarzona jest wiekszym lub mniejszym ryzykiem. Inwestujemy w celu zarobienia pieniędzy uzyskania zysku. Redukcja ryzyka zawsze wiaże sie z redukcja potencjalnych zysków. Tak wić hedging nie jest techniką, przy pomocy, której sie zarabia ale dzięki, której, zmniejsza sie potencjalne straty. Jeśli bowiem inwestycja poczyniona celem zabezpieczenia jest dodatkowym kosztem i będzie przynosić straty i redukować zyski z inwestycji poczynionej dla zysku przy korzystnej zmianie cen, to będzie przynosić zyski, które w skuteczny sposób zmniejszą ewentualne straty,

Techniki zabezpieczania , generalnie mówiąc wymagaja stosowania instrumentów pochodnych. Naardziej popularne z nich to kontrakty futres i kontrakty opcyjne. Dalej mówiac bardzo ogólnie, można wykorzystać te instrumenty w celu zabezpieczania tak, by strata na inwestycji fizycznej była zmniejszana przez zysk na instrumencie pochodnym.

Jak to działa w praktyce? Przykład. Założmy że jestesmy szcześliwymi posiadaczami akcji firmy produkujacej kable elektryczne z miedzi "Kabel SA". Chociaz wierzymy w to ,ze w długim okresie czasu akcje będą zyskiwać na wrtości bo firma jest swietnie zarzadana i na wielkie perspektywy sprzedaży swych poduktów ale obawiamy sie zawirowań krótkotermiowych na światowym rynku kabli. W celu zabezpieczenia ie przed efektami spadku notowań 'Kable SA" kupujemu opcje put ( instrument pochodny) na akcje tej firmy, kontrakt dajacy nam prawo do sprzedania jej akcji za ustalona "strike price". Jesli tetraz ceny akcji firmy spadna ponizej " strike price". to cena naszej opcji dajacej nam prawo sprzedać akcje drozej zyskuja na wartości i straty na kcjach są redukowne przez wzrost wartości opcji.

Inny klasyczny przykład dotyczyć bedzie zaleznosci od ceny dostaw surowca. W spomniana wyzej firma 'Kabel SA" zamartwia sie o zmieniajace sie ceny miedzi , podstawowego surowca, który musi ciagle kupowac by zabezpieczyć swa produkcję. Znaczny wzrost cen miedzi przy duzej konkurencyjnosci rynku kabli mógłby pozbawic firme cięzko wypracowanego zysku a nawet powodowac straty. W celu zabezpieczenia sie przed niepewnościa cen miedzi firma kupuje kontrakt futures , który daje jej pewnośc ceny surowca. Firma moze przestać martwic sie o fluktuujace ceny na rynku. Ale tylko w pewnym zakresie. albowie jesli ceny przekroczą cene ustalona w kontrakcie futures to "Kable SA" oszczedzą pieniadze kupując surowiec taniej . Ale jeśli ceny spadna poniżej ceny kontraktu futures, "Kable SA" będa płacic cenę z zawartego kontraktu i ekonomiczniej dla firmy byłoby wtedy nie być zabezpieczoną.

Na rynku jest wiele róznych opcji i kontraktów terminowych pozwalajacych na zabzpieczanie is przed praktycznie wszystkim. Przed zmainami cen akcji, obligacji cen surowców , zmiany kursów walut, stóp procentowych nawt przed niekorzystną pogodą.

Każde zabezpieczenie kosztuje, tak wiec należy zawsze rozważyć zanim zapadnie decyzja o hedgingu, jakie korzysci uzyskamy z tej operacji i czy sa warte poniesionych kosztów. Należy pamietać,że cel zabezpieczania to nie zarabianiu na inwestycji zabezpieczającej ale zabezpieczenie sie przed stratami na inwestycji podstawowej. Koszt zabezpieczenia, czy bedzie to koszt opcji czy też strata zysków poprzez kontrakt futures nie da sie uniknąć. jest to cena płacona za uniknecie czy tez zredukowanie niepewności.

Czesto porównuje sie hedging do polisy unezpieczenia. Polisa ubezpieczeniowa jest bardziej idealnym instrumenten zabezpieczenia niż hedging przy pomocy instrumentów finasowych. wylata z polisy bowiem w pełni reompensuje poniesione straty ( no może minus udział własny) Hedging na rynkch finansowych nie jest perfekcyjny i jest w pewnej mierze sztuką, i zdarzenia zawsze mogą potoczyc sie w niewłasciwą stronę. I chociaz zarz dzajacy ryzykiem zawsze staraja sie zabezpieczyć najlepiej ale jest to bardzo trudne w praktyce.

Opcje, opcje na kontrakty terminowe

Definicja opcji jest następująca: jest to kontract , który daje nabywcy prawo ,ale nie obowiązek, kupienia lub sprzedania aktywa , którego opcja dotyczy za określona cenę az do pewnej określonej daty. Opcja podobnie jak akcja , czy obligacja jest instrumentem finansowym, czyli wiążącym kontraktem o ścisłe określonych warunkach i własciwosciach.

Opcje to niezwykle uzyteczne instrumenty, ale nalezy pamietac, ze ich użycie moze nieść duze ryzyko. Należy o tym pamietać ,że bez wzgledu na to, jakie opinie mają inni. Transakcje opcyjne szczególnie są niebezpieczne jeśli, do końca nie rozumie sie dokładnie sie co sie robi.

Jeśli nie zamierzamy uzywać opcji w celech spekulacyjnych to nie mniej jednak, jest to jeszcze jedno narzedzie do ograniczenia ryzyka w operacjach jakie prowadzi sie na rynku finansowym.

Z opcjami spotkać sie można w życiu codziennym. Przykładowo : Dowiedzielismy sie od znajomych,ze mozna kupić bardzo sensowne mieszkanie , o dobrej lokalizacji i bardzo atrakcyjnej cenie Problem polega na tym, że nie możemy go kupić natychmiast ale dopiero za trzy miesiące. (Wtedy otrzymamy nagrodę za wyniki pracy w ubiegłym roku.) Ceny mieszkań ulegaja wahaniom rynkowym i nie wiemy ile takie mieszkanie może kosztowac za trzy miesiące. Cena jego moze znacznie wzrosnać i tego sie obawiamy. Ale może też i spaść (czego może obawiać się sprzedający). Rozwiązanie jakie można zaproponować sprzedającemu mieszkanie jest następujące: kupujący proponuje pewna kwotę ( powiedzmy- 3000PLN) za to, że jak zjawi sie za trzy miesiace, to własciciel mieszkania sprzeda mu to mieszkanie za kwotę ustalona dziś. W tym miejscu nalezy podkreslic ,ze nie jest to zadatek w poczet przyszłej transakcji - jest to opłata za prawo kupna mieszkania za trzy miesiace po nie zmienionej cenie. Własciciel jest zobowiazany do trzymania mieszkania i ne sprzedania go , bez wzgedu na to jak korzystna propozycje by uzyskał. A kupujacy to prawo?? ten ma nastepujace warianty postępowania do wyboru: wariant 1.- zjawia sie po okreslonym czasie i z radości relizuje swój wymarzony zakup, po ustalonej cenie ( mimo ,że mieszkania istotnie zdrożały przez ten czas). Wariant 2. Cena mieszkania ( lub jego wartość dla kupujacego) zmalała albowiem ceny mieszkań spadły , albo okazało sie ze sąsiad z góry urządza głośne awantury po nocach. W takim przypaku posiadacz opcji kupna, albo nie zjawia sie wcale albo zjawia sie i rozpoczyna negocjacje nowej, niższej ceny. Jak widać obowiazek spoczywa na sprzedajacym (wystawcy opcji) a prawo ma płacący za to prawo , nabywca opcji. Posiadacz ( kupujacy opcje traci wszystkie pieniadze jaki zapłcił za opcje , gdy rezygnje z transakcji ale przez czas obowiazywania opcji utrzymuje cenę dobra , które go interesuje na niezmiennym i korzystnym dla niego poziomie. Wartość kontrolowanego kontraktu jest wielokrotnie wyższa niz cena , którą płaci za prawo kontrolowania ceny. Wystawca opcji dostaje dodatkowe pieniadze, za to, że przez okreslony czas nie zmieni ceny (ktorą okreslił na zadawalającym go poziomie). Niestety traci wszelakie korzysci w tym czasie sprzedania posiadanego dobra za cene lepszą ( gdyby sie pojawiła) albowiem zobowiazany jest do sprzedaży dobra posiadaczowi opcji. Niestety musi pamietać, że własciciel opcji moze zrezygnwać z kupna. Opcja i jej wartość (jej cena) jest związana z ceną akywą , którego dotyczy więc jest instrumentem pochodnym.

Generalnie są dwa typy opcji call i put:

Opcja typu call daje , jej posiadaczowi prawo do kupienia okreslonego dobra po określonej cenie , przez określony okres czasu. Nabycie opcji tego typu (Call) przypominaja zajęcie pozycji Długiej ( LONG) na rynku. Nabywca opcji call liczy,ze cena tego dobra znacznie wzrośnie w czasie ważności opcji.

Opcja typu put daje posiadaczowi prawo do sprzedania dobra po określonej cenie przez określony okres czasu. Nabycie opcji tego typu (Put) przypomina zajecie pozycji Krótkiej (SHORT) na rynku. Nabywca opcji put liczy, że ceny dobra spadną zanim opcja wygasnie.

Uczestnicy rynku opcji.

Sa cztery typy uczestników rynku opcji w zależności od pozycji jaka zajeli na rynku:

1. Nabywca opcji call

2. Wystawiajacy ( sprzedajacy) opcji call

3. Nabywca opcji put

4. Wystawiajacy (sprzedający) opcji put

Nabywcy opcji można powiedzieć mają Długą pozycję, a sprzedający , mozna powiedzieć mają pozycje Krótką.

Należy podkreślić bardzo istotną róznicę między nabywcami a sprzedającymi opcje:

• Nabywcy opcji call i opcji put nie sa zobowiazani do kupienia lub sprzedania. Mają prawo wyboru wykorzystania opcji lub rezygnacji z tego przywileju w zalezności od swego wyboru.
• Wystawiajacy opcje call lub put ( sprzedajacy) , jednakże, są zobowiazani do kupienia lub sprzedania. Znaczy to ,ze sprzdajacy moze zostac postawiony w sytuacji gdy musi wypełnic swe zobowiazanie kupna lub sprzedaży.

Call Option: prawo by kupić futures określoną cenę. Put Option: prawo by sprzedać futures za określoną cenę.

Dla każdej transakcji musi być strona przeciwna- dla każdego sprzedania musi być kupujący a dla kupienia – sprzedający. Jak widać ryzyko w przypadku opcji ma inną charakterystykę niż w przypadku innych kontraktów. W przypadku typowego kontraktu np. kupna istnieje kontrakt " odwrotny" pozwalajacy na pozbycie sie ryzyka zwiazanego z otwartą pozycją. Jesli coś kupiłem to wraz zawarciem kontraktu odwrotnego, w tym przypadku sprzedazy mozna pozbyc sie ryzyka inwestycji. Miałem kontrakt i ryzyko z nim zwiazane, zawarłem transakcje odwotną i moje ryzyko jest równe zero. W przypadku wystawienie opcji kupna ryzyko z nia zwiazane nie zostaje zredukowane do zera przez wystawienie opcji sprzedaży.

Jak widać wystawianie ( sprzedaż) opcji jest bardziej skomplikowane i niesie w sobie większe ryzyko niz ich posiadanie ( kupno).

Terminologia.

Terminologia rynku opcji jest bardzo związana z językiem angielskim, językiem rynku na którym opcje bardzo sie rozwinęły. Cena za którą ma być sprzedawane lub kupowane dobro , na które wystawiona jest opcja nazywana jest strike price. Oznacza to, że ceny dobra musza wzrosnąć (dla opcji call) lub zmaleć (dla opcji put) w stosunku do tej wartości jeśli opcja może być użyta z zyskiem. Oczywiscie skorzystac z opcji mozna przed datą jej wygaśnięcia, nie po.

Dla opcji call, opcje nazywamy in-the-money jeśli cena dobra jest powyżej ceny strike price. Opcja put jest in-the-money jeśli cena dobra jest nizsza niz strike price. Wartość , o którą opcja jest in-the-money nazywa się intrinsic value.

Koszt (cena) opcji jest cena handlowanego dobra, czas do wygaśnięcia, i zmienność cen (volatility). Wycena opcji nie wchodzi w skład tego opracowania.

Jeśli opcje wystawiane sa na kontrakty terminowe sa opcjami rynku terminowego.

Opcje sa bardzo skuteczym narzędziem zabezpieczenia przed efektami zmiany cen. Użycie opcji jest jakby wykupowaniem polisy ubezpieczeniowej. Takie zabiegi sa istotne szzególnie dla duzych instytucji zarzadzajacych wielini kontraktami ale tez bardzo korzystna technika dla indywidualnego inwestora. Użycie opcji pozwala na skorzystaniu z możliwości czerpania nieograniczonch zysków jesli zmiany rynku idą w sprzyjajaca nam stronę przy ograniczeniu strat z dołu, jeśli zmiany idą wkierunku przeciwnym. Koszt takiego zabezpieczenia nie jest wysoki.

Akcyjny rynek giełdowy, GPW

Giełda Papierów Wartościowych- centrum rynku kapitałowego w Polsce

Gielda Papierów Wartościowych działała w Polsce w okresie XX-lecia międzywojennego. Wojna w 1939 roku położyła kres jej istnieniu. Wraz ze zmianami gospodarczymi jakie nastąpiły w latach 90- tych XX wieku w Polsce, Giełda została stworzona by rynek kapitałowy mógł wspierać transformacje gospodarcze. 12 kwietnia 1991 roku Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów reprezentujący Skarb Państwa podpisali akt założycielski Giełdy. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie podobnie jak inne Giełdy na świecie została powołana w formie Spółki Akcyjnej, z tym wyjątkiem odróżniającym ją od innych giełd, że w tej Spółce znaczący udział miał Skarb Państwa. Powodem takiego rozwiązania był brak kapitału na polskim rynku kapitałowym który dopiero zaczynał swe działania. Swe operacje GPW rozpoczęła w budynku w którym przed przemianami mieścił się Komitet Centralny PZPR. 16.04.1991. odbyła się pierwsza sesja giełdowa z udziałem 7 domów maklerskich, na której notowano akcje 5 spółek. Obrót tego dnia wyniósł 1.990 PLN.

Biorąc pod uwagę cały 2008 rok GPW zajęła drugie miejsce w Europie zarówno pod względem ilości, jak i wartości IPO w całej Europie. Pod względem wartości IPO nasz parkiet uplasował się na drugim miejscu, ustępując jedynie Londynowi.GPW jest największą Giełdą w tej części Europy.

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie^[1] umożliwia handel akcjami, prawami poboru, prawami do akcji, obligacjami, jednostkami uczestnictwa w funduszach powierniczych oraz szeroką gamą instrumentów pochodnych. Transakcje obsługiwane są w systemie WARSET, który funkcjonuje od listopada 2000 roku^[2]. W system ten zapewnia pełną automatyzację przekazywania zleceń, zawierania transakcji, sprawny dostęp uczestników rynku do systemu obrotu papierami wartościowymi oraz szerokie możliwości korzystania z informacji o sytuacji na rynku. Ponadto WARSET umożliwia inwestorom szersze wykorzystanie możliwości przesyłania zleceń przez internet zza pośrednictwem biur maklerskich - systemy biur maklerskich są na tyle zintegrowane z systemem giełdowym, że udział biur sprowadza się tylko do weryfikacji poprawności złożonych przez inwestorów zleceń. W systemie notowań WARSET jednostką transakcyjną jest jeden instrument finansowy. Charakterystyczną cechą systemu WARSET jest publikowanie w fazie przed otwarciem, przed zamknięciem i w fazie równoważenia) tzw. Teoretycznego Kursu Otwarcia - TKO. Jest to wyliczona na dany moment cena papieru wartościowego. Notowania na GPWW przebiegają w następujący sposób.

• System notowań ciągłych. W czasie notowań ciągłych kupujący i sprzedający składają zlecenia, które po przekazaniu na giełdę są realizowane na bieżąco, pod warunkiem zgodności cen, lub trafiają do arkusza zleceń i oczekują ofert przeciwnych o odpowiedniej cenie, umożliwiających zawarcie transakcji. Przy realizacji zleceń obowiązują dwa priorytety: cena i czas złożenia zlecenia. Oznacza to, że w przypadku gdy czekają na realizację dwa zlecenia o identycznej cenie, jako pierwsze realizowane jest to, które zostało przekazane na giełdę wcześniej. W ramach notowań ciągłych stosowana jest jednak również procedura fixingu. Standardowo odbywa się ona na rozpoczęcie i zakończenie sesji. Notowania ciągłe rozpoczynają się ogłoszeniem kursu otwarcia (zlecenia są przyjmowane w fazie przed otwarciem, w czasie której nie są one realizowane, natomiast określany i ogłaszany jest teoretyczny kurs otwarcia), zaś kończą się ogłoszeniem kursu zamknięcia, po którym następuje 10-minutowa dogrywka. Z chwilą ogłoszenia kursu otwarcia staje się on ceną, po której zostają zawarte transakcje giełdowe na otwarciu. Analogicznie jest w przypadku kursu zamknięcia - na podstawie zleceń złożonych w fazie przed zamknięciem określa się kurs zamknięcia, po którym zawierane są transakcje na zamknięcie sesji giełdowej. Zdarzyć się mogą sytuacje, w których określenie kursu otwarcia (lub zamknięcia) nie jest możliwe przy zastosowaniu przyjętych reguł. Dzieje się tak w następujących przypadkach:
  • gdy najwyższy limit ceny w zleceniu kupna jest niższy od najniższego limitu ceny w zleceniu sprzedaży,
  • gdy występują wyłącznie zlecenia kupna lub wyłącznie zlecenia sprzedaży,
  • gdy występuję brak zleceń,
  • jeśli występują wyłącznie zlecenia kupna nie zawierające limitu ceny lub wyłącznie zlecenia sprzedaży nie zawierające limitu ceny,
  • jeśli przy określaniu kursu otwarcia (lub zamknięcia) kurs wykracza poza dopuszczalne wahania.

W sytuacji wystąpienia jednego z trzech pierwszych przypadków, za kurs otwarcia przyjmuje się kurs pierwszej transakcji zawartej na danej sesji w systemie notowań ciągłych, zaś za kurs zamknięcia kurs ostatniej transakcji zawartej na danej sesji. Jeśli na sesji nie zawarto żadnej transakcji, kursu otwarcia oraz zamknięcia nie określa się. W sytuacji wystąpienia jednego z dwóch ostatnich przypadków, kurs otwarcia (zamknięcia) nie jest ogłaszany i rozpoczyna się tzw. równoważenie rynku. W trakcie równoważenia można składać dodatkowe zlecenia kupna i sprzedaży oraz anulować i modyfikować wcześniej złożone przez siebie zlecenia. Jeśli wskutek równoważenia możliwe jest określenie kursu mieszczącego się w ograniczeniach wahań, równoważenie zostaje zakończone i ogłaszany jest kurs otwarcia (zamknięcia). Jeśli przewodniczący sesji uzna, że w wyniku równoważenia nie jest możliwe określenie kursu mieszczącego się w ramach dopuszczalnych wahań, może zmienić ograniczenia wahań kursów albo zakończyć notowanie ogłaszając nietransakcyjny kurs otwarcia (zamknięcia) równy górnemu ograniczeniu wahań - w przypadku przewagi zleceń kupna, bądź równy dolnemu graniczeniu - w przypadku przewagi zleceń sprzedaży. W przypadku, gdy w wyniku równoważenia powstanie rynek zleceń rozbieżnych, przewodniczący sesji może przedłużyć równoważenie, zakończyć równoważenie z jednoczesnym rozpoczęciem notowań ciągłych (w przypadku, gdy równoważenie odbywa się na otwarciu) lub zakończyć notowanie, jeśli równoważenie odbywa się na zamknięciu sesji. Po ogłoszeniu rozpoczęcia notowań ciągłych transakcje zawierane są po kursie transakcyjnym równym limitowi ceny zlecenia oczekującego, zaś zlecenia czekające na realizację wykonywane są według limitu ceny. Jeśli limity zleceń są identyczne, realizacja następuje według kolejności przyjęcia zlecenia lub jego ujawnienia (dla zleceń z wielkością ujawnianą). Jeśli po rozpoczęciu notowań ciągłych kurs wykracza poza dopuszczalne ograniczenia wahań, zawieranie transakcji zostaje zawieszone i rozpoczyna się proces równoważenie rynku. W momencie uruchomienia równoważenia rynku w czasie sesji, zlecenie, które spowodowało zawieszenie, zostaje przyjęte do systemu. Kursy otwarcia i zamknięcia określane są przy zastosowaniu kolejno zasad:

1. maksymalizacji wolumenu obrotu,
2. minimalizacji różnicy między liczba papierów wartościowych w zleceniach sprzedaży i kupna możliwych do realizacji po określonym kursie,
3. minimalizacji różnicy między kursem określanym a kursem odniesienia.

W okresie między rozpoczęciem przyjmowania zleceń maklerskich w danym dniu, a początkiem notowań ciągłych, między początkiem przyjmowania zleceń na zamknięcie, a określeniem kursu zamknięcia oraz w okresie równoważenia rynku, na bieżąco określany i podawany jest kurs teoretyczny. W systemie ciągłym notowane są akcje najbardziej płynnych spółek, wszystkie obligacje, certyfikaty inwestycyjne, kontrakty terminowe, warranty i opcje oraz jednostki MW20. Prawa poboru i prawa do akcji są również notowane w tym systemie, gdy akcje do których się odnoszą są notowane w systemie ciągłym. Dogrywka w systemie notowań ciągłych to ostatnia, 10-minutowa faza sesji (16.20-16.30), podczas której wszystkie transakcje zawierane są po kursie zamknięcia. Podczas dogrywki znany jest kurs, po którym dokonywane są transakcje dlatego zlecenia kupna i sprzedaży przyjmowane w tej fazie notowań muszą zawierać limit ceny równy kursowi zamknięcia^[3].

• System notowań jednolitych. Notowania w systemie kursu jednolitego opierają się na procedurze tzw. fixingu, czyli wyznaczenia ceny papieru wartościowego na podstawie zleceń złożonych przed rozpoczęciem notowań. W czasie pierwszej fazy sesji (faza zwana przed otwarciem) do systemu przyjmowane są zlecenia kupna i sprzedaży, jednak nie są zawierane żadne transakcje. Jest natomiast wyliczany i publikowany teoretyczny kurs otwarcia papieru wartościowego (TKO). Następnie system informatyczny, wykorzystując odpowiedni algorytm, wyznacza kurs jednolity, po którym zawierane są transakcje giełdowe. Kurs jednolity określany jest na podstawie zleceń zawierających limit ceny oraz niezawierających tego limitu. Z chwilą ogłoszenia kursu jednolitego staję się on ceną, po której zawierane są transakcje. Wysokość kursu jednolitego określa się przy zastosowaniu kolejno poniższych zasad:

1. maksymalizacja wolumenu obrotu,
2. minimalizacja różnicy między liczbą papierów w zleceniach sprzedaży i zleceniach kupna, możliwych do zrealizowania po określonym kursie,
3. minimalizacja różnicy między kursem określanym i kursem odniesienia.

Po ogłoszeniu kursu jednolitego rozpoczyna się składanie dodatkowych zleceń kupna i sprzedaży z limitem równym określonemu kursowi jednolitemu - jest to tzw faza dogrywki. Zlecenia są realizowane przy zachowaniu priorytetu ceny i czasu przyjęcia lub uaktywnienia oraz zasady minimalizacji liczby transakcji. W pierwszym etapie wszystkie zlecenia po każdej cenie,a następnie z limitem ceny lepszym od wyznaczonego kursu są realizowane w całości. Następnie realizowane są zlecenia po cenie rynkowej na otwarcie, a potem z limitem ceny równym wyznaczonemu kursowi jednolitemu. Jeśli wystąpi brak możliwości wyznaczenia kursu jednolitego w dopuszczalnych widełkach, podawany jest kurs nietransakcyjny. Wówczas transakcje nie są zawierane, zaś określony kurs stanowi punkt odniesienia na następna sesje. W przypadku notowań jednolitych z dwoma fixingami (w tym systemie odbywa się notowanie części mnie płynnych spółek) procedura wyznaczania kursu i zawierania transakcji powtarzana jest dwukrotnie w ciągu dnia. Oznacza to, że po fazie dogrywki rozpoczyna się ponownie faza przed otwarciem, ponowne wyliczane jest TKO i wyznaczany jest o określonej godzinie drugi w ciągu dnia sesyjnego kurs transakcyjny dla papierów notowanych w systemie kursu jednolitego. Po ogłoszeniu kursu jednolitego rozpoczyna się podobnie jak wcześniej faza dogrywki.

• System transakcji pakietowych. Transakcje pakietowe to transakcje zawierane poza systemem notowań ciągłych oraz kursu jednolitego. Najczęściej są zawierane przez dużych inwestorów, którzy przed ich zawarciem uzgodnili ich szczegóły (cenę, ilość, termin rozliczenia). Transakcja pakietowa na instrumenty finansowe nie będącymi instrumentami pochodnymi może być zawarta w trakcie sesji, jeżeli przedmiotem transakcji jest pakiet o wartości co najmniej
  • 250 000 zł w przypadku akcji wchodzących w skład indeksu WIG20
  • 100 000 zł w przypadku pozostałych instrumentów notowanych w notowaniach ciągłych
  • 20 000 zł w przypadku pozostałych instrumentów finansowych notowanych w systemie jednolitym, a różnica pomiędzy kursem transakcji a ostatnim kursem danego instrumentu na sesji giełdowej jest nie przekracza 10% tej ceny.

Transakcje pakietowe zawierane poza godzinami sesji giełdowej mogą zostać zrealizowane, gdy różnica kursu transakcji nie przekracza 40% średniej ważonej wolumenem obrotu kursów wszystkich transakcji zawartych na danej sesji giełdowej (VWAP). W szczególnie uzasadnionych przypadkach Zarząd Giełdy może zgodzić się na transakcje nie spełniające warunków minimalnej wartości i odchylenia od kursu, jeżeli będzie ona dotyczyła co najmniej 5% papierów wartościowych wprowadzonych do obrotu giełdowego. Transakcje pakietowe na instrumenty pochodne zawierane są w godzinach 9:00 - 16:30 dla wszystkich instrumentów pochodnych. Transakcje pakietowe na kontrakty terminowe mogą być zawierane po zawarciu pierwszej transakcji danym kontraktem w systemie notowań ciągłych. Dla transakcji pakietowych na poszczególnych instrumentach pochodnych obowiązują takie same ograniczenia wahań kursów jak dla transakcji zawieranych na sesji giełdowej. Data rozliczenia transakcji może być określona wyłącznie na dzień zawarcia transakcji i obowiązują takie same dane rozliczeniowe jak w przypadku transakcji sesyjnych oraz identyczny system depozytów zabezpieczających na danych instrumentach pochodnych. Po zawarciu transakcji pakietowej na instrumenty pochodne opublikowana jest zmiana liczby otwartych pozycji. Określany jest również minimalny oraz maksymalny wolumen transakcji pakietowych:

Minimalny oraz maksymalny wolumen transakcji pakietowych instrumentami pochodnymi

Instrument	Wolumen minimalny	Wolumen minimalny
kontrakty terminowe na indeksy	200	1600
kontrakty terminowe na kursy akcji	500	4000
kontrakty terminowe na obligacje Skarbu Państwa	200	1600
kontrakty terminowe na kursy walut	200	1600
opcje na indeksy	200	2400
opcje na kursy akcji	200	2400

W trakcie notowań obowiązują tzw. widełki statyczne i dynamiczne określające maksymalne progi zmian w czasie sesji i następnej transakcji, przekroczenie których powoduje zawieszenie notowań i przejście do fazy równoważenia rynku. Aktualne obowiązujące wartości widełek dla poszczególnych systemów notowań, minimalne kroki notowań oraz inne informacje dotyczące organizacji sesji można znaleźć na stronie oficjalnej GPWW. Aktualny harmonogram sesji jest podany w poniższych tabelach:

Notowania jednolite z dwoma fixingami

8:00–11:00	Przyjmowanie zleceń na otwarcie
11:00-11:15	Interwencja
11:15	Określenie kursu jednolitego
11:15-11:45	Dogrywka
11:45-14:45	Przyjmowanie zleceń na otwarcie
14:45-15:00	Interwencja
15:00	Określenie kursu jednolitego
1500:15:30	Dogrywka
15:30-16:35	Przyjmowanie zleceń na otwarcie na następna sesję

Notowania ciągłe - z wyłączeniem instrumentów pochodnych

8:00-9:00	Przyjmowanie zleceń na otwarcie
9:00	Określenie kursu na otwarciu
9:00-16:10
Notowania ciągłe
16:10-16:20	Przyjmowanie zleceń na zamkniecie
16:20	Określenie kursu zamknięcia
16:20-16:30	Dogrywka
16:30-16:35	Przyjmowanie zleceń na otwarcie na następna sesję

Notowania ciągłe - instrumenty pochodne

8:00-8:30	Przyjmowanie zleceń na otwarcie
8:30	Określenie kursu na otwarciu
9:00-16:10
Notowania ciągłe
16:10-16:20	Przyjmowanie zleceń na zamkniecie
16:20	Określenie kursu zamknięcia
16:20-16:30	Dogrywka
16:30-16:35	Przyjmowanie zleceń na otwarcie na następna sesję

W systemie WARSET możliwe są jest składanie zleceń różnego typu. Składając zlecenie inwestor musi określić: rodzaj oferty (kupno lub sprzedaż), limit ceny^[4] lub rodzaj zlecenia bez limitu ceny, termin ważności zlecenia, nazwę papieru wartościowego/instrumentu finansowego, który chce kupić lub sprzedać, liczbę papierów wartościowych oraz ewentualnie dodatkowe warunki wykonania zlecenia. Poniżej zamieszczamy krótki opis typów zleceń akceptowanych przez system WARSET^[5]:

• Zlecenia z limitem ceny. W zleceniu tego typu inwestor określa cenę po jakiej chce kupić lub sprzedać dany instrument finansowy. W przypadku kupna jest to cena, powyżej której składający zlecenie nie godzi się na realizację zlecenia, zaś dla zleceń sprzedaży jest to cena, poniżej której inwestor nie chce sprzedać papierów.
• Zlecenia bez limitu ceny. Inwestor może zrezygnować z określenia limitu ceny. Może to zrobić na kilka sposobów:
  • Zlecenia Po Cenie Rynkowej (PCR). Mogą być wprowadzane na giełdę wyłącznie w trakcie notowań ciągłych z wyłączeniem okresów równoważenia rynku. Są one realizowane po cenie pierwszego najlepszego zlecenia przeciwstawnego. Niezrealizowana część zlecenia PCR staje się zleceniem z limitem ceny równym kursowi po jakim dokonana została ostatnie transakcja. Zlecenia po cenie rynkowej mogą zawierać dodatkowe warunki dotyczące wielkości minimalnej lub wielkości ujawnianej.
  • Zlecenia Po Cenie Rynkowej na Otwarcie (PCRO). Stosowane są przy fixingu - przyjmowane są na giełdę w fazie przyjmowania zleceń na otwarcie i zamknięcie w systemie notowań ciągłych i systemie kursu jednolitego oraz w okresach równoważenia rynku. Realizowane są - odpowiednio - po kursie otwarcia, zamknięcia, po kursie jednolitym lub określonym w wyniku równoważenia. Niezrealizowana część zlecenia staje się zleceniem z limitem ceny równym odpowiednio: kursowi otwarcia, zamknięcia, kursowi jednolitemu lub kursowi określonemu w wyniku równoważenia rynku. Zlecenia te nie mogą zawierać dodatkowych warunków limitu aktywacji, wielkości minimalnej i wielkości ujawnianej oraz nie mogą być modyfikowane w fazie interwencji.
  • Zlecenia Po Każdej Cenie (PKC). Mogą być przekazywane na giełdę we wszystkich fazach w systemie notowań ciągłych oraz w systemie kursu jednolitego, z wyjątkiem faz interwencji i dogrywki. Zlecenia te złożone w trakcie przyjmowania zleceń na otwarcie, na zamknięcie, na notowania jednolite oraz w okresie równoważenia rynku podlegają realizacji - odpowiednio - po kursie otwarcia, zamknięcia, kursie jednolitym lub kursie określonym w wyniku równoważenia rynku. Zlecenia PKC nie podlegają modyfikacji w fazie interwencji. Natomiast w fazie notowań ciągłych, z wyjątkiem okresów równoważenia rynku, jeżeli na realizację czeka co najmniej jedno zlecenie przeciwstawne z limitem ceny, zlecenie PKC podlega realizacji po cenie lub cenach zgłoszonych wcześniej, a niezrealizowanych najlepszych zleceń przeciwstawnych.

Jeżeli w chwili składania zleceń po każdej cenie w fazie notowań ciągłych w arkuszu zleceń nie ma zleceń przeciwstawnych z limitem ceny, zapewniających pełną realizację zlecenia PKC, rozpoczyna się proces równoważenia rynku, a zlecenia PKC tracą ważność.

Zlecenia PKC jak i PCRO nie są przyjmowane w przypadku warrantów, praw poboru i na pierwszą sesję, na której notowany jest dany papier wartościowy.

Możliwe jest określenie dodatkowych warunków realizacji zlecenia:

• Określenie minimalnej wielkości wykonania (Wmin). W zleceniu z takim warunkiem inwestor dodatkowo określa minimalną liczbę liczbę papierów wartościowych wymaganą do jego realizacji.
• Określenie wielkości ujawnianej (WUJ). Inwestor ogranicza w tym warunku liczbę papierów wartościowych widoczną w arkuszu zleceń w wyniku złożenia tego zlecenia.
• Określenie limitu aktywacji (LimAkt, stop loss). Warunek ten określa próg cenowy, po osiągnięciu, którego zlecenie staje się aktywne. Inwestor określa limit aktywacji oraz minimalna cenę sprzedaży w przypadku zlecenia sprzedaży lub maksymalną cenę kupna dla zlecenia sprzedaży.

W przypadku zleceń z tym samym limitem ceny i warunkiem limitu aktywacji, o kolejności ich realizacji decyduje: w fazie notowań ciągłych (z wyjątkiem równoważenia): czas przyjęcia - w przypadku zleceń z tymi samymi limitami aktywacji, lub czas ujawnienia - w przypadku zleceń z różnymi limitami aktywacji w przypadku zleceń realizowanych po kursie otwarcia (zamknięcia), kursie jednolitym, kursie określonym w wyniku równoważenia - czas przyjęcia na giełdę. Zlecenia z limitem aktywacji ujawnione w trakcie notowań ciągłych oraz w wyniku określenia kursu otwarcia (zamknięcia), kursu jednolitego lub kursu określonego w wyniku równoważenia pozostają w arkuszu zleceń jako zlecenia bez warunku limitu aktywacji.

Zlecenia mogą mieć termin ważności określony w formie konkretnej daty, oznaczony jako do końca sesji giełdowej, ważność domyślna, do pierwszego wykonania lub warunek wykonaj lub anuluj. Zlecenie ważne do pierwszego wykonania obowiązuje do momentu zawarcia pierwszej transakcji (lub pierwszych transakcji, jeżeli zlecenie realizowane jest jednocześnie w kilku transakcjach). Zlecenie jest realizowane natychmiast po wprowadzeniu i może zostać zrealizowane tylko częściowo. Jeżeli będzie zrealizowane częściowo, niezrealizowana część traci ważność. Zlecenia te mogą być przekazane na giełdę we wszystkich fazach w systemie notowań ciągłych oraz w systemie kursu jednolitego, z wyjątkiem fazy interwencji. Zlecenie z oznaczeniem ważności wykonaj lub anuluj ważne jest do momentu zawarcia pierwszej transakcji (lub pierwszych transakcji, jeżeli zlecenie realizowane jest jednocześnie w kilku transakcjach). Zlecenie jest realizowane natychmiast po wprowadzeniu, ale wyłącznie w całości - nie może być zrealizowane częściowo. W przypadku gdy układ zleceń w arkuszu po przeciwnej stronie nie pozwala na realizację zlecenia w całości, traci ono ważność. Należy pamiętać, że jeżeli w fazie notowań ciągłych lub w fazie dogrywki w chwili składania zlecenia z oznaczeniem ważności do pierwszego wykonania albo wykonaj lub anuluj, w arkuszu zleceń brak zleceń przeciwstawnych z limitem ceny umożliwiającym zawarcie transakcji, zlecenie traci ważność.

Uwaga 

Przy realizacji zlecenia pobierana jest prowizja (brokerage). Przy kalkulacji kosztów transakcji trzeba uwzględniać, że określona jest minimalna wartość prowizji^[6]. Zlecenie złożone nawet na płynny papier może zostać zrealizowane poprzez duża liczbę mniejszych transakcji. W rezultacie takiego podziału koszty prowizji mogą przewyższyć wartość zakupionych akcji i spodziewanego zysku!^[7].

Regulowany rynek pozagiełdowy

Regulowany rynek pozagiełdowy(over-the-counter, OTC) to instytucja umożliwiająca obrót akcjami niecieszącymi się wystarczającym zainteresowaniem inwestorów by być notowane na giełdzie^[8] bądź są spółkami nowo-powstałymi, obligacjami komunalnymi, niestandaryzowanymi kontraktami terminowymi itp. Najbardziej znanym rynkiem pozagiełdowym jest NASDAQ (National Association of Securities Dealers Automatic Quatation) - notuje się na nim prawie 6000 walorów. W Polsce funkcję tę pełni BondSpot S.A. (dawniej MTS-CeTO S.A., Centralna Tabela Ofert)^[9]. Przedmiotem obrotu są między innymi papiery udziałowe, obligacje skarbowe oraz papiery dłużne, które od 30 września 2010 r. będą (są) notowane w ramach rynku Catalyst. Na wszystkich rynkach tworzących Catalyst rozliczenie transakcji gwarantowane jest przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, a na emitentach spoczywają obowiązki informacyjne dotyczące raportów bieżących i okresowych. Wszystkie instrumenty, które trafią na rynek muszą uzyskać tzw. autoryzację emisji, która jest ona warunkiem wprowadzenia do obrotu na rynku. Emitenci mogą uzyskać autoryzację również bez kierowania obligacji do obrotu. Wymóg autoryzacji obligacji na rynku Catalyst związany jest z przyjęciem przez emitenta obowiązków informacyjnych określonych w regulaminie oraz zarejestrowaniem emisji w systemie informacyjnym Catalyst. O autoryzację emisji mogą ubiegać się również emitenci, których emisje nie zostały zdematerializowane.

Przypisy

1. ↑ Najaktualniejsze informacje można znaleźć na oficjalnej stronie GPWW: http://www.gpw.com.pl/
2. ↑ Podobne systemy wykorzystywane są m.in. w Paryżu, Brukseli, Amsterdamie, Chicago oraz Singapurze.
3. ↑ Zaletą dokonywania transakcji w trakcie dogrywki jest fakt, że zlecenia - nawet dużej wartości - nie mają wpływu na kurs papieru wartościowego. Oczywiście nie oznacza to, że zostaną one w całości zrealizowane.
4. ↑ Zauważmy, że cena jest tu terminem umownym i niekoniecznie musi być wyrażona w złotych. Przed złożeniem zlecenia należy bezwzględnie zapoznać się ze szczegółami notowań danego instrumenty, zwłaszcza, jeśli składa się je samodzielnie (np. poprzez Internet).
5. ↑ Niektóre rodzaje zleceń mogą nie być dostępne w pewnych biurach maklerskich.
6. ↑ Może ona zależeć od pośrednika (biura maklerskiego) i kanału składania dyspozycji.
7. ↑ Może to być szczególnie bolesne w przypadku mało-płynnych akcji o niewielkiej wartości. Na przykład, załóżmy, że składamy zlecenie kupna 10 000 akcji spółki X z limitem ceny 0,18 zł. Zlecenie to może zostać zrealizowane poprzez 10000 transakcji (jest to mało prawdopodobne, ale nie niemożliwe) po 1 sztuce każda, co daje, przy minimalnej prowizji 2 zł, całkowitą prowizje 20 000 zł przy wartości kupionego pakietu akcji 1 800 zł! już nawet realizacja tego zlecenia w 100 transakcjach może pociągać koszty dochodzące do 200 zł. Warto w takim przypadku stosować dodatkowe warunki realizacji, np. minimalnej ilości czy wykonaj lub anuluj. Sytuacja taka jest jedną z przyczyn określania akcji o niewielkiej wartości epitetem śmieciowe.
8. ↑ Wejście na giełdę jest dosyć kosztowne znane są duże koncerny (np Apple Computer Inc.) które z własnego wyboru pozostają na rynku pozagiełdowym
9. ↑ BondSpot S.A. jest jedyną w Polsce (marzec 2010) instytucją dysponującą licencją na prowadzenie regulowanego rynku pozagiełdowego i jednocześnie mogącą tworzyć platformy elektronicznego obrotu papierami wartościowymi i instrumentami finansowymi także na rynku nieregulowanym czyli niepodlegającemu nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Szczegóły działalności można znaleźć na stronie http://www.bondspot.pl

Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe.

Etapy rowoju firmy. Finansowanie kapitałem.

Każda działalność gospodarcza aby wygenerować zysk musi rozpocząć swe działania i zaproponować rynkowi taki produkt na jaki jest , zdaniem twórców, zapotrzebowanie. Aby wprowadzić na rynek jakiś nowy pomysł wymagane jest rozporządzanie odpowiednimi środkami. W śród tych środków , pieniądze odgrywają ważna rolę. Pomysł , nowy produkt, innowacja aby przekształcić się ze sfery pomysłu w konkretne przedsięwzięcie rynkowe wymaga nakładu środków. Początkowa idea, pomysł bardzo często ,w swej najwcześniejszej fazie to rodzi się gdzieś w badaniach podstawowych. To ,że badania te są prowadzone jest dowodem, że ktoś ( najczęściej Państwo) już zainwestował w te badania. Inwestor jest ma prawo do wyników badań ale że są to badania podstawowe przyjmuje, że „właścicielami „ tych wyników badań są „jego” placówki badawcze( czyli przykładowo Uniwersytety). Jeśli w trakcie badań powstanie jakiś pomysł innowacyjny, który jego twórcy zamierzają wprowadzić na rynek i z tego „ich” pomysłu uczynić swój sposób na sukces gospodarczy to ograniczając prawa innych ( bo jest to ich pomysł). Musza się więc liczyć z tym, że finansujący badania i nie mający praw do pomysłu nie będą go finansować i oni sami musza zabiegać o finansowanie dalszych faz przejścia od pomysłu do firmy opartej na tej innowacji i generującej trwale zyski. Najtrudniej znaleźć środki na etap budowy prototypu i prototypu produkcyjnego , czyli takiego, który jest podstawą seryjnej i powtarzalnej produkcji. Bardzo często w te początkowe etapy twórcy pomysłów angażują nie tylko swój czas i zapał ale i dostępne im i ich znajomym i rodzinom środki pieniężne. Aby móc pozyskać nowe środki ,twórcy muszą powiększać krąg czerpiących ewentualne i przyszłe zyski z ich pomysłu w zamian za potrzebne im pieniądze. Ci którzy udzielają swych środków twórcom innowacji musza wierzyć w szanse sukcesu. Im większe szanse na sukces tym łatwiej jest pozyskać środki. Najtrudniej jest znaleźć optymistów do finansowania etapu prototypu i prototypu produkcyjnego.

Bardzo trudno bowiem przekonać posiadających środki pieniężne by zainwestowali na tym etapie gdzie do sukcesu jest bardzo daleko. Najwięcej pomysłów innowacji „umiera „ na tym etapie Ten obszar w cyklu życia innowacji jest zwany „doliną śmierci”. Jeśli już powstaje spółka , która zamierza zająć się wdrażaniem innowacji to ma większe szanse na finansowanie. Na rynku istnieją ale ilości wyspecjalizowanych inwestorów inwestujących w pomysły na samym początku cyklu życia innowacji.

Ci wyspecjalizowani inwestorzy to fundusze „ seed capital” inwestujące w sam pomysł i dostarczające środków na tworzenie struktury , która w przyszłości ma szanse zacząć dostarczać na rynek produkt czy usługę. Niestety , takich organizacji nie ma dużo i dysponują ograniczonymi środkami. Nic dziwnego bo szansa na sukces finansowy w przypadku takich inwestycji jest niewielka i większość inwestycji kończy się niepowodzeniem. Trafione natomiast inwestycje dają często bardzo wysoki zwrot.

W segmencie finansowania firm na bardzo wczesnym etapie rozwoju działają jeszcze inwestorzy indywidualni zwani „business angel”. Business Angel to inwestor , który inwestuje własne pieniądze zarobione najczęściej na innym pomyśle sprzedanym korzystnie po doprowadzeniu do znaczącego wzrostu wartości firmy. Mając już doświadczenie zdobyte na własnym sukcesie inwestuje te umiejętności i pieniądze w inny pomysł by doprowadzić go do znaczącego wzrostu i zarobić na wzroście wartości kolejnej firmy.

Inwestorzy inwestujące w firmy na wczesnych etapach rozwoju ( start działalności, wczesny wzrost finansowanie pomostowe) to „venture capital”. Firmy inwestorskie szukające zysków z inwestowania na kolejnych etapach rozwoju ( ekspansja, wykup właścicielski, fuzje i przejęcia) firm to inwestorzy nazywani „private equity”. Te dwie kategorie inwestorów to fundusze instytucjonalne.

Przybliżając istotę finansowanie an wczesnych etapach firmy, można wskazać na następujące aspekty takich transakcji. Warunkiem każdej z nich jest zrozumienie ,że firma aby rosnąc potrzebuje kapitału. Kapitał można zdobyć przyjmując kogos do spółki warz kapitałem jaki wnosi.

Są w tym miejscu dwa ważne aspekty. Innowator ,właściciel pomysłu rozumie ,że musi finansować wzrost gdyż jeśli tego nie zrobi jego pomysł zostanie tylko pomysłem. Dopuszczając kogoś do spółki ogranicza swoja swobodę i zgadza się na bardziej zorganizowany i dający się kontrolować sposób funkcjonowania spółki. Oddawanie kontroli w zamian za kapitał na wzrost jest istotą zdobywania środków finansowych. Bardzo ważna bariera mentalna zostaje przekroczona. Dawny właściciel( właściciele przestają posiadać całość udziałów. Posiadając procentowo mniejszy udział w większym projekcie, wiedzą że ich korzyści stają się większe .

Jak jest specyfika takiego finansowania, jakie są cechy charakterystyczne?

Pierwsza najważniejsza cecha to ta ,że środki finansujące firmę pochodzą od bardzo jasno określonych inwestorów, na podstawie bardzo szczegółowych i niestandardowych umów. Zasady finansowania , treści umów plany spółki są prywatną sprawą stron umów i nie są podawane do publicznej wiadomości . Mają charakter poufny, przeznaczony dla stron umów. Finansowanie jest bardzo prywatne .

Etap „zalążkowy” spółka może nawet jeszcze nie istnieć. Nie istnieje business plan albo istnieje w bardzo wstępnej, embrionalnej formie. Brak badań rynki. Istnieje pomysł i działający ( lub „prawie” działający prototyp. Wysiłki twórców koncentrują się nad pracami ulepszania prototypu. Spółka finansuje się dotychczas pieniędzmi twórców , ich przyjaciół, etc. Wielkość transakcji około 250 000 PLN. Źródła finansowania – fundusze typu ”seed capital”, busines angels. Ryzyko inwestycji – olbrzymie. Fundusze ‘zalążkowe” ( seed capital) ponoszą znaczne straty i jeden z niewielu inwestycji udaje się doprowadzić do sukcesu finansowego. Jeśli mimo, trudności, osiągają sukces zwrot na zainwestowanym kapitale jest bardzo wysoki. Sukcesem finansowym jest sprzedanie swoich udziałów w momencie gdy spółka jest bardziej atrakcyjnym celem inwestycyjnym, gdyż funkcjonuje, to co było prototypem jest produktem a rynek chce tego produktu i sprzedaje na tyle dobrze, że sprzedaż rośnie szybko z roku na rok. Fundusze zalążkowe kontrolują działania firmy , raczej nie angażując się w jej zarządzanie.

Aniołowie Businessu- charakterystyka inwestora: Zamożny biznesmen, doświadczony przedsiębiorca, posiadający managerski i często techniczny know-how w branży. Toleruje wysokie ryzyko inwestycji. Inwestuje we wczesnych fazach życia firmy , od kilkudziesięciu do kilkuset tysięcy PLN. Często inwestuje nie sam ale grupa podobnych jemu inwestorów. Oczekuje bardzo wysokiej stopy zwrotu z inwestycji. Inwestuje raczej długoterminowo i osobiście angażuje się w spółkę.

Etap „venture capital.” Spółka już istnieje i zaczyna swą działalność. Firma nie ma historii ale charakteryzuje się dużym potencjałem rozwojowym. Niekoniecznie musi przynosić zyski ale wyraźnie umacnianie swoja pozycję rynkową. Sprzedaż rośnie lub jedyna bariera wzrostu sprzedaży jest brak środków na jej rozwój. Dopracowana technologia. Firma zdobywa coraz więcej klientów i wykazuje ekspansja na nowe rynki. Ważnym dokumentem dla transakcji jest istniejący business plan, którego jakość i wizja jest podstawą do analizy i rozważań czy należy w taka spółkę zainwestować. ( czy dane są rzetelne i czy się potwierdzają w działalności). Wielkość transakcji od kilkuset tysięcy do kilku( kilkunastu milionów PLN. Inwestorzy- fundusze venture capital są partnerem ,który chce mieć kontrolę nad działaniami firmy. Czasem wzmacniają kadrę kierownicza firmy przez specjalistów w dziedzinach w których ich zdaniem brakuje doświadczenia twórcom firmy. Sukces rynkowy firmy zależy istotnie od wysiłków zarządzających , Fundusze venture capital tak strukturyzują transakcje finansowania by nagroda za osiągniecie założonych celów była atrakcyjna dla zarządzających i stymulowała ich do ciężkiej pracy. Liczenie ,ze finansowanie przez venture capital to szansa na wysokie zarobki i bezpieczne zatrudnienie jest iluzja i taka postawa raczej przekreśla szanse na zawarcie takiego kontraktu. Bardzo często firma otrzymuje umówione finansowanie w transzach po osiągnięciu określonych celów.

Inwestycje typu „ private equity” . Są to wszelkie inwestycje na niepublicznym rynku kapitałowym, w celu osiągnięcia średnio- i długoterminowych zysków z przyrostu wartości kapitału zainwestowanego w spółkę. Fundusze private equity mogą inwestować także w spółki dojrzałe, planujące wejście na giełdę w przyszłości, wymagające restrukturyzacji lub zmieniające właścicieli. Wejście na giełdę, sprzedaż innemu właścicielowi i możliwość spieniężenia posiadanych akcji w spółce jest sposobem na odzyskanie zainwestowanego kapitału w spółkę wraz z nagrodą za ryzyko inwestycji czyli jego wzrostu , gdyż wartość spółki od momentu dokonania inwestycji do czasu transakcji ”wyjścia” wzrosła znacząco.

Cechy charakterystyczne finansowania środkami pochodzącymi od venture capital/ private equity.

Pozytywne cech takiego finansowania to; Możliwość zrealizowania ryzykownego projektu bez zabezpieczeń zwrotu zainwestowanego kapitału. Takie zabezpieczenie jest konieczne w przypadku kredytów bankowych. Mniej biurokracji przy przygotowywaniu transakcji oraz krótszy termin realizacji niż w przypadku innej formy finansowania. Fundusz VC oprócz kapitału często wnosi wiedzę z zakresu marketingu, finansów i zarządzania. Fundusz jako inwestor podnosi wiary godność i wizerunek firmy. Cechy, które mogą być traktowane jak negatywne w przypadku takich transakcji , to : takie finansowanie jest bardzo drogim sposobem finansowania , koszt kapitału jest wysoki. Możliwa utrata kontroli nad spółką i, co może być bolesne, Fundusze VC zorientowane są tylko na maksymalizację zwrotu z inwestycji (możliwość wrogiego przejęcia lub zamknięcie inwestycji, jeśli wyniki jakie osiąga, rozczarowują ( bez względu na przyczyny))

Mimo, ze z powyższego opisu wydaje się, ze rynek oferuję możliwość finansowania na każdym etapie rozwoju firmy to praktyka takich inwestycji jest brutalnie inna. Wielkość ryzyka i nakłady pracy na przygotowanie transakcji wskazują na istnienie tzw. „Czarnej dziury „ rynku inwestycji nie publicznych. Gdyby wziąć ilość inwestycji jaka dokonano we wszystkich opisanych powyżej rodzajów transakcji jako 100% to inwestycje typu „ seed capita” stanowią ułamek procentu ( góra 1%) wszystkich transakcji . Ta wielkość zależy od tego czy liczymy je jako ilość transakcji czy jako część całkowitej kwoty inwestycji pieniężnych zainwestowanych we wszystkie segmenty) Transakcje w sektor firm zaczynających swe operacje ( start – up) to pojedyncze procenty inwestycje w rozwój firmy to prawie czwarta cześć transakcji ale duże inwestycje wykupu to ponad 70% transakcji. Powód jest oczywisty. Ilość pracy polegającej na przygotowaniu transakcji jest prawie taki sam dla dowolnej wielkości transakcji . Nawet jeśli większe transakcje wymagają większego nakładu pracy to nie jest on istotnie większy. Ryzyka jest takie same albo nawet większe w przypadku mniejszych transakcji, gdyż odnoszą się do inwestowania na wczesnym okresie życia firmy. Nawet gdyby zyski były takie same to masa pieniędzy uzyskiwana jako zysk od dużych transakcji jest istotnie większa niż w przypadku małych transakcji.

Finansowanie długiem rozwoju firm.

Podmiot gospodarczy chcący pozyskać kapitał oferuje właścicielowi kapitału udział w przedsięwzięciu. Inwestor inwestujący kapitał w przedsięwzięcie dzieli z innymi partnerami, który zainwestowali w spółkę ryzyka i beneficie z tym związane, oczekując przyszłych zysków. Inwestor jest właścicielem części przedsięwzięcia , które w pewien sposób kontroluje . Jako właściciel ryzykuje ,ze w przypadku niepowodzenia może stracić zainwestowany kapitał. W przypadku sukcesu jego zyski są równe części zysków proporcjonalnej udziału jego kapitału w kapitale firmy. Rozwój firm nie musi być finansowany ze środków własnych . Firma może zwiększać swe aktywa korzystając ze środków podmiotów zewnętrznych zobowiązując się do świadczeń finansowych na ich rzecz w przyszłości z dochodów generowanych przez firmę. W takim przypadku firma zaciąga zobowiązanie na przyszłość. Jest to finansowanie długiem. Pozyskane w ten sposób aktywa pozwalają na rozwój firmy . Udzielający swego kapitału na rzecz rozwoju firmy w takim przypadku nie zamierza uczestniczyć w prowadzeniu przedsięwzięcia ale oczekuje zwrotu „ użyczonych” pieniędzy w określonych terminach wraz z określonymi odsetkami od pożyczonych pieniędzy. Rezygnuje z udziału z ( nieograniczonych) zysków w przyszłości w zamian za uzyskanie określonych odsetek od kapitału w określonych terminach.

Kredyt bankowy. Najczęściej finansowanie długiem odbywa się poprzez udzielanie kredytów przez instytucje bankowe. Banki udzielają kredytów zgodnie ze swoimi procedurami firmom ,które potrafią udokumentować jakość prowadzonych przez siebie operacji finansowych. Firmy posiadające kilka lat swojej dokumentowej historii funkcjonowania , która wskazuje na to ,ze zaciągnięte zobowiązania zostaną spłacone terminowo maja szanse na uzyskanie kredytu bankowego. Firmy młode i startujące musza liczyć się z kłopotami w znalezieniu chętnych udzielenia im kredytu.

Forma umożliwienia korzystania z „ cudzych „ aktywów dla własnego przedsięwzięcia jest leasing.

Leasing. Są dwa podstawowe rodzaje leasingu: leasing finansowy zwany też kapitałowym, i leasing operacyjny. W swojej istocie leasingu finansowy jest podobny do kredytu bankowego. W przypadku leasingu finansowego przedmiot leasingu staje się własnością leasingobiorcy. Kosztem w tym wypadku są wyłącznie amortyzacyjne odpisy dokonywane od przedmiotu leasingu oraz odsetki. Oczywiście przedmiotem leasingu są raczej tylko środki trwałe a w przypadku kredytu przedmiotem umowy jest gotówka, pieniądz o celu wydatkowania , którego decyduje kredytobiorca. W przypadku leasingu operacyjnego przedmiot takiego leasingu pozostaje własnością leasingodawcy. Taka konstrukcja pozwala przedsiębiorcy na wliczenie rat leasingowych do kosztów uzyskania przychodu. Stanowi dla przedsiębiorcy podatkową tarczę czyli oszczędność jaką uzyskał na podatku w wyniku zmniejszenia podstawy opodatkowania w związku z poniesieniem przezeń jakichś kosztów.

Jak wspomniano więc, cechą wyróżniającą leasing operacyjny spośród innych sposobów finansowania jest to, że w ramach niego środki trwałe bez konieczności ich zakupu udostępniane są przedsiębiorstwu. Porównując leasing z kredytem należy jednak pamiętać i o tym, że o ile w przypadku leasingu operacyjnego przedmiot leasingu nie staje się własnością leasingobiorcy, to nie ma on prawa do naliczania amortyzacji leasingowanego środka trwałego. W przypadku kredytu, przeciwnie, zakupiony na kredyt środek trwały daje możliwość amortyzacji. Jest to podstawowa praktyczna różnica dla przedsiębiorcy. Natomiast przy zakupie środka trwałego na kredyt nabyty środek trwały staje się własnością kredytobiorcy i to niezależnie od tego, że zabezpieczeniem kredytu jest hipoteka czy też zastaw rejestrowy. Niewątpliwie tez kredytobiorca może liczyć w trakcie trwania umowy kredytu na zmniejszenie odsetek (w przypadku kredytu o zmiennym oprocentowaniu) a to oczywiście oznacza potanienie kredytu.

Kredyt kupiecki- odroczenie zobowiązań.

Kredyt kupiecki to kredyt udzielany kupującemu bezpośrednio przez sprzedawcę. Odbywa się bez pośrednictwa banku. W praktyce jest odroczeniem zapłaty za otrzymane towary lub usługi. Np. płatność po 30 dniach od otrzymania towaru. Forma ta jest korzystna dla obu stron. Sprzedający zwiększa w ten sposób swój udział w rynku, zaś kupujący obniża koszty swojej działalności. Trzeba jednak przyznać, że sprzedający jest stroną, która ponosi bardzo duże ryzyko takiej umowy. Dlatego w praktyce kredytu kupieckiego udziela się firmom, do których posiada się pełne zaufanie, mające swoje podstawy w długotrwałej współpracy. Sprzedaż ratalna jest przykładem kredytu kupieckiego.

Weksel - czyli dłużny papier wartościowy.

Weksel ułatwia zaciąganie zobowiązań w tym kredytów i pożyczek. Jest to wystandaryzowane zapewnienie ( zobligowanie się) do zapłaty określonej sumy pieniędzy posiadającemu prawa do weksla. Weksel jest papierem wartościowym. Osoba posiadająca prawa do weksla może domagać się od dłużnika zapłaty sumy określonej w wekslu, a w razie jej nieuzyskania w sposób stosunkowo prosty i szybki, dochodzić jej na drodze sądowej a potem egzekucyjnej. Podstawowy podział weksli to weksle własne (takie w których osoba, która podpisuje weksel, zobowiązuje się do zapłaty) i trasowane (czyli te, w których z weksla wynika, iż obowiązany jest do zapłaty trasat, czyli inna osoba, niż ta, która weksel podpisuje).W przypadku tzw. weksla trasowanego należy w nim również zawrzeć nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata). Aby trasat był zobowiązany do zapłaty weksla musi się na wekslu podpisać. Taki weksel stosuje się przykładowo gdy firma jako producent nie jest w stanie zapłacić za dostawę materiałów dopóki odbiorca produktów nie ureguluje swoich wobec firmy zobowiązań, weksel trasowany rozwiązuje ten problem. Wystawiając taki weksel firma poleca odbiorcy (trasatowi), aby bezpośrednio uregulował zobowiązania firmy wobec dostawcy. Weksel jest dokumentem, w którym jako wystawca firma może zobowiązać odbiorcę swoich produktów (zwanego trasatem) do zapłaty określonej sumy swojemu dostawcy, którego dane będą wyszczególnione na wekslu. Jakkolwiek wystawienie weksla z reguły znajduje podstawę prawną w stosunkach prawnych zachodzących między stronami, zobowiązanie wekslowe ma charakter abstrakcyjny. Na wekslu nie wskazuje się przyczyny jego wystawienia. Co do zasady nie ma ona wpływu na ważność i realizację wierzytelności wekslowej. Weksel stanowi stosunkowo wygodną i tanią formę zabezpieczenia pożyczek lub kredytów. Weksle wykorzystywane są m.in. do zabezpieczenia wierzytelności oraz ewentualnych roszczeń o naprawienie szkody lub roszczeń o zwrot udzielonego kredytu.

Weksel jest papierem wartościowym i jako taki może być przedmiotem obrotu. Jego idea legła u podstaw zaciągania długu na rynku kapitałowym i emitowania dłużnych papierów wartościowych.

Finansowanie kapitałem, rynek kapitałowy . Emisja akcji, IPO, kolejne emisje, zasady, rola memorandum

Emisja papierów właścicielskich - emisje na rynku publicznym. Finansowanie wzrostu innowacyjnych przedsięwzięć wymaga angażowania środków nie tylko ich twórców ale i innych inwestorów. Kodeks handlowy , regulujący funkcjonowanie firm przewiduje właściwe formy dla partycypacji kapitałowej w przedsięwzięciach. Przewiduje on istnienie spółki kapitałowej tworzonej przez inwestorów inwestujących swój kapitał we wspólne działanie.

Zgodnie z Kodeksem ( Handlowym) Spółek istnieją dwie główne formy spółek kapitałowych. Są to : spółka z ograniczona odpowiedzialnością ( spółka z o.o.) i spółka akcyjna ( spółka S.A.).

W przypadku spółki z o.o.- udziałowcy wnoszą do spółki aktywa i uczestniczą w ryzykach i beneficjach spółki. Udziały w spółce wiążą się z określeniem ryzyka ponoszonego przez udziałowców- do wysokości wniesionych środków i w udziale w decydowaniu o sprawach spółki takich jak prawo głosu na zebraniach udziałowców w sprawach podziału zysku, likwidacji spółki, wyboru władz spółki.

Spółka akcyjna to rozwiązanie stosowane w przypadku gdy liczba inwestorów jest większa i przewiduje się w przyszłości finansowanie rozwoju spółki przez nowych inwestorów. Historycznie ta forma była stosowana dla finansowania większych przedsięwzięć gdy środki pomysłodawców były za małe by sfinansować przedsięwzięcie i należało zainteresować innych inwestorów do wzięcia w nim udziału w zamian za określone prawa . Akcjonariusze w zbiorowym przedsięwzięciu otrzymywali akcje poświadczające prawa ich udziału w przedsięwzięciu.

Akcja- definicja.

To dokument – papier wartościowy, łączący w sobie prawa o charakterze majątkowym i niemajątkowym, wynikające z uczestnictwa akcjonariusza w spółce akcyjnej. Także ogół praw i obowiązków akcjonariusza w spółce lub część kapitału akcyjnego Czyli aby pozyskać kapitał na rozwój innowacyjnego przedsięwzięcia emitowali akcje dla innych inwestorów którzy nabywając je stawali się Akcjonariuszami. Emisja akcji to proces dzięki któremu powstaje akcja jako papier wartościowy i następuje wydanie tego dokumentu (emisja) przez wystawcę zgodnie z jego wolą osobie trzeciej.

Przykładem spółki akcyjnej może być pierwsza emisja akcji w historii przez Holenderską Kompanię Wschodnioindyjską 1602r. Wprowadzenie takiej formy inwestowania przyczyniło się do przyśpieszenia rozwoju gospodarczego. Do tej pory jedynie państwo mogło przedsiębrać tak duże inwestycje , dzięki spółkom akcyjnym inwestorzy prywatni mogli połączyć swoje siły i korzystać z dobrodziejstw i ryzyk wspólnego działania. Zdobycie większych środków przez emisje akcji świetnie nadawała się do finansowania budowy okrętów i zakładania faktorii handlowych czyniąc przy okazji z Holandii prawdziwą potęgę handlową. Ten sposób finansowania został szyb skopiowany przez Kompanie Mórz Południowych w Wielkiej Brytanii i Spółek Missipii we Francji. Te akurat przedsięwzięcia doprowadziły do pierwszych kryzysów na rynkach finansowych.

Dokument akcji

Akcja jest wystandaryzowanym instrumentem finansowym . Kodeks spółek przewiduje, że akcja powinna być sporządzona na piśmie i zawierać następujące dane: (wyjątkiem są akcje spółek publicznych. Spółka publiczna to spółka, której akcje zostały dopuszczone do obrotu giełdowego, które mają formę zdematerializowaną )

• firmę, siedzibę i adres spółki,
• oznaczenie właściwego sądu rejestrowego i numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru,
• datę zarejestrowania spółki i wystawienia akcji,
• wartość nominalną, serię i numer, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne z akcji,
• wysokość dokonanej wpłaty w przypadku akcji imiennych,
• ograniczenia co do rozporządzania akcją,
• postanowienia statutu o związanych z akcją obowiązkach wobec spółki,
• podpis zarządu i pieczęć spółki; podpis może być mechanicznie odtwarzany.

Akcje są emitowane przez spółkę. Pierwsza seria jest emitowana przy jej założeniu, natomiast następne wiążą się już z podwyższeniem kapitału zakładowego. Akcje o równej wartości nominalne tworzą kapitał spółki. Założyciele spółki dokonują wpłat na akcje w celu pokrycia kapitału spółki.

Cena na akcji spółki to cena nominalna oprócz istnieć może także cena emisyjna, czyli cena po której spółka zbywa akcje, Ta cena może być wyższa niż wartość nominalna akcji. Cena emisyjna to cena po jakiej akcja jest wyceniane przez popyt rynków finansowych na nią jako na papier wartościowy . Różnica ze sprzedaży pomiędzy wartością nominalną a uzyskaną składa się na kapitał zapasowy.

Akcje są niepodzielne. Ale mogą być wydawane w odcinkach zbiorowych obejmujących większą liczbę akcji. Biorąc pod uwagę zasady ładu korporacyjnego i dobre praktyki rynkowe prawa i obowiązki wynikające z akcji powinny być jednakowe.

Emisja akcji

Należy wyróżnić dwa rodzaje emisji akcji:

• emisja założycielska – wydawanie akcji przy tworzeniu nowej spółki, dla objęcia akcji w tym przypadku jest wymagane złożenie przez zainteresowanego oświadczenia w formie aktu notarialnego, w którym przyszły akcjonariusz stwierdza, że wyraża zgodę na zawiązanie spółki i brzmienie statutu , czyli umowy spółki oraz na objęcie akcji.
• kolejne emisje – przy podwyższaniu kapitału zakładowego. W tym przypadku przyszły akcjonariusz, zwany subskrybentem, dokonuje zapisów na akcje . W zapisie powinny znaleźć się informacje dotyczące: wartości nominalnej akcji, oznaczenia emitenta ,wpłat na akcje etc.

Emisja akcji może mieć formę:

• subskrypcji nie publicznej ,prywatnej, polegającą na złożeniu przez półkę oferty nabycia akcji całej emisji przez określonego inwestora.
• subskrypcja zamkniętą adresowaną do akcjonariuszy, którym przysługują prawą poboru,
• subskrypcja otwartą, polegającą na zaoferowaniu akcji w drodze ogłoszenia inwestorom, którym nie przysługuje prawo poboru.

Publiczna oferta akcji.

Publicznym proponowaniem nabycia papierów wartościowych zgodnie z zapisami "Ustawy o ofercie publicznej..." jest proponowanie nabycia papierów wartościowych w dowolnej formie i w dowolny sposób, jeżeli propozycja jest skierowana do co najmniej 100 osób lub do nieoznaczonego adresata. Publiczne proponowanie nabycia papierów wartościowych może być dokonywane wyłącznie w drodze oferty publicznej. Ofertą publiczną jest udostępnianie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, co najmniej 100 osobom lub nieoznaczonemu adresatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowych i warunkach dotyczących ich nabycia, stanowiących dostateczną podstawę do podjęcia decyzji o odpłatnym nabyciu tych papierów wartościowych”.

Aby spółka mogła być dopuszczona do oferty publicznej musi zostać sporządzona pełna informacja o spółce jej działaniach, wynikach i perspektywach. Ta informacja nosi nazwę prospektu emisyjnego, którego zawartość jest regulowana wymogami prawa. Przed emisją prospekt emisyjny jest zatwierdzany przez Komisje Nadzoru Finansowego udostępniony do informacji publicznej. Emitent jest obowiązany udostępnić do publicznej wiadomości Prospekt w terminie umożliwiającym inwestorom zapoznanie się z jego treścią, nie później jednak niż w dniu rozpoczęcia zapisów na akcje lub ich sprzedaży. Takie rozwiązania ma za zadanie dostarczyć takiej samej informacji wszystkim inwestorom, by sami mogli zadecydować o nabyciu emitowanego papieru wartościowego i stania się akcjonariuszem spółki. W dniu 13 stycznia 2009 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu. Znowelizowana ustawa o ofercie zmienia kluczową definicję publicznego proponowania nabycia papierów wartościowych. Z dniem jej wejścia w życie nieodpłatna emisja albo zbycie papierów wartościowych w ofercie skierowanej do co najmniej 100 osób lub nieoznaczonego adresata nie będzie wymagała przeprowadzenia oferty publicznej i sporządzania prospektu emisyjnego albo memorandum informacyjnego.

Akcje spółek dopuszczonych do obrotu publicznego mają postać zdematerializowaną , tzn. są praktyce zapisem elektronicznym na odpowiednich rachunkach prowadzonych przez KDPW, domy maklerskie prowadzące rachunki inwestycyjne. Dematerializacja obrotu jet bowiem podstawa obrotu akcjami na giełdach w tym na GPW.

Droga spółki na giełdę- debiut giełdowy-(IPO)

Chcąc pozyskać finansowanie środkami pozyskanymi z rynku spółka musi zwrócić na siebie zainteresowanie potencjalnych inwestorów. Inwestorzy bowiem bardzo rozważnie analizują spółki inwestować w te, których cena akcji w przyszłości wzrośnie. Przed wejściem na giełdę zadaniem spółki jest dostarczenie informacji o swoich zaletach. Rozważając opcje debiutu giełdowego należy rozpatrywać działania jakie będzie należało podjąć by uplasować emisje swych akcji z dobrym skutkiem i pozyskać potrzebną ilość kapitału . Analizując spółkę jako potencjalny cel inwestycji, inwestorzy biorą pod uwagę pozycje rynkowa spółki, jej sytuacje finansową , kompetencje Zarządu spółki. Ponieważ spodziewają się zysków w przyszłości rozważają również perspektywy branży której spółka działa.

Przygotowanie debiutu należy więc zaczynać na długo przed planowanym debiutem. Inwestorze chcą znać sytuacje finansowa w trzech ostatnich latach przed emisja . Analiza tych wyników powinna wskazywać na rozwojowy charakter działań spółki i powinna korespondować z jej planami rozwojowymi i opiniami Zarządu na ten temat. Jeśli funkcjonowanie jakich części struktury spółki nie jest wystarczająco efektywne należy niezwłoczne rozprząc restrukturyzacje by móc wykazać poprawę.

Jeśli spółka zna juz swoje silne strony powinna zastanowić się jak poinformować o nich inwestorów. Akcja informacyjna musi również uwzględnić sposób informowania i o jej słabych stronach i ewentualnych zagrożeniach oraz o planowanych przeciw działaniach. O te aspekty na pewno będą pytać inwestorzy.

W przygotowaniach do debiutu spółka musi sobie zapewnić wsparcie odpowiednich doradców którzy będą razem ze spółka przygotowywać jej debiut giełdowy.

Najważniejsze kroki procesu przygotowania emisji publicznej.

1.Decyzja właścicieli (udziałowców) o potrzebie finansowania rozwoju środkami z debiutu giełdowego.

Powinna być ona częścią długofalowej strategii rozwoju firmy oraz zostać podjęta po analizie wszelkich alternatywnych form finansowania (kredyt, emisja obligacji, zasilenie kapitałowe przez dotychczasowych akcjonariuszy, itd.).

2.Emisje akcji może przeprowadzić spółka akcyjna. Jeśli spółka z jakiś powodów ma inną formę prawną , musi przekształcić się w spółkę akcyjną.

3.Decyzja o emisji akcji na rynku publicznym musi być podjęta przez najwyższą władze w spółce jakim jest Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy. Zebranie to w formie uchwały określa również szczegóły procesu emisji (Termin przeprowadzenia oferty publicznej, cena emisyjna akcji, zasady przydziału akcji i struktura oferty).

4.Ewentualna restrukturyzacja. – Spółka , chcąc konkurować o pieniądze inwestorów musi być lepsza od spółek konkurencyjnych. Jeśli wiec ma jakieś słabe ogniwa musi je wzmocnić przed debiutem.

5.Wybór doradców , w tym dom maklerskiego obligatoryjnie koniecznego w procesie przygotowania i przeprowadzenie emisji. Zadania domu maklerskiego to: sporządzenie dokumentu informacyjnego o spółce ( prospektu emisyjnego) zgodnie z przepisami prawa i zwyczajami rynkowymi, zarządzanie całym projektem oferty publicznej, zapewnienie bezpieczeństwa przy opłacaniu zapisów i obejmowaniu akcji przez inwestorów, prowadzenie rejestru nabywców papierów wartościowych i przygotowywanie dokumentacji na potrzeby dematerializacji akcji w KDPW. Innymi doradcami powinni być : biegły rewident , dokonujący audytu sprawozdań finansowych, przygotowujący również dokumentacje finansowa oferty . Doradca prawny i finansowy.

6.Sporządzenie dokumentu informacyjnego.

7.Uzyskanie akceptacji od organu nadzoru finansowego. Zgodnie z prawem unijnym zgoda odpowiedniego nadzoru finansowego z krajów członkowskich umożliwia pozyskiwanie środków z rynków dowolnych krajów unijnych.

8.Rejestracja akcji w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych. Działanie obligatoryjne związane z umożliwieniem obrotu zdematerializowanego akcjami spółki i otwarcie rachunku papierów wartościowych przez akcjonariusza.

9.Dopuszczenie akcji do obrotu przez Zarząd Giełdy Papierów Wartościowych.

10.Pierwsze notowanie.

Ważnym elementem procesu emisji jest ustalenie ceny emisyjnej akcji. W tej czynności ważny jest widziała domu maklerskiego ,który odpowiada za przygotowanie emisji i sprzedaż akcji. Częścią tego przygotowania sprzedaży jest Dostarczenie informacji do inwestorów ( Road show- czyli spotkania z potencjalnymi inwestorami w której biorą udział członkowie Zarządu Spółki ora tzw.. Book building czyli przygotowywania zapisów na akcje.

Po debiucie giełdowym na spółce spoczywają obowiązki utrzymywania relacji z inwestorami i informowanie ich o istotnych danych i zdarzeniach w spółce.

Podsumowując:

Etapy przygotowania debiutu ( z angielskiego IPO – Initial Public Offering) :

Prace przygotowawcze

1. .Due diligence i wycena. ( czas 5-7 tygodni)
   • Zatrudnienie doradców
   • Analiza prawna i biznesowa( due diligence)
   • Ustalenie celów emisji
   • Wycena spółki
   • Ustalenie wielkości i struktury oferty
   • Przygotowanie harmonogramu działań
2. .Przygotowanie dokumentacji ofertowej (czas- 8-10 tygodni)
   • Przygotowanie dokumentu informacyjnego( prospektu emisyjnego)
   • Właściwe uchwały WZA (Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy)
   • Przygotowania wniosków do KNF, Zarządu Giełdy i Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych,
3. Postępowanie przygotowawcze w KNF ( czas okoł09 tygodni)

Działania przygotowawcze na rynku.

1. Marketing ( około 4 tygodni)
   • Przygotowanie raportu analitycznego
   • Przygotowanie prezentacji dla Zarządu
   • Road show Zarządu.
2. Plasowanie i debiut ( 3-4 tygodnie)
   • Wyznaczanie przedziału cenowego
   • Book Building ( spotkania z potencjalnymi inwestorami i ustalanie wielkości ich zainteresowania)
   • Zapisy na akcje
   • Wyznaczanie ceny emisyjnej
   • Przygotowanie systemu rozliczenia transakcji
   • Debiut.

Po debiucie.

1. Relacje inwestorskie
   • Utrzymywanie relacji inwestorskich
   • Dbałość o jakość i dokładność sprawozdań okresowych
   • Organizacja cyklicznych spotkań z inwestorami

Debiutowi na giełdzie towarzyszy uroczystość na sali notowań GPW, obejmująca powitanie nowej spółki przez Członka Zarządu Giełdy, przemówienie prezesa spółki, jak również wręczenie pamiątkowej statuetki oraz "pierwszy dzwonek" i pamiątkowe zdjęcia pod dzwonem giełdowym.

czy warto być spółka publiczną

Finansowanie rozwoju ze środków uzyskanych z emisji publicznej to szansa dla spółki ale też i nowe obowiązki. Korzyści jakie wiążą się z tą droga finansowania to:

1. Korzystne warunki pozyskania kapitału na rozwój (oferta publiczna, większe możliwości znalezienia nabywców akcji i uzyskania wyższej ceny emisyjnej)
2. Wzrost prestiżu i wiarygodności – to że jest się spółka giełdową znaczy, ze spełnia się szereg wymogów informacyjnych. Konieczność ich spełnienia poprawia wizerunek. Wzrost transparentności przyczynia się wzrostu zaufania, powoduje to lepsze relacje spółki z bankami co przekłada się na korzystniejsze warunki kredytów . Stosowanie wysokich standardów etycznych powoduje lepsze relacje z klientami i innymi instytucjami.
3. Promocja przedsiębiorstwa i jego produktów – Bycie spółka publiczna to większa rozpoznawalność wśród przedsiębiorstw działających w Polsce. Spółki giełdowe są w centrum uwagi mediów, regularnie przedstawiane raporty mają wpływ na ilość nagłaśnianych informacji.
4. Obiektywna wycena majątku spółki – Rynek ciągle wycenia ile warte jest przedsiębiorstwo. Codzienne notowania zapewniają wycenę uwzględniającą bieżącą sytuację przedsiębiorstwa oraz poglądy inwestorów na temat przyszłego rozwoju spółki.
5. Możliwość motywowania pracowników i menedżerów . Debiut giełdowy stwarza nowe możliwości motywowania. Opcje na akcje dla menedżerów stwarzają możliwości nagradzania za osiąganie celów strategicznych w terminie .Te nowe możliwości to też, pakiety akcji dla pracowników w celu zatrzymania w spółce najlepszych pracowników.
6. Uporządkowanie działalności przedsiębiorstwa – przygotowanie do emisji wymusza określenie strategii, poprawę funkcjonowania przedsiębiorstwa, przyjęcie standardów.

Obawy przed staniem się spółka publiczną.

Do obaw takich należą:

1. Koszty – ich struktura i wysokość. W skład kosztów wchodzą koszty
   • koszty opłat sądowych i administracyjnych (procedury dopuszczeniowe, możliwość ich obniżenia ograniczona)
   • wynagrodzenia doradców – częściowo negocjowane, dla małych emisji nie jest opłacalne zatrudnianie najlepszych doradców specjalizujących się w emisjach międzynarodowych
   • nakłady przeznaczone na promocję oferty – o ich wysokości decyduje emitent. Największe koszty przy pierwszym pozyskaniu środków.

Należy pamiętać, ze koszty przygotowania emisji nie są kosztami uzyskania przychodu. Wielkość kosztów rozpatruje się w porównaniu do wielkości pozyskanych środków. Im większa emisja to wartość procentowa kosztów mniejsza.

1. Mocne ograniczenie tajemnicy handlowej. Konieczność ujawniania informacji stwarza możliwość wglądu konkurencji w istotne dla spółki informacje, w tym informacje finansowe. Spółka ustawowo musi publikować prospekt, raporty bieżące. Na spotkaniach z inwestorami, przedstawia i dyskutuje różne warianty działań i strategii.
2. Ryzyko przejęcia kontroli nad spółką. Akcje spółki znajdują się w sprzedaży rynkowej. Każdy inwestor może kupić ich dowolną ilość. Zwiększa to zagrożenie wrogim przejęciem. Prawo w związku z tym wprowadza ograniczenia o przekroczeniu 5, 10, 15, 20%....75% ogólnej liczby głosów . Każdy inwestor przekraczający wymienione progi posiadania jest zobowiązany informować Komisję Nadzoru Finansowego oraz spółkę o tym fakcie.

Każda spółka musi sama dokonać analizy czy bycie spółka publiczna jest dla niej właściwą strategią.

Emisja instrumentów dłużnych,- obligacje, papiery komercyjne.

Emisja papierów dłużnych.

Podstawą działanie banków jest przyjmowanie depozytów a z tak uzyskiwanych środków udzielanie kredytów. Marzą banków jest różnica między oprocentowaniem depozytów – wypłacanych klientom a procentowaniem kredytów które płacą kredytobiorcy. Marża banków nie może być równa zero. Ta marża to szansa dla rynku kapitałowego. Jeśli ktoś zamierza pozyskać pieniądze taniej niż kredyt bankowy , może na rynku kapitałowym znaleźć inwestora który udzieli na pewien okres swoich środków aby uzyskać wyższe oprocentowanie niż daje mu depozyt bankowy.

Opisany mechanizm legł u podstaw emisji dłużnych papierów wartościowych. Dłużny papier wartościowy wywodzi się w pewien sposób od idei weksla , który jest przyrzeczeniem wypłacenia określonej kwoty okazicielowi weksla.

Dłużny Papier wartościowy jest zobowiązaniem ( obligacja) zwrócenia właścicielowi tegoż papieru określonej kwoty wraz z określonymi odsetkami w okolonym terminie. Na rynku papierów wierzycielskich występują obligację i krótkoterminowe papiery dłużne .

Obligacje są to średnio i długoterminowymi zobowiązaniami zaciąganymi na okres powyżej roku. Środki uzyskane z emisji obligacji finansują inwestycje długoterminowe o podobnym okresie czasowym

Papiery krótkoterminowe to zobowiązania o krótszym terminie i służą raczej do finansowania krótkoterminowych celów firm. Zdarza się jednak ,ze firmy cele długoterminowe finansują papierami krótkoterminowymi.

Ze względu na szereg zalet dla firmy, wynikających z emisji papierów dłużnych, mogą być one atrakcyjną alternatywą dla tradycyjnego kredytu bankowego.

Do głównych korzyści dla spółki można zaliczyć:

• emisja papierów dłużnych nie prowadzi do zmian w strukturze właścicielskiej spółki
• Większe bezpieczeństwo finansowe. W przypadku kredytu bank ma prawo wypowiedzenie umowy kredytowej i postawienie kredytu w stan wymagalności natychmiastowej . Żądanie zwrotu udzielonego kredytu następuje w sytuacji gdy kredytobiorca znajdzie się w trudnej sytuacji finansowe, Takie wypowiedzenie kredytu nie polepsza jego sytuacji . Emisja papierów nie wiąże się możliwością zwrotu pożyczanej kwoty na żądanie inwestora. Harmonogram spłaty jest ustalany w warunkach emisji. Wyjątek stanowią obligacje z opcją sprzedaży.
• dywersyfikację podmiotów użyczających kapitał . W odróżnieniu od kredytu negocjowanego najczęściej z jednym bankiem w przypadku rynku kapitałowego kredytu udziela większa ilość inwestorów. Warunki kredytu ustala emitujący papiery. Inwestorzy je akceptują lub nie.
• swobodę w ustalaniu zabezpieczenia spłaty zobowiązania lub decyzja o jego braku
• korzystniejszy niż w przypadku kredytu bankowego harmonogram spłaty. Możliwość jak stwarza emisja papierów dłużnych jest związana konstrukcja spłaty długu . To spółka decyduje, w warunkach emisji, o częstotliwości wypłaty odsetek np. kwartalnie, co pół roku, co rok. Pozwala to na dopasowanie przepływów pieniężnych z inwestycji do spłaty zobowiązania. Dodatkowo należy pamiętać, że w trakcie spłaty zobowiązań emisji spłacane są tylko odsetki a spłata kapitału następuje w ostatnim okresie, czyli na koniec ”życia” zobowiązania.Kredyt zaciągnięty w banku nie daje takich możliwości. Raty płacone są w okresach miesięcznych(bardzo rzadko zdarzają się okresy kwartalne czy półroczne) a każda rata obejmuje część kapitałową oraz naliczone odsetki. Jedyny wybór należący do firmy to sposób spłaty kredytu bankowego , tzn, ratami o równej wielkości czy tez malejącymi ratami , składającymi się z części kapitałowej i odsetek za dany okres . Ponadto ,emitent może również zastrzec sobie prawo do wcześniejszego wykupu zobowiązania. W takim przypadku powinien zrekompensować inwestującym w papiery dłużne, zaproponowanej przez spółkę opcji kupna, wyższym poziomem oprocentowania. Takie rozwiązania daje szanse na wcześniejszy wykup obligacji w okresie spadku stóp procentowych oraz kolejną emisję, która będzie się wiązała z niższymi kosztami obsługi długu.
• Koszt pozyskania kapitału często niższy niż kredytu bankowego.
• możliwość pozyskania wysokich kwot kapitału. Rynek kapitałowy to bardzo wielu inwestorów którzy inwestuje w papiery emitowane przez spółkę cześć swoich środków. (dywersyfikacja portfela inwestora). W przypadku banku , należy się liczyć z tym, że bank posiada normy ostrożnościowe i limity pozwalające na kredytowanie jednego klienta co w przypadku dużej kwoty kredytu może uniemożliwić jego udzielenie.
• możliwość rolowania długu. Polega ona na istnieniu zaciaganie długu za pomaca nowych emisji na spłate zobowiazań poprzednich emisji.
• wzrost prestiżu spółki . Obecność spółki na rynku kapitałowym wskazuje na jej atrakcyjność i dojrzałość.

Koszt finansowania.

Jest to niezwykle istotne kryterium z punktu widzenia firmy . Koszt pozyskanego kapitału wpływa bowiem na rentowność projektu finansowanego z uzyskanych środków. Optymalny dla spółki sposób finansowania zależy od wielu czynników m.in. możliwości negocjacyjne spółki, jej wielkość, zdolność kredytowa a w przypadku obligacji rating. Emisja obligacji wymaga poniesienia koszty jej przygotowania . Należy bowiem zatrudnić , podobnie jak w przypadku emisji papierów właścicielskich doradców, którzy pomogą spółce podczas przygotowania emisji – doradcy prawni, finansowi, firma ratingowa.. Mimo, ze w przypadku zaciągania kredytu bankowego spółka nie ponosi tych kosztów ale również i w tym przypadku naliczone mogą być dodatkowe opłaty związane z różnymi prowizjami np. prowizja przygotowawcza, za rozpatrzenie wniosku kredytowego, za udzielenie kredytu, za jego wcześniejszą spłatę, czy też spółka poniesie koszty związane z rezerwą obowiązkową odprowadzaną przez bank do NBP, czy innych tworzonych z tytułu udzielonego kredytu rezerw. Analizując koszty obsługi zadłużenia należy szczególnie wnikliwie rozważyć sposób oprocentowania zobowiązania spółki. Jeśli spółka zdecyduje się na stałe oprocentowanie, uzyska korzyści w przypadku wzrostu stóp procentowych. Natomiast w razie ich spadku będzie ponosić wyższe koszty finansowania. Dlatego bardzo ważna, przy finansowaniu długiem, jest znajomość struktury czasowej oraz tendencji kształtowania się stóp procentowych w gospodarce.

Emisja obligacji – ograniczenia i ryzyka instrumentu.

Emitentemi obligacji mogą być wszystkie podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną, czyli spółki akcyjne oraz z ograniczoną odpowiedzialnością. Dopuszczalna jest również emisja przez spółkę komandytowo-akcyjną ale decyzja zależy od decyzji Walnego Zgromadzenia . Oznacza to, że dostęp do rynku kapitałowego w przypadku papierów dłużnych, ma szersze grono podmiotów niż w przypadku emisji akcji. W przypadku, gdy obligacje będą przedmiotem publicznego obrotu lub warunki emisji to przewidują, funkcjonują one w formie zdematerializowanej. Obecnie jest to zdecydowanie najczęstszy sposób obrotu dłużnymi papierami wartościowymi. W takiej sytuacji prawa i obowiązki emitenta oraz obligatariuszy ( podmiotów nabywających papiery) określone zostają przez warunki emisji. Dematerializacja ułatwia znacznie handel papierami wartościowymi a także poprawia jego bezpieczeństwo oraz pozwala chronić interesy inwestorów. Ewidencję obligacji w formie zdematerializowanej prowadzą : KDPW, domy maklerskie oraz banki. Banki i domy maklerskie prowadzą zapisy na kontach inwestycyjnych.

Przedsiębiorstwo, które wyemitowało obligacje, odpowiada za zobowiązania z nich wynikające całym swoim majątkiem. Dodatkowo, że obligatariusze jako wierzyciele spółki, w razie jej upadłości są zaspokajani w pierwszej kolejności. Brak terminowego regulowania zobowiązań przez emitenta, powodować może wystąpienie z wnioskiem o upadłość przez inwestora ( obligatariusza). Wyjątkiem od tej reguły są obligacje przychodowe. W tej sytuacji istnieje możliwość ograniczenia odpowiedzialności za zobowiązania do kwoty przychodów lub wartości majątku finansowanego przez obligacje.

W przypadku ogłoszenia likwidacji podmiotu emitującego obligacje, podlegają one natychmiastowemu wykupowi, mimo że faktyczny termin wykupu jeszcze nie nastąpił.

Obligacje mogą być emitowane jako imienne lub na okaziciela. W przypadku obligacji imiennych warunki emisji mogą ograniczać ich zbywalność.

Spółka może nabywać własne obligacje, ale jedynie w celu ich umorzenia . Sa jednak dwa odstępstwa. Pierwsze - zabrania się emitentowi nabyć obligację przed terminem spełnienia wszystkich zobowiązań wynikających z warunków emisji. Drugą sytuacją, ograniczającą nabycie obligacji własnych, jest brak terminowej realizacji zobowiązań wynikających z obligacji.

Jeżeli warunki emisji nie przewidują konkretnego celu środki finansowe pozyskane dzięki obligacjom korporacyjnym, mogą zostać zagospodarowane przez spółkę w dowolny sposób.

Oszczędności gospodarstw domowych

definicja gospodarstwa domowego- rola w ekonomii

Gospodarstwo domowe odgrywa niezwykle istotna funkcje w gospodarce. Jest to istotne ogniwo gospodarki wpływajace na jej kształt aktywnie lub tez podlegajace szeregowi wpływów. W tym rozdziale uwaga skupiona bedzie na jego roli w tworzeniu oszczedności a szcególnie na tym jak oszczednosci sa lokowane i jak wpływaja na rynki finansowe i ja role odgrywaja w kształtowaniu gospodarki kraju. efinicje gospodarstwa domowego najczesciej koncentruja sie na brzmieniu zblizonych do ponizszego stwie3rdzenia: Gospodarstwo domowe to podmiot gospodarczy,w skład , którego wchodzi jedna lub wiecej osób, wspólnie się utrzymujących w ogromnej większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny.

Gospodarstwo domowe ktorego nazwa grecka dała brzmienie terminowi - ekonomia charakteryzuje sie posiadaniem oraz zarządzaniem wspólnym majątkiem oraz wspólnym budżetem w celu zaspokajania głównych potrzeb członków gospodarstw domowych. Gospodarowanie jest to proces zarządzania dostępnymi funduszami, materiałami, tak by czerpać z nich jak najwięcej korzyści. W każdej gospodarce rynkowej występują dwa główne podmioty gospodarcze: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Gospodarstwo domowe jest konsumentem oraz właścicielem zasobów (środków), przedsiębiorstwo – producentem i użytkownikiem zasobów.

Gospodarstwo domowe dostarcza przedsiębiorstwom czynników produkcji: kapitału pieniężnego, pracy, a także ziemi. Przedsiębiorstwa dostarczają gospodarstwom domowym środków do zaspokajania ich potrzeb: dóbr i usług oraz wynagrodzenia za dostarczone czynniki produkcji. Gospodarstw domowe niezależnie od wielkości ma możliwość decydowania o tym, jak i gdzie zastosować zasoby, które posiada. Każde gospodarstwo domowe ma też możliwość decydowania o tym, co i ile konsumować. Każde gospodarstwo dąży do maksymalizacji swojego zadowolenia, i tym kieruje się przy podejmowaniu decyzji. Gospodarstwa domowe mają potrzeby, których zaspokojenie odbywa się przez konsumpcję dóbr i usług. Celem gospodarstwa domowego jest maksymalizacja użyteczności, dostepnych dla niego, dóbr i usług. Innymi słowy gospodarstwo będzie zainteresowne tymi dobrami i usługami, które są w stanie dostarczyć mu najwięcej korzysci. Decyzje gospodarcze gospodarstw domowych są ukierunkowane z jednej strony na pozyskiwanie dóbr i usług służących konsumpcji, z drugiej zaś na otrzymywanie dochodów. Gospodarstwo domowe zainteresowne jst tym , by powstały warunki do najlepszego zaspokojenia jego potrzeb. Działania gospodarcze gospodarstwa domowego koncentruja sie na:

•gospodarowaniu posiadaną siłą roboczą

•konsumpcji

Gospodarujac siłą roboczą gospodarstwa decydują, w jaki sposób uzyskają dochody, natomiast w konsumpcji manifestują swe oczekiwania dotyczące rodzajów i ilości dóbr i usług, na które ich popyt wzrośnie. Integralną częścią konsumpcji są oszczędności, ponieważ gospodarstwo domowe oszczędza nieskonsumowaną część posiadanego dochodu.

Rola oszczędności w gospodarce

W systemie gospodarki obserwujemy szereg powiazań i zaleznosci powodujacych przepływy środków finansowych miedzy podmiotami . Schematyczny obraz tych zalezności przedstawia prezentowany obok schemat powstały po inspiracji niepodpisaną pracą z Internetu.

Funkcjonując w systemie powiązań gospodarki kazde gospodarstwo domowe musi podejmować trzy podstawowe decyzje:

Ile potrzebuje kazdego produktu czy usług ( popyt)?

Ile pracy musi swiadczyć ( podaż)?

Ile może skonsumować( wydać) dzisiaj a ile może odłożyc na później ( oszczednosci)?

O popycie na usługi i produkty decydują następujące czynniki:

-Dochód gospodarstwa.

-Wielkość posiadanego majątku.

-Ceny podobnych produktów na rynku dostepnym dla gospodarstwa.

-Preferencje konsumenckie ( wzory, style , smaki).

-Oczekiwania co wielkosci przyszłych dochodów , cen, koniunktury.

Potrzeby konsumpcyjne gospodarstw domowych znajduja sie pod ustawicznym wpływem cen na rynku. Ceny wpływaja na gospodarstwa rynkowe na dwa sposoby:

• Konsumcja się zmienia albowiem siła nabywcza ulega zmianie ( efekt dochodów).

• konsumpcja się zmienia bo pojawiają się inne możliwości wydatkowania ( efekt zastąpienia).

Ciekawym efektem zapotrzebowania i ceny jaką sie przypisuje produktowi jest tzw efekt wody-brylantu. Efekt ten, popularnie mówiac, polega na tym ,że rzeczy powszechne w użyciu mają niewielką wartość na rynku a rzeczy o wysokiej wartości rynkowej mają niewielką wartość użytkową.

Aby zaspakajć swe potrzeby konsumpcyjne gospodarstwa domowe muszą dokonywać następujacych wyborów na rynku pracy:

• Czy pracować?

• Ile pracować?

• W jakim charakterze i dziedzinie pracować?

Oczywiście te wybory są dodatkowo uwarunkowane dostępem do miejsc pracy, stawkami na rynku płac i umiejętnościami posiadanymi przez członków gospodarstw domowych. Stawki na rynku płac są, niestety uwarunkowane równowagą między podażą a popytem na dane umiejętności oraz równowagą opłacalności. Równowaga opłacalności to równowaga między tym, by czegoś nie robić ( odpoczynek) a robić. Każdy kto decyduje sie szukać swej szansy na rynku pracy wybiera między , przyjemnosciami nie pracowania a stawkami za pracę oferownymi przez rynek, widzianymi przez przyzmat dóbr, które zamierza sie nabyć w zamian za wynagrodzenie.

Ta perspektywa nabyswania dóbr i usług zawiera też opcje oszcędzania czyli odkładania konsumpcji w czasie. Gospodarstwa domowe mogą użyć bieżące swe dochody do finansowania przyszłych wydatków ( oszczedzania) lub moga użyć przyszłe dochody do sfinansowania dzisiejszych wydatków- (pożyczanie, branie kredytów). Równowaga konsumcji bieżacej i oszczedzania regulowana jest wysokościa stóp procentowych . Niskie stopy procentowe zachęcają do brania kredytów, wysokie stymulują oszczędzanie. Poziom oszczedności wykazuje równiez podatność na inne czynniki np; poziom dochodów gospodarstw domowych. Gromadzenie oszczędności przez osoby indywidualne ma ogromne znaczenie dla gospodarki. Stanowią one źródło kapitału finansowego, który jest czynnikiem niezbędnym do inwestycji będących jednym ze źródeł wzrostu gospodarczego. oszczędzanie nadwyżek finansowych przez konsumentów ogranicza ich wydatki, a tym samym łagodzi presję na wzrost cen. Duża ilość zaoszczędzonych środków zapewnia stabilność pieniądza oraz rozwój rynku finansowego. Duże oszczędności zmniejszają ponadto negatywny wpływ deficytu budżetowego na inwestycje. Zbyt niskie oszczędności w stosunku do inwestycji sprawiają, że gospodarka jest w nierównowadze i musi korzystać z kapitału zagranicznego. W długiej perspektywie zgromadzone środki przyczyniają się do wzrostu dobrobytu, stwarzając warunki do zwiększenia konsumpcji w przyszłości.

struktura oszczędności w Polsce

Gospodarstwa domowe swoje nadwyżki finansowe oszczędzają poprzez lokowanie ich w różne formy inwestycji kapitałowych. Możliwość oszczędzania powstaje dopiero w sytuacji,gdy środki finansowe gospodarstw domowych są na tyle duże, że po zaspokojeniu podstawowych potrzeb związanych z ich funkcjonowaniem pozostaje nadwyżka. Wykorzystanie tej nadwyżki na cele oszczędzania zależy od skłonności gospodarstw domowych do oszczędzania, której miarą jest m.in. relacja oszczędności do PKB. W Polsce skłonność do oszczędzania jest niewielka w porównaniu z większością krajów rozwiniętych.

Zasadniczym czynnikiem determinującym wielkość konsumpcji jest dochód gospodarstwa domowego. Jego wzrost przekłada się jednak na wzrost spożycia tylko do pewnego stopnia, gdyż udział wydatków na konsumpcję w strukturze wydatków ogółem maleje wraz ze wzrostem dochodu. Intensywność potrzeb zmniejsza się w miarę ich zaspokajania, dlatego też przyrost zadowolenia związany ze zwiększeniem konsumpcji danego dobra jest coraz mniejszy. Wzrost dochodu powoduje więc obniżenie skłonności do konsumpcji, co powinno skutkować zwiększeniem skłonności do oszczędzania. W miarę wzrostu dochodu maleje też krańcowa skłonność do konsumpcji mierzona jako stosunek przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodów. Tendencja ta jest wynikiem powiększania się stanu posiadania gospodarstwa i coraz wyższego standardu jego wyposażenia.

Ponadto awersja do ryzyka, przejawiającego się niepewnością uzyskania dochodów na niezmienionym poziomie w przyszłości, skłania gospodarstwa do zabezpieczenia się przed taką ewentualnością poprzez oszczędzanie. Oszczędzanie to lokowanie środków w rózne nożliwości rynkowe.

Przejście do gospodarki rynkowej jakie miało miejsce w Polsce w początku lat 90- siątych XX wieku, pozwoliło na czynienie porównań statystyk danych finansowych do innych krajów o gospodarce rynkowej. Zmiany gospodarcze jakie były spowodowane zmianą formy gospodarki spowodowały wzrost dochodów gospodarstw rynkowych. Jednakże w początkowym okresie wspomnianych lat wzrostowi dochodów nie towarzyszył wzrost poziomu oszczędności. Polepszenie warunków zycia i wolnorynkowy dostęp do towarów spowodował naturalny trend przeznaczania wzrastajacych dochodów na zakupy sprzętu gospodarstw domowych. Trend ten był widoczny z dużą wyrazistością w Polsce z powodu duzej intensywności i nagromadzeniu tych zakupów w bardzo krótkim okresie czasu. Ogólna sytuacja gospodarcza w Polsce sprzyja natomiast rozwojowi oszczędności indywidualnych. Ponieważ, jak wynika z danych empirycznych, poziom oszczędności w skali gospodarki jest rosnącą funkcją dochodu, należy odnotować fakt, że w Polsce PKB per capita według parytetu siły nabywczej w cenach stałych rośnie nieprzerwanie od 1992 r. i do 2006 r. zwiększył się z 5,7 tys. dolarów do 13,8 tys. dolarów (IMF 2006). Znajduje to odzwierciedlenie w większej zamożności społeczeństwa oraz możliwościach w zakresie oszczędzania. Struktura oszczedności, czyli udział róznych form inwestowania w całkowitej masie oszczędności, jest różny w każdym kraju. Zależy nie tylko od preferencji jego mieszkańców ale i od rozwoju sektora finansowego w danym kraju. Rola sektora bankowego w systemie finansowym Polski jest znaczacy. Aktywa banków pokrywają 80% całkowitych aktywów sektora finansowego. Jak sie można spodziewać, najbardziej znacząca część oszczędności Polaków tradycyjnie jest zgromadzona na lokatach terminowych w bankach.

Poziom depozytów bankowych w okresie od końca 2000 r. do końca czerwca 2002 r. wzrastał z poziomu 179,0 mld PLN do 209,5 mld PLN. Od tego momentu obserwuje się obniżanie poziomu depozytów i przepływ części oszczędności w kierunku funduszy inwestycyjnych. Okresowe wahania atrakcyjności lokat bankowych czy tez wiekszej atrakcyjnosci innych sposobów lokowania nakłada sie ma wzrastajacy poziom lokat zwiazany ze wzrostem poziomu oszczedności. Inne rodzaje instytucji finansowych zaczęły się silnie rozwijać od połowy lat 90-tych. Przykładem tego mogą być fundusze inwestycyjne, które praktycznie w historii naszego kraju nie istniały do 92 roku. Kilka kolejnych lat wzrostu ilości funduszy inwestycyjnych nie zmieniało sumy aktywów zainwestowanych w te forme oszczedzania.

Począwszy od roku 2000 obserwowany był gwałtowny wzrost aktywów w funduszach inwestycyjnych. Konsekwentna polityka redukcji stóp procentowych miała pozytywny wpływ na atrakcyjność funduszy. Obniżane stopy oprocentowania depozytów bankowych zmuszały inwestorów do poszukiwania alternatywnych lokat. Fundusze obligacyjne znalazły wielu inwestorów akceptujących oferowane przez nie wyniki, biorąc pod uwagę poziom ryzyka oferowanych portfeli. Ponieważ w okresie kilku lat wahania stóp procentowych odbywały się w jedną stronę, fundusze obligacji wydawały się być pozbawionym ryzyka instrumentem inwestycyjnym, oferującym znaczne dochody.Do 2003 roku fundusze obligacji świeciły swe dni triumfu. Ale to, co było powodem ich rosnącej popularności było również źródłem ich klęski. Nie tyle klęski funduszy a raczej klęski inwestorów nie oceniających ryzyka inwestycji. W momencie, gdy stopy spadły do poziomu kilu procent inwestorzy stwierdzili, że dochód wypracowywany przez te fundusze jest niższy od ich apetytów. Zmienili więc swe preferencje dotyczące funduszy wybierając bardziej ryzykowne bądź rezygnując z inwestowania w fundusze w ogóle. Jednakże zainteresowanie funduszami inwestycyjnymi rosło. Tempo wzrostu aktywów w przykładowym roku 2002 było w Polsce najszybszym tempem wzrostu aktywów funduszy w całej Europie. Jednym z powodów tak rekordowych wyników funduszy w naszym kraju był bardzo niski poziom startu. Porównując aktywa funduszy inwestycyjnych do Produktu Krajowego Brutto - wskaźnik ten na koniec roku 2003 wyniósł w Polsce ok.4%. Dla porównania w krajach 15 – tki Unii Europejskiej współczynnik ten kształtował się na poziomie ponad 50%.

Otwarte fundusze emerytalne (OFE) stanowią kapitałową cześć nowego systemu emerytalnego, tzw. II filar. Istotą działalności otwartych funduszy emerytalnych jest gromadzenie i inwestowanie środków pieniężnych członków OFE z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Środki pieniężne trafiają do OFE poprzez ZUS w postaci części składek na ubezpieczenie emerytalne: do OFE trafia 7,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. Fundusze emerytalne inwestuja środki przeznaczone na przyszłe emerytury na rynku kapitałowym. Limity inwestycyjne funduszy emerytalnych są bardzo skrupulatnie regulowane ustawowo. Zarządzający funduszami emerytalnymi nie mogą dywersyfikować ryzyka kraju i wszystkie aktywa tych funduszy są inwestowane w Polsce. Proporcje aktywów tych funduszy angażowanych w instrumenty dłużne i udziałowe niewiele się zmieniają i są prawie stałe w czasie. Znikome potrzeby płynnościowe tych funduszy powodują niski udział w ich portfelach depozytów krótkookresowych i innych instrumentów rynku pieniężnego. W efekcie, największa część aktywów funduszy emerytalnych była i jest lokowana w obligacjach Skarbu Państwa. Kolejną co do wielkości część aktywów stanowią inwestycje w akcje spółek notowanych na GPW w Warszawie.

Cichy bohater sukcesu gospodarczego - czyli rola oszczędności w gospodarce polskiej.

Aktywa zgromadzone w ramach oszczędności gospodarstw domowych sa inwestowane w gospodarke kraju.Rosnący poziom inwestycji oszczędności w akcje spółek giełdowych, ich paiery dłużne , finasowanie rozwoju gmin i tworzenie bazy kreedytowej dla banków poprzez wzrost bazy depozytów jest tendencją ze wszech miar korzystną dla gospodarki polskiej. Jak bowiem wykazały doświadczenia przepływów kapitałowych w latach 90–tych najbardziej korzystny i trwały rozwój gospodarczy jest budowany na oszczędnościach obywateli kraju. Budowanie rozwoju na kapitałach zagranicznych jest bardziej ryzykowne. Jak wykazały doświadczenia kryzysów finansowych lat dziewięćdziesiątych i analiza przepływu strumieni kapitałowych, kapitał zagraniczny w czasach nadchodzących kryzysów „ucieka”, pozostawiając straty wśród inwestorów lokalnych i przenosi się w nowe miejsca. Trwałość rozwoju ekonomicznego zależy od dojrzałości lokalnych rynków ich głębokości i płynności jakie mogą zaoferować. Nie jest to jedynie wielkość stopy oferowanego zwrotu ale transparencja tych rynków i zachowanie zasad corporate governance. Należy bowiem pamiętać, że w procesie inwestowania, beneficjentem inwestycji nie jest tylko inwestor otrzymujący zyski z inwestycji ale i miejsce gdzie realizowana jest inwestycja, generująca szereg miejsc pracy i dodatkowe dochody, przez co wzrost konsumpcji ale i kraj na terenie którego zlokalizowana jest inwestycja poprzez wzrost wpływów z podatków.

Inwestowanie oszczędnosci- ryzyko zarzadzania

Mit zysku bez ryzyka

Każda decyzja wyboru ma swoje uwarunkowania. Szczególnie wyraźnie widać to przy inwestowaniu. Nie ma bowiem zysku bez ryzyka. Rynkiem, między innymi rządzą dwie siły : strach i chciwość. Każdy chciałby zarobić jak najwięcej ale boi się. Rynek daje szansę ale kosztem ryzyka. Im większe ryzyko tym większa szansa na zysk ale i na stratę. Każdy ma inny poziom akceptacji strachu. Indywidualnie należy wybrać taki sposób inwestowania aby móc spać spokojnie. Nie boją się tylko te osoby , które nie maja pojęcia o ryzyku. Należy podkreślić, że jest różnica między ryzykiem a hazardem. Rynek to nie hazard. Hazard to cos co nie da się kontrolować. Hazard występuje w grach losowych. Na rynku się nie gra. Na rynku się inwestuje a ten proces zakłada znajomość i kontrolę ryzyka.

Zarządzanie nadwyżką finansową

Zarówno firmy jak i osoby fizyczne dysponują pewnymi środkami finansowymi ,ktore nie sa konieczne by przeznaczyć je na konsumpcje czy tez finansowanie działalności gospodarczej.Środki te mozna zainwestować na rynkach finansowych, tak by generowały dochody kapitałowe przez dłuzszy lub krótszy okres inwestycji. Inwwestycja na dłuzszy okres albo zarządzanie bieżącą płynnościa to proces racjonalnego wyboru instrumentów finansowych i ograniczania ryzyka tego procesu. roces alokowania środków wymaga podobnej logiki działania, przyczym w przypadku zarzadzania gotówka wymaga dodatkoweej analizy zwiazanej z wymogami płynnosciowymi i ekonomia procesu inwestowania i likwidacji inwestycji.

Zarzadzanie płynnością

Wyzwania rynkowe stojące przed gospodarką zmuszają wszystkich odpowiadających za zarządzanie do poszukiwania bardziej efektywnych i tańszych metod zarządzania każdym odcinkiem działalności. Wyzwanie to dotyczy nie tylko firm produkcyjnych czy usługowych, ale i organizacji, fundacji oraz jednostek administracji państwowej i samorządowej. Gotówka - niedoceniana jako klasa aktywów, ostatnio cieszy się niebywałym zainteresowaniem. Zarówno jej brak, jak i nadmiar, spędza sen z oczu właścicielom i osobom zarządzającym firmami. Brak gotówki uniemożliwia bowiem realizację celów biznesowych (produkcyjnych i sprzedażowych), a jej nadmiar zmniejsza efektywność działania. Krótka analiza myślowa prowadzi do wniosku, że gotówkę należy traktować podobnie jak zapasy w działalności operacyjnej firmy. Oznacza to, że gotówka musi być „na składzie” i musi być dostępna w każdej chwili. Z praktycznych obserwacji poziomu gotówki w firmie widać jak nieregularne krzywe obrazują jej stan i jak wiele jest na nich wzrostów i spadków. Jeśli gotówka „leży” w firmie, to oczywiste jest, że „nie pracuje”, zatem ”nadmiar” trzeba zainwestować, ale tu rodzi się szereg pytań. W co zainwestować? Ile kosztuje inwestowanie? Jakie informacje trzeba mieć by ocenić właściwie ryzyko inwestycji, czy posiadamy odpowiednie zasoby zarówno intelektualne jak też materialne, aby samodzielnie prowadzić proces alokacji, czy możemy obniżyć ryzyko? Czy jesteśmy pewni, że będziemy mieli dostęp do gotówki w każdej chwili i że jej ilość nie zmniejszy się? Wiele pytań zostaje bez odpowiedzi, gdyż zarządzanie gotówką jest przedsięwzięciem niezmiernie trudnym. Do tego dochodzi ocena efektywności kosztowej dokonywanych operacji, księgowanie i jego koszty itd.

Optymalizacja poziomu gotówki w firmie

Traktując gotówkę jako zapas i optymalizując jej poziom „na składzie”, czyli opierając się na tzw. modelu Baumola1 można po procesie optymalizacji uzyskać wynik określający optymalny poziom gotówki w kasie firmy. Wynosi on:

\(P_{opt}=\sqrt{\frac{2 T D}{i}}\)

gdzie i- to stopa procentowa, D - roczny poziom płatności gotówkowych firmy, a T to koszty transakcji (koszt umorzenia instrumentu finansowego w którym lokowana jest gotówka). Optymalny poziom gotówki jest wyższy gdy koszty transakcji są wysokie lub stopy procentowe niskie. Powyższy model funkcjonuje dobrze tak długo jak firma równomiernie „zużywa” zapas gotówki. Ale nie zdarza się to często i jest uproszczeniem. W świecie realnym często sa tygodnie gdy skutkiem płatności faktur do firmy wpływają duże sumy i obserwuje się duży strumień wpłat netto a też są tygodnie gdy firma musi płacić dostawcom i wtedy są wypływy netto gotówki. Biorąc pod uwagę możliwość wypływów i wpływów gotówki netto, inaczej do tworzenia modelu zarządzania gotówką podeszli Miller i Orr2 zakładając, że fluktuuje ona w górę i w dół. Istnieje poziom górny, po przekroczeniu którego gotówka lokowana jest w krótkotrwałe instrumenty finansowe i poziom dolny, gdy trzeba sięgnąć do rezerw i zlikwidować pozycje w krótkoterminowych instrumentach finansowych. Po przyjęciu jeszcze pewnych uproszczeń , wspomniani autorzy wyliczyli optymalny poziom gotówki jako równy:

\(R=\sqrt[3]{\frac{3 f \sigma^2}{4r}}\) gdzie: f- koszty transakcji, - wariancja dziennych przepływów gotówki. r –stopa procentowa. Ten sposób zarządzania gotówką przeszedł szereg testów . Słabością tego modelu jest założenie, że przepływy dzienne są całkowicie nieznane. Żaden z zarządzających na taki luksus sobie obecnie nie może pozwolić.W praktyce gospodarczej gotówka, a raczej zarządzanie nią, wymaga coraz więcej wysiłku i umiejętności. Metoda, jaką przyjmie firma w wyborze sposobu wyznaczania maksymalnego, optymalnego poziomu gotówki zależy w dużej mierze od przyjętej w swej praktyce polityki zarządzania majątkiem obrotowym. W praktyce gospodarczej gotówka, a raczej zarządzanie nią, wymaga coraz więcej wysiłku i umiejętności. Metoda, jaką przyjmie firma w wyborze sposobu wyznaczania maksymalnego, optymalnego poziomu gotówki zależy w dużej mierze od przyjętej w swej praktyce polityki zarządzania majątkiem obrotowym.

Kryteria decyzyjne w procesie inwestycyjnym

Jest wiele sposobów zagospodarowania nadwyżek gotówki. Istnieją jednak pewne uniwersalne zasady, które należy starannie rozważyć biorąc pod uwagę proces alokacji. Pierwsze kryterium, które musi być starannie analizowane, wynika z natury gotówki jako zapasu. Dla prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa gotówka jest konieczna i jeśli została wypracowana to nie może zmaleć w procesie alokacji. Taki sposób myslenia dotyczy równiez lokowania środków, ktore zamierzamy inwestowac na okres dłuzszy. Pierwszym kryterium gospodarki gotówką jest więc bezpieczeństwo alokowanych środków. Kolejnym kryterium jest płynność alokowanych środków. Środki te muszą być dostępne w każdym momencie, gdy są potrzebne. Kolejnym kryterium jest stopa zwrotu z procesu alokacji - efektywna stopa zwrotu, czyli beneficje z procesu alokacji pomniejszone o koszty procesu zarządzania, księgowania, – o czym często się zapomina. Bezpieczeństwo lokowania to szerokie spektrum zagadnienia ryzyka i sposobów jego minimalizacji. Ryzyko, jakie należy w tym miejscu rozważyć to przede wszystkim ryzyko kredytowe instrumentu używanego w procesie alokacji oraz ryzyko kredytowe instytucji, w której posiadaniu znajdą się nasze środki (bank, emitent papieru wartościowego, itd.). Płynność– gotówka jest rezerwą, która może być potrzebna w każdej chwili. Zarządzanie płynnością to szukanie równowagi miedzy tym, że nie zainwestowana gotówka nie pracuje a nawet ulega dewaluacji a potencjalnymi kłopotami firmy, która posiada zainwestowane środki, ale nie ma, czym płacić swych codziennych zobowiązań, co może w skrajnych przypadkach prowadzić do naliczania karnych odsetek. Efektywną stopę zwrotu z zainwestowania gotówki utożsamia się najczęściej z odsetkami od zainwestowanej gotówki. Przy wyliczaniu efektywności procesu alokacji i stopy zwrotu należy wziąć pod uwagę dni „bezodsetkowe” – czyli dni w których pieniądze nie pracują, przepływając między instytucjami. Do kosztów należy wliczyć nie tylko opłaty, ale też koszty samego procesu zarządzania (w tym księgowania operacji), czyli wynagrodzenia osób zatrudnionych w procesie zarządzania. Trzy przedstawione powyżej kryteria są podstawowym zestawem kryteriów stosowanych w przypadku każdego z opisanych poniżej sposobów lokowania gotówki.

Inwestowanie samodzielne na rynkach finansowych- ryzyka inwestycyne

Ze względu na to, że omawiane inwestycje dotyczą rezerw, najważniejsze pytanie, jakie powstaje brzmi: kiedy można zamienić posiadaną inwestycję na gotówkę bez umniejszania kwoty poprzednio zainwestowanej. Takie postawienie sprawy wyklucza inwestycje w instrumenty właścicielskie a wykorzystanie instrumentów dłużnych ogranicza do krótkoterminowych. Konsekwencją tego ograniczenia jest wybór miedzy krótkoterminowymi papierami dłużnymi a instrumentami rynku pieniężnego. Najważniejsze kryteria, którymi należy się kierować przy tego typu wyborze to ryzyko kredytowe, zbywalność i termin do wykupu. Ryzyko kredytowe odnosi się do możliwości spłaty przez emitenta papieru wartościowego, certyfikatu depozytowego, lokaty bankowej na czas i w całości zainwestowanej kwoty wraz z należnymi odsetkami. Zwyczajowo przyjmuje się, że dług zaciągnięty przez Skarb Państwa jest pozbawiony ryzyka. Ze względu na to, że firmy inwestują chwilowe nadwyżki gotówki, celem inwestycyjnym takich operacji są instrumenty, których poziom ryzyka kredytowego jest niski lub zerowy. Ryzyko stopy procentowej – odnosi się do zachowania się instrumentu finansowego w przypadku zmian rynkowych stóp procentowych. Generalnie relacja zmiany ceny instrumentu dłużnego w przypadku zmiany stóp procentowych nosi cechy korelacji ujemnej. Znaczy to, że przy wzroście stóp procentowych cena instrumentu dłużnego maleje. Znaczy to, że jeśli po wzroście stóp procentowych firma zmuszona będzie zbyć, nabyty przed zmianą, dłużny papier wartościowy, to zbędzie go po niższej cenie, co prawdopodobnie uszczupli kapitał. Ryzyko kursowe - jeśli instrument dłużny jest denominowany w innej walucie niż waluta, w której prowadzimy codzienne rozliczenia, to zmiana kursu a szczególnie umocnienie się PLN, jeśli jest to nasza waluta rozliczeniowa, może grozić stratą z inwestycji. Zbywalność polega na tym jak szybko jesteśmy w stanie upłynnić posiadany instrument dłużny, przed terminem jego wykupu, bez narażania się na zbyt niską cenę jego sprzedaży. Instrumenty rynków finansowych mogą się znacznie różnić swą zbywalnością. Główną przesłanką oceny płynności danego instrumentu jest istnienie aktywnego rynku wtórnego obrotu tym instrumentem - jakie są na nim obroty i ilu jest na nim aktywnych uczestników. Zaleca się inwestować w instrumenty łatwo zbywalne, czyli płynne. Termin do wykupu, zapadalność – aby minimalizować ryzyko zmienności stóp procentowych firmy zazwyczaj ograniczają się do inwestycji w papiery dłużne o terminie do wykupu odległym o nie więcej niż rok. Dłuższe papiery są bardziej czułe na zmienność stóp procentowych. W inwestycjach gotówki bezpieczeństwo kapitału jest sprawą nadrzędną. W związku z tym należy inwestować w instrumenty rynków finansowych o bliskim terminie zapadalności i wysokiej płynności. Takie instrumenty jednak charakteryzuje niska stopa zwrotu. Minimalizacja ryzyk poprzez dywersyfikację- w przypadku samodzielnego inwestowania, inwestor narażony jest na koncentrację ryzyka gdyż nominały papierów dłużnych są wysokie i często przewyższają kwotę, którą dysponuje detaliczny inwestor. Nabywając zaś samodzielnie papier dłużny inwestor bierze na siebie całe jego ryzyko. Dywersyfikacja jest niezwykle trudna i możliwa tylko dla zrządzających dużymi aktywami.

Zarządzanie nadwyzkami finansowymi poprzez outsourcing do firmy asset management.

Na rynku działają licencjonowane i nadzorowane instytucje zarządzania aktywami popularnie zwane asset management. Zlecenie tym instytucjom zarządzania gotówką jest często stosowanym rozwiązaniem. Licencjonowani doradcy inwestycyjni zarządzają w imieniu firmy gotówką na podstawie podpisanej umowy, w której określona jest strategia rynkowa zarządzania.Strategię taka należy precyzyjnie okreslić i opisac w umowie. Operacje prowadzone są w imieniu i na ryzyko klienta. Podobnie jak w przypadku samodzielnego alokowania gotówki, należy samodzielnie księgować wszelkie operacje związane z procesem inwestycyjnym. Jeśli skorzysta się z usług banku Powiernika i umieści się swoje środki na rachunku powierniczym w takim banku uzyska się ochronę od ryzyka bilansu instytucji zarządzającej, co jest wskazane, mimo, że usługa taka kosztuje.

Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania

FUNDUSZE INWESTYCYJNE

Biorąc pod uwagę ryzyka samodzielnego inwestowania , potrzebę zbudowania nie tylko strategii inwestowania ale i strategie ograniczenia ryzyka dość atrakcyjną opcja wydaje się możliwość przyłączenia się ze swoimi aktywami do grupy inwestorów w podobnej sytuacji i razem pozwolić , by ktoś z dużym doświadczeniem zarządzał tymi pieniędzmi razem. Taka większą ilość pieniędzy pozwala na lepsza dywersyfikacje gdyż pozwala nabyć instrumenty o znacznych wartościach nominalnych często niedostępnych dla indywidualnego inwestora. Lepsza dywersyfikacja i umiejętności profesjonalne zarządzającego stwarzają nadzieję na znacznie lepsze od prób indywidualnych wyniki. Taki sposób myślenia legł u podstaw zrodzenia się idei wspólnego inwestowania. Idea wspólnego inwestowania polega na gromadzeniu odrębnych i rozproszonych środków finansowych inwestorów indywidualnych w celu ich wspólnego, efektywnego inwestowania w różne instrumenty, głównie na rynku finansowym.

Początki wspólnego inwestowania siegaja wieku XVIII (wg.TheOrigin of Mutual Funds’ by K. Geert Rouwenhorst)gdy holenderski kupiec i makler Adriaan Van Ketwich, zaproponował wielu małym inwestorom udział we wspólnych przedsiewzieciach w formie powiernictwa, w celu umożliwienia im uzyskania dywersyfikacji na którą osobno nie mogli sobie pozwolić. Zawyczaj idea utworzenia pierwszego funduszu wspólnego inwestowania przypisywana jest szkockiemu przedsiębiorcy Robertowi Flemingowi. R. Fleming dostarczając swe produkty do Stanów Zjednoczonych zdobył doświadczenie na tamtym ryku i odgrywał znaczącą role w odbudowie i restrukturyzacji kolei żelaznych w USA. W ten sektor rynku zainwestował znaczące własne kapitały ale widząc potrzeby i szanse większych inwestycji zaproponowałw 1873 roku, innym przedsiębiorcom aby powierzyli mu swoje środki , które on w ich imieniu inwestował na rynku USA. Ten sposób działania znalazł szybko naśladowców i wiele takich przedsięwzięć powstało , szczególnie na rynku amerykańskim zaczynając burzliwą historię wspólnego inwestowania.

Istnieje wiele form prawnych zbiorowego inwestowania. W dokumentach dotyczacych zbiorowego inwestowania Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), wskazuje się istnie trzech głównych, akceptowalnych form organizacji takiego procesu.

• Forma spółki

Fundusz jest oddzielną spółką, której aktywa należą do firmy zarządzającej. Udziałowcami spółki zarządzającej są inwestorzy.

• Forma powiernictwa( trust).

Określona grupa aktywów jest wydzielona i zarządzana przez Powiernika ( Trustee) na rzecz i korzyść innej Strony – Beneficjenta. Inwestor jest beneficjentem Powiernika i posiada jednostki powiernicze.

• Forma kontraktowa

Inwestor wchodzi w kontrakt z firma Zarządzającą, która decyduje się odsprzedać określony portfel aktywów i zarządzać tym portfelem w imieniu końcowego inwestora. Inwestor posiada proporcjonalna cześć portfela.

Na wspólnym rynku finansowym Unii Europejskiej istnieją rożne formy prawne organizacji wspólnego inwestowania ( przypisy TFI)wypracowane w krajach członkowskich . W Polsce regulacje prawne dotyczące funduszy inwestycyjnych kładą szczególny nacisk na bezpieczeństwo inwestorów . Szczegółowe informacje na ten temat można znaleźć( ustawa o fubdinw i Prawa i obowiązki). Fundusze inwestycyjne w Polsce. Na polskim rynku usługi wspólnego inwestowania oferowane sa w formie funduszy inwestycyjnych- zarzadzajacym jest Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych a podstawą prawną funkcjonowania jest Ustawa o Funduszach Inwestycyjnych, oraz firmy ubezpieczeniowe, - w formie funduszu kapitałowego. Czym różni się inwestowanie w formie funduszy inwestycyjnych w porównaniu do innych form zarządzania?

W Przypadku wpłaty pieniędzy na lokatę bankowa albo na ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy pieniądze wpłacane są do w.w instytucji finansowej i wchodzą w skład bilansu tej instytucji. Instytucja ta jest spółka prawa handlowego a jej właścicielami są Akcjonariusze Spółki. W przypadku inwestowania w fundusze inwestycyjne polskie regulacje tego rynku oferują inne rozwiązanie pokazane poniżej:

Wpłaty inwestorów odbywają się do funduszu inwestycyjnego. Fundusz inwestycyjny jest niezależną spółką, której właścicielami są wyłącznie inwestorzy funduszu. Funduszem zarządza Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych, spółka niezależna od Funduszu. Aktywa Funduszu nie są aktywami spółki zarządzającej. Nad bezpieczeństwem aktywów inwestorów czuwa dodatkowo Bank Powiernik, bank o szczególnej charakterystyce polegającej na tym, że aktywa w powiernictwie nie wchodzą do masy upadłościowej, czyli są bezpieczne i należą do Funduszu nawet w przypadku upadłości banku.

Fundusze inwestycje posiadają następujące cechy które mogą być atrakcyjne dla inwestora, wiele z nich ogranicza ryzyka inwestowania:

• Polityka inwestycyjna – statut.

Statut będący forma umowy z klientem i opisujący jak będą inwestowane jego środki wraz z lista ryzyk i sposobów ich ograniczania. Fundusze bardzo skrupulatnie przestrzegają zapisów statutowych, wiec nie należy je czytać ze zrozumieniem aby np. nie dziwić się dlaczego zarządzający wybranym funduszem akcji z nastaniem bessy nie sprzedał wszystkich posiadanych przez fundusz akcji i nie trzyma pieniędzy w gotówce mimo, ze rynek wciąż spada. Może tak jest zapisane w statucie.

• Aktywa – bank powiernik Nad bezpieczeństwem aktywów czuwa Bank Powiernik (Depozytariusz).

• Nadzór Komisji Nadzoru Finansowego. Bieżący nadzór KNF nad funkcjonowaniem zarządzania wypełniania obowiązków statutowych przez TFI.

• Określone koszty Koszty zarządzania i inne wyraźnie określone w statucie.

• Codzienna publikacja wyników Wyniki funduszy inwestycyjnych regularnie podawane są do wiadomości publicznej. W przypadku funduszy otwartych w każdy dzień roboczy.

• Prostota księgowania W przypadku inwestowania w fundusze inwestycyjne księguje się tylko zakup jednostek funduszy i ich umorzenie a nie ( jak w przypadku asset management wszystkie operacje nabycia i zbycia aktywów.)

Nie bez znaczenia jest odroczenie obowiązku podatkowego. Podatek od zysków kapitałowych w przypadku funduszy inwestycyjnych naliczony jest tylko w momencie umarzania jednostek przez inwestora a nie w przypadku zapadania każdej lokaty funduszu i zbycia aktywów funduszu. Idea przyświecająca rynkowi funduszy inwestycyjnych polega na tym, ze każdy powinien zajmować się działaniem w którym posiada największe doświadczenie. Indywidualny inwestor zdobywa swe oszczędności praca oparta na jego umiejętnością i doświadczeniu., przekazując zarządzaniu profesjonalistom, którzy poświęcają tej czynności swój cały czas i umiejętności. TFI oferują dla swych klientów rożne rodzaje funduszy. Fundusze te różnią się nie tylko polityka inwestycyjną, możliwością konwersji miedzy różnymi strategiami inwestycyjnymi alei pod względem doświadczenia inwestorów. Najpopularniejsze fundusze skierowane do indywidualnych klientów to fundusze otwarte. Dla bardziej zaawansowanych wiedzy o rynkach finansowych inwestorów rynek oferuje fundusze specjalistyczne i fundusze zamknięte. W przypadku takich inwestycji od inwestora wymagana jest wysoka znajomość rynku.

Zaletami inwestowania w fundusze inwestycyjne są:

• dywersyfikacja portfela

• profesjonalne zarządzanie

• relatywnie niskie koszty

• duża płynność inwestycji

• elastyczność wyboru strategii inwestycyjnej

• bezpieczeństwo inwestycji

• nieograniczony pośredni dostęp do instrumentów rynku kapitałowego,

• usługi dodatkowe dla uczestników funduszy( raporty okresowe i sprawozdania finansowe funduszy)

Ze względu na sposób inwestowania i grupy instrumentów finansowych w które inwestują fundusze można podzielić tak jak jest to pokazane poniżej:

Generalnie fundusze akcyjne dzieli się na  : -Indeksowe- czyli pasywne , odtwarzające w praktyce skład indeksu rynku i jego zachowanie. -Aktywne – czyli takie w których zarządzający dobiera do portfela funduszu spółki kierując się wypracowaną metodą zmierzającą do zwiększenia wartości portfela i opisana w Statucie funduszu . - Sektorowe – inwestujące w akcje spółek z wybranego sektora gospodarki krajowej lub wybranej części gospodarki globalnej. Lub tez spółek wybranego sektora geograficznego lub gospodarczego ( BRIC) opisane szczegółowo w Statucie. Fundusze mające w swoim portfelu mieszankę instrumentów akcyjnych i dłużnych to fundusze hybrydowe. Fundusze takie zamierzają korzystać z możliwości dawanych przez rynek akcji zwiększając bezpieczeństwo portfela udziałem instrumentów dłużnych . jeśli relacje między częścią portfela zainwestowana w instrumenty dłużne jest ścisłe określona a cześć dopełniająca do 100% jest zainwestowana w akcje to są to fundusze zrównoważone. Jeśli część dłużna określona jest w zakresie od..do , co w konsekwencji wpływa na odpowiednie zachowanie się części dopełniającej do 100% wartości portfela zainwestowanej w akcje to takie fundusze nazywane są funduszami elastycznego inwestowania . Fundusze które statutowo mogą cały portfel zainwestowany w akcje spieniężyć i zainwestować w części lub całości w instrumenty dłużne gdyż zarządzający dostrzega wielki potencjał w rynku instrumentów dłużnych a możliwość strat na rynku akcji( lub odwrotnie) to fundusze elastycznej alokacji aktywów. Jak widać można z różnych instrumentów, rożnych rynków finansowych stworzyć fundusze inwestujące w różne mieszanki tych instrumentów. Ta kategoria to fundusze inne hybrydowe. Fundusze dłużne to zbiór fundusze inwestujące w papiery dłużne. Ich podział odbywa sie biorąc pod uwagę rodzaj emitenta papierów dłużnych. Bezpieczeństwo tych funduszy wiąże się z bezpieczeństwem kredytowym Emitenta. Kategoria najbezpieczniejsza z tej grupy to fundusze inwestujące w papiery dłużne emitowane przez Skarb Państwa. Jest to kategoria funduszy papierów Skarbowych. Fundusze inwestujące w papiery dłużne emitowane przez spółki prawa handlowego zarówno obligacje jak i krótkoterminowe papiery dłużne tzw. Papiery komercyjne to fundusze papierów dłużnych firm. Fundusze inwestujące w obligacje municypalne , czyli papiery dłużne emitowane przez samorządy lokalne to fundusze papierów samorządowych. Dla funduszy inwestujące w inne , nie wymienione tutaj papiery dłużne zarezerwowana jest kategoria fundusze inne dłużne. Fundusze rynku pieniężnego i gotówkowe tom specyficzna klasa funduszy , której portfele składają się instrumentów pieniężnych krótkoterminowych instrumentów dłużnych. Szczególnie fundusze rynku pieniężnego to fundusze o niezwykle precyzyjnie określonej polityce inwestycyjnej, regulowanej przez Ustawę o funduszach inwestycyjnych zakresie Fundusz Rynku Pieniężnego. Fundusze te posiadają najniższe możliwe ryzyko funduszy inwestycyjnych ograniczając ustawowo ryzyko zmiany kursu walutowego, ryzyko kredytowe , ryzyko stopy procentowej . Fundusze gotówkowe to kategoria funduszy inwestujących podobnie jak fundusze rynku pieniężnego ale nie spełniające co najmniej jednego z kryteriów wymienionych w ustawie.

Klasyfikacja funduszy a ryzyko. Fundusze inwestycyjne różnią się między sobą poziomem ryzyka wiążącym sie z rodzajem instrumentów finansowych, w które lokują swoje aktywa. Różnice wiążą się również z horyzontem czasowym inwestycji i celami inwestycyjnymi. Praktycznie pod wzgledem ryzyka, nie ma dwóch identycznych funduszy inwestycyjnych. Najprostszym sposobem oceny ryzyka jest posłużenie sie klasyfikacją funduszy. Poniewaz klasyfikacja bazuje na klasach aktywów w które inwestuja fundusze w ten sam sposób ryzyko tych aktywów wpływa na ryzyko funduszy.

Ten prosty sposób nie oddaje jednak w pełni ryzyka portfela aktywów funduszu. Inwestor powinien szczególnie uważnie zapoznać się ze statutem funduszu, prospektem informacyjnym, najświeższymi sprawozdaniami finansowymi. Kierowanie się wyłącznie nazwą klasyfikacji funduszu, przy ocenie, w jaką grupę aktywów będzie on inwestował, a co za tym idzie, z jakim ryzykiem wiąże się ta inwestycja, może okazać się błędne. Na przykład nazwa "fundusz obligacji" jest bardzo ogólna. Nie wiadomo, czy są to obligacje skarbowe, czy emitowane przez Spółki,papiery krajowe czy zagraniczne i jakie kraje, branże czy też konkretne przedsiębiorstwa reprezentują główne składniki portfela funduszu. Na większość tych pytań odpowiedź znaleźć można w trakcie uważnej lektury wymienionych wyżej publikacji. Ryzyko inwestycji w fundusze wiąże sie , jak juz wspomniano z plaowanym okresem inwestowania. Fundusze inwestycyjne, ze swej natury , to raczej narzędzie do inwestowania długoterminowego. Wyjątek stanowią fundusze rynku pieniężnego i gotówkowe , które to instrumenty wykorzystuje sie do bieżącego zarządzania gotówką. Temu zagadnieniu, czyli funduszom rynku pieniężnego został poświecony odrębny rozdział niniejszego opracowania. Poniższy rysunek pokazuje zmianę ceny jednostki jednego z najstarszych funduszy Inwestycyjnych na polskim rynku- funduszu Pioneer Zrównoważony FIO. Jak widać inwestycja kilkunastoletnia w ten fundusz daje ponad 1800% zwrotu w tym czasie , mimo wahań krótkoterminowych.

Funduszeinwestycyjne, bezpieczeństwo inwestora

Bezpieczeństwo środków finansowych inwestora i jego interes jest w przypadku funduszy inwestycyjnych centrum uwagi, nie tylko TFI ale i Nadzoru Finansowego. Przepisy prawne obowiązujące w Polsce należą do najbardziej nowoczesnych w świecie i bardzo drobiazgowo regulują ryzyko w przypadku funduszy inwestycyjnych. Fundusz inwestycyjny utworzony zgodnie z Ustawą o Funduszach Inwestycyjnych jest odrębną osobą prawną niezależną od firmy zarządzającej i zobowiązania tej ostatniej nie wpływają na kondycje funduszu, którego jedynymi właścicielami są inwestorzy. Funduszem zarządza profesjonalnie Towarzystwo posiadające odpowiednie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Jednym z warunków otrzymania takiego zezwolenia jest posiadanie odpowiednio wykwalifikowanej kadry profesjonalistów. Wszystkie Fundusze inwestycyjne w Polsce zanim rozpoczną działalność muszą uzyskać od Komisji stosowne zezwolenie, muszą również publikować prospekt informacyjny zawierający wszystkie niezbędne informacje o funduszu, a także są zobowiązane do publikowania półrocznych i rocznych sprawozdań finansowych. Nad operacjami funduszy pełni ciągły nadzór kilka instytucji. Aktywa funduszu inwestycyjnego, czyli to, w co fundusz zainwestował pieniądze wpłacone przez uczestników są przechowywane w banku powierniczym (Depozytariuszu), który musi spełniać określone wymagania, aby móc prowadzić taką działalność. Aktywa te są traktowane na innych zasadach niż wszystkie inne, które bank przechowuje. W przypadku kłopotów banku, ta część środków jest w całości chroniona. Ponadto zadaniem takiego banku jest bieżąca kontrola działalności inwestycyjnej funduszu. Fundusz inwestycyjny jest instytucją prawnie i finanso¬wo niezależną od Towarzystwa, które nim zarządza. Nawet gdyby Towarzystwo przestało istnieć fundusz inwestycyjny nadal funkcjonuje, a opiekę nad nim przejmuje Bank Depozytariusz lub inne towarzystwo. Ponadto widzisz gdzie dokładnie są inwestowane Twoje pieniądze. Bardzo ważne jest to, że wartość jednostki uczestnictwa jest bezpośrednio powiązana z wartością portfela inwestycyjnego funduszu, czyli nabytymi przez niego akcjami, obligacjami, bonami skarbowymi. Taki mechanizm powoduje, że aktywa funduszu (nabyte papiery wartościowe) są zawsze równe jego zobowiązaniom (pieniądzom powierzonym przez uczestników do inwestowania). Fundusz w przeciwieństwie do banku nie inwestuje pożyczonych pieniędzy, lecz tylko swoje. W portfelu inwestycyjnym funduszu znajduje się wiele różnych papierów wartościowych. Nawet jeśli jeden z nich odnotowuje stratę to inne przynoszą zysk.Inwestując w Fundusz inwestycyjny ze względu na jego limity narzucone przepisami prawa, inwestor automatycznie nabywa bardzo dobrze zróżnicowany (zdywersyfikowany) portfel papierów wartościowych. Równe traktowanie wszystkich inwestorówfunduszu jest naczelną zasadą funkcjonowania funduszy inwestycyjnych. Ta zasada dotyczy nie tylko funkcjonowania funduszu ale i nadzoru nad jego operacjami. Wszyscy uczestnicy danego funduszu są jego uczestnikami na równych prawach. Zarzadzajace funduszem Towarzystwo nie może spowodować aby skutkiem jego decyzji jakaś grupa inwestorów znalazła sie w sytuacji lepszej od pozostałych. Wielkość indywidualnej inwestycji w aktywa funduszu nie ma w tym przypadku znaczenia. Fundusze inwestycyjne są różne . Różnią się przede wszystkim ryzykiem portfela inwestycji. Korzystając z różnorodności funduszy należy wybrać ten, który spełniał cel inwestycyjny inwestora, przy ryzyku, które inwestujący akceptuje.

Fundusz rynku pieniężnego- specyficzny fundusz inwestycyjny.

Fundusze zbiorowego inwestowania posiadają szereg cech, które czynią je atrakcyjnym narzędziem w zarządzaniu aktywami. Cechy te to profesjonalne zarządzanie przez doświadczonych specjalistów z zakresu zarządzania aktywami. Kontrola i licencjonowanie działalności przez Nadzór krajowy w postaci Komisji Nadzoru Finansowego. Określony ustawowo sposób zarządzania funduszem, jasno sformułowana polityka inwestycyjna, ryzyka i sposób funkcjonowania funduszu w postaci podawanego do publicznej wiadomości Statutu Funduszu, bieżące publikowanie wyników. Wszystko to czyni proces zarządzania transparentnym. Nadzór nad bieżącymi operacjami prowadzony przez KNF oraz Bank Powiernik (Depozytariusz) zwiększa bezpieczeństwo procesu inwestycyjnego a jednoznacznie określone koszty pozwalają na proste ich kontrolowanie. Patrząc na fundusze pod kątem ograniczania ryzyk rynkowych widać dywersyfikację portfela funduszu, redukującego ryzyko rynkowe. Nawet mała kwota wpłaty pozwala na proporcjonalny udział w dużym portfelu funduszu zawierającym różne papiery wartościowe. Ta cecha usuwa podstawowa trudność samodzielnego inwestowania. Ponadto nie bez znaczenia jest to, że fundusz działa na hurtowym rynku finansowym płacąc marże i opłaty znacznie niższe niż klienci detaliczni. Najistotniejszą charakterystyką funduszu jest wyeliminowanie ryzyka bilansu instytucji zarządzającej. W polskim prawodawstwie fundusz inwestycyjny jest odrębną spółką prawa handlowego, w której właścicielami aktywów są inwestorzy, której aktywami zarządzają specjaliści wykonujący transakcje i operacje ograniczone do wymienionych w statucie funduszu. Tea cechy stawiają fundusz na skali ryzyka, jako narzędzie inwestowania, znacznie korzystniej w porównaniu do innych instytucjii instrumentów finansowych. Jak to było wykazane wcześniej do zarządzania gotówką konieczne jest płynne i bezpieczne narzędzie. Bezpieczne, czyli o minimalnym poziomie ryzyka.Takim narzędziem jest Fundusz Rynku Pienięznego.

Fundusze rynku pieniężnego.

Potrzeba zaproponowania nowych, bardziej efektywnych i bezpiecznych form zarządzania finansami a szczególnie gotówką była podstawą wprowadzenia w Ustawie o funduszach inwestycyjnych4 regulacji standardu Funduszu Rynku Pieniężnego, Funduszu, który posiada najniższe możliwe ryzyko inwestycyjne.

Ważną częścią tego standardu jest bezpieczeństwo pieniędzy inwestora. Fundusz inwestycyjny i towarzystwo funduszy inwestycyjnych zarządzające jego aktywami, to odrębne osoby prawne, zatem nie występuje ryzyko bilansu. Ponadto fundusz rynku pieniężnego ma ograniczone do minimum ryzyko zmiany kursu walut (tylko jedna waluta) i ryzyko kredytowe lokat, poprzez określenie minimalnego ratingu dla inwestycji oraz limitowane ryzyko zmian stopy procentowej (poprzez ściśle określony średni okres do zapadalności)i rodzaj instrumentów finansowych dopuszczonych do inwestowania. Ponadto fundusz rynku pieniężnego, tak jak każdy fundusz inwestycyjny, zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych, musi publikować informacje o kosztach i podawać do wiadomości publicznej osiągane wyniki. Fundusz i zarządzanie jego aktywami podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Operacje są także kontrolowane przez Bank Powiernik, czyli instytucję, której celem jest zapewnienie specjalnych warunków bezpieczeństwa dla aktywów inwestora. Przy tych cechach fundusze inwestycyjne rynku pieniężnego konkurują ze sobą kosztami zarządzania, szybkością dostępu do lokat i jakością obsługi.

Wspomniana regulacja wskazuje na ograniczenia ryzyka i pozwala na uzyskanie ratingu przez takie fundusze na poziomie, co najmniej BBB, czyli ratingu bezpieczeństwa równemu bezpieczeństwu naszego kraju. Powyższa analiza wskazuje, że lokata w funduszu rynku pieniężnego jest bezpieczniejsza niż lokata w wielu bankach (szczególnie o nieustalonym ratingu). Tak skonstruowane narzędzie do zarządzania gotówką jest bardzo pomocne zarówno dla firm jak i osób fizycznych. Zapewnia szybki dostęp do gotówki w dowolnym, trudnym do przewidzenia momencie (płynność lokowania). Na podkreslenie zasługuje wysokie bezpieczeństwo środków lokowanych w funduszach rynku pieniężnego albowiem z punktu widzenia inwestora, zainwestowana gotówka nie może zniknąć ani zmniejszyć swojej wartości, gdyż jest zasobem niezbędnym dla funkcjonowania firmy (bezpieczeństwo). Wskazane jest także, aby zarządzanie gotówką związane było z niskimi i jasno określonymi kosztami. A co z rentownością lokat, o której nie wspomniano ani razu? Otóż rentowność nie jest zasadniczym kryterium w procesie zarządzania gotówką. Rentowność z środków płynnych wypracowuje, bowiem sama firma. Zarządzający, którzy przy zarządzeniu gotówką zaczynali od kryterium rentowności, niejednokrotnie wpadali w różne trudności. Niemniej jednak rentowność funduszy rynku pieniężnego jest często wyższa od lokat bankowych.

Ustawowa regulacja funduszu rynku pieniężnego jest wyjątkowa na rynku europejskim ( tylko w Polsce ten rodzaj funduszu jest regulowany ustawowo), ale jej restrykcyjność służy inwestorom. Podobnie restrykcyjny standard funduszu rynku pieniężnego funkcjonuje od wielu lat na rynku amerykańskim gdzie fundusze te służą jako podstawowe narzędzie zarządzania gotówką szczególnie wykorzystywane przez małych i średnich inwestorów.

Fundusze inwestycyjne na świecie i w Polsce

Inwestowanie za pomocą funduszy inwestycyjnych to bardzo popularne rozwiązanie na świecie. Ten sposób inwestowania cieszy się coraz większą popularnością. Pozwala on bowiem na zarządzanie procesem inwestowania przez profesjonalistów , którzy koncentrują się na tej czynności pozostawiając inwestorom możliwość skoncentrowania się na tym w czy oni sie specjalizują i w ten sposób zyskują środki na inwestycje.

Wielkość aktywów zarządzana przez fundusze inwestycyjne generalnie wzrasta z czasem , wykazując jednak fluktuacje związane z pojawianiem się stanów kryzysowych np. kryzysów gospodarczych. W roku 2008 aktywa funduszy inwestycyjnych wynosiły18 974 521 milionów USD a rok wcześniej 26 129 564 milionów dolarów( dane wg investment Company Fact Book2009). Rynek USA jest rynkiem z którego pochodzi prawie 55% aktywów funduszy inwestycyjnych. Rynek europejski reprezentuje około 33% światowych aktywów funduszy inwestycyjnych. Biorąc pod uwagę ilość funduszy inwestycyjnych to dane liczbowe wyglądają następująco: Na świecie ilość funduszy w 2008 roku wyniosła 69 032 z czego na USA przypadło 8 022 ale na Europę 36 780. Mimo. że rynek europejski jest mniejszy, biorąc pod uwagę aktywa zgromadzone w funduszach inwestycyjnych to ilość funduszy jest na tym rynku ponad czterokrotnie wyższa niż na rynku amerykańskim.

Mimo odnotowanych zmian aktywów funduszy inwestycyjnych, wzrostu inwestycji, konsolidacji na rynku funduszy i wzrostu średniej wartości aktywów statystycznego funduszu, relacja średniej wielkości funduszu amerykańskiego i europejskiego pozostaje w ostatnich latach bardzo podobna. Statystycznie fundusz europejski zarządza znacznie niższymi aktywami. Taki stan rzeczy nie wpływa pozytywnie na przewagę konkurencyjną. Ta cecha ma olbrzymie konsekwencje w wielu aspektach funkcjonowania tych dwu rynków funduszy inwestycyjnych.

Konkurencyjność większych funduszy polega na niższej z reguły cenie za zarzadzanie. Ta opłata jest z reguły liniowo zwiazana z wielkościa aktywów i stanowi zazwyczej wielkość rzędu pojedynczych procentów. Wspólny rynek europejski usług finansowych jest obecnie tworzony. Mozna przypuszczą,że gdy okrzepnie a EURO stanie sie jedyną walutą Unii Europejskiej, nastąpi zjawisko silnej konsolidacji europejskich funduszy inwestycyjnych. Europejski rynek funduszy europejskich powstał z połaczenia lokalnych rynków funduszy państw członkowskich. Rynki te tworzły sie autonomicznie wypracowując własne lokalne rozwiazania czesto unikalne i rózne od rozwiazań w krajach sasiednich. Szanujac stan zastany władze Unii Europejskiej tworzą wspólny rynek usług finansowych w Unii Europejskiej, regulując i standaryzując przepisy prawne dla europejskich funduszy inwestycyjnych zwanych UCITS ( Undertaking Collective Investments in Transferable Securities). Różnorodność funduszy inwestycyjnych na wspólnym rynku europejskim jest wielka, tak jak i ich liczba, co powoduje dużą trudność dla inwestorów w poszukiwaniu tego właściwego dla nich funduszu. Fundusze bowiem bez względu na kraj europejskiego pochodzenia są dystrybuowane bez przeszkód we wszystkich krajach Unii. Fundusze te to nie tylko inna polityka inwestycyjna , często ryzyko kursowe EURO/PLN ale i inna konstrukcja prawna w porównaniu do polskich funduszy oraz inne prawa wynikające z faktu posiadania jednostek funduszy inwestycyjnych. Inwestor staje przed jeszcze trudniejszym wyborem. Kraj nasz mimo ,ze jest jednym z większych krajów pod względem obszaru oraz liczby ludności nie jest potęgą pod względem środków zgromadzonych w funduszach Fundusze inwestycyjne sa bardzo popularna forma inwestowania . W krajach "starych" Unii Europejskich oszczednosci zainwestowane w fundusze inwestycyjne są równe prawi 50% PKB tych państw.

Polska , w której fundusz inwestycyjne istnieja od kilkunastu lat jest krajem w którym obserwuje sie bardzo dynamiczny rozwój tej formy inwestowania a wzrost aktywów funduszy inwestycyjnych jest niezwykle szybki. W ten sposób polscy inwestorzy nadrabiają lukę rozwojową. Konsekwentne polityka redukcji stóp procentowychod połowy lat dziwiędziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to powstały w Polsce pirwsze fundusze inwestycyjne, miała pozytywny wpływ na wzrost aktywów. Obniżane stopy oprocentowania depozytów bankowych zmuszały inwestorów do poszukiwania alternatywnych lokat. Poczatkowo undusze instrumetów dłużnych a szczególnie fundusze obligacji znalazły wielu inwestorów akceptujących oferowane przez nie wyniki biorąc pod uwagę poziom ryzyka oferowanych portfeli. Ponieważ w okresie kilku lat wahania stóp procentowych odbywały się w jedna stronę(systematyczne obnizanie stóp procentowych), fundusze obligacji wydawały się być pozbawionym ryzyka instrumentem inwestycyjnym oferującym znaczne dochody.

Gdy stopy procentowe obnizone zostały do prawie dzisiejszego poziomu i fundusze obligacji nie zaspakajały apetytu inwestorów na zysk. Rozwój rynku kapitałowego, wolumennu akcji spółek publicznych bedacych w obrocie na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie , płynność i głebokość tego rynku sprawiły, że inwestorzy szukajacy wyższych zwrotów z inwestycji skierowali swoje zainteresowanie na rynek akcji i akcyjne fundusze inwestycyjne zaczeły stanowić znaczaca pozycje na rynku.Podobne zjawisko obserwowano w innych krajach europejskich w podobnych okresach przed przystąpieniem do Unii Europejskiej. Wzrost gospodarczy Polski skłania do inwestowania w akcje polskie.

Ale inwestorzy dywersyfikujący sie na ryzyka różnych gospodarek moga przy pomocy funduszy inwestycyjnych, inwestować w gospodarki innych krajów i regionów. Inwestowanie na rynkach surowców, nieruchomości staje sie równiez znaczacą ofertą funduszy inwestycyjnych. Rozwój rynków funduszy inwestycyjnych podąża w Polsce ta sama droga co trendy swiatowe. Wazna róznicą jednak jest bardzo mocna ochrona interesu inwestora w polskich regulacjach funduszy inwestycyjnych. W stosunku do innych krajów europejskich nasz rynek jest nadzorowany bardziej rygorystycznie a nasze fundusze są bezpieczniejsze ze względu na konstrukcje prawną i wymogi kapitałowe oraz „ proste” w swojej działalności inwestycyjnej. Takie otoczenie sprzyja bezpieczeństwu inwestora, pozwalało na budowanie zaufania ale niestety nie pozwalało swobodnie konkurować gdyż obciążenia ( informacyjne, operacyjne itd.) są u nas w Polsce dużo wyższe niż w wielu krajach Unii Europejskiej.

Dodatkowym mechanizmem wpływającym na efekt wzrostu były strategiczne decyzje podjęte w grupach finansowych umożliwiające funduszom inwestycyjnym korzystanie z bankowych kanałów dystrybucji.

Zjawisko w Polsce przebiegało bardzo podobnie do analogicznych zjawisk w innych krajach Unii Europejskiej. Podobnie jak tam „Okienka bankowe” stały się głównym kanałem dystrybucji w Polsce. Atrakcyjność” podatkowa funduszy polegająca na odroczeniu płacenia podatku do momentu umarzania jednostek spowodowała również znaczny wzrost zainteresowania tą forma inwestycji wśród inwestorów. Wprowadzenie podatku od zysków kapitałowych był momentem uświadomienia sobie tej cechy funduszy przez wielu inwestorów co skutkowało znacznym wzrostem aktywów. Bezpieczeństwo otoczenia prawnego inwestowania w fundusze inwestycyjne oraz jasno określone koszty funduszy plasują je wśród najtańszych instrumentów finansowych. DZieki temu fundusze inwestycyjne w Polsce zwiekszaja swe aktywa i mimo,że średnia wartość aktywów funduszu inwestycyjnego w polsce jest nizsza niż w USA i średnia europejska , wartośc ta stale rośnie i w przypadku wielu funduszy zbliza sie do wartości funduszy z rynku europejskiego.

Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego

Starzenie się populacji jest szczególnie widoczne w obszarach bardziej rozwiniętej gospodarki, takich jak Stany Zjednoczone czy Europa Zachodnia (Niemcy, Holandia,Francja, Wielka Brytania itd.). W obszarach tych średnia długość życia uległa znacznemu wydłużeniu, a liczba dzieci w rodzinie znacznie zmalała. Istniejacy system zabezpieczeń społecznych, zabezpieczeń emerytalnych i opieki zdrowotnej ulega szybkiej transformacji, by sprostać wyzwaniom czasów. 100 lat po wprowadzeniu przez Bismarcka, systemu zabezpieczeń emerytalnych opartych o zasadę solidarności pokoleń- system ten zaczyna być zagrożeniem dla jego gwaranta czyli Państwa. Powód jest jeden - Starzenie się pokoleń. w historycznie utrwaloym schemacie społeczeństwa ilość młodych ludzi była zawsze większa ni z starych, gdyz ci ostatni raczej rzadko dożywali starości. A wiec w ramach solidarności pokoleń niewielkie cześci dochodów generowane przez duża ilość młodszych składało sie na swiadczenie emerytalne nielicznych statystycznie starych członków społecznośći. Gwaratem tego systemu było ( zgodnie z idea Bismarcka) - Państwo, obsługujace zbior wspomnianej cześci przychodów na cele emerytalne i ich dystrybucje . Zbieranie tych srodków to nic innego jak rodzaj podatków i środki te stanowiły cześć budżetu państwa. Jesli ilość srodków na emerytury była wystarczająca i równa zapotrzebowaniu wszystko przebiegało gładko. Ale gdy ilość starych radykalnie wzrosła a ilość młodych spadła , Państwo jako gwarant swiadczeń emerytalnych wraz ze swym budzetem stało sie zakładnikiem świadczeń emerytalnych, których udział w budzecie Państw stawał sie coraz bardziej znaczący, niestety po stronie zobowiażań.

Starzenie sie pokoleń czyli Pension Time Bomb

Starzenie sie pokoleń to proces zachodzacy w coraz to wiekszym obszarze świata. Tak jak było to wspominane w poczatkowych rozdziałach, wzrost poziomu życia i bogactwa nie tylko skutkuje wzrostem goaspodarczm i zmianami w preferencjach konsumpcyjmych ali i owocuje wzrostem długości życia , co jest intuicyjnie zrozumiałe i oczekiwane oraz zmniejszeniem sie ilośći rodzonych dzieci. Co jest o tyle niezrozumiałe ,że w trudnych warunkach najszybciej mnoża sie osobmiki, które moga wykarmić najwieksza ilość potomstwa.

Niestety Liczba dzieci rodzonych przez statystyczna kobietę w czasie jej życia maleje wraz ze wzrostem poziomu zycia lczonym jako udzial w Produkcje Krajowym Brutto na głowe mieszkańca.

Z wykresu wynika ,ze w krajach bogatszych kobiety rodza mniej dzieci niz w krajach biednych. Wspólczynnik ten w krajach Europy, w tym, i w Polsce ,ktora zalicza sie krajów o najnizszej "rodności " kobiet na swiecie( f.r= 1, 27) jest tak niski ,ze nawet nie podtrzymuje stałej liczebności ludności krajów( f.r= 2,14) i powoduje zmniejzanie sie liczby ludności. Skoro dzieci nie przybywa a ludzie żyja dłuzej to pojawia sie powazny problem z finansowaniem , życia tej cześci ludności,ktora zakończyła wiek produkcyjny i zyje ze świadczeń emerytalnych zapewnianych przez Państwo. Następuje konieczność finansowania świadczeń emerytalnych z budżetu Państwa. Wydatki te stanowia coraż większa cześć budżetu Państwa. Kraje UE przeznaczą na ten cel od 8% do 16% (a nawet 24%) PKB.Mimo tak wielkich wydatków sytuacja w kolejnych latach sie nie poprawia i coraz większa cześć budżetu jest konsumowana przez emerytów. Pojawia sie obawa o spełnienie kryteriów z Maastricht. Co robia inne kraje by zaradzić temu problemowi? Według informacji zebranych w : Pensions International December 2002 Issue no 36

• Belgia – podnoszenie wieku emerytalnego z 60 do 65 dla obu płci.

• Dania – korzystanie w pełni z dostępnych instrumentów rynku finansowego / outsourcing zarządzania aktywami

• Niemcy – reforma Reistera / obniżanie poziomu stopy zastąpnienia i wprowadzanie II-go filara / zwiększenie inwestycji w akcje do 55%

• Włochy – reforma Dini / II gi filar / dłuższy okres pracy w zamian za nie zwiększanie obciążenia podatkowego

• Hiszpania – podniesienie kwoty wolnej od podatku i zniesienie podatku na kwoty wpłacone do systemu powyżej ustalonego procentu pensji netto/ rozszerzenie zakresu możliwości inwestycyjnych

Analiza tylko działań podejmowanych w powyzszych , wybranych krajach wskazuje na stosowanie nastepujacych rozwiazań. Proponuje sie podniesienie wieku emerytalnego i zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Należy pamietać, ze kobiety średno żyja dłuzej od mężczyzn a przechodzac wczesniej od nich na emeryturę są krócej czynne zawodowo. Probuje sie tworzyć i reformować system emerytalny opirając go o inwestowanie środków na przyszłe emerytury na rynkach finansowych. Państwa rozwiniete gospodarczo z USA na czele sa liderami takich zmian systemów emerytalnych. W tych krajach zrodziło się przekonanie,że ludzie nie mogą polegać tylko na rodzinie i państwie jako gwarantach przyszłości, a powinni raczej zwrócić się w kierunku rynków finansowych i związanych z nimi instytucji, aby poprzez oszczędzanie i inwestowanie samodzielnie zadbać o swoją przyszłość. Nawet w krajach rozwijających się widać oznaki reform systemów emerytalnych. W reakcji na starzenie się populacji, rządy i konglomeraty finansowe tworzą nowe instytucje,produkty chroniące przed finansowymi konsekwencjami starości, chorób,leczenia, zabezpieczając swych klientów przed inflacją i zmianą wartości posiadanych przez nich aktywów. Można mówić o rozwoju i postępie na rynkach finansowych.

W ciągu ostatnich 50 lat największy rozwój instytucji finansowych, technik zarządzania , aktywów pod zarządem wiąże się z efektem starzenia populacji.

Jednà z konsekwencji takiego rozwoju jest to, że każdy z nas osobiście staje przed wyborem coraz bardziej skomplikowanego zestawu portfela niezbędnych dla życia instrumentów finansowych. Wyboru skomplikowanego, którego trafność wiążę się z poważnymi konsekwencjami i ryzykiem, wymagającego coraz większej wiedzy i doświadczenia. Taki rozwój rynku stawia też nowe wyzwania instytucjom finansowym. Powoduje, między innymi, to, że instytucje finansowe zmuszone są odchodzić od koncentrowania się na dostarczanych na rynek produktach w stronę rozwiązywania problemów swych klientów. Sprawa jest jednak poważniejsza niż to, powyższe stwierdzenie, pachnące trywialnością. Przecież instytucje finansowe zawsze chcą swoim produktem rozwiązać określony problem klienta albo jakiejś „grupy docelowej”. Brak dostosowania produktu do bieżącej sytuacji konkretnego klienta to nie tylko odchylenie jego sytuacji od średniej tzw. „targetu”, nie tylko wygoda i lenistwo instytucji finansowej. To problem szerszy.

system zabezpieczenia społecznego w Polsce

Powtarzając za prof. Markiem Górą-System emerytalny jest instytucjonalną strukturą wymiany międzypokoleniowej. Uczestnictwo w systemie emerytalnym może być interpretowane jako kupowanie dzisiaj przez pokolenie pracujące prawa do uczestniczenia w podziale PKB, który będzie wyprodukowany przez kolejne pokolenie pracujące w przyszłości. Z indywidualnego punktu widzenia system emerytalny jest narzędziem alokacji dochodu w cyklu życia. W okresie aktywności zawodowej jednostki kupują prawa emerytalne (w różnej formie), po przejściu na emeryturę sprzedają je. Rozpoczeta reforma sysstemu emerytalnego w Polsce stania nasz kraj w czołówce krajów świata reformujących system emerytalny.

Założenia zreformowanego system zabezpieczenia emerytalnego w Polsce.

System oparty o trzy filary.

•I FILAR - ZUS/FUS: obowiązkowy, powszechny, repartycyjny, administrowany przez państwo.

• II FILAR - PTE/OFE: obowiązkowy, powszechny, kapitałowy, zarządzany przez prywatne podmioty

• III FILAR: dodatkowy, dobrowolny, kapitałowy, zarządzany przez prywatne podmioty. Formy zbiorowe, pracownicze programy emerytalne (PPE) - tworzone przez pracodawców dla zatrudnianych przez nich pracowników. Rozwiązania indywidualne w zakresie gromadzenia uzupełniających środków na przyszłą emeryturę - funkcjonowująceć pod zbiorczą nazwą indywidualnych kont emerytalnych (IKE). Realia reformy system emerytalnego w Polsce. Wprowadzone w 1999 roku reformy systemu emerytalnego miało zapewnić państwu zdolność do realizacji zobowiązań z systemu emerytalnego przy jednoczesny ograniczeniu wydatków z ramienia Skarbu Państwa . Czyli krótko mówiąc rozłożyć odpowiedzialność za kształt i wysokość emerytury nie tylko na Skarb Państwa ale również a może nawet przede wszystkim na obywatela.

Jednym z podstawowych założeń reformy było zwiększenie bezpieczeństwa systemu emerytalnego poprzez zapewnienie wypłaty świadczeń emerytalnych z różnych źródeł - z dwóch lub trzech, dla tych którzy podejmą decyzję o dokonywaniu dodatkowych oszczędności.

Dotyczasowy system zabezpieczeń emerytalnych daje bardzo niska stope zastapienia. Stopa zastapienia to wyrazona w procentach relacja wysokości miesiecznych świadczeń emerytalnych do wysokości ostatnich, miesiecznych wynagrodzeń ze świadczonej pracy. Ta niska stopa zastąpienia jest poważnym zagrożeniem dla emerytów. 97% obecnych emerytów deklaruje, że ich jedynym źródłem utrzymania są świadczenia emerytalne

Jaka jest ich wysokość?

W lutym 2004 r przeciętna emerytura wyniosła 1219 zł Jednak około 60% emerytów otrzymało kwotę poniżej 1000 zł A ponad 6% świadczenie minimalne w wysokości 562,58 zł W lutym roku 2010 przecietna emerytura wynosi 1500 zł a najnizsza - 675,1zł.

system emerytalny w Polsce- instrumety i rozwiazania

Otwarte Fundusze Emerytalne - czyli II filar systemu emerytalnego

Otwarte fundusze emerytalne (OFE) stanowią kapitałową cześć aktualnego systemu emerytalnego. Istotą działalności otwartych funduszy emerytalnych jest gromadzenie i inwestowanie środków pieniężnych członków OFE z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego.

Fundusze emerytalne mają charakter otwarty, co oznacza, że każdy uprawniony może dowolnie wybrać fundusz, a fundusz nie może odmówić mu członkostwa. Zarazem istnieje obowiązek przynależności do funduszu dla każdej osoby objętej ubezpieczeniem społecznym urodzonej po 31 grudnia 1968 r. Fundusze emerytalne w swej strukturze i funkcjonowaniu przypominają Fundusze Inwestycyjne.

Otwarte fundusze emerytalne są odrębnymi podmiotami, mają osobowość prawną. Są jednak tworzone, zarządzane i reprezentowane w stosunkach z osobami trzecimi przez powszechne towarzystwa emerytalne (PTE) -podmioty prywatne działające w formie spółek akcyjnych.

Obydwa te podmioty podlegają nadzorowi państwa. Fundusze mając osobowość prawną, nie posiadają jednakże zdolności upadłościowej tzn. nie mogą ogłosić bankructwa - fundusz dysponuje majątkiem odrębnym od majątku towarzystwa i w przypadku ogłoszenia upadłości towarzystwa aktywa funduszu nie wchodzą w skład jego masy upadłościowej.

Aktywa OFE sa inwestowane zgodnie zasadami inwestowania i limitami przewidzianymi na poszczególne aktywa ustalonymi przez stawe o funduszach emerytalnych. Ten sam akt prawny nie przewiduje praktycznej mozliwości dywersyfikacji portfela funduszy na zagraniczne rynki instrumentów finansowych ( dywersyfikacja gospodarki kraju). Tak ścisła regulacja sposobu zarzadznia i bardzo sztywne limity inwestycyjne spowodowały,ze zwroty portfeli inwestycyjnych poszczególnych funduszy nie rożnia sie bardzo miedzy sobą.

Stopy zwrotów zaprezentowane za : Komisja Nadzoru Finansowego. Sa to stopy zwrotów od poczatku działlności.

Filar III czyli IKE i PPE

Indywidualne konta Emerytalne (IKE)są uzupełniaien emerytur pochodzacych z dwu pierwszych filarów o oszczędności indywidualne przyszłych emerytów inwestowane na rynkach finansowych. Oczywiście wielkoś kwoty i sposób inwestowanie reguluje odpowienia ustawa. w ten sposób polepszaja stopę zastapienia. IKE na rynku pojawiło sie poźniej niż Pracownicze Programy Emerytalne.

PPE - to system pozwalajacy Pracodawcy inwestować regularnie okreslona kwote pieniedzy na cel emerytury pracownika. Jest to oczywiscie forma zachety dla pracownika do świadczenia pracy na rzecz Pracodawcy, który dodatkowo , oprócz wynagrodzenia, nagradza pracownika dodatkowymi srodkami na jego emeryturę. Zachecony do oszczedzania na własna emeryturę pracownik może wpłacac dodatkowo dodatkowe kwoty na swoje konto emerytalne w ramach PPE, skutkiem czegojego emerytura moze byc w przyszłości wyższa. Składka pracodawcy to Max 7% wynagrodzenia (w praktyce ok. 4%).Składka pracownika Max 450% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce. Funkcjonowanie III filara w oparciu tylko o PPE jest niewystarczające (na koniec 2003 roku było zarejestrowanych w całym kraju ok. 240 programów emerytalnych obejmujących 100 000 pracowników). Istnienie tylko PPE stawiało w uprzywilejowanej sytuacji pracowników dużych, dochodowych firm. Sytuacja na rynku pracy, wysoki poziom bezrobocia i wynikajacy z tego rynek pracodawcy spowodował niewielkie praktyczne zainteresowanie PPE. Rozwój III filara byłt po prostu koniecznością i sta pojawienie sie Indywidualnych Kont Emerytalnych.IKE nie jest konkurencją dla PPE ale wypełnieniem luki w systemie III filara dającym możliwość indywidualnego oszczędzania na emeryturę.

Indywidualne konta emerytalne rozwiązują problem zobowiązań systemu emerytalnego. Każdy dostaje z niego tyle ile do niego włożył. Nie znaczy to jednak, że indywidualne konta emerytalne pozwalają uwolnić się od skutków starzenia się ludności. – Na to bowiem nie ma sposobu.

Rozwój III filara jest po prostu koniecznością. Funkcjonowanie III filara w oparciu tylko o PPE jest niewystarczające (na koniec 2003 roku ok. 240 programów emerytalnych obejmujących 100 000 pracowników); Istnienie tylko PPE stawiało w uprzywilejowanej sytuacji pracowników dużych, dochodowych firm

IKE nie jest konkurencją dla PPE ale wypełnieniem luki w systemie III filara dającym możliwość indywidualnego oszczędzania na emeryturę.

Ustawa regulująca funkcjonowanie IKE Przewiduje mozliwość prowadzenia konta przez cztery typy instytucji finansowych:

• fundusze inwestycyjne

jako wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego

• podmioty prowadzące działalność maklerską

wyodrębniony rachunek papierów wartościowych i rachunek pieniężny służący do jego obsługi w podmiocie prowadzącym działalność maklerską

• zakłady ubezpieczeń na życie

wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym

• banki krajowe

wyodrębniony rachunek bankowy

Kwota przeznaczona na wpłaty do IKE to wyłącznie zasoby oszczędzającego Max 150% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce.

Indywidualne oszczedzanie na włsna emeryture powoli znajduje swe miejsce w świadomości Polaków. Na to umiarkowane zinteresowanie złozyły sie nastepujace czynniki:

• Wiedza na temat IKE znikoma
• Wiedza o OFI i funduszach ubezpieczeniowych bardzo niewielka
• Większość Polaków nie orientuje się w kryteriach, jakimi powinni kierować się przy wyborze programu emerytalnego lub IKE
• Nieświadomość istnienia podatku od zysków kapitałowych.

Nalezy pamietac , ze istnieje jeszce jedna wielka bariera . Ta bariera ma charakter emocjnalny i zwyczajowy. W polskim społeczeństwie nie istnieja wzory oszczedzania a szczególnie oszczedzanai na własna emeryturę. Samodzielne oszczędzanie na emeryturę to wyzwanie zmiany zwyczajów. Nie jest to możliwe bez edukacji.

Konto emerytalne , ryzyka oszczedzania na emeryturę

Bezpieczeństwo konta emerytalnego jest niezwykle wazna sprawa w tworzenie rozwiazań emerytalnych. Mimo ,ze sprawa emerytury jest coraz bardziej sprawa osobistą kazdego obywatela to kazde państwo dba o bezpieczeństwo tych kont, zdajac sobie sprawe,że w przypaku jakiegość nieszcześcia uszczuplajacego środki zgromadzone na tych kontach, problem bedzie musiało rozwiazac samo albowiem własciciele tych nieszczęsnych kont sa obywatelami tych Państw. Doświadczenie a szczegolnie te złe tworzenia kont emerytalnych pozwoliło na wypracowywanie zasad maksymalnego bezpieczeństwa konta funkcjonujacego w ramach i opartego o rynki finansowe. Komisja europejska przykłada szczególny nacisk do bezpieczeństwa tych kont. W swoim Komunikacie - " Green Paper 1997 " Supplementary Pensions in Single Market" postawiła temat zabezpieczeń emerytalnych opartych o rozwiazania rynk kapitałowego jako priorytet.W tym dokumencie okreslono koniecznośćprzejscia od sysytemu zabezpieczeń socjalnych opartych o zobowiazania socjalne Państwa w stosunku do obywateli, czy tez systemu zobowiazań zakładów pracy, do systemów opartych na zdefiniowanej składce wpłacanej do jako własnośc inwestujacego do wspolnej puli aktywów zrzadzanych jak inwestycja długoterminowa na rynku kapitałowym.

Wspomnienie przykładu brytyjskich rozwiazń emerytalnych w myśl których Pracodawca wpłacając środki na ptrzyszłą emeryturę pracownika. Zarzadzał nimi doprowadzilo to wielkich komplikacji. Aby bowiem zapobiec skonsumowaniu środków gromadzonch na emeryturę przed osiągneciem wieku emerytalnegio ( co jest najbardziej powszechnym zagrożeniem indywidualnego oszczedzania na emeryturę) Pracodawca do czasu przejścia na emeryturę był włascicielem środków gromadzonych na emerytury pracowników i nimi zarzadzał. Ponieważ środki te były cześcia bilansu instytucji zatrudniajcejw dość naturalny spośób zosytały zainwestowane w inwestycje najlepiej rokująca czyli firme ktora zatrudniała pracowników. Niestety gdy ten segment rynku, te firme doykały trudności i kłopoty rynkowe , pracownicy nie tylko tracili prace ale i emrytury. W ten sposób taka koncentracja ryzyka została wykluczona w organizacji systemów zabezpieczeń emerytalnych.

Cechy jakie powinno spełniać konto zabezpieczeń emerytalnych zgodnie ze wspomnianym dokumentem Komisji .

1. „Transfer – neutral”

Wpłaty na emeryturę powinny być czynione przez zainteresowanego i to on powinien być jednoznacznym i pełnym właścicielem jasno określonych i posiadających wartość aktywów. czyli musi sie czuc włscicielem konta i odpowiedzialnym za swoja emeryturę by mogł pamietac,że „Oszczędzaj dla Siebie. Tego nikt nie zrobi za Ciebie”

2. „Fully portable”

Pozwalający na swobodne przemieszczanie się siły roboczej w ramach krajów UE.Konto to musi podążac za człowiekiem i nie moze być zatrzymywane przez zakład pracy czy Państwo.

3. „Fully funded”

Musi pozwalać na dywersyfikacje aktywów wśród także tych o wyższej stopie zwrotu (i uniezależniać od wahań PKB na poziomie krajowym). Tak wiec aktywa konta musza być zainwestowane w aktywa rynkowe na wielu rynkach , tak aby umozliwić włsciwa dywersyfikacje. Dywersyfikacja musi być na tyle szeroka by umozliwiała dywersyfikacje gospodarki kraju poprzez inwestycje na innych zagranicznych rynkach tak by lokalne problemy gospodarki kraju nie miały negatywnych konsekwencji dla obywateli danego kraju, członka Unii.

4. „High standards of protection”

Ochrona przed ryzykiem inwestowania poprzez własciwe , profesjonalne zarzadzanie przez licencjonowanych zarzadzajacych i pod nadzorem lokalnego Nadzoru Finansowego, przy gwarantowaniu maksymalnie wysokiego bezpieczeństwa. ( ograniczanie możliwych ryzyk).

Powyższe zasady sa własciwe i ze ze wszech miar dobre. jednakze ich zastosowanie npotkało pewne trudnosci praktyczne. Natura tych trudności ma swoje korzenie w tym, że standardy te są ponad narodowe a w ich implementacji czesto góre bierze interes narodowy. Ponadto źrodłem trudności jest często narodowa polityka podatkowa -dyskryminacja podatkowa lokalnych rozwiązań emerytalnych - Podatkowa penalizacja transferu zagranicznego.

Można zadac sobie pytanie czy zasady te spełniaja zastosowane w Polsce instytucje i konta emerytalne?

W przypadku II Filara i OFE odpowiedz jest prosta i twierdząca. Włascicielami jednostek Fundusza sa oszcędzajacy na emeryturę. Zarzadza nimi instytucja zarządzająca oddzielona od Funduszu , przez co ryzyko trudności instytucji zarzadzjacehj nie stanowia zgrozenia dla aktywów Funduszu. Fundusz jest zarzadzny przez profesjonalistów pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Akywa Funduszu spoczywaja w Banku Powierniku. Portfel inwestycji funduszu to zdywersyfikowany zbior inwestycji na rynku kapitałowym. Własciciel konta moze dysponowac nim z każdego punktu globu.

A jak analogiczne rozumowanie wyglada w przypadku kont IKE?

W przypadku konta IKE i Funduszu inwestycyjnego sytuacja wyglada tak samo jak w przypadku OFE. Natomiast w przypadku kont IKE w banku, instytucji ubezpieczeniowej i w biurze maklerskim. ,środki kota IKE są cześcia bilansu instytucji zarzadzającej i jej ryzyko bilansu stanowi ryzyko zagrożenia aktywów konta. Nić dziwnego ,że fundusz inwestycyjny jest najcześciej spotykane forma oszczedzania na emeryturę w Europie i na świecie. Co najmniej 439 mld Euro w funduszach inwestycyjnych jest zainwestowana w celach emerytalnych. Stanowi to niemniej niż 21,1% aktywów wszystkich kontynentalnych funduszy emerytalnych.

firmy ubezpieczeniowe

Ubezpieczenia można klasyfikować w zależności od przyjętego kryterium na:

• ubezpieczenia społeczne ( KRUS, ZUS)
• gospodarcze (od wydarzeń gospodarczych)
• ubezpieczenia majątkowe
• osobowe ,
• ubezpieczenia na życie oraz pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe tzw. Dział II
• ubezpieczenia morskie, a pozostałe określa się mianem lądowych).

W tej wymienionej wyzej grupie, za zabezpieczenia socjalne odpowiadahja dwie instytucje państwowe KRUS i ZUS. Pozostałe ubezpieczenia prowadzone sa na zasadach wolnorynkowych przez firmy ubezpieczenioe( zakłady ubezpieczeniowe).

Funkcjonowanie firmy ubezpieczeniowej oparte jest na zasadzie aby zebrać więcej składek niż wypłacić odszkodowań, aby jednak te dwie wielkości conajmniej się zbilansowany stosuje się w towarzystwach ubezpieczeniowych własciwy proces obliczeń majacy na celu oszacowanie prawdopodobieństwa zaistnienia zdarzenia, które będzie skutkowało wypłatą odszkodowania. Wszystkie te obliczenia (wysokość składki, świadczeń, odszkodowań, rezerw itp.) wykonują specjaliści zwani aktuariuszami. Aktuariusze w oparciu o historyczne dane statystyczne, prognozy i regulacje prawne dokonują oszacowań prawdopodobieństw zdarzeń losowych.

Towarzystwa ubezpieczeniowe oferują nam szereg produktów ubezpieczeniowych. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej (z dnia 28 lipca 1990 r) reguluje w Polsce funkcjonowanie systemu ubezpieczeniowego opartego na rozdzieleniu ubezpieczeń osobowych i majątkowych. Wspomniana ustawa wprowadza podział ubezpieczeń na dwa działy: Dział I - Ubezpieczenia na życie i Dział II - Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe. Ta regulacja jest zgodna z wytycznymi Unii Europejskiej i kształtuje polski rynek ubezpieczeń na życie na wzór jednolitego rynku europejskiego. Ustawa jak juz wspomniani, wprowadza zakaz jednoczesnego prowadzenia ubezpieczeń z działu I i II. Rozdział obydwu działów ubezpieczeń został przeprowadzony w interesie klienta. Ma on uniemożliwić przepływ środków finansowych między firmami. Te rodzaje ubezpieczenia posiadają bowiem inne charakterystyki czasowe: Charakter ubezpieczeń na życie - to ubezpieczenia długoterminowe - sprawia, że ubezpieczyciel jest na bardzo długo w posiadaniu dużych środków finansowych. Ubezpieczenia inne niż życiowe są ubezpieczeniami krótkoterminowymi - przeważnie są to polisy jednoroczne.

Również ta ustawa specyfikuje różne rodzaje ubezpieczeń osobowych, które są zarazem produktami oferowanymi przez towarzystwa ubezpieczeniowe. Produkte te to przykładowo:

• ubezpieczenie na życie
• ubezpieczenie posagowe
• ubezpieczenie rentowe
• ubezpieczenie wypadkowe
• ubezpieczenie chorobowe

Ubezpieczenia pełnia barzo ważna role zabezpieczeniaod różnych ryzyk i zainteresownie nimi wzrasta o czym swiadcza dane przedstawione w załączonych wykresach.

Ryzyka w działalności zakładów ubezpieczeń. Zakłady ubezpieczeniowe sa spółkami prawa handlowego i konkurują o klienta na wolnym rynku tak jak wszystkie inne podmioty gospodarcze. Ich funkcjonowanie polegajace na zbieraniu składek od klientów, lokowania tych aktywów na rynkach finansowych, ocena i oszacowywanie ryzyka wystąpienia zdarzeń od następstw, od których ubezpieczaja klientów, tworzenie rezerw na wypłatę odszkodowań oraz charakterystyki czasowe tych działań powodują,że firmy ubezpieczeniowe narażone sa na szerg ryzyk. Do najistotniejszych obszarów ryzyka należy zaliczyć ( zgodnie z nomenklaturą przyjętą przez Komisje Nadzoru Finansowego):

• ryzyko kredytowe,

na które składa się:-ryzyko kontrahenta , które to ryzyko odzwierciedla straty związane z niewykonaniem zobowiązań przez kontrahentów lub pogorszeniem się ich zdolnościkredytowej. -ryzyko koncentracji - ryzyko wynikające z niskiej dywersyfikacji portfela aktywów ze względu na koncentrację emitentów/kontrahentów, jaki koncentrację produktów.

• ryzyko stopy procentowej - ryzyko, na jakie narażony jest wynik finansowy,wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w strukturze terminowej stóp procentowych, wahania zmienności stóp procentowych lub zmiany kształtu krzywej stopy procentowej.

• ryzyko zmienności cen rynkowych papierów wartościowych - ryzyko, najakie narażony jest wynik finansowy, wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w poziomie lub wahania zmienności cen rynkowych papierów wartościowych w szczególności w przypadku inwestycji w akcje,czy jednostki uczestnictwa, których strategie inwestycyjne bazują na inwestycjach w akcje.

• ryzyko kursowe/walutowe - ryzyko, na jakie narażony jest wynik finansowy,wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w poziomie lub wahania zmienności kursów wymiany walut, a także na jakie narażony jest wymóg kapitałowy, wynikające z wpływu zmiany kursu euro na minimalny kapitał gwarancyjny, którego wielkość wyjściowa została ustalona w euro.

• ryzyko katastroficzne - ryzyko wynikające ze znacznej niepewności założeń dotyczących wyceny i tworzenia rezerw, związanych ze zdarzeniami o charakterze wyjątkowym powodującym szkody o dużej wysokości.

• ryzyko otoczenia makroekonomicznego - ryzyko zmiany warunków ekonomiczno-społecznych, mających niekorzystny wpływ na zakład ubezpieczeń, między innymi, powodujących zmniejszenie przychodów z tytułu składek.

• ryzyko konkurencji - ryzyko wynikające z pojawienia się nowych ubezpieczycieli, przejęć i fuzji, rozwoju usług i nowych kanałów dystrybucji,jak również ze zmiany strategii konkurencji, stosowaniu przez konkurencjęzłych praktyk, etc.

•ryzyko prawne - ryzyko zmian warunków prowadzenia działalności i jej konkurencyjności wywołane zmianami w regulacjach prawnych i ich interpretacji, w tym ze strony organów podatkowych, organu nadzoru i w orzecznictwie sądowym oraz ryzyko wynikające z nieprzestrzegania przez zakład obowiązujących przepisów prawa.

•ryzyko rezygnacji z umów - ryzyko wynikające ze zmian w poziomie, trendulub zmienności wskaźników rezygnacji z umów, zamykania polis oraz wykupów.

Wykazane powyżej rodzaje ryzyka, na jakie narażona jest działalność firm ubezpieczeniowych, w znacznym stopniu ograniczane są są poprzez obowiązujące przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Zgodnie z przepisem art. 30 ustawy o działalności ubezpieczeniowej zarząd zakładu ubezpieczeń odpowiada za opracowanie, wprowadzenie i funkcjonowanie regulacji wewnętrznych określających sposób wykonywania działalności ubezpieczeniowej,w szczególności w zakresie czynności zleconych innym podmiotom, w tym regulaminu kontroli wewnętrznej, dostosowanych do skali prowadzonej działalności oraz wielkości i profilu ryzyka związanego z działalnością zakładu ubezpieczeń. Ponadto w kontekście ryzykzwiązanych z polityką lokacyjną zakładów ubezpieczeń naleŜy również wskazać na przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej dotyczące prowadzenia działalności lokacyjnej przez zakłady ubezpieczeń, w tym między innymi na przepis art. 153 ustawy o działalności ubezpieczeniowej, zgodnie z którym zakład ubezpieczeń jest obowiązany do lokowania środków finansowych w taki sposób, aby uwzględniając rodzaj i strukturę prowadzonych ubezpieczeń osiągnąć jak największy stopień bezpieczeństwa i i rentowności, przyjednoczesnym zachowaniu płynności środków

Aby ocenić atrakcyjność danego towarzystwa ubezpieczeniowego a także jego pozycję na rynku bardzo przydatne są tu wskaźniki finansowe charakterystyczne właśnie dla tej branży jak również oceny firm ratingowych. Jednym ze wskaźników jest składka przypisana brutto – czyli suma wszystkich należności z tytułu umów ubezpieczenia w danym okresie sprawozdawczym. Ten wskaźnik mówi nam o pozycji rynkowej danego towarzystwa, określa rozmiary działalności. Natomiast drugim jest techniczny wynik ubezpieczeń, który wskazuje, ile firma zarobiła na swojej podstawowej działalności, czyli na ubezpieczaniu.

Bezpieczeństwo systemu finansowego

Podjecie działanie na jakiś rynkach finansowych mocna zależy od oceny ryzyka takich rynków . Takie działanie podejmowane jest jeśli rynki te wzbudzają zaufanie uczestników co do bezpieczeństwa lokowania w nim kapitału. Procesy globalizacji, liberalizacji i deregulacji zachodzące na światowych rynkach finansowych, wraz z towarzyszącym im postępem technologicznym, uczyniły ze stabilności finansowej dobro publiczne, podlegające ochronie prawnej. Stanowi ona bowiem, w powszechnym obecnie przekonaniu , warunek konieczny dla wzrostu gospodarczego, stabilności cen i wysokiej pozycji kraju na arenie międzynarodowej. Zapewnienie gwarancji w tym zakresie jest procesem złożonym i w wymagającym ustawicznej kontroli i ulepszania. Banki, firmy ubezpieczeniowe i inne instytucje rynku finansowego stanowią pierwszą linię obrony przed kryzysem finansowym. Są zobowiązane dbać o swoją rentowność i wypłacalność, a także sprawdzać wiarygodność pożyczkobiorców, tak aby odpowiednio zarządzać ryzykiem. Drugą linię obrony stanowią działania podejmowane przez Państwo w celu zapobieżenia kryzysowi lub zminimalizowania jego skutków. Działania te obejmują:

1.regulacje ostrożnościowe, nakładające na instytucje finansowe obowiązek skutecznego zarządzania ryzykiem i dbania o bezpieczeństwo depozytów, a także ujawniania informacji finansowych w celu utrzymania dyscypliny rynkowej;

2.nadzór ostrożnościowy, polegający na pilnowaniu, by instytucje finansowe przestrzegały regulacji ostrożnościowych;

3.monitorowanie i ocenę stabilności finansowej w celu identyfikacji słabych punktów systemu finansowego jako całości oraz istniejących zagrożeń. Jeśli mimo tych działań instytucje finansowe znajdą się w trudnej sytuacji, konieczna może się okazać interwencja władz.

Państwo jest odpowiedzialne i zainteresowane w tworzeniu Sieci bezpieczeństwa finansowego - w skład , której wchodzą instytucje nadzorcze, systemy bezpieczeństwa, ochrona klienta rynku finansowego, dyscyplina rynkowa, systemy kontroli, audyt zewnętrzny. Jednym z ważnych elementów sieci bezpieczeństwa finansowego, obok systemu gwarantowania depozytów, pożyczkodawcy ostatniej instytucji ( Bank Centralny) oraz rządu, będącego dysponentem publicznych zasobów finansowych, jest system nadzoru nad rynkiem finansowym w tym nadzór bankowy. Od jakości funkcjonowania tego nadzoru zależy zapobieganie sytuacjom kryzysowym w systemach bankowych, zarówno w skali poszczególnych krajów jak i w skali całej Unii Europejskiej. Sieć bezpieczeństwa finansowego służy również ograniczaniu ryzyka systemowego, mogącego powstać wówczas, gdy kryzys jednej instytucji finansowej przeniesie się na innych uczestników rynku i zakłóci prawidłowe funkcjonowanie całego systemu finansowego. Rozwiązanie sytuacji kryzysowej, a zwłaszcza przywrócenie zaufania do systemu finansowego jest wtedy bardzo kosztowne . W rezultacie pojawienie się sytuacji kryzysowej może powodować długotrwałe negatywne konsekwencje dla rozwoju gospodarczego. Przeciwdziałanie ryzyku systemowemu (a zatem i kryzysowi systemowemu) uznawane jest za najważniejszy cel tworzenia instytucjonalnej Sieci bezpieczeństwa finansowego.

W szczególności, zagrożeniem dla stabilności finansowej jest niemożliwość pełnienia przez bank centralny funkcji pożyczkodawcy ostatniej instancji, ze względu na jego zaangażowanie w prowadzenie polityki pieniężnej i kursowej, a także nieposiadanie przez instytucje nadzoru nad rynkiem finansowym statusu niezależnego od władzy wykonawczej.

Sektor bankowy pełni kluczową rolę dla funkcjonowania i stabilności finansowej całego systemu finansowego, jak i całej gospodarki. Wynika to przede wszystkim z faktu, że kryzysy finansowe występujące w skali świata były związane przede wszystkim z funkcjonowaniem banków a w mniejszym zaś stopniu wiązały się z działalnością firm inwestycyjnych czy firm ubezpieczeniowych. W odróżnieniu bowiem od innych sektorów gospodarki bankowość jest dziedziną najbardziej uregulowaną przez państwo i sferą jego interwencji w mechanizm rynkowy. Rodzaj nadzoru – czyli innymi słowami co kontrolować instytucje czy operacje? Państwo w trosce o bezpieczeństwo rynków finansowych reguluje i instytucjonalnie przeciwdziała Praniu brudnych pieniędzy (mechanizmy tworzenia i rozpoznawania prania pieniędzy, system zwalczania prania pieniędzy, definiuje rolę i ustanawia urząd Generalnego Inspektora Informacji Finansowej i instytucji obowiązanych). W sytuacjach nadzwyczajnych i prewencyjnych Państwo jest przygotowane do Zarządzania w sytuacjach kryzysowych - rola władzy publicznej, działania instytucji nadzorczych, przedsięwzięcia instytucji finansowych na rzecz bezpieczeństwa (działania w warunkach ryzyka operacyjnego, programy restrukturyzacji, dochodzenie roszczeń, upadłość.

Bezpieczeństwo systemu finansowego to nie tylko działania podejmowane przez Państwo ale w pierwszej linii, działania podejmowane przez instytucje finansowe.

W ich skład wchodzie zapewnienie Bezpieczeństwa wewnętrznego czyli Działania wewnętrzne instytucji rynku finansowego na rzecz bezpieczeństwa ; kontrola wewnętrzna, audyt wewnętrzny, ochrona danych osobowych, bezpieczeństwo sieci informacyjnych i informatycznych, zabezpieczenia wierzytelności (prawne i ekonomiczne) oraz Ochrona informacji gospodarczych (polityka bezpieczeństwa informacji, system zarządzania bezpieczeństwem informacji - organizacja, procedury, instytucje)

Działania wewnętrzne firm

Każda aktywność podejmowana przez instytucje finansową, zawiera w sobie ryzyko. Podejmowanie ryzyka zmusza Instytucję finansową do koncentrowania uwagi na powstających zagrożeniach, poszukiwania form obrony przed zagrożeniami i dostosowywania działalności do zmieniających się warunków zewnętrznych. Racjonalne zarządzanie operacjami firmy oznacza utrzymywanie równowagi pomiędzy prowadzeniem działalności przychodowej a kontrolowaną wielkością wiążącego się nią ryzyka. Szczególnie banki i firmy ubezpieczeniowe musza właściwie i starannie zarządzać ryzykiem. W ich bilansie pieniądze klientów stanowią często ponad 90% aktywów. W banku są deponowane oszczędności i gotówka na potrzeby bieżące. Kłopoty finansowe banku ( banków) to nie tylko straty w tych środkach ale i brak z kredytów na działalność bieżącą i rozwój. Fundusze inwestycyjne działają na rzecz i ryzyko swych klientów, którzy są tego świadomi w odróżnieniu od klientów banków , którzy w swej nieświadomości uważają , że lokowanie pieniędzy w banku zwiększa ich bezpieczeństwo. Dlatego tez bezpieczeństwo Banków i instytucji ubezpieczeniowych jest szczególnie regulowane prawnie. W firmach ubezpieczeniowych podobnie jak w bankach obowiązują regulacje prawne ,które mówią ( w tym miejscu przykład regulacji dla banku który jest tak samo brzmiący w przypadku regulacji firm ubezpieczeniowych) : .. „ zarząd banku odpowiada za skuteczność systemu zarządzania ryzykiem …”

Na podkreślenie zasługuje stwierdzenie, ze zarząd odpowiada nie za wdrożenie systemu zarządzania ale za jego wyniki. Zarządzanie ryzykiem jest prawnie wpisane w działanie banków. Prawo bankowe stwierdzeniu, że „zadaniem systemu zarządzania ryzykiem jest identyfikacja, pomiar lub szacowanie oraz monitorowanie ryzyka występującego w działalności banku służące zapewnieniu prawidłowości procesu wyznaczania i realizacji szczegółowych celów prowadzonej przez bank działalności”(art. 9b). Nie jakiejkolwiek działalności, ale tej, którą prowadzi dany bank, a więc może chodzić o aktywność w różnych obszarach i w różnej skali, co ma decydujące znaczenie przy zarządzaniu ryzykiem. Ustawa stanowi, że bank „posiada strukturę organizacyjną dostosowaną do wielkości i profilu ponoszonego ryzyka” (art. 9b). Zarządzanie ryzykiem jest kluczowym elementem w zarządzaniu w finansach. Proces ten polega na identyfikacji ryzyka, jego analizie, hierarchizacji i wdrożeniu odpowiednich działań. Krytycznym elementem tego procesu jest sprawny przepływ informacji o ryzyku między pracownikami i zarządem przedsiębiorstwa. Dzięki wdrożeniu zarządzania ryzykiem zarząd może poznać pełny profil ryzyka, na które narażona jest firma. Może także zidentyfikować powiązania pomiędzy poszczególnymi ryzykami i podjąć decyzje o poświęceniu środków na ograniczenie ryzyka, tam gdzie to jest opłacalne. W efekcie możliwe jest wdrożenie strategii o najwyższej zyskowności w ramach akceptowanego poziomu ryzyka.

Kompleksowe zarządzanie ryzykiem obejmuje powiązania i zapewnienie spójności pomiędzy czterema głównymi obszarami: strategią, operacjami, organizacją oraz rozwiązaniami IT.

Komponenty systemu zarządzanie ryzykiem to:

 efektywny system kontroli ryzyka,

 świadoma podejmowanego ryzyka kadra,

 wyraźnie zdefiniowane zasady zarządzania ryzykiem, plany awaryjne, jasny podział kompetencji i odpowiedzialności,

 uwzględnienie korelacji w ocenie całkowitego ryzyka.

Zarządzanie ryzykiem – zorganizowany proces gromadzenia, udostępniania, analizy danych dotyczących identyfikacji danego rodzaju ryzyka oraz podejmowanie na jej podstawie działań o charakterze proceduralnym, organizacyjnym i wykonawczym, mających na celu redukowanie ryzyka do akceptowanego poziomu oraz eliminowanie/ ograniczanie negatywnych skutków ekspozycji na ryzyko. Systemy zarządzania ryzykami podlegają okresowemu przeglądowi.

W procesie zarządzania ryzykiem uczestniczą następujące organy, komórki organizacyjne:

1. Rada Nadzorcza,

2. Zarząd,

3. Zespół Zarządzania Ryzykami, ( albo osoba w zależności od wielkości instytucji rodzaju jej działalności)

4. Zespół sprawozdawczości i analiz,

5. Komórka kontroli ( audytu) wewnętrznej

6. Pozostali pracownicy instytucji.

Do podstawowych zadań poszczególnych podmiotów systemu zarządzania ryzykiem należy:

1.Rada Nadzorcza: dokonuje okresowej oceny realizacji przez Zarząd założeń Strategii w odniesieniu do zasad zarządzania ryzykiem. W tym celu Zarząd okresowo przedkłada Radzie Nadzorczej syntetyczną informację na temat skali i rodzajów ryzyka, na które narażony jest Spółka, prawdopodobieństwa jego występowania, jego skutków i metod zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad kontrolą systemu zarządzania ryzykiem oraz ocenia jej adekwatność i skuteczność.

2.Zarząd: Odpowiada za opracowanie i wdrożenie strategii zarządzania ryzykiem, w tym za zorganizowanie, wdrożenie i funkcjonowanie systemu zarządzania ryzykiem oraz, jeśli to konieczne – dokonania weryfikacji w celu usprawnienia tego systemu. Instrukcje i procedury zarządzania ryzykiem powinny obejmować pełny zakres działalności Banku. Zarząd odpowiada również za efekty zarządzania ryzykiem.

3.Zespół Zarządzania Ryzykami inicjuje i koordynuje działania w zakresie identyfikacji, pomiaru, limitowania, monitorowania i raportowania ryzyka oraz opiniuje regulacje wewnętrzne spółki pod kątem poszczególnych rodzajów ryzyka. Opiniuje podejmowanie działań, zmierzających do utrzymania ryzyka na akceptowalnym poziomie.

4.Zespół sprawozdawczości i analiz – podstawowym celem funkcjonowania zespołu jest, monitorowanie realizacji wyznaczonych celów i zadań strategicznych, procesów tworzenia zysku oraz przedstawianie i monitorowanie pozycji Spółki w zakresie bezpieczeństwa finansowego i operacyjnego. Podstawowe zadania Zespołu to gromadzenie, przetwarzanie, pomiar i raportowanie odpowiednim organom, komórkom Spółki informacji dotyczących podejmowanego przez Bank ryzyka oraz opracowanie regulacji wewnętrznych w zakresie zarządzania ryzykami.

5.Stanowisko kontroli/audytu wewnętrznego ma za zadanie kontrolę i ocenę sprawności działania systemu zarządzania ryzykiem oraz dokonywanie regularnych przeglądów prawidłowości przestrzegania zasad zarządzania ryzykiem, obowiązujących w Spółce. Stanowisko dostarcza obiektywnej oceny adekwatności i skuteczności funkcjonującego systemu zarządzania oraz zgodności przeprowadzanych operacji z wewnętrznymi regulacjami Spółki.

6.Pozostali pracownicy Spółki mają obowiązek przestrzegania zasad zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, obowiązujących w Spółce w formie wewnętrznych regulacji i zaleceń, uczestnictwa w postępowaniu wyjaśniającym przyczyny wystąpienia zdarzeń generujących ryzyko oraz raportowania tych zdarzeń.

Kontrola wewnętrzna

System kontroli wewnętrznej i audytu odgrywa strategiczną rolę dla bezpieczeństwa działania Spółki i jest istotnym elementem zarządzania ryzykiem. Zasady kontroli ryzyka są zgodne z Regulaminem kontroli wewnętrznej i audytu i powinny znaleźć odniesienie w planie kontroli Spółki. Każdy pracownik Spółki powinien mieć obowiązek dokonywania bieżącej kontroli ryzyka na zajmowanym stanowisku pracy. Kierownicy komórek organizacyjnych mają obowiązek przeprowadzania kontroli przestrzegania wewnętrznych regulacji Spółki w zakresie poszczególnych rodzajów ryzyka przez podległych im pracowników.

System kontroli wewnętrznej w Spółce w zakresie ryzyka powinien obejmować / obejmuje zasady polityki/strategii, procedury, instrukcje, metodologie. Kontrola wewnętrzna to nie czynność to proces ciągły regularnego przeglądu i oceny zgodności działania Spółki z zasadami polityki/strategii oraz procedurami. Celem kontroli jest ujawnienie niedoskonałości systemu, błędów procesu zarządzania ryzykiem, niedoskonałości procedur w obszarach ryzyka oraz proponowanie możliwych do zastosowania rozwiązań poprawiających jakość działania systemów i procesów zarządzania ryzykiem. Na podstawie sprawozdania z przeprowadzonych kontroli Zarząd Spółki podejmuje decyzje odnośnie doskonalenia jakości procedur, środków technicznych i organizacyjnych obowiązujących w Spółce.

Komórka kontroli wewnętrznej to wyspecjalizowana jednostka, posiadająca szczególne uprawnienia inspekcyjne czy też nawet dochodzeniowe. Zespół /komórka kontroli wewnętrznej powinna być traktowana jako narzędzie zarządzania wykorzystywane do uzyskania racjonalnego zapewnienia, że zaprojektowany przez Zarząd Spółki system funkcjonuje zgodnie z obowiązującym prawem, standardami, wewnętrznymi przepisami i procedurami i służy wytyczonym celom.

Działania kontrolne kładą nacisk na identyfikację i eliminację przyczyn nieprawidłowości, zatem pełni również rolę prewencyjną, zwłaszcza jeżeli zalecenia kontrolne są prawidłowo konstruowane i realizowane.

nadzór nad instytucjami finansowymi w Polsce; instytucje Sieci Bezpieczeństwa

Ponieważ bezpieczeństwo systemu finansowego jest szczególnym dobrem, Państwo odgrywa szczególną rolę w jego zabezpieczaniu. Zadaniem Państwa jest tworzenie i nadzór sieci bezpieczeństwa finansowego. Celem tych działań jest ograniczanie ryzyka systemowego. Ryzyko systemowe może powstać wtedy, gdy kryzys jednej instytucji finansowej przeniesie się na innych uczestników rynku i zakłóci prawidłowe funkcjonowanie całego systemu finansowego. Zasady nadzoru państwa nad działalnością podmiotów świadczących usługi finansowe, stanowią część prawa rynku finansowego. Prawo rynku finansowego stanowi domenę prawa publicznego, zawierając regulacje prawne związane z oddziaływaniem państwa na organizację i funkcjonowanie instytucji finansowych — banków i innych instytucji kredytowych, firm ubezpieczeniowych, funduszy inwestycyjnych, funduszy emerytalnych, giełdy i jej infrastruktury prawnej, w tym zasady kontroli i nadzoru państwa wobec tych instytucji. W Polsce funkcjonowanie czołowych instytucji na rynku finansowym regulowane jest w formie Ustaw ( Ustawa o: NBP, o KNF, funkcjonowaniu banków , funduszy inwestycyjnych , funduszach emerytalnych, firm ubezpieczeniowych, rynku kapitałowym i obrocie papierami wartościowymi etc.). Ustawy o NBP i nadzorze nad rynkiem finansowym nadają szczególna rolę tym instytucjom oddzielając je od władzy wykonawczej i nadając tym instytucjom szczególna suwerenność. W stosunku do innych instytucji finansowych z rynku finansowym oprócz ustawowo wyznaczenia zasad nadzoru ( Komisja Nadzoru Finansowego) , Państwo nakłada wymogi rzetelności informacji finansowych i sporządzanie okresowo sprawozdań finansowych , które podlegają obowiązkowi sprawdzenia przez niezależnych i posiadających odpowiednie kwalifikacje audytorów. Dotyczy to również wszystkich spółek prawa handlowego. Ale instytucje publiczne mają obowiązek publikowania audytowanych sprawozdań finansowych. Istotna rola w systemie bezpieczeństwa systemu finansowego przypada nadzorowi właścicielskiemu. Akcjonariusze spółki, poprzez Radę Nadzorczą spółek, są zobowiązani do sprawowania właściwego nadzoru nad funkcjonowaniem spółek i jakości ich sprawozdań finansowych i audytu. Rady Nadzorcze nadzorując spółkę, nadzorują również zarządzanie spółka przez Zarząd i wypełnianie przez nią zadań statutowych. Mimo, że spółką zarządza Zarząd , Rada Nadzorcza powinna okresowo sprawdzać działania Zarządu podejmowane w celu bezpieczeństwa spółki.

Komisja Nadzoru Finansowego.

Naczelnym organem sprawującym nadzór nad rynkiem finansowym jest Komisja Nadzoru Finansowego. Jest to organ administracji państwowej sprawujący niezależny, zintegrowany nadzór finansowy nad:

–sektorem bankowym,

–rynkiem kapitałowym,

–rynkiem ubezpieczeniowym,

–rynkiem emerytalnym,

–instytucjami pieniądza elektronicznego.

Komisja powstała 19 września 2006 r. na mocy ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym. Przejęła kompetencje Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, a od 1 stycznia 2008 r. także kompetencje Komisji Nadzoru Bankowego. Wymienione tu instytucje nadzorowały poszczególne segmenty rynku finansowego zanim powołano do życia zintegrowany organ nadzoru. Utworzenie niezależnego, zintegrowanego nadzoru finansowego to decyzja wymuszona przez zmiany na rynku: rosnące znaczenie międzynarodowych grup finansowych oraz wzajemne przenikanie się produktów finansowych.

Zadania KNF

Ustawa o KNF nakłada na Komisje następujące zadania:

•podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego;

•podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności;

•podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego;

•udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty;

•wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

Cel ustawowy KNF to zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku.

W skład Komisji wchodzą:

•Przewodniczący powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję.

•dwóch zastępców przewodniczącego powoływanych i odwoływanych przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Przewodniczącego.

•czterech członków (przedstawiciele):

–Przedstawiciel Ministra Finansów (Minister właściwy ds. instytucji finansowych albo jego przedstawiciel),

–Przedstawiciel Ministra Pracy i Polityki Społecznej (Minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego albo jego przedstawiciel),

–Pierwszy wiceprezes Narodowego Banku Polskiego (Prezes Narodowego Banku Polskiego albo delegowany przez niego Wiceprezes Narodowego Banku Polskiego),

–Przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ds. finansów publicznych.

Komisja może nakładać kary pieniężne w przypadkach określonych w ustawie. Należności z tytułu nakładanych kar pieniężnych stanowią dochód budżetu państwa. W ten sposób uniknięto konfliktów interesów , by kary nakładane przez Komisje nie zwiększały budżetu Komisji.

KNF udziela zezwoleń i prowadzi rejestr:

–firm inwestycyjnych (banki prowadzące działalność maklerską, domy maklerskie, zagraniczne firmy inwestycyjne, zagraniczne instytucje kredytowe),

– agentów firm inwestycyjnych,

–banków powierniczych,

–towarzystw i funduszy inwestycyjnych,

–podmiotów prowadzące obsługę funduszy inwestycyjnych,

–przedstawicielstw podmiotów zagranicznych,

–powszechnych towarzystw emerytalnych i otwartych funduszy emerytalnych,

–pracowniczych towarzystw emerytalnych i pracowniczych funduszy emerytalnych,

–podmiotów prowadzących rynki regulowane,

–towarzystw ubezpieczeń.

Funkcje Komisji Nadzoru Finansowego jakie pełni w swej działalności to funkcja:

• licencyjna – udzielanie zezwoleń
• kontrolna – przeprowadzanie stałych i możliwie szybkich analiz sytuacji podległych sektorów rynku finansowego i instytucji tam działających.
• dyscyplinarna – bezpośrednie oddziaływanie na nadzorowane instytucje finansowe, możliwość zastosowania przymusu i określonych w prawie sankcji.
• regulacyjna – wyznaczenie minimalnych standardów bezpieczeństwa w działalności instytucji a szczególnie bezpieczeństwa klienta.

Obszarami szczególnej troski Państwa są banki i fundusze emerytalne oraz towarzystwa ubezpieczeniowe. Są to sektory szczególnie społecznie wrażliwe, wiec i KNF jako nadzór zintegrowany na w tych obszarach odgrywać istotna rolę.

Zgodnie z ustawą Prawo bankowe celem nadzoru w sektorze bankowym jest zapewnienie:

•bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych,

•zgodności działalności banków z przepisami prawa oraz z decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.

Nadzór na d sektorem bankowym do czasu powstania KNF był sprawowany przez Narodowy Bank Polski.

W ramach swych funkcji kontrolnych w stosunku do sektora bankowego do KNF należy:

–badanie przestrzegania limitów koncentracji zaangażowań,

–badanie przestrzegania określonych przez KNF norm dopuszczalnego ryzyka w działalności banków, zarządzania ryzykiem działalności,

–ocena sytuacji finansowej banków - badanie wypłacalności, jakości aktywów, płynności płatniczej, wyniku finansowego banków,

–badanie jakości systemu zarządzania bankiem (systemu zarządzania ryzykiem i kontroli wewnętrznej),

–badanie zgodności udzielanych kredytów, pożyczek pieniężnych, akredytyw, gwarancji bankowych i poręczeń oraz emitowanych bankowych papierów wartościowych z przepisami,

–badanie zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pieniężnych.

W ramach funkcji regulacyjnych KNF przyjał i zaleca przestrzeganie przez banki ustaleń Nowej Umowy Kapitałowej . Nowa Umowa Kapitałowa (Basel II) to system oceny adekwatności kapitałowej instytucji finansowych (Basel I) opracowany przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego. Celem NUK jest wzrost bezpieczeństwa funkcjonowania banków i poprawa sposobu określania wymogów kapitałowych banku w zależności od poziomu ponoszonego ryzyka i rozmiarów prowadzonej działalności. Nowa Umowa Kapitałowa nakłada na banki konieczność wprowadzenia i przestrzegania szeregu procedur mających na celu określania ryzyk funkcjonowania banku ich monitorowania i zarządzania ryzykiem.

Narodowy Bank Polski.

Szczególna rola w systemie bezpieczeństwa finansowego kraju przypadła Bankowi Centralnemu. Podstawowym celem NBP jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu jeżeli nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Organami NBP są:

• Prezes NBP.
• Rada Polityki Pieniężnej.
• Zarząd.

Narodowy Bank Polski działa w Polsce od 1945 roku na podstawie:

•konstytucji RP

•ustawy o NBP

Cel NBP jest osiągany poprzez:

• kształtowanie i realizację polityki pieniężnej
• tworzenie warunków instytucjonalnych dla zapewnienia niezbędnego poziomu bezpieczeństwa finansowego i stabilności sektora bankowego
• regulowanie zasad i mechanizmów w celu zapewnienia płynności rozliczeń pieniężnych w gospodarce.

Niezależność Banku Centralnego zagwarantowana jest przez sposób wyboru członków jego organów.

Prezes NBP.

Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP. Kadencja jego trwa 6 lat i wygasa w tylko razie śmierci lub rezygnacji. Prezesa NBP można odwołać tylko w szczególnych przypadkach, np. długotrwała choroba, wyrok sądu za przestępstwo, orzeczenie Trybunału Stanu o zakazie zajmowania kierowniczych stanowisk.

Ustawa o NBP określa ,że prezes NBP :

• jest przełożonym wszystkich pracowników NBP,
• przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, reprezentuje NBP na zewnątrz.
• reprezentuje interesy RP w międzynarodowych instytucjach bankowych i instytucjach finansowych.

Rada Polityki Pieniężnej.

RPP składa się z 10 członków:

• 3 powoływanych przez Prezydenta RP
• 3 wybiera Sejm
• 3 powoływanych przez Senat
• dziesiątym członkiem i przewodniczącym RPP jest prezes Narodowego Banku Polskiego

Członkowie Rady Polityki Pieniężnej powoływani są na 6 lat.

Zadania RPP:

• ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przekłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej
• składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej na 5 miesięcy przed zakończeniem roku budżetowego.
• dokonuje oceny działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej i uchwala zasady rachunkowości NBP, przedłożone przez Prezesa NBP.

RPP posługuje się narzędziami:

•ustala wysokość stóp procentowych NBP

•ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków

•określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych

•zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP

•przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP

•ustala zasady operacji otwartego rynku

Niezależność NBP ma miejsce w 5 płaszczyznach:

• wytaczanie i realizacja celów polityki pieniężnej
• dbałość o stabilność systemu bankowego (nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego)
• relacje z innymi segmentami polityki gospodarczej (niezależność wobec władzy ustawodawczej i wykonawczej, współpraca z równorzędnymi partnerami – np.rządem)
• tryb powoływania i odwoływania władz banku (tendencja do stabilizowania władz banku)
• gospodarka finansowa (niezależność finansowa)

Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Ochrona interesów i bezpieczeństwo depozytóww przypadku kłopotłów banków gwarantuje Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

BGF działa na podstawie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z 1994 roku.

Cele BFG:

• ochrona wkładów pieniężnych na rachunkach bankowych osób fizycznych i prawnych
• udzielanie pomocy finansowej bankom, które utraciły lub znalazły się w obliczu utraty wypłacalności
• wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych z silnymi jednostkami bankowymi,
• gromadzenie informacji oraz bieżąca i okresowa analiza rozwoju sytuacji finansowej banków ukierunkowana na podejmowanie inicjatyw oraz działań zapobiegających pogłębianiu się występujących zagrożeń.

Finansowanie działalności BFG jest oparte na środkach wnoszonych przez: • banki komercyjne (tzw. fundusz ochrony środków gwarantowanych) • Bank Centralny (tzw. fundusz pomocowy)

Interwencje

Pomoc finansowa BFG dla banków może być udzielona gdy istnieje zagrożenie wypłacalności banku Zwrotna pomoc finansowa udzielana jest na warunkach lepszych niż rynkowe tylko na usunięcie stanu zagrożenia wypłacalności.

Wypłata gwarantowanych depozytów następuje po ogłoszeniu przez sąd upadłości banku. W przypadku gdy aktywa banku nie wystarczają na zaspokojenie jego zobowiązań, KNF podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności banku. Jeżeli KNF nie podejmie decyzji o przejęciu zawieszonego banku przez inny bank, to występuje do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości zawieszonego banku. Sąd powinien rozpatrzyć wniosek o ogłoszenie upadłości banku w ciągu miesiąca od jego otrzymania.

Wypłata gwarancji następuje do określonych kwot. Sejm przyjął 23.10.08r nowelizację ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym - dla wkładów do 50000 EURO zwrot w 100%.

Banki - bezpieczeństwo

Ostatnie przypadki kryzysów finansowych w krajach rozwijających się dobitnie pokazały, iż „zdrowy” sektor bankowy ma kluczowe znaczenie dla utrzymania stabilności systemu finansowego. Dlatego też to sektor bankowy był dotychczas znacznie silniej regulowany niż pozostałe części rynku finansowego. Sektor bankowy pełni kluczową rolę dla funkcjonowania i stabilności finansowej całego systemu finansowego, jak i całej gospodarki. Wynika to przede wszystkim z faktu, że kryzysy finansowe występujące w skali świata były związane przede wszystkim z funkcjonowaniem banków, w mniejszym zaś stopniu wiązały się z działalnością firm inwestycyjnych czy zakładów ubezpieczeń. Banki ze względu na swa strukturę i funkcjonowanie są poddane szczególnym ryzykom. Składa się to Ryzyko bilansu. Środki obce ( czyli pieniądze klientów ) stanowią z reguły ponad 90% jego pasywów, przy czym wielkość i struktura tych środków ulegają nieustannym zmianom. Bank jest spółka prawa handlowego i jako taka posiada swój cel komercyjny jakim jest generowanie zysku dla swych Akcjonariuszy. Globalny charakter akcjonariatu banków o raz ich międzynarodowa działalność naraża je na szereg ryzyk i niebezpieczeństw, które niekoniecznie muszą występować w kraju gdzie znajduje się siedziba banku. Banki wiec powinny w swej działalności stosować się do ponadnarodowych wzorów bezpieczeństwa. Banki do oceny ryzyka swej działalności stosują w Polsce system zgodny ze standardami europejskimi, system Nowej Umowy Kapitałowej .Nowa Umowa Kapitałowa (Basel II) to system oceny adekwatności kapitałowej instytucji finansowych (Basel I) opracowana przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego. Intencją NUK jest wzmocnienie bezpieczeństwa i stabilności międzynarodowego systemu bankowego oraz poprawa sposobu określania wymogów kapitałowych banku w zależności od poziomu ponoszonego ryzyka i rozmiarów prowadzonej działalności. Zamierzeniem autorów NUK jest również pełniejsze uwzględnienie w określaniu adekwatności kapitałowej innowacji finansowych, które pojawiły się w ostatnich latach.

Struktura Nowej Umowy Kapitałowej

Umowa Kapitałowa opiera bezpieczeństwo banku na trzech wzajemnie uzupełniających się filarach:

1. Filar I - dotyczy szacowania sumy minimalnych wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka kredytowego, rynkowego i operacyjnego. Minimalne wymogi kapitałowe opierają się na: definicji kapitału regulacyjnego, aktywów ważonych ryzykiem oraz minimalnego wskaźnika relacji kapitału do aktywów ważonych ryzykiem, który przybiera następującą postać:

\(Rc=[Fw/Awr+12,5(KAmr+KAop)]100%\,\)

gdzie:

Rc - współczynnik wypłacalności,

Fw - fundusze własne,

Awr - suma aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem, obliczona dla ryzyka kredytowego,

KAmr - wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka rynkowego,

KAop - wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka operacyjnego.

Ogólny współczynnik wypłacalności nie może być niższy niż 8%. Kapitał regulacyjny (fundusze własne) dzieli się na trzy kategorie: kapitał podstawowy, kapitał uzupełniający oraz kapitał III kategorii.

1. Filar II - określa rolę nadzoru bankowego, jaką jest zachęcanie banków do stosowania wewnętrznych modeli szacowania wymogów kapitałowych i ustalenie docelowych kapitałów zgodnych z profilem ryzyka w danym banku oraz wewnętrznymi technikami kontroli ryzyka.
2. Filar III - zobowiązuje banki do zachowania odpowiedniej dyscypliny rynkowej, upoważniając je do ujawniania informacji na temat ich profilu ryzyka oraz poziomu kapitalizacji. Komitet Bazylejski podkreśla, że wysiłki podejmowane przez nadzór międzynarodowy w celu zapewnienia bezpieczeństwa i dobrej kondycji systemu bankowego mogą być wynagrodzone sukcesem dzięki dyscyplinującej roli rynku. Udostępnianie informacji uczestnikom rynku motywuje bowiem podmioty informujące do dbałości o wyniki finansowe i inne dane dotyczące spółki, gdy ich odbiorcami są konkurenci, inwestorzy i klienci. Dlatego tak ważną rolę odgrywa rzetelność i uczciwość władz banków. Propozycje dotyczące tematu dyscypliny rynkowej pozostają w ścisłym związku z wymaganiami sprawozdawczymi i w zakresie przyjętych metod oceny ryzyka.

Co zmieniła Nowa Umowa Kapitałowa? Wdrożenie Nowej Umowy Kapitałowej, przede wszystkim, zwróciło uwagę banków na obszar zarządzania ryzykiem, jak również zarządzania kapitałem. NUK to nie tylko inne metody kalkulacji wymogów kapitałowych. Po raz pierwszy nakreślono w skali międzynarodowej spójne wytyczne w zakresie:

• Zaawansowanych ilościowych metod pomiaru ryzyka, dla ryzyka kredytowego i operacyjnego Filar I
• Jakościowego podejścia do procesów zarządzania ryzykiem Filar I i II
• Konieczności analizy ryzyka w ujęciu całościowym Filar II
• Ładu wewnętrznego Filar II
• Ujawniania ilościowych i jakościowych informacji na temat ekspozycji na ryzyko Filar III.

Wprowadzenie NUK to proces długotrwały. W trakcie jego wdrażania można się spodziewać stopniowego przechodzenia banków na metody zaawansowane. W miarę wdrażania metod zaawansowanych:

- ulegnie poprawie integracja różnych funkcji w bankach: biznesu, ryzyka oraz controllingu,

- wzrośnie rola jednostek oceniających i audytu wewnętrznego,

- spełnione zostaną intencje NUK w zakresie powiązania wymogów kapitałowych z ryzykiem ponoszonym przez banki.

Bezpieczeństwo a Konflikt interesu.

Wzrost bezpieczeństwa można osiągnąć poprzez eliminacje lub mitygacje ryzyk. Źródłem ryzyka jest najczęściej człowiek. Szczególnie gdy znajduje się w sytuacji konfliktu interesów. Potencjalny konflikt interesów towarzyszy gatunkowi ludzkiemu od początku jego działań społecznych. Aby bowiem osiągnąć swoje własne cele konkurujemy z innymi ale musimy decydować się na współprace by zrealizować cele których sami nie jesteśmy w stanie osiągać. Współpraca wymaga zaufania . Zaufanie to bowiem bezpieczeństwo.

W przypadku instytucji finansowych , Konflikt interesów to sytuacja gdy interes pracownika rozmija się z interesem firmy, która go zatrudnia. Jest to więc sytuacja, w której osobista korzyść może pozostawać w konflikcie z obowiązkiem zawodowym wywołując wątpliwości co do bezstronności i obiektywizmu działań danej osoby. Oczywiście pojecie konfliktu interesów nie ogranicza się tylko do człowieka i do wyborów jakie ma dokonać. Sytuacja taka może tez dotyczyć całych firm czy tez działów firm. Konflikt interesu często bywa nieuświadamiany lub niezauważany ale jeśli szybko nie znajdzie się jego rozwiązania często bywa ukrywany co tylko zwiększą ryzyko i ewentualne straty jakie może spowodować.

W związku z możliwością istnienia konfliktu interesów właściwym wydaje się być stosowanie zasady ograniczonego zaufania by mitygować potencjalnego ryzyka i wystąpienia strat konsekwencji takiego konfliktu. Wyszukiwanie potencjalnych i istniejących konfliktów interesów jest bardzo skutecznym sposobem na zwiększanie bezpieczeństwa własnego i innych uczestników rynku. Mimo ,że ujawnianie istnienia konfliktu interesów może być chwilowo bolesne dla osób czy firm ale z pewnością służy zachowaniu reputacji tym ludziom jak i firmom i jest narzędziem ograniczania potencjalnych strat. Jeśli konflikt interesu nie jest uświadamiany a następnie jeśli nawet ktoś zda sobie z jego istnienia sprawę ale go nie ujawnia ( może właśnie dlatego, że ma konflikt interesu i jest zdania ,ze jego ujawnienie zagraża jakimś jego interesom ) następuję psychologiczny mechanizm racjonalizacji czyli wytłumaczenia ( uspokajania wewnętrznego) , że jest tylko chwilowe, korzystne albowiem…. Ten mechanizm stwarza olbrzymie zagrożenia. Nawet jeśli konflikt interesów nie spowoduje ( co jest bardzo rzadkie) strat materialnych to jest olbrzymim uszczerbkiem na reputacji i zaufaniu. Występowanie konfliktu interesów może często prowadzić do pojawienia się zachowań sprzecznych z ogólnie przyjętymi standardami etycznymi. Przykład takiego stanu rzeczy to sytuacja jaka miała miejsce w olbrzymiej w swoim czasie amerykańskiej firmie „Enron”. Jak wszystkie firmy , dbając o interesy swoich udziałowców i klientów firma okresowo audytowała swoje sprawozdania finansowe przez niezależnego audytora. Było to działanie ze wszech miar właściwe. Audytorzy z czasem poznawali firmę lepiej i z roku na rok lepiej wskazywali jej błędy i potencjalne zagrożenia. „Enron” w trosce u ustawiczne polepszanie swego funkcjonowania wprowadzić nadzór i audyt wewnętrzny aby wcześniej wychwytywać błędy i ingerować w potencjalne niebezpieczeństwa. Aby znaleźć najlepszych pracowników do tych działań kontrolnych i zapewnić im swobodę działania tak by nie byli związani z interesami firmy ( próba uniknięcia potencjalnego konfliktu interesu pracowników kontroli wewnętrznej a interesami kontrolowanych działów) zdecydował się zlecić funkcje kontroli wewnętrznej firmie zewnętrznej. Firmie posiadającej umiejętności przeprowadzania kontroli i firmie znającej już firmę „Enron” czyli swoim audytorom. Rozwiązanie wyglądało na bardzo dobre. Fachowcy znający firmę „ od podszewki” mieli ja kontrolować a wyniki ich kontroli ( nawet trudne dla kontrolowanych ) nie skłaniały kontrolerów do milczenia. Byli bowiem płaceni przez firmę audytorska a nie byli pracownikami „Enronu”. Niestety spowodowało to niesłychanie trudna sytuacje. Kontrolując bieżącą działalność audytorzy nie mogli wytknąć bledów i niedoskonałości w audycie okresowych sprawozdań finansowych gdyż znaczyło by ,że ukryli te informacje w bieżącym audycie. Nawet jeśli w kolejnym okresie czasu dostrzegali coś co było niewłaściwe nie mogli tego zgłaszać gdyż byłoby to dowodem ich złego działania „ na bieżąco”. W konsekwencji straty firmy sięgnęły setek milionów, firma już dziś nie istnieje a straty ponieśli nie tylko akcjonariusze firmy, jej klienci, instytucje finansowe , finansujące jej działalność , nie tylko audytorzy ale i pracownicy firmy, którzy stracili prace w rezultacie konfliktu interesów.Zarząd Firmy ( jako odpowiadający całym swym majątkiem za efekty prowadzenia interesów firmy) nie tylko utracił reputacje ale wyrokiem sądu poniósł olbrzymie straty materialne i osobiste.

Człowiek a konflikt interesów

Ukrywanie błędów. Innym aspektem zarządzania ryzykiem konfliktu interesów jest możliwość wystąpienia go w trakcie codziennych operacji. Jeśli osoba wykonywująca operacje popełni błąd ( bez względu na intencje ) a ma możliwości dzięki procedurom i swej pozycji w hierarchii struktury firmy na ukrywanie swego błędu najprawdopodobniej to uczyni. Powodami może być wstyd, strach przed konsekwencjami i oczywiście bardzo wspierające chęć ukrywania postanowienie ,że naprawi ten błąd w najbliższej przyszłości. Im dłuższy jest czas ukrywania tym większe są z reguły straty. Takim sytuacjom powinny zapobiegać odpowiednie procedury operacyjne, kontrola wewnętrzna i właściwa rola rzetelnej dokumentacji operacyjnej , w której decyzje i działania operacyjne s odnotowywane i sprawdzane okresowo a osoby (nie jedna osoba!) podpisują sprawdzanie postępowania operacyjnego. Przykładowo: Może się zdarzyć, że zostanie złożone niewłaściwe, błędne zlecenia wykonania transakcji rynkowej. Osoba , która go podjęła wie ,ze dziennie podejmuje i wykonuje szereg wiele takich zleceń dziennie. Wie, ze okresowo są one księgowane i sprawdzane z zapisami drugiej strony transakcji. Gdyby tak nie przewidywały procedury mogłaby nie powiadamiać o swych złych decyzjach praktycznie bardzo długo. Tak więc może je ukrywać najdłużej do końca dnia roboczego a nie dłużej. Taka sytuacja miała miejsce w banku Barings gdzie jeden z zarządzających majątkiem banku ulokował olbrzymie środki w bardzo niekorzystny sposób. Bojąc się konsekwencji i licząc na zmianę sytuacji na rynku i nie likwidował złej pozycji (akceptując stratę ) ale trwał przy niej a nawet ja zwiększając gdyż tylko zwiększanie zaangażowania mogło pokryć rosnące straty. Pozycja była zajęta na rynku instrumentów pochodnych. Ponieważ wspomniana osoba sama dokonywała księgowań zawieranych transakcji ( wydawało to być właściwym rozwiązaniem biorąc pod uwagę szybkość księgowania, niższe jego koszty) , osoba ta księgowała wartość depozytu zabezpieczającego jako zobowiązanie a nie wartość rynkowa zawieranych transakcji. Straty jakie poniósł bank były ogromne a jego akcjonariusze stracili cały majątek zawarty w akcjach tego ( jak dotąd) bardzo szanowanego banku. Strukturalne konflikty interesów

Konflikty omawiane powyżej można zgeneralizować ,że są to sytuacje w których interes pracownika firmy jest sprzeczny z interesem firmy. Ale co to jest interes firmy? Można spotkać konflikt interesu który powodowany jest strukturą działań rynkowych. Człowiek nawet najuczciwszy, funkcjonujący w takich rozwiązaniach jest poddany szczególnym konsekwencjom. Przykładowo, zastanowić się należy nad problemem tzw. Doradców finansowych. Pytani ile kosztuję ich doradztwo odpowiadają ,że doradztwo jest bezpłatne. Oznacza to ,ze opłacani są przez inne instytucje . Konflikt interesu w takiej działalności polega na tym ,ze stają wobec problemu czy produkty, które mają w swej ofercie są właściwe by rozwiązać problem klienta? Czy powiedzieć klientowi, ze powinien szukać rozwiązania problemu gdzie indziej i zrezygnować ze sprzedania mu produkty finansowego ze swego portfela? Dodatkowo należy pamiętać ,że zapewnie mają nałożony jakiś plan sprzedaży i muszą go wykonać gdyż w przeciwnym przypadku strącą pracę i wynagrodzenie. Nie znaczy, że wszyscy ludzie w takiej sytuacji postępują nieuczciwie. To przykład gdzie struktura przedsięwzięcia zawiera w sobie źródło konfliktu interesów i wskazuje na to ,że można się znaleźć w takim konflikcie bez własnej woli. Interes własny jest zgodny z interesem firmy w tym przypadku ale nie jest zgodny z interesem klienta i własnym sumieniem. Ten przykład to tylko przykład konfliktu interesów i ryzyk jakie konflikt ten rodzi.

Firmy zarządzające

Innym miejscem gdzie konflikt interesu wpływa na działania pracowników to firmy zarządzające portfelem klientów i własnym portfelem papierów wartościowych . Firmy takie muszą bardzo wiele wysiłku dokładać do tego by interes ich własnego portfela ( cel wysiłków własnej ekipy zarządzającej, która zarządzając własnym portfelem firmy , za wyniki zarządzania jest wynagradzana i premiowana ), nie stanął w konflikcie z interesem klientów i ich portfela. Powyższe przykłady są wybranymi przykładami szerokiego wachlarza konfliktów interesów, które występują na rynku finansowym. Cześć z nich da się przewidzieć i dostrzec ich istnienie zanim spowodują problemy.

Rozwiązywanie problemu konfliktu interesów.

Konflikt interesów pojawia się w sytuacji kiedy interes prywatny osoby podejmującej decyzje lub działania, wpływa, bądź wydaje się wpływać, na bezstronne i obiektywne wykonywanie tych czynności. Interes prywatny osoby „decydenta” dotyczy jakiejkolwiek korzyści dla niej, jej rodziny, osób spokrewnionych, przyjaciół i osób albo organizacji z którymi ma albo miała ona kontakty gospodarcze bądź polityczne. Dotyczy to także zobowiązań finansowych bądź cywilnych, z tym związanych. Ponieważ osoba często jest jedyną osobą która wie czy znalazła się ona w sytuacji konfliktu interesów, ponosi ona odpowiedzialność za :

• Świadomość istnienia aktualnych bądź potencjalnych konfliktów interesów;
• Podjęcie środków w celu uniknięcia takiego konfliktu;
• Poinformowanie swojego zwierzchnika o takim konflikcie tak szybko jak tylko osoba zda sobie z tego sprawę;
• Wycofanie się z takiej sytuacji, która powoduje uwikłanie się w konflikt.

Nawet jeśli konflikt interesów ma postać konfliktu strukturalnego ( interes firmy jest ( może być) sprzeczny z dobrem klienta) osoba która go zauważa , zda sobie z jego istnienia sprawę powinna poinformować o tym zwierzchnika i wycofać sie z sytuacji w która została uwikłana. Wycofanie się i oznajmienie o istnieniu konfliktu interesów jest najlepszym i najmniej bolesnym rozwiązaniem, mimo że może i powoduje w początkowym okresie jakieś niemiłe konsekwencje. Te konsekwencje są niewielkie w porównaniu ze stratami jakie, mogą wyrządzić innym i własnej psychice i osobowości oraz osobistemu szczęściu.

Corporate governance

Ład korporacyjny (ang. Corporate Governance) - system kontroli oraz nadzoru nad spółką, pełniony przez jej właścicieli ( akcjonariuszy) oraz pozostałych instytucji i osób będących w relacjach rynkowych ze spółką zwanych interesariuszami (pracowników, dostawców, kooperantów, banków etc). Corporate governanmce” to również zasady funkcjonowania i tworzenia relacji wewnątrz spółek oraz zasad prowadzenia interesów i relacji wzajemnych instytucji i ich pracowników oraz osób z nimi powiązanych.

Rys historyczny

Pojęcie corporate governance jako pierwszy wprowadził Adam Smith w swym dziele: The Wealth od Nations w roku 1776. Tematyka ta jednak nie spotkała się z zainteresowaniem, gdyż w tamtych czasach problem rozdziału własności i zarządzania wydawał się nie budzić wątpliwości i żadnych emocji. Poważniej tą tematyką zajęto się ponownie dopiero w latach 70-tych XX wieku. W opublikowanej pracy, M. L. Mace’a dowodził, że członkowie rad nadzorczych nie koncentrują się w sposób wystarczający na swoich obowiązkach i nadzór przez nich sprawowany nie jest efektywny. Ostatnie lata to okres intensywnej analizy problemów związanych z nadzorem korporacyjnym, który stał się niezwykle popularny na skutek spektakularnych bankructw wielkich spółek ” Enronu i Worldcomu.

Istota nadzoru korporacyjnego

Ład korporacyjny jest wprowadzany by utrzymać dobro akcjonariuszy jako najwyższy cel spółki. To taki sposób zarządzania spółką , które zapewnia wzrost jej wartości i konkurencyjności na rynku , a także prowadzący do sytuacji, jest ona atrakcyjna dla potencjalnych inwestorów.

Problematyka

Współcześnie problematyka nadzoru korporacyjnego koncentruje się przede wszystkim na poszukiwaniu równowagi pomiędzy interesami Akcjonariuszy (w tym kwestią akcjonariuszy dominujących i mniejszościowych ), różnego typu Interesariuszy a także motywowaniu pracowników, których wiedza, umiejętności i doświadczenie stanowi główną wartość przedsiębiorstwa.

Ład korporacyjny, teoria agencji-konflikty interesów

Teoria agencji zajmuje się relacjami, pomiędzy dwoma podmiotami: suwerenem i jego agentem. Główny nacisk kieruje się tu na koszty rozwiązywania konfliktów dotyczących sprzecznych celów obu podmiotów. W relacjach występujących tym układzie „wbudowany jest” konflikt interesów. Przykładowo; dla menedżera celem głównym jest wysokie wynagrodzenie i stabilna pozycja w przedsiębiorstwie, dla akcjonariusza celem jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa i dywidenda. Cele te realizowane są przez różne posunięcia i decyzje, które niekoniecznie muszą być akceptowane przez właścicieli kapitału (np. w sytuacji, gdy wysokość wynagrodzenia zarządu jest uzależniona bezpośrednio od krótkoterminowych zysków przedsiębiorstwa, kadra zarządzająca może dokonywać transakcji o wysokim ryzyku, które nie są akceptowalne przez akcjonariuszy).

Fundamentalnym elementem rozwiązywania konfliktów interesów w relacji agencji jest kontrakt, którego treść zawiera zakres praw i obowiązków oraz zakres odpowiedzialności zarządu za sytuację przedsiębiorstwa. Kontrakt taki pozwala na zabezpieczenie (ale tylko w pewnym stopniu, gdyż nie jesteśmy w stanie przewidzieć wszystkich przyszłych zdarzeń) interesów właścicieli kapitału.

Dwa modele ładu korporacyjnego

Istnieją dwa modele, ładu korporacyjnego których nazwy odnoszą się bezpośrednio do części świata, w których funkcjonują:

•Model anglosaski (Stany Zjednoczone, Wielka Brytania);

•Model kontynentalny (kontynentalna Europa, Japonia).

Modele te wyrosły z dwu rożnych filozofii prowadzenia działalności gospodarczej i rożnych prawnych rozwiązań znajdujących się w kodeksach handlowych powstałych w krajach anglosaskich( głównie USA) i kontynentalnym – kontynentu europejskiego opartego na wzorach prawnych regulacji niemieckich.

Model Anglosaski

Geneza:

Model ten jest on określany niekiedy jako model anglo - amerykański, pomimo tego, że pomiędzy rozwiązaniami przyjętymi w USA i Wielkiej Brytanii występują pewne rozbieżności. U podstaw tego systemu legł sposób prowadzenia działalności gospodarczej i związany z tym kształt kodeksu spółek . W modelu amerykańskim działalnością gospodarcza zajmowali się Ci, którzy posiadali środki na jej prowadzenie. Często aby móc prowadzić działalność na właściwym poziomie potrzebowali innych osób wnoszących do spółki (którą tworzyli) różne aktywa. Ponieważ posiadali te aktywa było zrozumiałe ,ze potrafili nimi zarządzać a spółka była dowodem tej umiejętności. W spółce nadal zajmowali się tymi aktywami i sprawami spółki tworząc Rade Dyrektorów- czyli osób nakreślających kierunki ( directions) działań spółki. Aby spowodować wdrażanie w życie tych kierunków i egzekwowania ich decyzji powoływali Dyrektora Zarządzającego ( Chief Executive Officer) aby ten kierując pracownikami i strukturą spółki realizowali ( wykonywali ) ich pomysły. Na czele Rady Dyrektorów stał ( a raczej zasiadał w fotelu) wybierany przez Akcjonariuszy Przewodniczący ( Chairman). Oczywiście Dyrektor Zarządzający raportował okresowo Radzie o realizacji polityki i działalności spółki.

Tak więc anglosaski kodeks spółek przewidywał jako organy spółki  : Rade Dyrektorów i istnienie Dyrektora Zarządzającego( Wykonawczego) ( albo grupy Dyrektorów na czele z Głównym Dyrektorem(CEO) ), czyli Zarząd.

Podstawowe cechy ładu korporacyjnego w modelu anglosaskim:

•W swoich założeniach amerykański model ładu korporacyjnego ma zapewniać akcjonariuszom maksymalizacje ich celów (zysku, wzrostu wartości akcji).

•Spółka (Korporacja) zarządzana jest przez Radę Dyrektorów (Board of Directors), wybieranych przez akcjonariuszy.

•W składzie Rady znajdują się przeważnie Dyrektorzy zewnętrzni i wewnętrzni, skupieni w kilku Komitetach, z których najważniejszy to Komitet Audytu.

•Rada Dyrektorów wybiera Dyrektora Wykonawczego ( CEO, Chief Executive Officer), który zajmuje się bieżącym zarządem korporacją.

•Tradycyjnie Dyrektor Wykonawczy ( Zarządzający) ma w stosunku do akcjonariuszy dwa podstawowe obowiązki - obowiązek lojalności i należytej staranności.

•System amerykański zakłada, że podstawowym Interesariuszem Spółki są akcjonariusze, w związku z tym cały model ładu korporacyjnego skoncentrowany jest na relacjach pomiędzy Radą Dyrektorów, a Akcjonariuszami.

Najczęściej wskazywane słabe strony modelu amerykańskiego

•Nakierowanie Spółki wyłącznie na zysk, powodujące marginalizacje pozycji innych Interesariuszy (pracowników, społeczeństwa, państwa).

•Dążenie do generowania coraz większych zysków może powodować brak odpowiedzialności za długoterminowe plany Spółki, poprzez zorientowanie na krótkoterminowe wyniki, co więcej zdaniem niektórych „zachęca do tworzenia się patologii w instytucjach.

Kontynentalny model nadzoru korporacyjnego

Ład korporacyjny oparty na wzorze niemieckim wiąże się z teorią koncesji. W modelu niemieckim, organem kontroli i reprezentacji interesów akcjonariuszy jest Rada Nadzorcza.

Geneza

Na kontynencie europejskim działalność gospodarcza była kreowana przez posiadających środki , szczególnie środki finansowe. Przykład wypraw zamorskich organizowanych i finansowanych przez kupców jest w tym miejscu dobrym przykładem. Zawiązywano spółkę, której właściciele (wspólnicy, akcjonariusze) wybierali Zarząd ( jedną lub kilka osób) aby występował w imieniu spółki ( Vorstand) i prowadził jej interesy , podczas gdy akcjonariusze zajęci byli własnymi interesami. Początkowo w Niemczech, organem reprezentującym akcjonariuszy w spółce był Zarząd - wybierany przez akcjonariuszy, pełniący funkcję zarządcze jak i kontrolne.

Akcjonariusze często nie znali się prowadzeniu interesu spółki i nie byli pewni czy wybrany przez nich Zarząd dobrze reprezentuje ich interesy. Aby zabezpieczyć swoje interesy właściciele spółki znajdowali fachowców znających się na obszarze działania spółki by ci „patrzyli na ręce” Zarządowi w ich imieniu. W konsekwencji około 1870 r. wprowadzono nowy organ spółki Radę Nadzorczą ( Aufsichtsrat), rozdzielając funkcje wykonawcze od nadzoru właścicielskiego. Wprowadzenie niezależnego organu kontroli, miało w swoich założeniach, zabezpieczyć nie tylko interesy właścicieli ale także interes publiczny oraz zapewnić organom państwowym dostęp do informacji. Od tego czasu Spółki musza posiadać zarówno Zarząd (Vorstand) oraz Radę Nadzorczą (Aufsichtsrat). Członkowie Rady Nadzorczej, są przeważnie reprezentantami akcjonariuszy większościowych (lub inwestorów instytucjonalnych), jest to konsekwencją ilość posiadanych akcji, która odpowiada ilości głosów w głosowaniach wspólników.

Sposób funkcjonowania

Rada Nadzorcza nie decyduje o prowadzeniu interesów Spółki. Rada Nadzorcza przyjmuje raporty Zarządu, nie posiada jednocześnie obowiązku poszukiwania dodatkowych informacji, jeśli raporty zostają uznane za niewystarczające, Zarząd ma obowiązek przedstawienia dodatkowych wyjaśnień. Raporty Zarządu przekazywane są okresowo i dyskutowane na posiedzeniach Rady, w których przeważnie uczestniczy, zapraszany przez Radę , Zarząd (lub jego reprezentant). Dodatkowym obowiązkiem Rady, jest także monitorowanie działań spółek zależnych, w których Spółka posiada znaczące udziały. Rada odpowiada przed akcjonariuszami, co wiąże się z możliwością roszczeń w stosunku do Członków Rady, za straty wyrządzone Spółce (możliwość pozwania Członków Rady Nadzorczej do sądu mają Akcjonariusze posiadający co najmniej 5 % udziałów, lub pakiet akcji który wart jest nie mniej niż 2 miliony Euro).

Rozwiązania stosowane w Niemczech miały istotny wpływ na praktyki przyjęte w Polsce. Gdy w okresie transformacji pojawiły się spółki wzorowane ( lub wywodzące się ze wzorów rynku amerykańskiego) porównanie proste regulacji prawnych stworzyło uproszczenie stawiające znak równości miedzy Rada Dyrektorów a Rada Nadzorczą, mimo, że ich role w spółkach są w wielu miejscach odmienne. Takie uproszczenie miało wiele bardzo niedobrych konsekwencji. Dla odmiany sposób wybierania Członków Rad Nadzorczych spowodował ich pogląd, że reprezentują interes Udziałowca (Akcjonariusza) , który nie zawsze jest zgodny z interesem spółki. Należy podkreślić w tym miejscu z cała stanowczością, że Rada Nadzorcza jest organem Spółki i jej Członkowie muszą reprezentować jej interesy a nie innego podmiotu gospodarczego.

Podstawowe cechy ładu korporacyjnego modelu kontynentalnym

•Koncentracja na interesach korporacji i jej pracowników

•Średnio największa liczba członków Rady Nadzorczej w Europie

•Udział w Radzie reprezentacji pracowników

•Struktura dwupoziomowa - Rada Nadzorcza reprezentuje Interesariuszy, natomiast Zarząd kieruje firmą. Za prowadzenie interesów spółki odpowiada całym swym majątkiem

•Zarząd zatrudniany przez Radę Nadzorczą

Słabe strony ładu w modelu kontynentalnym.

•Praktyka nadzoru poprzez raporty Zarządu, zdaniem niektórych ekspertów, nie gwarantuje pełnej przejrzystości działań Spółki.

•Sposób nominacji do Rady Nadzorczej, powoduje że reprezentuje ona głównie interesy największych akcjonariuszy, tym samym model ten nie chroni wystarczająco interesów mniejszych akcjonariuszy

Tematyka ładu korporacyjnego uświadomiła szereg problemów występujących w zarządzaniu spółkami na rynku kapitałowym. Pozwoliła na dyskusje i znalezienie wielu nowych rozwiązań usprawniających funkcjonowanie spółek i przejrzystość zarzadzania nimi. Pozwoliło to na lepszy wgląd w funkcjonowanie spółek i rynków finansowych przyczyniajac sie do wzrostu zaufania do rynku.

Szczególnie aktywne w ruchu na rzecz wdrażania zasad ładu korporacyjnego była i jest Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie i instytucje samorządu rynku finansowego ( m.in. Stowarzyszenie Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych) oraz Instytut Rozwoju Businessu ( z Krzysztofem Lisem na czele) Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową. Dzięki ich działaniu powołany został do życia w Polsce Instytut Dyrektorów - organizacja czuwajaca nad wdrażaniem standardów ładu korporacyjnego w funkcjonowanie rynków finansowych i spółek publicznych tego rynku.

Bibliografia • Zalega K., Systemy Corporate Governance a efektywność zarządzania spółką giełdową, SGH, Warszawa 2003, s.15 • Koładkiewicz I., Nadzór korporacyjny. Perspektywa międzynarodowa, Poltex, Warszawa 1999, 41-42 • Jerzemowska M., Nadzór korporacyjny, PWE, Warszawa 2002, s. 35 • K.Lis, H. Sterniczuk: Nadzór korporacyjny. Kraków: Oficyna Ekonomiczna, 2005, ss. 124-128. ISBN 83-89355-83-3.

Agencje ratingowe

Agencje ratingowe to prywatne spółki zatrudniające specjalistów , którzy wyceniają wiarygodność i ryzyko instytucji finansowej państw, samorządów, firm i instrumentów finansowych oraz publikują oceny, które potem są wyznacznikiem dla inwestorów. Instytucje, samorządy, państwa, które agencje uznają za bardziej ryzykowne i które w związku z tym dostają niższe oceny, muszą liczyć się z tym, za pożyczane im pieniądze będą płacić więcej. Droższe kredyty to wyższy koszt kapitału. Agencje ratingowe oceniają również wiarygodność spłaty instrumentów finansowych. Im niższy rating , tym wyższych ryzyko instrumentu i wyższe zachęty musi użyć emitent tych instrumentów by skłonić inwestorów na rynku kapitałowym by zainwestowali w te papiery wartościowe. Wielka trójka to największe i najbardziej znane na rynkach finansowych agencje ratingowe - Fitch, Standard & Poor's oraz Moody's . Agencje te, narzucają warunki funkcjonowania rynków finansowych. Ich ocenami kierują sie inwestorzy rynków finasowych

Przykładem skali ocen stosowanych przez agencje jest poniżej przytoczona skala stosowana do wyceny obligacji. W praktyce stosuwane są jeszcze znaki „+”i „-„ odpowiednio podnoszące i obniżające zasadnicze wyceny.

Skala ocen agencji ratingowych dla zobowiązań długoterminowych AAA - Obligacje o najwyższej jakości kredytowej. Bardzo wysoka zdolność emitenta do obsługi swoich zobowiązań

AA - Obligacje o bardzo wysokiej jakości kredytowej. Bardzo wysoka zdolność emitenta do obsługi swoich zobowiązań.

A - Obligacje o wysokiej jakości kredytowej. Wysoka zdolność emitenta do obsługi swoich zobowiązań. Istnieją jednak czynniki, które mogą w przyszłości spowodować obniżenie oceny.

BBB - Obligacje o dobrej jakości kredytowej. Zadowalająca zdolność emitenta do obsługi swoich zobowiązań

BB - Obsługa zobowiązań z tytułu emisji obligacji może być wątpliwa w przypadku wystąpienia niekorzystnych zjawisk w otoczeniu emitenta

B - Obsługa zobowiązań z tytułu emisji obligacji jest wątpliwa w przypadku wystąpienia niekorzystnych zjawisk w otoczeniu emitenta

CCC - Obsługa zobowiązań z tytułu emisji obligacji jest prawdopodobna jedynie w przypadku wystąpienia sprzyjających warunków w otoczeniu emitenta

CC - Obligacje poważnie zagrożone zaprzestaniem płatności przez emitenta

C - Obligacje emitentów znajdujących się w trakcie postępowania upadłościowego, ale zapewniające ciągle umówione płatności

D - Obligacje, dla których zaprzestano płatności odsetek lub niewykupione

Agencje ratingowe dokonuja wyceny wiarygodności na zlecenie i koszt inwestorów. Ogłoszona ocena jest wynikiem długotrwałego badania przeprowadzanego wg. procedur i doświadczeń agencji. Ogłoszona ocena podlega okresowemu monitorowaniu i korygowaniu jeśli zachodzą ku temu powody.

Instytucje samorządu zawodowego

Instytucje samorządu zawodowego funkcjonujące w ramach rynku finansowego w Polsce to:

• Związek Maklerów i Doradców
• Związek Banków Polskich
• Izba Domów Maklerskich
• Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych
• Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych
• Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami
• Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych

Organizacje te odgrywają kapitalną rolę w propagowaniu zasad uczciwego prowadzenia działalności. Są one twórcami Kodeksów postępowań, Standardów prezentacji wyników etc. Cele jakie sobie stawiają to również współdziałanie w celu rozwoju rynku finansowego i jego instytucji , lepszej regulacji rynku. Bardzo istotna jest działalność edukacyjna jaką prowadzą. Działalność organizacji samorządu zawodowe zwiększa przejrzystość funkcjonowania instytucji i specjalistów Rynku finansowego , przyczyniając się nie tylko do wzrostu bezpieczeństwa rynku i zaufania klientów i uczestników rynku

ZWIĄZEK MAKLERÓW I DORADCÓW

•promuje wiedzę o rynku kapitałowym

•kształtuje zwyczaje obrotu papierami wartościowymi i zasady etyki zawodowej maklerów i doradców

•chroni interesy członków związku i podnosi ich kwalifikacje

•sprawuje nadzór nad wykonywaniem przez członków zawodu

ZWIĄZEK BANKÓW POLSKICH

To samorządowa organizacja powołana do życia w 1991 r. Dobrowolne członkowstwo obejmuje banki działające na obszarze RP utworzone i działające na podstawie prawa polskiego. ZBP:

•reprezentuje i chroni wspólne interesy członków w zakresie uregulowań prawnych dotyczących ustawodawstwa bankowego

•deleguje przedstawicieli do współpracy z instytucjami doradczo-opiniodawczymi, komisjami Sejmu i Senatu, NBP, rządem i ministerstwami w zakresie funkcjonowania przepisów prawa polskiego systemu bankowego,

•organizuje wymianę informacji pomiędzy bankami,

•prowadzi postępowanie pojednawcze i polubowne dla banków,

•zajmuje się promocją sektora bankowego i jego usług,

•wspiera standaryzację produktów i usług bankowych,

•upowszechnia wiedzę na temat bankowości,

•upowszechnia zasady dobrej praktyki bankowej,

•popiera kształcenie zawodowe i koordynuje programy szkoleniowe dla kadry bankowej.

IZBA DOMÓW MAKLERSKICH

• reprezentuje podmioty prowadzące przedsiębiorstwa maklerskie w Polsce • stwarza korzystne warunki rozwoju przedsiębiorstw maklerskich • zapewnia wpływ biurom i domom maklerskim na kształtowanie rynku kapitałowego • chroni uczestników obrotu papierami wartościowymi poprzez stosowanie zasad dobrej praktyki przedsiębiorstw maklerskich • współpracuje z administracją państwową i instytucjami rynku kapitałowego w opracowywaniu i doskonaleniu regulacji dotyczących rynku kapitałowego współpracuje przy opiniowaniu projektów aktów prawnych, których przedmiotem są regulacje dotyczące publicznego obrotu papierami wartościowymi • upowszechnia wiedzę o rynku kapitałowym • prowadzi działalność edukacyjno-szkoleniową • kształtuje modelu podmiotu maklerskiego na wzór banku inwestycyjnego

IZBA GOSPODARCZA TOWARZYSTW EMERYTALNYCH

Powstała w 1999 roku. Jej celem działalności jest:

• ugruntowanie zaufania społecznego do nowego systemu emerytur
• reprezentowanie wspólnych interesów towarzystw emerytalnych wobec organów państwowych i opinii publicznej.

Izba uczestniczy w pracach zespołów konsultacyjnych na temat tworzonych projektów prawnych i praktycznych rozwiązań dotyczących systemu emerytalnego. Przygotowuje i publikuje materiały informacyjne o charakterze edukacyjno-promocyjnym, a także współpracuje z przedstawicielami mediów.

IZBA ZARZĄDZAJĄCYCH FUNDUSZAMI I AKTYWAMI (IZFA)

Powołana na podstawie Ustawy o Funduszach Inwestycyjnych w 2004 roku . Wcześniej organizacja samorządowa TFI działała jako Stowarzyszenie Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych w Polsce. Zrzesza na zasadzie dobrowolności Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych działające na polskim rynku .

Głównymi celami działania Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami są:

• reprezentowania interesów funduszy inwestycyjnych oraz jego uczestników wobec instytucji regulujących rynek finansowy
• wspieranie rozwoju towarzystw funduszy inwestycyjnych w Polsce
• upowszechnianie wiedzy o funduszach inwestycyjnych,
• rozwijanie i doskonalenie zasad etyki zawodowej specjalistów, inwestorów i osób zawodowo związanych z rynkiem instrumentów inwestycyjnych w Polsce,
• wspieranie procesu rozwoju rynku kapitałowego, aktywności gospodarczej i transformacji polskiego prawa finansowego,
• zbieranie i rozpowszechnianie informacji o członkach Izby i ich działalności w Polsce i poza jej granicami.

STOWARZYSZENIE EMITENTÓW GIEŁDOWYCH

Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych powstało w 1993 roku i obecnie zrzesza ponad połowę spółek giełdowych. Celem stowarzyszenia jest:

• konsolidacja środowiska emitentów i reprezentowanie jego interesów (służy wiedzą i doradztwem w zakresie regulacji rynku giełdowego oraz praw i powinności uczestniczących w nim spółek),
• aktywne uczestniczenie w procesach legislacyjnych,
• działalność szkoleniowa (szerzenie i wymiany wiedzy umożliwiającej rozwój rynku kapitałowego i nowoczesnej gospodarki rynkowej w Polsce).

STOWARZYSZENIE INWESTORÓW INDYWIDUALNYCH

Powstało w 1999 roku w celu:

• obrony interesów indywidualnych inwestorów
• popularyzacji wiedzy na temat rynku kapitałowego

Etyka uczestnika rynku

Korporacyjne samorządy działające na polskim rynku kapitałowym wypracowały swoje kodeksy dobrych praktyk . Są to zbiory reguł zwiększający transparentność działania zwiększający zaufanie do funkcjonowania rynku kapitałowego. Działając wspólnie wypracowały dwa dokumenty o kapitalnym znaczeniu dla rozwoju polskiego rynku finansowego: Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW i Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego

Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW Dobre praktyki,jako zbiór zasad ładu korporacyjnego oraz zasad określających normy kształtowania relacji przedsiębiorstw giełdowych z ich otoczeniem rynkowym, wydaja się być ważnym instrumentem wzmacniającym konkurencyjność rynku. Celem „Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW” jest umacnianie transparentności spółek giełdowych, poprawa jakości komunikacji spółek z inwestorami, wzmocnienie ochrony praw akcjonariuszy także w materiach nie regulowanych przez prawo, a przy tym nie stwarzanie obciążeń dla spółek giełdowych, nie równoważonych korzyściami wynikającymi z potrzeb rynku. Dlatego też Dobre Praktyki dotyczą wyłącznie dziedzin, w których ich stosowanie może wpływać dodatnio na rynkową wycenę przedsiębiorstw, a przez to obniżać koszt pozyskiwania kapitału.Dobre praktyki sa dostępne na stronach www.gpw.pl

Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego Podstawą bezpieczeństwa rynku finansowego jest etyczny wymiar działalności jego uczestników.. Znaczenie stosowania dobrych praktyk dla zwiększania przejrzystości rynku i budowania wzajemnego zaufania doceniają zarówno regulatorzy rynku, jak i jego uczestnicy. Podejmując trud wprowadzenia podstawowych zasad działalności na rynku finansowym w Polsce, Komisja Nadzoru Finansowego zaprosiła przedstawicieli organizacji zrzeszającej podmioty finansowe, przedstawicieli organizacji konsumenckich oraz ekspertów. Grono to w toku wielomiesięcznej owocnej debaty opracowało Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego nawiązując do doświadczeń korporacji skupiających podmioty operujące na polskim rynku finansowym. Kanon, liczy się z autonomią podmiotów finansowych, pozostawiając korporacjom do ich uznania przyjęcie i stosowanie zasad Kanonu.

Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego

Rynek finansowy stanowi wspólne dobro wszystkich jego uczestników, czyli podmiotów finansowych, jakimi sa osoby fizyczne, prawne lub inne jednostki organizacyjne oferujace produkty lub usługi finansowe, a take ich klientów oraz innych instytucji i organizacji na nim działajacych. Podstawa zrównowaonego rozwoju i bezpieczenstwa rynku jest etyczny wymiar działan podmiotów finansowych. Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego artykułuje podstawowe wartosci i ideały etyczne przyswiecajace podmiotom finansowym, a wszystkie zasady Kanonu stanowia integralna, wzajemnie uzupełniajaca sie całosc. Równoczesnie Kanon pozostawia podmiotom finansowym oraz ich organizacjom samorzadowym swobode kształtowania i ocene stosowania standardów etycznych w zgodzie ze specyfika poszczególnych sektorów rynku i rónych rozwiazan organizacyjnych, a take z ich dorobkiem w tworzeniu i doskonaleniu zasad dobrych praktyk.

1.Uczciwość Podmiot finansowy działa uczciwie i rozwanie, z poszanowaniem słusznego interesu klientów i dobra rynku finansowego, oraz nie naduywa swojej dominujacej pozycji wynikajacej z przewagi zasobów, w tym kwalifikacji lub kompetencji osób działajacych w jego imieniu.

2.Staranność i kompetencje Podmiot finansowy prowadzi działalnosc rzetelnie i z naleyta starannoscia, dbajac o to, by osoby działajace w jego imieniu miały odpowiednie kompetencje zawodowe i przyjmowały postawe etyczna.

3.Godność i zaufanie Podmiot finansowy postepuje w sposób budzacy zaufanie oraz zapewniajacy poszanowanie godnosci klientów i kontrahentów, dbajac o przejrzystosc swoich działan.

4.Zasoby i procedury Podmiot finansowy dysponuje zasobami oraz procedurami niezbednymi do sprawnego wykonywania i monitorowania prowadzonej działalnosci i wykorzystuje je w dobrej wierze.

5.Relacje wewnetrzne Podmiot finansowy dba o kształtowanie własciwych relacji ze swoimi pracownikami i współpracownikami w duchu wzajemnego poszanowania i odpowiedzialnosci, zapewniajac odpowiednie warunki wykonywania czynnosci przez pracowników oraz osoby działajace w jego imieniu.

6.Zapobieganie konfliktom interesów Podmiot finansowy day do unikania konfliktów interesów, które mogłyby spowodowac naruszenie słusznego interesu klientów, a jeżeli pomimo zachowania naleytej starannosci konflikt taki zaistniał – daży do jego rozwiazania w sposób zapewniajacy uczciwe i rzetelnetraktowanie klientów.

7.Informacje od klientów Podmiot finansowy daży do jak najlepszego poznania potrzeb swoich klientów, w takim zakresie, w jakim może to byc przydatne do dostosowania jego oferty, zakresu lub poziomu swiadczonych usług do sytuacji klientów.

8.Ochrona informacji o klientach Podmiot finansowy chroni informacje o klientach i dba o to, by informacje te były wykorzystywane zgodnie z prawem.

9.Informacje dla klientów Podmiot finansowy zapewnia klientowi jasna i rzetelna informacje o oferowanych produktach i usługach oraz o zwiazanych z nimi kosztach, ryzyku i moliwych do osiagniecia korzysciach, ułatwiajac klientowi dokonanie własciwego wyboru.

10.Profilowanie usług Podmiot finansowy stosuje wobec klientów jednolite, merytorycznie uzasadnione kryteria, które moga rónicowac jego oferte, zakres lub poziom swiadczonych usług w zalenosci od sytuacji klienta lub profilu grupy klientów, co nie wyklucza moliwosci indywidualnego negocjowania warunków umów.

11.Rzetelna reklama Podmiot finansowy prowadzac działalnosc reklamowa kieruje sie zasadami uczciwej konkurencji oraz dba o to, by przekazywane informacje były rzetelne i nie wprowadzały w bład, w szczególnosci w zakresie ryzyka zwiazanego z możliwymi do osiagniecia korzysciami.

12.Reklamacje klientów Podmiot finansowy starannie, rzetelnie i terminowo rozpatruje reklamacje klientów, korzystajac w miare potrzeby z mediacyjnych i polubownych form rozstrzygania sporów.

13.Stosunki wzajemne i uczciwa konkurencja Podmioty finansowe we wzajemnych stosunkach kieruja sie dobrymi obyczajami kupieckimi, z poszanowaniem zasad uczciwej konkurencji.

14.Rozstrzyganie sporów wzajemnych Podmioty finansowe dażą do rozwiazywania wzajemnych sporów, korzystajac w miare moliwosci z mediacyjnych i polubownych form ich rozstrzygania.

15.Działania dla rozwoju rynku Podmioty finansowe, nie naruszajac własnych interesów oraz zachowujac tajemnice zawodowa i tajemnice handlowa, współdziałaja w promowaniu dobrych praktyk rynkowych i ładu korporacyjnego oraz, w miare moliwosci, w eliminowaniu z praktyki gospodarczej zjawisk utrudniajacych rozwój rynku finansowego, w szczególnosci działan nieuczciwych, nierzetelnych lub niezgodnych z zasadami okreslonymi w Kanonie.

16.Stosowanie Kanonu Podmiot finansowy, który przyjał Kanon do stosowania, dba o to, by wszyscy jego pracownicy oraz inne osoby wystepujace w jego imieniu zapoznały sie z Kanonem i stosowały sie do jego zasad, a take udostepnia swoim klientom i kontrahentom do wgladu pełna tresc Kanonu

Bezpieczeństwo rynków finansowych - regulacje europejskie rynków finansowych, kierunki zmian

Stabilności finansowej przyznaje się tak na szczeblu krajowym jak i międzynarodowym istotny priorytet, co znajduje wyraz w instytucjonalizacji sieci bezpieczeństwa finansowego, jako ważnej konstrukcji w systemie funkcjonowania państwa i jego gospodarki. Kolejne kryzysy wykazały, że międzynarodowe organizacje, takie jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy czy Bank Rozrachunków Międzynarodowych ( BIS), są niewystarczające dla przeciwdziałania i rozwiązywania kryzysów finansowych na międzynarodowych rynkach finansowych. Zachowanie bezpieczeństwa finansowego stanowi cel istnienia sieci bezpieczeństwa dla państwa, które zainteresowane jest stabilnością rynku finansowego a szczególnie oszczędności jego obywateli. Szczególnie, ze system finansowy w Unii Europejskiej nie jest systemem finansowym opartym na rynku kapitałowym ale zdecydowanie na bankowości. Przypadki ostatnich kryzysów finansowych pokazały, a Polska jest tego najlepszym dowodem, że właściwie funkcjonujący i bezpieczny sektor bankowy ma kapitalne znaczenie dla utrzymania stabilności systemu finansowego. Interesem każdego państwa jest zapewnienie stabilności rynków finansowych. Państwa wiec tworze własne sieci bezpieczeństwa. Aktualnie na rynkach finansowych powstała tendencja do integracji nadzoru nad wszystkimi instytucjami świadczącymi usługi finansowe w ramach jednej instytucji nadzorczej (przykładowo KNF w Polsce). W praktyce funkcję pożyczkodawcy ostatniej instancji (Lender of Last Resort) spełnia zazwyczaj Bank Centralny, natomiast system ochrony depozytów (przykładowo BFG) należy do odrębnej instytucji, nie zawsze o wyłącznie publicznym charakterze i obowiązkowym uczestnictwie. Instytucje tworzące sieć bezpieczeństwa finansowego mają stanowić system zapobiegający powstawaniu kryzysów finansowych oraz w razie wystąpienia służyć usuwaniu ich skutków. Unia Europejska jest unia krajów o bardzo różnych rozwiązaniach instytucjonalnych i prawnych. Przykład Nadzoru nad instytucjami finansowymi jest tego dobrym przykładem. Regulacje instytucjonalne w zakresie wzmacniania i ochrony stabilności finansowej są w poszczególnych krajach zróżnicowane. Nadzór bankowy w Unii Europejskiej, zgodnie z przyjętą zasadą subsydiarności, ma charakter krajowy. Oznacza to, iż jego organizacja jest w poszczególnych krajach zróżnicowana. Różnice występują w zakresie: stanowienia regulacji ostrożnościowych, licencjonowania banków i kontroli działalności banków. W niektórych krajach działania te są realizowane przez jedną instytucję (system scentralizowany), a w innych krajach przez kilka instytucji (system zdecentralizowany). W jednych krajach nadzór ma charakter zintegrowany, obejmując rynek bankowy, rynek kapitałowy i rynek ubezpieczeń, w innych zaś wyspecjalizowany tj. odrębne instytucje nadzoru dla poszczególnych rynków. Podobna sytuacja jest w przypadku nadzoru nad innymi sektorami rynku finansowego. Unia Europejska utworzyła wspólny rynek ale nie wypracowała jeszcze systemu bezpieczeństwa finansowego w formie ponad narodowym. W rozwiązaniach unijnych przyjęto, że stabilność finansowa to rozwiązania prawne i organizacyjne na trzech poziomach: krajowym, wspólnotowym i międzynarodowym. Krajowe systemy są różne w poszczególnych krajach członkowskich. Na szczeblu UE trwa obecnie proces budowy nowej architektury finansowej jednolitego rynku finansowego. Natomiast międzynarodowy system finansowy nie posiada żadnych silnych instytucjonalnych i prawnych podstaw do zarządzania i rozwiązywania regionalnych czy międzynarodowych kryzysów. Wzrastającą integracja gospodarcza i monetarna w Unii wymusza harmonizacje regulacji rynków finansowych w państwach członkowskich. Tworzenie jednolitego rynku usług finansowych ( European Single Market)i trans graniczne świadczenie usług finansowych oraz obecność w krajach członkowskich zagranicznych instytucji finansowych formie oddziałów czy spółek- córek wskazuje na potrzebę tworzenia ponad narodowych struktur sieci bezpieczeństwa. Niestety w żadnym z podstawowych dokumentów Unii nie przewidziano dotychczas, żadnych konkretnych rozwiązań w tym zakresie

Powołanie Europejskiego Banku Centralnego spowodowało przekazanie mu zadanie dbałości o stabilność cen, Zmieniło to dotychczasowa role Banków Centralnych w krajach Euro. Na Europejski Bank Centralny nałożono odpowiedzialność za prowadzenie polityki pieniężnej strefy euro i sprawne funkcjonowanie systemów płatniczych. Natomiast nie nadano mu roli centralnego organu nadzoru bankowego , wskazując na zasadniczy brak kompetencji nadzorczych, które pozostawiono na szczeblu narodowym.

Integracja europejskiego rynku finansowego rodzi istotne wyzwania dla instytucji regulacyjnych i odpowiedzialnych za budowę sieci bezpieczeństwa w układzie paneuropejskim i, szerszym, międzynarodowym. Staje się to podstawowym wyzwaniem na najbliższe lata. Rozwiązania , które musza być wypracowane będą miały bardzo istotny wpływ na rozwój rynków finansowych , lokalnie w krajach członkowski i w rozwoju rynku paneuropejskiego. W związku z rosnącą integracją odpowiedzialność za bezpieczeństwo jednolitego rynku finansowego UE przestaje być domeną wyłącznie państw członkowskich. Wymaga istnienia instytucji ponadnarodowych. Ale czy będzie to nadzór zintegrowany ( tak , jak ma to miejsce przykładowo w Polsce) czy sektorowy, pokaże czas. Sadzić można obserwując inicjatywy ostatnich miesięcy( 2009roku) utworzenie Europejskiego Urzędu Jednolitego Nadzoru nad Rynkami Finansowymi może być procesem wieloletnim.

Finanse osobiste

Lektura poprzednich rozdziałów wprowadziła czytelnika w funkcjonowanie rynków finansowych, wyzwania starzenia się pokoleń i istotności oszczędności gospodarstw domowych. Powinienem wiedzieć o tym ,że oszczędzanie jest ważne i że system emerytalny pozwala na gromadzenie środków na emeryturę indywidualnie. System solidarności pokoleń , na którym była oparta przez ostatnie 100 lat idea otrzymywania emerytury stał się niewydolny poprzez zmiany demograficzne. Teraz samemu trzeba sobie zapewnić emeryturę. Informacje o tym są zawarte w niniejszym opracowaniu. Ale co z tego wszystkiego wynika dla czytającego. Ale nie dla jego wiedzy ale dla niego samego w codziennym życiu??

Teraz nastąpi kilka bardzo praktycznych rad – czyli jak dla siebie wykorzystać to co dotychczas przeczytałeś?

Czy sprawa odległej w czasie emerytury jest ważna i pilna??

Tak, jest i ważna i pilna. Aby lepiej otym przekonać nastąpi zmiana stylu pisania. Ten rozdział można czytać nie czytając poprzednich rozdziałow.

Twoja ( tak ) Twoja emerytura!

To bardzo przyjemnie móc kupić sobie, za zaoszczędzone pieniądze coś atrakcyjnego np. nowy telewizor albo samochód. Znasz pewnie uczucie dumy poja¬wiające się gdy uda Ci się coś kupić za gotówkę bez konieczności zaciągania drogiego kredytu.

Jednak pewnie nie spodziewasz się, że najdroższa rzecz, jaką kupisz sobie w przeciągu całego swojego życia to... Twoja emerytura.

Postrzeganie emerytury w charakterze takiego samego towaru jak samochód, czy telewizor może wydać Ci się nieco dziwne. Ale nie ma powodu, by patrzeć na nią inaczej.

A koszty tych przyszłych lat są coraz wyższe z dwóch powodów:

Pierwszy - żyjemy dłużej po zakończeniu pracy zawodowej. Wiele osób spędzi 15, 20 a nawet więcej lat na emeryturze.

Drugi powód - współcześni ludzie są bardzo aktywni. Wiele z planów, których nie możemy zrealizować z powodu dynamicznego życia zawodowego zrealizujemy później, czyli... na emeryturze.

Na naszych barkach spoczywa coraz większy ciężar kosztów emerytury. Świadczenia płacone przez Państwo, czy też w ramach samych Funduszy Emerytalnych nie wydają się być atrakcyjne i większość z nas ma większe oczekiwania.

Niestety, również większość naszych rodaków nie zastanawia się nad emeryturą i pojawia się ona w ich życiu jako coś naturalnego, coś co wzięło się z ich pracy i w gromadzeniu czego aktywnie nie uczestniczyli. Ponadto wiele osób nie wie w co i jak inwestować. Nie myślimy o emeryturze łudząc się, że tzw. „renta" pokryje wszystkie nasze potrzeby. Jak pokazuje życie - tak nie jest. W dużo lepszej sytuacji są ludzie, którzy mogą liczyć na wspomnianą rentę powiększoną o własne oszczędności, a raczej inwestycje (tzw. II i III filar).

Krótko mówiąc - zabezpieczenie sobie takiej emerytury, jakiej sobie życzysz, zależy tylko od Ciebie. Tę sprawę musisz osobiście wziąć w swoje ręce. To prze¬cież Ty jesteś budowniczym swojej przyszłości finansowej.

Może to brzmieć, jak przedsięwzięcie z góry skazane na niepowodzenie. Prak¬tycznie żyjemy od wypłaty do wypłaty ledwo wiążąc koniec z końcem. Mamy o wiele za dużo naglących potrzeb bieżących ważniejszych od kupowania czegoś, co jest tak odległe w czasie.

Odsuwamy od siebie ten problem. Aż do momentu, kiedy jest już za późno, bo... jesteśmy już na emeryturze.

Ale nawet tuż przed emeryturą możemy zacząć oszczędzać. Zawsze jesteśmy w stanie zacząć „kupować" sobie emeryturę taką, na jaką nas stać, albo inaczej: jaką chcemy i jaką jesteśmy sobie w stanie zapewnić. Wszystko jedno, czy masz 20 czy 58 lat zawsze możesz podjąć odpowiednie kroki w celu zapewnienia sobie lepszej, bezpieczniejszej przyszłości.

Celem tego rozdziału jest pokazanie właściwego narzędzia sprawiącego, że bezpieczna emerytura stanie się rzeczywistością. Narzędziem tym jest planowanie finansowe. Wyjaśni Ci ono, jak najlepiej można osiągnąć cel, jakim jest godna emerytura, a także jak osiągnąć najefektywniej inne cele finansowe w Twoim życiu.

Na inwestowanie naprawdę nigdy nie jest ani za wcześnie ani za późno. Ważne jest by zacząć to robić.

Nie pozwól aby duża część Twojego życia zależała od Państwa. Weź swoją przyszłość we własne ręce.

FUNDAMENTY – CZYLI ZARZĄDZANIE BUDŻETEM DOMOWYM.

Wszystko ma swój początek w marzeniach. Wyobraź sobie swoje szczęśliwe przejście na emeryturę. Jak takie idealne życie na emeryturze mogłoby wyglądać? Jeżeli się odpowiednio do tego przygotujesz możesz wtedy robić wszystko to, o czym marzyłeś, ale zawsze brakowało Ci czasu i ... środków.

Jak wielu ludzi możesz mieć wątpliwości. „Jak mogę zrealizować to marzenie, jeśli muszę pokryć tak wiele palących, bieżących wydatków?" - możesz zapytać. Oprócz bieżących wydatków na życie, chcesz mieć samochód, spłacić długi, oszczędzać na edukacje dzieci, wakacje albo nawet budować dom. Ponadto Twoi rodzice są coraz starsi, czujesz się w obowiązku im pomagać. Dodatkowo normalne życiowe sprawy odwodzą Cię od planowych działań. Właśnie zmieniasz pracę, bierzesz ślub, dzieci rosną i pojawiają się nowe wydatki a nawet, jak to się zdarza w życiu, ktoś z bliskich umiera.

Jak pogodzić te wszystkie wyzwania finansowe, a jednocześnie myśleć o własnej emeryturze? Jak zrealizować swoje marzenia?

Rozpocznij od wypisania istotnych celów finansowych, jakie sobie stawiasz na osobnych, luźnych karteczkach. Osobne kartki pozwolą Ci na łatwe przegrupowania kolejności i priorytetów. Dobrze jest to zrobić w gronie rodzinnym. Nie wykluczaj nikogo z bliskich z tego planowania tylko dlatego, że sądzisz, że może Cię nie być stać na jeszcze inne cele. To jest Wasza „ lista życzeń".

• Podziel karteczki na dwie kupki. Jedna to cele, które należy zrealizować do pięciu lat, a druga to cele do osiągnięcia w czasie większym od pięciu lat. Ten podział jest bardzo ważny, później dowiesz się, że inaczej należy oszczędzać na cele krótkoterminowe a inaczej na cele długoterminowe.
• Poukładaj karteczki w kupkach według priorytetu celów. Nadaj swojej emeryturze najwyższy priorytet bez względu na Twój wiek. Niektóre z celów jakie sobie postawiłeś możesz sfinansować kredytem, ale nie możesz pożyczać na emeryturę.
• Napisz na każdej kartce, co zamierzasz zrobić aby ten cel osiągnąć, kiedy ma to nastąpić, jakie poniesiesz koszty, ile pieniędzy musisz już odkładać i jaką kwotę musisz oszczędzać co miesiąc aby zrealizować ten cel.
• Spójrz raz jeszcze na kolejność listy priorytetów. Oceń jak mocno chcesz osiągnąć te cele. Jak ciężko chcesz na nie pracować i oszczędzać? Jeśli trzeba, dokonaj ponownego uszeregowania priorytetów. Te cele, które uznasz za nierealistyczne, przesuń na listę życzeń. Może później zdołasz je również osiągnąć.

BUDOWA PLANU OSZCZĘDZANIA

Przeanalizuj swoje bieżące dochody. Ma to podstawowe znaczenie albowiem, jak się to później okaże, Twoje dochody finansowe wpływają zasadniczo nie tylko na Twoją zdolność zrealizowania celów, ale także zabezpieczają ich realizację w sytuacjach kryzysowych. Są to również środki po które sięgniesz w nieprzewidywalnych przypadkach życiowych.

Oblicz swoją wartość netto

To nie jest takie trudne jak się spodziewasz. Twoja wartość netto to po prostu to co masz, posiadasz (Masz) minus to co winien jesteś oddać (Winien). Ta wartość to zdjęcie rentgenowskie twojej kondycji finansowej.

Innymi słowy dodaj do siebie przybliżoną wartość tego, co masz. Wlicza się w to wartość samochodu, mieszkania (domu), rzeczy wartościowych, stan oszczędności (lokaty, obligacje, akcje, fundusze inwestycyjne), stan Twojego konta bankowego. Teraz oblicz ile jesteś winien, czyli długi. Obejmuje to np.: kredyt mieszkaniowy, budowlany, kredyty konsumpcyjne tj. samochód meble, sprzęt gospodarstwa domowego, kredyty na kartach kredytowych, debet na osobistych kontach bankowych. Oblicz swoją wartość netto odejmując od wartości tego, co masz Twoje długi.

\[Masz - winien=wartosc netto\,\]

Jeżeli wynik jest dodatni to znaczy, że Twój majątek jest większy niż Twoje zadłużenie i masz powody do radości. Jeżeli zaś wynik jest ujemny to znaczy, że obecnie pracujesz, aby spłacać długi. Twoim celem powinno być tworzenie dodatniej wartości netto. Dobrze, gdy ta wartość co roku rośnie. Silna pozycja Twojej wartości netto pomaga w sytuacjach kryzysowych. Sprawdzaj więc ją co roku.

Wyobraź sobie swoje życie na emeryturze

Emerytura jest stanem ducha, ale ma także wymiar finansowy. Nie jest to wycofanie się z czynnego życia zawodowego, a raczej wkroczenie w kolejny etap. Popatrz na to jak na nowe wyzwanie, nową karierę. Jak zawsze w nowym etapie życia musisz sobie odpowiedzieć na kilka pytań. Jak chcesz żyć? Co masz zamiar wtedy robić ? Może podróżować i odwiedzić miejsca na zobaczenie których nie miałeś dotychczas czasu? Odpoczywać? Zająć się wychowywaniem wnuków? A może swym ulubionym hobby? A może za¬jąć się działalnością społeczną? Albo podjąć jakąś działalność zawodową niekoniecznie w dotychczas wykonywanym zawodzie i na pełny etat? A może zacząć się znów uczyć (Uniwersytet)? To te przyjemniejsze plany. Ale należy popatrzeć jeszcze na inny aspekt. Jaka jest Twoja sytuacja zdrowotna? Czy spodziewasz się, że gdy nie będziesz w stanie sam się sobą opiekować zajmie się Tobą rodzina? Czy zamierzasz przejść wcześniej na emeryturę?

Odpowiedzi na powyższe pytania mają istotny wpływ na określenie ile pieniędzy musisz mieć by przejść przez ten etap życia tak, jak to sobie wymarzyłeś. Jeśli chcesz przejść na emeryturę wcześniej i nie pracować później na część etatu, to musisz zbudować sobie większe oszczędności, ponieważ Twoja zależność od nich będzie trwała dłużej.

Oceń ile potrzebuje zaoszczędzić na emeryturę

Przede wszystkim musisz odpowiedzieć sobie szczerze na pytanie: ile możesz odkładać miesięcznie na emeryturę?

Ten krok jest najważniejszy !! Większość ludzi nigdy tego nie robi!!

Obliczanie procentu składanego i używanie kalkulatora finansowego jest bardzo pomocne i pozwala sobie uzmysłowić ile , jak długo należy oszczędzać aby przechodząc na emeryturę dysponować właściwą kwota. Ty musisz wiedzieć , co to znaczy właściwa.

Bez względu na rodzaj kalkulatora jakiego można użyć należy sobie odpowiedzieć na kilka pytań zasadniczych i dokonać założeń dla tych kalkulacji.

Buduj swoją emeryture gdy jestes młody

Na wczesnym etapie życia emerytura wydaje się być czymś niejasnym i odległym. Poza tym zawsze jest wiele rzeczy do kupienia i cała masa bieżących wydatków. Niemniej, są zasadnicze powody, aby o emeryturze myśleć w młodym wieku i przygotować się do niej wcześniej.

Na pewno Twoje oczekiwania, co do wysokości dochodów na emeryturze, są większe niż poprzednich generacji. Będzie to więcej kosztować. Pamiętaj, że możesz liczyć na wielkiego sojusznika. Jest nim czas.

Oto przykład:

Załóżmy że odkładasz 1000 PLN na początku każdego roku i inwestujesz te pieniądze z roczną rentownością 7%. Robisz to każdego roku poczynając od 20 roku życia aż do wieku lat 30 (11 lat). Następnie nie dokładasz nic więcej, ale też nie wyciągasz żadnych pieniędzy z tego konta. Kiedy przejdziesz na emeryturę w wieku lat 65 stan Twojej inwestycji (stopa rentowności się nie zmienia) wynosi 168 514 PLN.

Twój przyjaciel nie zaczął inwestować aż do 35 roku życia. Ale w tym wieku, idąc za Twoim przykładem, zaczął oszczędzać taką samą kwotę jak Ty i tak jak Ty inwestował ją raz w roku na tych samych warunkach. Czynił do 65 roku życia, czyli przez 30 lat. Mimo, że zainwestował prawie trzy razy więcej, stan jego konta przy przejściu na emeryturę wyniesie 147 913 PLN.

Zacznij wcześnie z małymi kwotami, a zobaczysz, że Twoje oszczędności będą rosły. Nawet odkładając małą sumę możesz się doczekać wielkiej wypłaty. Będąc młodym możesz inwestować bardziej agresywnie. Masz przed sobą dużo lat by przetrwać nieuniknione wzrosty i spadki na rynku. Dobry nawyk inwestowania na emeryturę dużo łatwiej jest wyrobić w sobie, gdy jest się młodym.

DWANAŚCIE WAŻNYCH PYTAŃ, KTÓRE MUSISZ SOBIE ZADAĆ BUDUJĄC SWÓJ PLAN EMERYTALNY

PYTANIE PIERWSZE: JAK DUŻĄ EMERYTURĘ CHCIAŁBYŚ OTRZYMAĆ?

To jest pytanie zasadnicze. Odpowiedź można formułować zaczynając od przybliżeń. Na tym etapie można przyjąć, że 70 - 90% dochodów przedemerytalnych jest właściwym, wstępnym przybliżeniem. Jeśli obecnie twój roczny dochód (przed opodatkowaniem) wynosi 50 000 PLN rocznie, to 35 000 - 45 000 PLN rocznie może być poziomem dochodu rocznego z emerytury, który pozwoli Ci na cieszenie się podobnym standardem życia jak przed emeryturą. Należy to traktować jako „ koszty" Twojej emerytury. Niemniej, im niższy jest poziom Twoich dochodów, tym wyższą ich cześć należy zastąpić emeryturą.

Ale tak naprawdę, żadne przybliżenie nie pasuje do szczególnej sytuacji pojedynczego człowieka. Rzeczywiście podatki od dochodów z oszczędności są niższe niż tzw. „wysokie progi podatkowe" ale nadal często należy spłacać kredyt hipoteczny (zaciągnięty na budowę domu, albo zakup mieszkania). Pojawiają się coraz to większe rachunki za lekarstwa i opiekę medyczną. Ponadto wiele zależy od tego jaki planujesz tryb życia na emeryturze. Wielu ludzi myśli o spokojnym, skromnym życiu ubarwionym ogródkiem albo działką. Na to potrzeba oczywiście mniej pieniędzy niż na liczne podróże po świecie. Młodzi ludzie zaczynający dopiero karierę zawodową najczęściej nie myślą o tym, co będą robić za 30 - 40 lat. Nic dziwnego, że ocena, ile powinny wynosić ich dochody na emeryturze jest dla nich szczególnie trudna. W tym przypadku dobrze jest zacząć cokolwiek oszczędzać na emeryturę - powiedzmy 10% swoich dochodów. To może być niezły początek.

Następnie co 2 lub 3 lata należy przejrzeć swój plan emerytalny i dostosować go do wzrastających (często) dochodów oraz krystalizujących się oczekiwań w stosunku do dochodów na emeryturzE.

PYTANIE DRUGIE JAK DŁUGO BĘDZIESZ ŻYŁ NA EMERYTURZE?

Średnia długość życia w Polsce uległa wydłużeniu. Można spodziewać się, że statystyczny mężczyzna będzie cieszył się emeryturą do 69 roku życia. W przypadku kobiet (wiek emerytalny 60 lat) oznacza to nawet 17 lat emerytury. Śmiertelność noworodków i inne statystycznie występujące zjawiska, nazywane w różny sposób (np. śmiertelność tzw. „młodych mężczyzn") wyraźnie obniżają średnią długość życia. Na to, ile lat będziesz żył na emeryturze musisz patrzeć nieco inaczej. Należy brać pod uwagę inne wielkości. Przykładowo prawdopodobieństwo przeżycia co najmniej 15 lat na emeryturze z roku na rok wzrasta i dla kobiet jest większe. Gdyby popatrzeć na statystyki roku 2000 wynika z nich, że jeśli kobieta w tym roku osiągnęła wiek lat 60, to średnia długość życia sześćdziesięciolatki wynosi 81,5 lat dla mężczyzny, który dożył 65 lat, średnia długość życia wynosi 78,6 lat.

Te rozważania dotyczą średnich statystycznych. Jak długo będziesz żył zależy od Twojej kondycji zdrowotnej, trybu życia jaki prowadzisz, historii Twojego życia i czynników genetycznych. Nie należy szacunków prowadzić na danych z dawnych lat ani dzisiejszych, gdyż ludzie dzisiaj żyją dłużej niż w przeszłości. Zgodnie z opiniami ekspertów trend wydłużania się średniej długości życia jest trwały.

PYTANIE TRZECIE: NA JAKIE DOCHODY I SKĄD MOŻNA LICZYĆ NA EMERYTURZE?

W naszym kraju świadczenie emerytalne pochodzi z dwóch głównych źródeł.

Jeśli data Twoich urodzin przypada przed końcem 1948 roku to Twoje świad¬czenia emerytalne będą wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, czyli ZUS. Wielkość emerytury jest naliczana w zależności od lat pracy, wysokości zarobków i zastosowania odpowiednich przeliczeń. Można spróbować samemu wyliczyć wielkość należnej emerytury, choć nie jest to prosta operacja. Skorzystaj ze stron Internetowych www.zus.pl albo zwróć się do tej instytucji prosząc o szacunkowe wyliczenia. Kalkulator ten pozwala na uzyskanie danych szacunkowych, a nie na podanie dokładnej wielkości emerytury. Dokładna wielkość zależy od wielu czynników i tylko ZUS jest w stanie podać dokładną wartość tej kwoty.

Jeśli data Twoich urodzin przypada na okres po 1 stycznia 1949 roku, Twoja emerytura jest związana z Funduszem Emerytalnym, którego jesteś członkiem. Sprawdź na stronach Internetowych swojego funduszu jak „pracują" na Ciebie Twoje pieniądze. Ile ich masz? Jak szybko przyrastają? Sprawdź na kalkulatorach zamieszczonych na tych stronach ile ich może być gdy przejdziesz na emeryturę.

PYTANIE CZWARTE: CZY JESTEŚ UCZESTNIKIEM PRACOWNICZEGO PROGRAMU EMERYTALNEGO- A MOŻE INDYWIDUALNE KONTO EMERYTALNE?

Co to jest PPE? Pracownicze Programy Emerytalne są konsekwencją reformy systemu ubezpieczeń emerytalnych. Dla osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku system przewiduje zabezpieczenie w trzech filarach:

I filar to ubezpieczenie socjalne w ZUS,

II filar to fundusze Emerytalne , filar III to programy indywidualne, w tym PPE i Indywidualne konta Emerytalne.

Aby być w pełni zabezpieczonym należy uczestniczyć we wszystkich trzech filarach. Podstawą prawną PPE jest ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 roku o Pracowniczych Programach Emerytalnych znowelizowana przez Ustawodawcę 2 marca 2000 roku. W myśl wspomnianych regulacji Zakład Pracy i Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych mogą po przejściu odpowiedniej, przewidzianej przez ustawę, procedury uruchomić PPE. Na czym polega Pracowniczy Program Emerytalny, który w zamiarach Ustawodawcy w portfelu młodego człowieka ma stanowić prawie 40% składki emerytalnej? Program taki jest tworzony przez Pracodawcę i Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych. W ramach tego programu Pracodawca może wpłacać na rzecz pracownika, uczestniczącego w programie do 7% wynagrodzenia pracownika stanowiącego podstawę ustalenia składki ZUS. Za te środki (po odliczeniu opłaty manipulacyjnej) uczestnik programu wchodzi w posiadanie jednostek uczestnictwa funduszu inwestycyjnego. Wartość tych jednostek stanowi dodatkowe źródło świadczeń emerytalnych. Program taki jest nadzorowany i rejestrowany w Komisji Nadzoru Finansowego.

Są jednak ograniczenia własności jednostek funduszy inwestycyjnych. Wypłata środków z funduszu może nastąpić dopiero po osiągnięciu 60 lat lub uzyskaniu uprawnień emerytalnych / rentowych. Niestety, zgodnie z regulacjami prawnymi, nie ma możliwości kontynuowania indywidualnie zaczętego Programu w przypadku ustania stosunku pracy. Można natomiast dokonać wypłaty transferowej do innego programu PPE. Programy takie przewidują możliwość wskazania przez uczestnika Programu osób uposażonych. Jest to forma podstawowa, w ramach której Zakład Pracy wpłaca na Twoje konto pieniądze, które zainwestowane w funduszu inwestycyjnym pracują na Twoją emeryturę. Jeśli wspomniane 7% Twoich uposażeń to mało, możesz dodatkowo w ramach takiego programu inwestować samodzielnie. Może się również zdarzyć, że pracodawca będzie wpłacał na Twoje konto w PPE dodatkowe środki. W tym przypadku te środki będą objęte podatkiem dochodowym.

IKE

IKE to Indywidualne Konto Emerytalne - plan oszczędnościowy służący do gromadzenia pieniędzy na dodatkową emeryturę. To jedyna indywidualna forma oszczędzania w III filarze, wolna od wypracowanych zysków kapitałowych. Oznacza to, że podatek nie będzie nam pomniejszał przyszłej emerytury, pod warunkiem, że nie wycofamy swoich pieniędzy przed upływem 60 roku życia. Każdy może posiadać jedno konto IKE. Konto to oszczędzanie w formie lokaty bankowej formie rejestru w funduszu( ach) inwestycyjnych, to może być konto oferowane przez firmy ubezpieczeniowe, albo otwarty rachunek w domu Maklerskim, pozwalający na indywidualne inwestycje w papiery wartościowe.

Jeśli uczestniczysz w takim programie sprawdzaj od czasu do czasu stan Twoich inwestycji. Firma prowadząca konto, na którym inwestujesz, powinna udostępnić Ci informacje o wielkości zgromadzonych na nim środków.

PYTANIE PIĄTE: CZY POSIADASZ UBEZPIECZENIE Z FUNDUSZEM INWESTYCYJNYM?

Jeśli tak, do należy się cieszyć, że pomyślałeś o przyszłości, ale czy wiesz jak ta forma zabezpieczenia naprawdę pracuje na Twoją przyszłość? Ubezpieczenie z funduszem inwestycyjnym jest produktem o złożonym charakterze ochronno-inwestycyjnym. Opłaty za tę formę ubezpieczenia pokrywają koszty ochrony ubezpieczeniowej a tzw. „składka" jest przeznaczona na inwestycje długoterminową w funduszu wspólnego inwestowania. Część składki przeznaczana do funduszu jest różna w poszczególnych towarzystwach ubezpieczeniowych. Szczeóły znajdziesz w swojej umowie. Przeczytaj ją dokładnie. Generalnie rzecz biorąc, część składki inwestowana w fundusz jest z reguły niższa w pierwszym roku lub w pierwszych latach inwestowania. Różnice mogą być znaczne. Tak więc nie cała kwota jaką wpłacasz pracuje dla Ciebie.

Niska cześć składki inwestowana w pierwszym roku jest często dużym zaskoczeniem dla klienta. Różnica jest bowiem prowizją płaconą agentowi. Jednak jej wielkość w kolejnych latach ma kapitalne znaczenie dla naszych inwestycji bo tego typu umowa ma charakter wieloletni.

Nie są to jednak wszystkie „potrącenia" zmniejszające wynik Twoich inwestycji. Duże znaczenie dla Twoich oszczędności ma opłata pobierana za zarządzanie. Obniża ona zwrot z Twoich zainwestowanych pieniędzy. Dlatego też, decydując się na zakup polisy z funduszem inwestycyjnym, warto zapoznać się z wysokością opłat pobieranych za zarządzanie funduszem związanym z tą formą ubezpieczenia i wybierać takie ubezpieczenie, w którym są zapewnione najniższe opłaty przy interesującej dla nas strategii inwestycyjnej.

Te dość skomplikowane systemy utrudniają zorientowanie się w wartości portfela inwestycji takiej polisy. Często firmy ubezpieczeniowe nie publikują wyników inwestowania w fundusze związane z polisą. Najprostszym sposobem zorientowania się w wysokości posiadanej inwestycji jest poproszenie swojego agenta ubezpieczeniowego, aby podał nam wyniki naszego portfela. Analizując je należy zwrócić uwagę na to, co zostało już odliczone i czy jakieś dodatkowe koszty jeszcze nie uszczuplą wyliczonej kwoty.

PYTANIE SZÓSTE: CZY MASZ INNE ŹRÓDŁA DOCHODU EMERYTALNEGO?

Jeśli posiadasz jakieś inne, niż wymienione, zabezpieczenie na czas emerytury sprawdź czy jest ono chronione przed inflacją. Czy wartość tych środków jest zainwestowana tak, że wzrasta co najmniej tak szybko jak inflacja?

PYTANIE SIÓDME: CZY POSIADASZ JAKIEŚ OSZCZĘDNOŚCI, Z KTÓRYCH MOZESZ KORZYSTAĆ NA EMERYTURZE?

Aby pokryć różnicę miedzy dochodami na emeryturze, jakimi chcesz dysponować, a tym co otrzymasz z różnych form zabezpieczenia emerytalnego musisz uzyskać dochody, których źródłem będą inwestycje Twoich oszczędności. Oszczędności, co już wielokrotnie było podkreślane - systematycznych.

PYTANIE ÓSME: CO TO JEST OCHRONA PRZED INFLACJĄ?

Koszty Twojej emerytury wzrastają każdego roku z powodu inflacji. Inflacja działa na niekorzyść pieniędzy. To co mogłeś kupić 5 lat temu za 1000 PLN teraz wymaga większych wydatków. Poziom inflacji jest wrogiem oszczędności, dlatego z punktu widzenia gromadzenia środków na jakiś cel ważnym jest aby ten poziom był jak najniższy. Tak więc, wyliczenia, ile potrzebujemy na naszą emeryturę i ile w związku z tym musimy oszczędzać powinny uwzględniać inflację. Inflacja jest zmienna i chociaż ostatnio maleje może także rosnąć. Planując dochody na emeryturze należy zawsze przyjąć wyższy poziom inflacji.

PYTANIE DZIEWIĄTE: JAKA MUSI BYĆ STOPA ZWROTU Z TWOICH INWESTYCJI NA EMERYTURĘ?

Intencją inwestowania jest, by oszczędności „pracowały" na inwestora czyli ich wartość rosła. Jeśli zainwestowałeś 100 PLN, a po roku stan Twojego konta wyniósł 110 PLN to znaczy, że uzyskana roczna stopa zwrotu wyniosła 10%. Jak zapewne zauważyłeś korzystając kalkulatorów finansowych stopa zwrotu ma zasadniczy wpływ na wzrost wartości Twoich pieniędzy. Każde wyliczenie musi wziąć pod uwagę oczekiwaną roczną stopę zwrotu, czyli tyle, ile oczekujesz zarobić na oszczędnościach, które już zgromadziłeś lub zamierzasz zgromadzić w przyszłości. Ważne jest aby wiedzieć jakiej, rocznej stopy zwrotu oczekujesz. Wielkość Twojej stopy zwrotu zależy także od tego czy zwrot z oszczędności jest opodatkowany, czy nie. Podatek oczywiście obniża końcową wartość inwestycji. Do obliczeń należy zakładać realistyczną stopę zwrotu. Do obliczeń lepiej przyjąć niższe stopy zwrotu niż zawyżyć ich wartość. stopy zwrotu niż zawyżyć ich wartość.

PYTANIE DZIESIĄTE: ILE LAT POZOSTAŁO CI DO EMERYTURY?

Jak już zapewne zauważyłeś, korzystając z kalkulatorów, im więcej lat masz do emerytury tym mniej musisz oszczędzać miesięcznie, by osiągnąć zamierzony cel.

PYTANIE JEDENASTE: ILE MUSZISZ OSZCZĘDZAĆ MIESIĘCZNIE?

Jeśli już wiesz, ile lat pozostało do Twojej emerytury oraz jak duże bezpieczeństwo finansowe zamierzasz sobie zbudować ze swoich oszczędności, możesz policzyć ile musisz oszczędzać/inwestować miesięcznie. Te obliczenia należy przeglądać co dwa - trzy lata. Twoje wyobrażenie emerytury może się zmieniać. Również dochody jak i całe otoczenie finansowe może ulegać zmianom do których należy się dostosowywać. Dodatkowo musisz co jakiś czas sprawdzać czy osiągasz założony cel i czy nie należy dokonać korekt w Twoim planie.

PYTANIE DWUNASTE: OSTATNIE I NAJTRUDNIEJSZE, CZYLI Z CZEGO „KUPOWAĆ" EMERYTURĘ?

Masz już ogólne wyobrażenie o tym, ile musisz miesięcznie inwestować, by zbudować sobie taką emeryturę o jakiej marzysz. Ale jak znaleźć na to pieniądze? Skąd je wziąć? Istnieje prosta sztuczka ułatwiająca oszczędzanie pieniędzy na jakiś cel: wydawać mniej niż się zarabia. Nie jest to łatwe, jeśli z trudnością wiążemy koniec z końcem lub gdy nie możemy się powstrzymać, by nie wydać pieniędzy, jeśli w końcu je mamy. Ale nawet ludzie o bardzo wysokich dochodach mają często trudności z oszczędzaniem. Istnieje jednak kilka pomysłów, które mogą być pomocne.

Można zacząć od sporządzenia „planu wydatków" - czyli instrukcji, jak zamierzamy wydawać nasze pieniądze. Często nazywane jest to „budżetem" ale w wypadku naszej emerytury, którą zamierzamy sobie „kupić" lepiej użyć słowa „wydatki".

Plan wydatków można sporządzić następująco:

Dochód. Dodaj wszystkie Twoje miesięczne dochody: pensję, napiwki, alimen¬ty, nagrody, dodatkowe wynagrodzenia, zasiłki itd. Nie wliczaj w to nic, co nie jest pewne np. wygranej w grze liczbowej, lub nagrody.

Wydatki. Dodaj wszystkie stałe wydatki w miesiącu. Czynsz, odsetki od kredytów, średnie wydatki na żywność, samochód, światło, gaz itd. Określ średnią, miesięczną wartość takich wydatków, które nie występują w każdym miesiącu, jak ubranie, czy ubezpieczenie. Przejrzyj wydruki bankowe z Twojej karty kredytowej, by sprawdzić na co i ile wydajesz miesięcznie. Dobrze jest prześledzić ostatnie dwa - trzy miesiące. Wielu z nas będzie zdumionych gdzie i jak „ znikają" nasze pieniądze każdego miesiąca. Zaliczaj oszczędzanie do wydatków. Najlepiej będzie, jeśli oszczędności będą na pierwszym miejscu listy Twoich wydatków. Tutaj właśnie dodajesz sumę kwot, które powinieneś zaoszczędzić co miesiąc aby osiągnąć cele, które wypisałeś na kartkach.

Odejmij dochód od wydatków. Co zrobić, jeśli masz więcej wydatków (w tym oszczędności) niż dochodów?

Masz trzy możliwości: zmniejszyć wydatki, zwiększyć dochody, lub dokonać tych dwóch operacji naraz.

Zmniejszanie wydatków. Istnieją setki sposobów na zmniejszenie wydatków, począwszy od np. korzystania ze sklepowych kuponów rabatowych, promocji sklepowych, kończąc na rzadszym kupowaniu nowych samochodów. Wiele problemów powodujących wysokie wydatki związanych jest z kartami kredytowymi i płatniczymi. Powodują one wyższe wydatki albowiem nie widzisz wypływających pieniędzy. Zmniejsz ilość posiadanych przez Ciebie kart do jednej, góra dwóch. O kartach będzie jeszcze mowa. Wiele pomysłów dotyczących zmniejszania wydatków możesz znaleźć także w książkach, artykułach i czasopismach finansowych.

Zwiększanie dochodów. Weź drugi etat, podwyższ swoje kwalifikacje zawodowe i wykształcenie, aby dostać podwyżkę lub lepiej płatną pracę, zarabiaj pieniądze przez swoje hobby lub podejmij wspólną decyzję, o tym, że inny członek rodziny też zacznie pracować.

Rady.

Nawet kiedy próbowałeś zmniejszyć wydatki i zwiększyć dochód, to nadal możesz stwierdzić, że nie jesteś w stanie zaoszczędzić wystarczającej kwoty na emeryturę i osiągnąć swoich celów.

Oto kilka rad:

• Najpierw zapłać sobie. Oszczędzaj pieniądze, które chcesz odłożyć na osiągnięcie swoich celów. Niech bank automatycznie przekazuje pieniądze z Twojego rachunku na oszczędności lub inwestycje. Weź udział w takim programie emerytalnym w swoim zakładzie pracy, który potrąca pieniądze z Twojego wynagrodzenia. Możesz również sam deponować swoje oszczędności na emeryturę. Pamiętaj - to czego nie widzisz, jest Ci bardziej dalekie i mniej Ci tego żal.
• Przeznaczaj nagrody pieniężne i podwyżki na oszczędności.
• Niech oszczędzanie stanie się Twoim nawykiem. Kiedy już zaczniesz przekonasz się, że to nie jest trudne.
• Sprawdzaj swój plan wydatków co kilka miesięcy, tak abyś miał pewność, że wszystko idzie zgodnie z planem. Dochody i wydatki zmieniają się wraz z czasem.

Jak przygotować się do emerytury, jeśli nie pozostało wiele czasu?

Co jeśli emerytura jest już tuż, tuż, a Ty jeszcze nie zdążyłeś zaoszczędzić wystarczającej kwoty pieniędzy?

Tutaj kilka rad. Niektóre są dość bolesne, ale pomogą Ci w osiągnięciu Twojego celu.

• Nigdy nie jest za późno, żeby zacząć. Najgorzej jest wtedy, jeśli nawet nie spróbujesz.
• Spróbuj przekazać wszystkie możliwe środki na zwolnione z opodatkowania programy emerytalne (takie powinny się niebawem pojawić na polskim rynku). Spróbuj zaoszczędzić w ten sposób co najmniej 20 procent Twoich dochodów.
• Zmniejsz wydatki. Spraw by Twoje oszczędności budowały Twoją emeryturę.
• Zatrudnij się na drugi etat, lub pracuj więcej (godziny nadliczbowe).
• Dąż do wyższych zwrotów. Nie inwestuj w nic, z czym nie czułbyś się komfortowo, ale spróbuj zobaczyć, czy mógłbyś coś więcej z tego wynieść (większy zwrot).
• Przejdź na emeryturę w późniejszym terminie. Może nie będziesz musiał pracować na pełnym etacie kiedy osiągniesz wiek emerytalny. Pół etatu może wystarczyć.
• Spróbuj przedefiniować swój cel. Może zaistnieć sytuacja, która zmusi Ciebie, abyś żył mniej kosztownie na emeryturze.
• Opóźnij korzystanie z ubezpieczenia emerytalnego. Korzyści będą tym większe, im później zaczniesz z nich korzystać.

•*Jeśli masz mieszkanie lub dom wykorzystaj to w pełni. Wynajmij pokoje lub przeprowadź się do mniej kosztownego mieszkania i zaoszczędź zyski.

• Sprzedaj aktywa, które nie wytwarzają znaczących dochodów lub nie rosną, takie jak niezagospodarowany grunt lub domek letniskowy i zainwestuj dochód, wytwarzając aktywa.

uNIKAJ PROBLEMÓW ZAIAZANYCH Z ZADŁUŻENIEM I KREDYTEM

Wysokie zadłużenie i niewłaściwe korzystanie z kart kredytowych powodują, iż oszczędzanie na emeryturę staje się trudne. Pieniądze, którymi płacisz za odsetki, opóźnione opłaty i stare rachunki to pieniądze, które mogłyby przecież zarabiać na Twoją emeryturę i inne Twoje cele.

Jak wysokie zadłużenie jest za wysoki zadłużeniem?

Zadłużenie niekoniecznie jest złe, ale nie może być zbyt wysokie. Zsumuj wydatki, które miesięcznie przeznaczasz na spłatę rat za zakup samochodu, pożyczki studenckie, karty kredytowe i płatnicze - wszystko oprócz Twojej hipoteki. Podziel tę sumę przez kwotę pieniędzy, którą przynosisz do domu co miesiąc. Wynik ten jest Twoim „wskaźnikiem zadłużenia". Spróbuj sprawić, aby wskaźnik ten wynosił 10% lub mniej. Całość hipoteki i zadłużenia nie hipotecznego powinny wynosić nie więcej niż 36% pieniędzy, które przynosisz do domu co miesiąc.

Jaka jest różnica między „dobrym", a „złym" zadłużeniem?

Może to zabrzmieć dziwnie, ale istnieje coś takiego jak „dobre" zadłużenie. Jest to zadłużenie, które może dostarczyć dochód. Pożyczając pieniądze, aby zakupić lub odnowić dom, zapłacić za szkołę dziecka, pogłębić swoje umiejętności zawodowe, kupić samochód, aby móc dojechać do pracy, możesz spowodować długoterminowe korzyści finansowe.

Złe zadłużenie to takie, kiedy pożyczasz pieniądze na rzeczy, które nie dostarczają korzyści finansowych lub rzeczy, które nie są trwałe (znikną zanim spłacisz pożyczkę). Jest to np. pożyczanie pieniędzy na wakacje, ubrania, meble lub restauracje.

Czy masz problemy z zadłużeniem?

Sam najlepiej możesz odpowiedzieć na to pytanie. Oto kilka znaków ostrzegawczych wskazujących , że jednak masz kłopoty:

• Pożyczasz pieniądze na spłacenie innego zadłużenia,
• Pożyczkodawcy dzwonią do Ciebie w sprawie spłaty zadłużenia,
• Płacisz tylko minimalną kwotę zadłużenia z kart kredytowych,
• Opłacasz więcej niż można z kart kredytowych,
• Pożyczasz środki na zapłacenie bieżących rachunków,
• Bank wypowiedział Ci korzystanie z kredytu.

Unikaj pożyczek o wysokim wskaźniku oprocentowania.

Nie wierz w tzw. „wyjątkowo korzystne pożyczki" szczególnie te udzielane w domu przez różne firmy, które nie są bankami i chwalą się, że unikają „biurokracji". Firmy te udzielają pożyczek szybko i na każdą okazję. Szczególnie na konsumpcję. Ich koszty są naprawdę bardzo wysokie, mimo, że ci, którzy pożyczają mówią coś wręcz odwrotnego. Jeśli potrzebujesz gotówki i pożyczasz pod zastaw w lombardzie, czy podobnej instytucji to miej świadomość, że jest to niebywale drogie.

Kluczem do zrozumienia tego, jak drogie są takie pożyczki jest skupienie się nad ogólnym kosztem pożyczki - kwoty głównej i odsetek. Nie patrz tylko na płatności miesięczne, które mogą być niewielkie, ale które sumują się na przestrzeni czasu. Obchodź się rozważnie z kartami kredytowymi

Karty kredytowe mają wiele użytecznych zastosowań, ale często ludzie korzystają z nich w niewłaściwy sposób. Weźmy np. zwyczaj płacenia tylko tzw. minimalnej kwoty do zapłacenia wymaganej każdego miesiąca.

Podstępne odsetki ( za WWW.kartyonline.net)

Gdy postanowimy skorzystać z kredytu, to odsetki będą liczone już od dnia zakupu, a nie jak myśli wiele osób dopiero od pierwszego dnia po zakończeniu okresu opóźnionychpłatności. Jeśli dokonaliśmy 2 czerwca roku zakupu bezgotówkowego na sumę 1000 zł i była to jedyna wykonana w okresie rozliczeniowym transakcja, to wyciąg z karty został przez bank wygenerowany w dniu 1 lipca. Na wyciągu bank podał pełną wysokość zadłużenia oraz wysokość tzw. spłaty minimalnej. Jest to najmniejsza kwota jaką musi spłacić co miesiąc posiadacz karty. Kwota ta wyrażona jest w procentach całego zadłużenia. Wysokość spłaty minimalnej jest zróżnicowana w zależności od banku, my przyjmiemy, że wynosi ona 5%.

Zatem spłata minimalna z naszego 1000 zł będzie wynosić 50 zł. Aby nie zapłacić odsetek musimy wpłacić na konto banku pełne 1000 zł. Jeśli wpłacimy od 50 do 999 zł wtedy bank naliczy mam odsetki już od momentu zakupu towaru. Jeśli zaś zapłacimy mniej niż 50 albo nic, to poza odsetkami zostaniemy także obciążeni opłatą za spóźnioną spłatę.

Brak spłaty całego zadłużenia skutkuje naliczeniem odsetek od kredytu. Jeśli nasza karta oprocentowana jest na 18% rocznie to miesięczne oprocentowanie wyniesie 1,5%. Zatem z dokonanej spłaty w wysokości 50 zł - 15 zł stanowiło spłatę odsetek a 35 zł spłatę kapitału. Mechanizm funkcjonowania kart powoduje, że minimalna spłata w każdym przypadku pokrywa odsetki i w ten sposób banki wykluczają możliwość pobierani odsetek od odsetek, czego zabrania prawo. Ten mechanizm powoduje także, że co miesiąc dokonuje się spłaty, która w niewielkim stopniu zmniejsza kwotę zadłużenia.

W przypadku naszego zakupu za 1000 zł, przy comiesięcznych spłatach w wysokości 50 zł, spłata całości potrwałaby 29 okresów rozliczeniowych, czyli prawie 2,5 roku. W tym czasie do banku w formie odsetek od tego kredytu trafiłoby ponad 220 zł.

Teraz wyobraź sobie, jak szybko wzrosłoby Twoje zadłużenie, jeśli postąpisz tak z kilkoma kartami kredytowymi jednocześnie.

Oto kilka rad dotyczących rozsądnego postępowania z kartami kredytowymi:

• Posiadaj tylko jedną lub dwie karty kredytowe, a nie np. osiem lub dziewięć.
• Nie korzystaj z kart kredytowych przy kupnie drogich artykułów. Znajdź mniej kosztowne alternatywy finansowania
• Rozglądnij się za najlepszymi stopami procentowymi, opłatami rocznymi, opłatami za usługi i okresami bezpłatnymi.
• Spłacaj kartę kredytową co miesiąc lub zapłać przynajmniej wymagane minimum.
• Nadal masz problemy? Zostaw karty w domu lub potnij je.

Jak wyjść z zadłużenia?

Pomimo wysiłków, może okazać się, że jesteś bardzo zadłużony. Pomoc możesz znaleźć u doradcy kredytowego, który pomoże Ci stworzyć plan współpracy z Twoimi kredytodawcami i obniżyć Twoje zadłużenie.

OSZCZĘDZANIE NA EMERYTURĘ

Kiedy już obniżyłeś niepotrzebne zadłużenie i stworzyłeś realny plan wydatków, który uwalnia pieniądze, możesz zacząć oszczędzać na emeryturę. Możesz przystąpić do Pracowniczego Programu Emerytalnego, możesz sam sobie otworzyć Indywidualne Konto Emerytalne.

Przede wszystkim, jednak, spójrzmy gdzie możesz ulokować pieniądze przeznaczone na emeryturę.

Masz do wyboru kilka możliwości:

• Depozyty bankowe, fundusze inwestycyjne rynku pieniężnego, certyfikaty depozytowe.

Te instrumenty nazywane są gotówkowymi, gdyż dają Ci szybki dostęp do Twoich pieniędzy i charakteryzują się niskim ryzykiem ulokowanych w nich pieniędzy.

• Obligacje Skarbowe. Kupując Obligacje Skarbowe pożyczasz Rzeczypospolitej Polskiej swoje pieniądze. Państwo oddaje Ci je po pewnym czasie i płaci dodatkowo odsetki od pożyczki.
• Akcje spółek giełdowych. Możesz kupić za pośrednictwem Biura Maklerskiego akcje notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie i stać się właścicielem części jakiejś firmy.
• Fundusze inwestycyjne. Zamiast samodzielnie inwestować w akcje spółek albo obligacje, możesz w tym celu wykorzystać fundusze inwestycyjne. W funduszach inwestycyjnych Twoje pieniądze wraz z pieniędzmi innych ludzi są inwestowane przez profesjonalistów w różne aktywa. Jest to z reguły lepszy sposób zarządzania, a inwestycje są lepiej zdywersyfikowane niż w przypadku inwestowania samodzielnego.

Jak zdecydować, w co lokować pieniądze?

Spójrz na wcześniej wypisane przez Ciebie cele krótkoterminowe - wakacje z rodziną, lub np. kupno telewizora. Jeśli chcesz osiągnąć te cele - np. w ciągu roku, to najlepiej ulokować pieniądze na rachunku bankowym lub funduszach rynku pieniężnego. Zarobisz może mniejszy procent, ale pieniądze będą dostępne, kiedy będziesz ich potrzebował.

Jednak dla celów, które chcesz osiągnąć za nie mniej niż 5 lat, np. emerytura, powinieneś ulokować pieniądze w akcje, obligacje może fundusze inwestycyjne, lub w nieruchomości.

Zawsze w każdej inwestycji istnieje ryzyko, że możesz stracić część swoich pieniędzy. Wielkość ryzyka zależy od rodzaju inwestycji. Generalnie, im dłuższy okres do emerytury i im większe są Twoje inne środki dochodu, tym większe ryzyko możesz podjąć. Osoby, które w krótkim czasie przejdą na emeryturę i które będą zależne od swoich inwestycji, i będą wolały podjąć mniejsze ryzyko. Tylko Ty możesz zdecydować o stopniu ryzyka.

Dlaczego w ogóle podejmować jakiekolwiek ryzyko?

Ponieważ im większe jest ryzyko, tym większe jest zazwyczaj potencjalne wynagrodzenie. Poprzez ostrożne i długoterminowe inwestowanie w akcje i obligacje, najprawdopodobniej zarobisz znacznie więcej, niż poprzez trzymanie pieniędzy np. na rachunkach oszczędnościowych. Porównując różne instrumenty rynkowe pod względem ryzyka przyjmuje się, że inwestycje w akcje spółek są bardziej ryzykowne od inwestowania w instrumenty dłużne czyli np. obligacje.

Wielu ekspertów finansowych uważa, że ważne jest, aby oszczędzać i by przynajmniej jakaś część pieniędzy przeznaczonych na emeryturę inwestowana była w aktywa o wyższym ryzyku, a co za tym idzie o wyższym potencjalnym zwrocie. Te aktywa o wyższym ryzyku pomogą Ci wyprzedzić inflację, która niestety zmniejsza siłę nabywczą Twoich pieniędzy. Do Ciebie należy decyzja dotycząca aktywów, w które będziesz inwestował. Ale nigdy nie inwestuj w coś, czego dokładnie nie rozumiesz lub w coś, z czym nie czujesz się komfortowo.

Zmniejszanie ryzyka inwestycyjnego

Istnieją dwa główne sposoby zmniejszania ryzyka:

• Dywersyfikacja w ramach każdej kategorii inwestycji.

Polega to na inwestowaniu w takie instrumenty finansowe, które w swoich portfelach posiadają wiele różnych aktywów. Przykładem tego mogą być fundusze inwestycyjne. Twoja inwestycja jest wtedy małą częścią dużej puli środków wielu inwestorów. Ta duża pula jest następnie zainwestowana w wiele różnych akcji lub obligacji. Tak więc Twoja nawet mała suma pieniędzy rozłożona jest na wiele instrumentów. Nawet, gdyby któryś z tych instrumentów przyniósł mniejszy zysk od spodziewanego, zawsze będziesz miał do dyspozycji jeszcze pozostałe. Twoje ryzyko straty jest mniejsze niż gdybyś zainwestował całe swoje pieniądze tylko w jeden instrument (bo tylko na ten jeden było cię stać). Rozproszenie ryzyka poprzez inwestowanie w wiele różnych instrumentów nazywa się dywersyfikacją.

• Dywersyfikacja między różne kategorie aktywów.

Możesz zmniejszyć ryzyko poprzez inwestowanie w różne kategorie inwestycji. Powinieneś ulokować swoje pieniądze częściowo w instrumenty gotówkowe (krótkoterminowy depozyt bankowy), fundusz rynku pieniężnego, część w obligacje, część w akcje i inne instrumenty inwestycyjne. Doświadczenia rynków finansowych wskazują, że kiedy już zdywersyfikowałeś swoje inwestycje pomiędzy różnymi kategoriami aktywów, to kolejne decyzje jakie podejmiesz dotyczyć będą tylko wysokości kwot, które chcesz zainwestować.

Po co dywersyfikować?

W danym czasie, jeden rodzaj inwestycji może okazać się lepszy od innego. Dywersyfikacja pozwala Ci na zarządzanie ryzykiem w danej inwestycji lub kategorii inwestycji i zmniejsza prawdopodobieństwo utraty pieniędzy. W rzeczywistości, czynniki, które wpływają na to, że wartość jednej inwestycji maleje, mogą mieć również wpływ na to, że inna idzie do góry, np. ceny obligacji często spadają, kiedy ceny akcji idą w górę. Kiedy ceny akcji spadają, obligacje zwykle rosną. Im więcej masz czasu do emerytury tym więcej masz szans na to, że niepowodzenia pewnych inwestycji mogą zostać jeszcze naprawione. W dłuższym bowiem okresie czasu ryzyko straty Twojego portfela powinno maleć.

Poprzez dywersyfikację aktywów różnego rodzaju bardziej prawdopodobne jest zmniejszenie ryzyka, polepszenia zwrotu, niż jeślibyś włożył wszystkie swoje pieniądze w jedną inwestycję lub jeden typ inwestycji. Powiedzenie „Nie wkładaj wszystkich jajek do jednego koszyka" ma również swoje przełożenie na inwestowanie i nie odnosi się tylko do przygód na wsi.

Decydowanie o zestawie własnego portfela inwestycji

Sposób dywersyfikacji - czyli ile przeznaczysz na każdy rodzaj inwestycji, nazywamy alokacją aktywów. Np. jeśli się zdecydujesz zainwestować w akcje - jaką część kwoty na to przeznaczysz: 10%, 30% czy 75%? Ile przeznaczysz na obligacje i gotówkę? Twoja decyzja będzie zależała od wielu czynników - za jaki czas przejdziesz na emeryturę, jak długo będziesz żył, ile pieniędzy masz obecnie, jakie są źródła przychodu na emeryturę, ile ryzyka możesz podjąć i jak przedstawia się Twoja obecna kondycja finansowa.

Alokacja aktywów może ulec zmianie na przestrzeni czasu. Będąc młodym, możesz więcej inwestować w akcje, niż w obligacje i gotówkę. Starzejąc się i wchodząc w wiek emerytalny, możesz zmniejszyć ryzyko związane z akcjami i inwestować więcej w obligacje i instrumenty pieniężne. Alokacja aktywów może również ulec zmianie, gdyż zmienić się mogą Twoje cele lub sytuacja finansowa.

SIŁA PROCENTU SKŁADANEGO

Niezależnie od tego czy zdecydowałeś się ulokować swoje pieniądze w gotówkę, akcje, obligacje, czy nieruchomości kluczem do oszczędzania na emeryturę jest sprawienie, aby Twoje pieniądze pracowały na Ciebie. Ta praca jest możliwa poprzez siłę procentu składanego. Procent składany może sprawić, iż nawet małe inwestycje staną się dużymi w długim okresie czasu.

Na czym polega procent składany? Oto przykład: pieniądze, które lokujesz na rachunku oszczędnościowym w banku na rok zarabiają odsetki, czyli procent od kapitału, który ulokowałeś. Gdy ulokujesz to wszystko na kolejny rok to po roku zarabiasz odsetki z pieniędzy, które pierwotnie ulokowałeś, oraz odsetki od odsetek, które zarobiłeś w poprzednim roku. Jak widać każdy rok przynosi niejako „dodatkowo" procent od procentów. Ten efekt to procent składany. Ponadto im większa jest kwota Twoich inwestycji tym większa jest kwota zaro¬bionych procentów składanych.

Tabela przedstawia przykład, w jaki sposób inwestycja rośnie przy różnych rocznych stopach odsetek i przy różnych okresach czasu. Zwróć uwagę, jak zysk zwiększa się przy każdym, kolejnym okresie 10 lat. To dlatego, że coraz większe pieniądze pracują na Twój zysk.

Zwróć również uwagę na to, że kiedy podwaja się stopa zwrotu z 4% do 8%, to efekt końcowy, po 30 latach jest 3-krotnie większy od tego, co byś miał przy 4% stopie zwrotu.

Prawdziwa siła procentu składanego uwidacznia się z czasem. Im wcześniej zaczniesz oszczędzać, tym więcej mogą zarobić dla Ciebie Twoje pieniądze. Spójrzmy na to w inny sposób. Za każde 10 lat zwłoki w rozpoczęciu oszczędzania na emeryturę będziesz musiał oszczędzać 3 razy tyle co miesiąc, aby nadrobić zaległości. Dlatego też, nieważne jak młody jesteś, im wcześniej zaczniesz oszczędzać na emeryturę, tym lepiej.

Fakty, które powinny brać pod uwagę kobiety, myśląc o swojej emeryturze.

Oszczędzanie na własną emeryturę jest w przypadku kobiet większym wyzwaniem niż w przypadku mężczyzn. Z tego właśnie powodu kobiety powinny przykładać szczególną uwagę do planowania swojej emerytalnej przyszłości.

Powody tego stanu rzeczy są następujące:

• Kobiety statystycznie zarabiają mniej od mężczyzn i pracują od nich krócej.
• W przypadku rozwodu dochód kobiety maleje bardziej niż dochód mężczyzny.
• Kobiety przerywają swoją karierę zawodową, by wychowywać dzieci i w związku z tym częściej zmieniają pracę. Przez takie zmiany trudniej jest im uczestniczyć w Pracowniczych Programach Emerytalnych.
• Statystycznie kobiety żyją 8-9 lat dłużej niż mężczyźni dlatego muszą zaoszczędzić więcej
• Kobiety inwestują bardziej bezpiecznie (czyli decydują się na niższe dochody z inwestycji).

ZARZĄDZANIE WZROSTEM FINANSOWYM PRZEZ CAŁE ŻYCIE.

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, najprawdopodobniej doświadczysz kilku poważnych wydarzeń w swoim życiu, które sprawią, iż trudniej będzie zacząć lub kontynuować oszczędzanie na emeryturę lub inne cele. Ważne jest, by w takim momencie, posiadać precyzyjny plan działania (w tym finansowy), by skupić się na swoich celach i zarządzać pieniędzmi, tak aby zdarzenia losowe nie przeszkodziły Ci w osiągnięciu celu.

Rady, jak najmądrzej zaoszczędzić na emeryturę.

• Zacznij oszczędzać natychmiast. Nie zwlekaj. Czas jest czynnikiem krytycznym.

• Zacznij od małych kwot (jeśli musza być małe). Może Ci na razie brakować pieniędzy, ale nawet małe kwoty dają znaczące oszczędności jeśli pracują na Ciebie przez długi okres. Zainwestuj dobrze. Inwestuj w ramach Indywidualnego Konta Emerytalnego.

• Złóż bankowi polecenie, by automatycznie przelewał z Twoich poborów pieniądze na zakup jednostek funduszy inwestycyjnych.

• Oszczędzaj regularnie. Uczyń inwestowanie na własną emeryturę nawykiem.

• Bądź realistą jeśli chodzi o zwrot z inwestycji. Nie oczekuj, że hossa będzie trwać wiecznie i będziesz tylko zarabiał. Nie panikuj gdy rynek spada. Spadek także nie trwa wiecznie.

• Nie wyciągaj pieniędzy z Twoich inwestycji emerytalnych przed emeryturą.

• Jeśli zmieniasz Program Emerytalny przenoś wszystkie zainwestowane aktywa do nowego programu. Nie konsumuj ich wcześniej.

Kilka sugestii dotyczących oszczędzania na emeryturę przy jednoczesnym zarządzaniu finansami podczas wydarzeń losowych.

Ślub

Związek małżeński stwarza nowe potrzeby finansowe, które konkurują z odkładaniem pieniędzy na emeryturę. Potrzeby te to np. wydatki na nowe mieszkanie lub dom. Z drugiej strony pojawiają się także pozytywy. Utrzymanie jednego mieszkania kosztuje mniej niż utrzymanie dwóch. Zazwyczaj wspólne życie jest mniej kosztowne i łatwiej wtedy zaoszczędzić pieniądze.

Wychowywanie dzieci

Pojawienie się dzieci w rodzinie jest z reguły radosnym wydarzeniem. Ta radość to również inne perspektywy i priorytety w rodzinie. Wychowanie dzieci to nowy wymiar wyzwania finansowego jaki staje przed rodziną. Ze względu na zmieniające się warunki życia i otoczenia ekonomicznego trudno jest podać przeciętny koszt wychowania dziecka od urodzenia do pełnoletności przez przeciętna polską rodzinę ale dla porównania można wskazać na badania amerykańskie. Departament Rolnictwa w USA oszacował, iż przeciętna amerykańska rodzina przeznacza ponad 200 000 $ na wychowanie dziecka do 18 roku życia. Ponadto, w wielu przypadkach małżonka może nie pracować zawodowo, by wychowywać dzieci, a tym samym obniża dochód i szanse na oszczędzanie na emeryturę. Posiadanie dziecka może zmienić Twoje kluczowe cele finansowe, ale nigdy nie powinno ich eliminować. Spraw by Twoje dziecko korzystało z różnych form stypendiów. Istnieją stypendia i różne formy pomocy finansowej dla studentów, ale nie ma stypendiów dla emerytów!

Zmiana pracy

Nikogo nie dziwi dziś zmiana miejsca pracy. Szukanie pracy, a nawet zmiana obszaru specjalizacji zawodowej to powoli standard w naszym kraju. W życiu zawodowym każdego widać wielokrotne zmiany miejsca zatrudnienia i czym się wielu szczyci, awanse w karierze. Zmiana pracy często stwarza ryzyko, że traktujemy pewne stanowiska pracy jako przejściowe i nie inwestujemy w naszą przyszłość w tym miejscu. Nowy pracodawca może nie oferować Pracowniczego Programu Emerytalnego lub innej formy zabezpieczania emerytalnego. Rozważ możliwość kontynuowania dotychczasowej formy inwestowania emerytalnego lub utworzenie Indywidualnego Konta Emerytalnego inwestując w portfel funduszy inwestycyjnych. Nie wypłacaj pieniędzy i nie wydawaj ich, niezależnie od tego jak niska jest to kwota.

Rozwód

Ważne jest, abyś był świadom praw, które ma Twój współmałżonek do ubezpieczenia społecznego i innych korzyści. Pamiętaj, że środki na emeryturę mogą być największymi aktywami finansowymi w małżeństwie. Sprawdź, czy aktywa te zostały starannie podzielone. Bardzo ważne jest, abyś dokonał przeglądu swojej ogólnej sytuacji finansowej przed i po rozwodzie. Dochód zazwyczaj zmniejsza się dla partnerów podczas rozwodu - szczególnie dla kobiet

Nieszczęśliwy wypadek i trwałe inwalidztwo

Nieszczęśliwy wypadek, choroba i długotrwała niezdolność do pracy, czy in¬walidztwo, mogą zniweczyć wysiłki do oszczędzania na emeryturę. Pomimo, że ubezpieczenie społeczne może pomóc w utrzymaniu rodziny, jeśli zostaniesz dotknięty kalectwem to należy ubezpieczyć się od następstw takich nieszczęśliwych okoliczności. Ubezpieczenie to bardzo ważny element Twojego planu finansowego. Pamiętaj o tym. Mimo, że dla wielu ludzi jest tylko „czystym" kosztem (bo nic złego im się nigdy nie przytrafi) to jest ta pozycja wydatków, która musi być w budżecie każdej rozsądnej osoby.

Śmierć

Przedwczesna śmierć współmałżonka może zniweczyć plan emerytalny partnera, szczególnie jeśli w rodzinie są dzieci, zależne finansowo od rodziców. Dlatego ważne jest, aby wiedzieć, jaka kwota zostanie wypłacona dzieciom z ubezpieczenia w przypadku śmierci partnera. Równie ważne jest utrzymanie właściwego ubezpieczenia na życie jest również ważne. Sprawdź, czy prawidłowo wskazałeś osoby, którym zostaną przekazane kwoty pieniędzy na wypadek Twojej (i współmałżonka) śmierci w polisach ubezpieczeniowych oraz innych kontach inwestycyjnych i oszczędnościowych, które posiadasz. Proces sądowy dotyczący spraw spadkowych jest długi. Oszczędź kłopotu innym, tak, jak Ty zawsze starałeś się unikać kłopotów.

Jak radzić sobie z kryzysami finansowymi ?

Życie nieszczędni kłopotów. Mogą to być wysokie rachunki za usługi medyczne, naprawy samochodu lub domu, śmierć członka rodziny, utrata pracy lub kosztowne problemy prawne. Takie nagłe, finansowe przypadki mogą zniweczyć Twoje wysiłki dotyczące oszczędzania na emeryturę lub na inne cele.

Oto kilka strategii dotyczących sposobów radzenia sobie z kryzysami finansowymi.

Stwórz fundusz z myślą o nagłych przypadkach- żelazną rezerwę

W ten sposób nie będziesz musiał sięgać po oszczędności emerytalne w nagłym przypadku. Stworzenie takiego funduszu jest trudne, jeśli dochody są niskie, ale każde kilka groszy pomaga. Stwórz rezerwę z pieniędzy, które zarobiłeś pracując dodatkowo lub dorywczo, ze zwrotu podatku lub podwyżki wynagrodzenia. Pieniądze ulokuj na dostępnym koncie o niskim ryzyku, jak np. rachunek oszczędnościowy lub fundusz rynku pieniężnego.

Ubezpiecz się

Ubezpieczenie chroni Twoje aktywa finansowe, takie jak np. fundusz emerytalny, poprzez pomaganie w momentach naprawdę dużych finansowych katastrof. Oto lista polis ubezpieczeniowych, których zakup powinieneś rozważyć:

i Zdrowie

Mimo, że Ty i Twoja rodzina jesteście objęci ubezpieczeniem zdrowotnym w pracy (ubezpieczenie obowiązkowe), spróbuj wykupić polisę na pokrycie kosztów opieki zdrowotnej. Przydaje się to w razie potrzeby.

NW

Czy wiesz, że bardziej prawdopodobne jest, iż przed osiągnięciem 65 roku życia przez 3 miesiące opuścisz pracę z powodu chwilowej niezdolności do pracy, niż to że umrzesz. Ubezpieczenie społeczne może wypłacić Ci pensje, jeśli przez maksymalnie do 9 miesięcy jesteś niezdolny do pracy. Dodatkowo pracodawca może zaoferować jakieś korzyści, ale może również okazać się, że będziesz musiał również wykorzystać twoje środki finansowe.

Ubezpieczenie majątkowe

Osoby posiadające mieszkanie lub dom są czasami ubezpieczone od skutków pożarów, kradzieży i odpowiedzialności, ale większość z nich i tak się nie ubezpiecza, gdyż uznaje, że takie ubezpieczenia są zbyt drogie. Mimo wszystko należy być ubezpieczonym.

i Samochód

Nie prowadź samochodu bez ubezpieczenia. Zazwyczaj jeżdżenie autem bez odpowiedniego ubezpieczenia jest wbrew prawu, a poza tym, jeśli już uczestniczysz w wypadku, okazać się to może bardzo drogie.

OC

Dostarcza dodatkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności zazwyczaj poprzez polisę na Twój samochód. Ważne to jest szczególnie kiedy zostajesz pozwany do sądu, lub odpowiadasz za szkody wyrządzone trzeciej osobie .

Na życie

Posiadanie polisy na życie może pomóc Tobie lub współmałżonkowi jeśli któreś z Was umrze przed emeryturą. Ubezpieczenie społeczne może wypłacić pieniądze Twojemu współmałżonkowi i / lub nieletnim dzieciom. Z drugiej strony, możesz nie potrzebować polisy na życie jeśli nikt nie jest zależny od Ciebie finansowo. Istnieje wiele rodzajów ubezpieczeń na życie z różnymi opłatami i prowizjami.

Długoterminowa opieka

Ten rodzaj ubezpieczenia może pomóc w płaceniu za drogą i długoterminową opiekę zdrowotną, bądź u siebie w domu, bądź w domu opieki społecznej. Chroni Cię przed wykorzystywaniem na ten cel aktywów, które w innym przypadku przeznazyłbyś na emeryturę.

Pożyczki i kredyty

Jeśli jesteś zmuszony do pożyczania pieniędzy, uważnie porównaj koszt wszystkich oferowanych możliwości. Koszty kredytu to nie tylko wysokość odsetek to również opłaty manipulacyjne itp.

Likwidacja inwestycji

Najrozsądniej likwidować najpierw inwestycje, których zysk został już opodatkowany. Spróbuj nie sięgać do kont ze środkami na emeryturę Np. IKE. Wypłacanie środków z tych rachunków może spowodować konieczność zapłaty podatku dochodowego i kar.

Sprawdzaj wyniki swoich działań

Planowanie finansowe nie jest działaniem doraźnym. Życie, Twoje cele, prawo podatkowe i Twój świat finansów mogą się zmienić, czasem nawet dramatycznie.

W związku z tym:

• Okresowo przeglądaj swój plan wydatków.
• Monitoruj wyniki swoich inwestycji, wdrażaj korekty alokacji środków, jeśli są konieczne.

• Upewnij się, że wraz z podwyżkami wynagrodzeń więcej odkładasz na emeryturę

• Uaktualniaj swoje ubezpieczenia tak, aby Twoja „siatka bezpieczeństwa", czyli fundusz na nieprzewidziane zdarzenia, odzwierciedlał zmiany w dochodach lub uwarunkowaniach w Twoim otoczeniu.
• Utrzymuj porządek w swoich sprawach finansowych.

I co dalej ?

Teraz jesteś już świadomy, że oszczędzanie na emeryturę jest niezbędne i jest to Twoja priorytetowa odpowiedzialność. Po drodze możesz liczyć na pomoc odpowiednich instytucji, ale większość pracy musisz wykonać sam. Nikt nie będzie ciężej pracował, ani bardziej się martwił o Twoją emeryturę i Twoje cele finansowe niż Ty sam.

Spójrz ponownie na wcześniej wypisane przez Ciebie kartki z twoimi celami. Może okażą się teraz bardziej realne. Pomimo, że może nie jesteś w stanie zrobić tyle, ile byś chciał od razu, to pamiętaj, zawsze możesz zrobić pierwszy krok.

Pomyśl o tym rozdziale, jako o punkcie startowym. Kontynuuj swoją edukację w zakresie zarządzania swoimi pieniędzmi. Rozważ przy tym możliwość skorzystania z pomocy profesjonalistów, którzy pomogą Ci nie tylko w odpowiedzi na Twoje pytania dotyczące spraw finansowych, ale co ważniejsze pomogą w motywowaniu Ciebie do działania.

Na koniec - pamiętaj istnieje tylko jeden klucz do „kupienia" emerytury, o której marzysz. Nieważne, czy nadal jesteś młody, czy też emerytura jest tuż, tuż. Nieważne, czy to Twoja pierwsza praca, czy próbujesz zaoszczędzić na swój pierwszy dom, czy też posyłasz dziecko do szkoły średniej.

Wszystko zależy od tego czy zaczniesz oszczędzać teraz!!!!!

Bibliografia

Klinij tutaj aby zrobić kopię zapasową strony (bez ilustracji)