Rynki Finansowe – Skrypty dla studentów Ekonofizyki UPGOW

 	Rynki Finansowe
	
    
    
        
                
            Z Skrypty dla studentów Ekonofizyki UPGOW
            (Różnice między wersjami)
                                    Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
            
            
			
			
			
			
		
		Wersja z 10:17, 10 mar 2010 (pokaż źródło)
MarekLukaszewski  (dyskusja | edycje)
 (→firmy ubezpieczeniowe)
← poprzednia edycja
		Aktualna wersja na dzień 08:36, 19 paź 2010 (pokaż źródło)
WikiSysop  (dyskusja | edycje) 
m
 
		
(Nie pokazano 216 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1:
Linia 1:
- ==wstęp==  
- ===Wyzwania zycia w XXI wieku===  
- XXX  
- ====wzrost produkcyjności i konsumpcji====  
- ====Globalizacja====  
- ====Starzenie sie społeczeństw====  
  
- ==Podstawowe funkcje rynków finansowych== + <center>'''Wprowadzenie do funkcjonowania rynków finansowych'''</center>
- ===uczetnicy rynków finansowych-alokacja oszczędności=== + 
- ===modelowy podział rynków finansowych=== + 
- ===transformacja parametrów czasowych, ryzyka=== + 
- ===płynnośći głębokość rynków=== + 
- ==Pieniadz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego== + 
- ===handel, pieniadz=== + 
- ===kreacja pieniadza, rola systemu bankowego=== + 
- ===Bank centralny na rynku pieniężnym, polityka pieniężna. Instrumenty polityki pieniężnej.=== + 
- ===rola i niezalezność NBP=== + 
- ==rynek pieniężny instrumenty i operacje== + 
- ===rynek depozytów=== + 
- ===Instrumenty rynku pieniężnego=== + 
- ===ryzyko na rynku pieniężnym=== + 
- ==Rynek wymiany walut== + 
- ===Rynek FX- wymiany  walut === + 
- Rynki finansowe to miejsce, gdzie pieniądz  transferowany jest do tych co go potrzebują  od tych, którzy w danym momencie czasu dysponują jego nadwyżką. + 
- Handel  to najstarsza ludzka aktywność. Polega ona na wymianie dóbr. Środkiem tej wymiany jest pieniądz. Pieniądz jest miara wartości dobra. + 
- Handel ma charakter globalny. Pieniądz, nad wartością którego czuwa Państwo (lub ich związek)ma charakter lokalny. + 
- To niedopasowanie  usuwa  rynek wymiany walut. + 
  
- Obsługa wymiany walut to jedna z najdawniejszych funkcji pośredników rynku finansowego, którzy od wieków swiadczyli te usługi na rzecz kupców. W miastach włoskich usługi te świadczono na rozłozonych na rynku ławkach( ''banco'') i stad wywodzi sie nazwa tej instytucji - bank. To , ze był to interes bardzo ryzykowny świadczy inne popularne dzis słowo. Jeśli bowiem któryś z posredników trudniacych sie wymianą walut " wypadał" z rynku  na znak  swego niepowodzenia zwyczajowo ławke( ''banco'') łamał  ( ''rumpere,rupture)''  - i w ten sposób ogłaszał swoje bankructwo.  
  
- Rynek na którym przedmiotem wymiany są waluty to rynek wymiany walut. +           '''Skrypt dla studentów ekonofizyki sfinansowany w ramach projektu'''  
- Cena jednej waluty jest określana w jednostkach innej waluty. Kurs wymiany walut ( kurs walutowy) to cena waluty jednego kraju wyrażona w jednostkach waluty innego kraju. +                  '''Uniwersytet Partnerem Gospodarki Opartej na Wiedzy'''
- Waluty , czasem zwane dewizami to płynne zagraniczne należności pieniężne, często depozyty zagraniczne , także czeki i weksle. + 
- Kursy wymiany  ustalane są  przez rynek i charakteryzują się dość znaczna zmiennością . Każda transakcja  wymiany wiąże się z ''ryzykiem'' zmienności ''kursu wymiany''. + 
- Globalna wymiana dóbr- handel globalny spowodował ,że rynek wymiany waut jest najwiekszym rynkiem finansowym , biorąc pod uwagę wolumen transakcji. + 
- Przykładowo dzienny wolumen transakcji w prztykładowym dniu (kwiecień 2007 Dane- Bank for International Settlement BIS)  to  3,2 biliony USD. + 
- Aby sobie lepiej uzmysłowić wielkość to 3 wyprzedza  12 cyfr. Od tego czasu wolumen  dziennego obrotu rynku  wymiany walut ( forex) wzrósł. + 
  
- [[Image:fx1.jpg|thumb|300px|Rynek Forex - dzienny wolumen transakcji w mld. USD]]  
  
  + <center>'' Marek Łukaszewski & Jan Sładkowski''</center>
  
- Taka wielkość obrotu jest dziesiekrotnie wieksza od dziennego, globalnego obrotu na rynku  akcji.  To  dla porównania tak jakby każdy mieszkaniec Ziemi ( od niemowlaka do najstarszego starca) wymieniał dziennie 500USD. + ==Spis treści==
- Rynek wymiany walut zwany a ang. Foreign Exchange ( Forex) to rynek OTC ( over the counter), czyli zdecentralizowany rynek niewystandaryzowanych transakcji, gdzie transakcja odbywa sie przy kontakcie  strony kupującej ze sprzedajacej w dowolnym miejscu. Rynek ten nie posiada jakiejś szcególnej lokalizacji( w przeciwieństwie do rynku giełdowego) ale mozna mówic o pewnych centrach rynku forex na świecie. + 
- Rynek  tansakcji forex charakteryzuje: + 
- *bardzo wysoka płynność( na głównych walutach) + 
- *praktyczny brak przerw w jego funkcjonowaniu.Pracuje bez przerw z wyjatkiem weekendu, rynek startuje o godz20.15 (GMT) w niedziele i kończy swe operacjew piatek o 22.00. + 
  
- [[Image:fx2.jpg|thumb|300px|Rynek Forex - rynek forex- godziny funkcjonowania]] + #[[RF:Wstęp|Wstęp]]
  + #[[RF:Podstawowe funkcje rynków finansowych|Podstawowe funkcje rynków finansowych]]
  + #[[RF:Pieniądz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego|Pieniądz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego]]
  + #[[RF:Rynek pieniężny:instrumenty i operacje|Rynek pieniężny: instrumenty i operacje]]
  + #[[RF:Rynek wymiany walut|Rynek wymiany walut]]
  + #[[RF:Rynek kapitałowy, instytucje i instrumenty|Rynek kapitałowy, instytucje i instrumenty]]
  + #[[RF:Akcyjny rynek giełdowy, GPW|Akcyjny rynek giełdowy, GPW]]
  + #[[RF:Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe|Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe]]
  + #[[RF:Oszczędności gospodarstw domowych|Oszczędności gospodarstw domowych]]
  + #[[RF:Inwestowanie oszczędności- ryzyko zarządzania|Inwestowanie oszczędności- ryzyko zarządzania]]
  + #[[RF:Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania|Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania]]
  + #[[RF:Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego|Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego]]
  + #[[RF:Bezpieczeństwo systemu finansowego|Bezpieczeństwo systemu finansowego]]
  + #[[RF:Finanse osobiste|Finanse osobiste]]
  + #[[RF:Bibliografia|Bibliografia]]
  
-  
- *bardzo niska marza transakcyjna  
- *olbrzymia ilość czynników wpływajacych na zmianę kursu walutowego.  
- *Wysokie ryzyko kursowe.  
- Głównymi walutami świata są:dolar amerykański- USD- ponad 43% udziału w obrotach na rynku, Euro - EUR- ponad 17% udziału w obrotach,Jen japoński JPY- ponad 8% udziału, funt brytyjski GBP-7% i frank szwajcarski-CHF-3,5%.  
-  
- Waluta polska  na  rynku  finansowym  oznaczana jest skrótem - PLN.  
-  
- Na rynku tym najbardziej aktywnymi uczestnikami sa  banki, które zajmują sie transakcjami spekulacyjnymi i  zabezpieczającymi dla swych klientów i banki centralne, prowadzace swe działanie celem ustalania kursu waluty narodowej i zarzadzania rezerwami walutowymi.  
- Najbardziej zanaczacym uczestnikiem tego rynku jest Deutsche Bank- ktory dokonuje 21% transakcji na tym rynku.Drugim jest szwajcarski bank USB z ponad 15% udziałem w rynku.  
-  
- Płynność na rynku Forex.  
-  
- Płynność rynku  największa jest w godzinach pracy Londynu.Największa płynność miedzy12.00 – 16.00 LDN (London i NY pracują).  
- Płynność zależna jest od lokalnych rynków (np. Waluty skandynawskie ''Scandis'' są  niepłynne w godzinach pracy Azji, podobnie  waluty azjatyckie niepłynne  są w czasie pracy NY).  
- Zmniejszenie płynności  redukuje rozmiar transakcji i zwiększa spread.  
- Główne wymian głównych walut jak np. EUR/USD sa płynne cała dobę.  
- Wielkość transakcji jaka da się przeprowadzić zależy od  pary walut i pory dnia  
- $100ml USD dla EUR/USD nie jest dużą kwotą, ale dla USD/NOK to jest duża kwota.  
-  
- ===kursy walut ===  
- Kursy wymiany walut sa zależne od szeregu czynników.Waznymi czynnikami fundamentalnymizmiany kursów jest poziom stóp procentowych.  
- Wyższe stopy  przyciągają kapitał zagraniczny.  Wyższe stopy procentowe to szansa na wyższy zysk z transakcji depozytu w danej walucie. Inwestorzy  często pożyczają w walucie niżej oprocentowanej i inwestują w waluty o wysokim oprocentowaniu. Takie transakcje sa zwane ''Carry trade'' .  
- Innymi czynnikami są : sytuacja gospodarcza danego kraju, rachunek obrotów bieżących, wzrost gospodarczy, pogorszenie gospodarcze,inflacja, bezrobocie.  
- Na zmiane kursu maja takze wpływa inne czynniki takie jak: Analiza techniczna, trend  na rynku.  
-  
- Każdy może widzieć rynek inaczej i kierować się innymi  jego aspektami. Rynek często zachowuje się  tak jakby ignorował  w/w czynniki.  Koniecznym jest by  potrafić się znaleźć na rynku w każdych warunkach.  
- Każdy  uczestnik rynku kieruje się swoimi opiniami – jedni patrzą na  dane podstawowe( analiza fundamentalna) inni kierują się analiza techniczną   a większość  własną mieszanka tych metod. Na rynku nie ma sposobu na  rację, należy zachować  pokorę.  
-  
- Kwotowanie  
-  
- Dla okreslenia kursu wymiany przyjeto nastepujace zasady:  
- ''Kwotowanie proste'' - czyli stała ilość obcej waluty  zrównana z walutą lokalną.  
-  
- Przykładowo:  
- 100USD = 277 PLN  
-  
- ''Kwotowanie odwrotne'' - czyli stała ilość pieniadza lokalnego zrównana z waluta obcą.  
-  
- Przykład:  
- 100PLN = 36,10 USD  
-  
- Na globalnym rynku Forex  przyjety został tzw." Dolar standard"- czyli zmienna ilośc lokalnego pieniądza za 1 USD. w ten sposób okresla sie kursy i podaje kwotowania. Wyjatek stanowi funt brytyjski, który jak wczesniejszy od standardu dolarowego też zajmuje znaczące położenie i waluty też sa względem niego kwotowane( nawet US dolar).  
-  
- Na rynku forex  kazda waluta posiada  dwie ceny. Te ceny to cena  kupna i cena sprzedazy . Sa one inne . Róznica miedzy ceną kupna o a sprzedaży nazywa sie " spread".  
- Banki zawsze kupują USD za inna walutę po niższej cenie ( cena kupna) a sprzedaja po cenie wyższej (cena  sprzedaży). Bank zawsze przeprowadzi transakcje w najbardziej korzystny dla siebie sposób.  
-  
- Przykładowo:  
-  USD/PLN= 2,7687/ 2,7722- czyli kupno/sprzedaż  
-  
- Jesli sprzedajemy 10 000 USD- dostajemy 27 687 PLN a jesli kupujemy 10 000USD- płacimy 27 772 PLN.  
-  
- [[Image:fx5.jpg|thumb|400px|Kurs wymiany spot Euro- USD w czasie ]]  
-  
- Jeśli  ustala sie kurs wymiany walut mniej popularnych  to okreąśla sie  dla nich tzw. kursy" cross". Nazwa pochodzi ze sposobu liczenia. Jeśli oblicza sie kurs waluty A względem  waluty B, to wyznaczanie kursu nastepuje poprzez wycenę względem dolara. Walta A jest sprezdawana za USD a nastepnie za uzyskana kwote w USD kupuje sie walutę B.  
- np.JPY/PLN  
- Przykład – firma Toshiba  sprzedała w Polsce komputery za złotówki. Jak zakwotuje bank japoński kupno złotówek za jeny?  
- - bank kupi USD za PLN-2,776  
- bank kupi USD za JPY- 90,32 ( notowanie bankowe NBP  z momentu wyliczania przykładu)  
- Kurs= 2,776/90,32 = 0.03078  
- Dla porównania kurs bankowy NBP   PLN/JPY z godziny danych= 0,0308 /  0,0309)  
-  
-  
- Gdy kursy wymiany ustalane w sposób powyższy  i wymiana dokonywana jest natychmiastowo to taki kurs ( i transakcja)  jest nazywana '' spot''.  
-  
- ===Kurs wymiany  transakcji ''spot'' a kurs transakcji terminowej-''forward'',ryzyko kursowe===  
- Banki działające na rynku wymiany walut kupują i sprzedają waluty swoim klientom. Ich stan "posiadania" walut zmienia sie bardzo szybko. Ich całkowita ekspozycja na rynku forex jest inna niż wynikajaca z bilansu przeprowadzenia transakcji kupna i sprzedaży walut dla klientów.  
- Głównym tego powodem jest ryzyko kursowe.  Jak juz było wspomniane, kurs waluty ulega  szybkim wahaniom i  moze to miec wielki wpływ na rentowność przeprowadzanych operacji dla banku. Banki raczej  stosuja transakcje ''swap'' ( zakup natychmiastowy/ sprzedaz terminowa) aby pozyskac potrzebna walutę. Taka transakcja obniza ryzyko kursowe.  
- Przykład:  
- Bank rozliczajacy sie w USD potrzebje polskie złotówki. Zamiast  prosto kupić je w transakcji natychmiastowej ''spot'' bank jednocześnie spfrzea je terminowo. Będzie miał w bilansie kredyt w złotówkach ale zero w pozycji wymiany.  
- Jesli  pozycja długa ( Ma) ''Long'' jest równa pozycji krótkiej  Short ( winien) w przypadku waluty  to w tej sytuacji używa sie  terminu ''square''- czyli  nie ma ryzyka wymiany.  
- Ze wzgledu na wahania kursowe, które występują ciągle na rynku wymiany walutowej, Dealing Room-czyli bankowy zespół dokonywujacy transakcji wymiany walut, musi bez przerwy monitorować swoja ekspozycje na ryzyko kursowei obserwować swoja całkowita pozycje w transakcjach natychmiastowych  spot i pozycjach terminowych.  
-  
-  
- Transakcje  terminowe ''forward''.  
- klienci banków  , tak  jak i one same prowadząc działalnośc gospodarcza  maja czesto  potrzebe  ustalenia  kursu  wymiany  nie tylko na " dzis " ale tez w przyszłości. Przykładowo firma  mająca swą filię w innym kraju spodziewa sie  transferu wyniku finansowego wypracowanego w filli do centrali.   Wynik finansowy ( wielkość transakcji ) jest znany ale nie wiadomo po jakim kursie  bank dokona wymiany walut na walutę w jakiej firma prowadzi ksiegowość i rozliczenia finansowe.Znajomość kursu w wybranym momencie w przyszłości jest  istotne dla  działania firmy  wiec banki powinne umieć je określać.  
-  
- [[Image:fx3.jpg|thumb|300px|Mozliwości lokowaniaw dwu walutach]]  
-  
- Nazwa transakcja  terminowa forward  stosuje dla wymiany walut w określonym momencie czasu w przyszłości  po określonym wcześniej(dziś) kursie. kontrakt forward jest to zabezpieczenie dostawy waluty w przyszłości, na określonych warunkach.  
- Stosuje  się w celu zabezpieczenia przed ryzykiem zmiany kursu.  
-  
- Wyliczenie kursu wymiany terminowej  ''forward''.  
- Do wyliczania   terminowych kursów wymiany należy wziąć pod uwagę  stopy procentowe  obowiazujace w strefach walut wymienianych. Rysunek  obok ilustruje przykład . Założmy ze wymieniane waluty to Euro i USD. Posiadajac jedna z nich np. USD ( pkt A)mozemy ulokować ja na  depozyt terminowy o  oprocentowaniu  z rynku dolaroqwego.Po okreslonym czasie bedziemy dysponowac kwota podstawowa powiekszona o wypracowany procent.( punk. B)  
- Mozemy alternatywnie wymienić USD na Euro ( punkt C)  i otrzymaną kwotę ulokować na depozycie terminowym w strefie Euro . Niech okres depozytu  i terminu  transakcji forward to rok. Po tym czasie w strefie euro bedziemy dysponować uzyskana w punkcie D kwotą powiekszoną o zarobiony procent (punkt D). Wynik lokowania w obu walutach powinien być sobie równoważny wiec kwota z punktu B odpowiada wartości kwoty z punktu D . Porównając ilości jednostek waluty w pktB i w punkcie d  pozwala na wyliczenie kursu wymiany w okreslonym terminie. Tak wyliczany kurs wymiany jest kursem terminowym - forward.  
-  
- Przykład:  
-  
- Niech 1 USD w transakcji spot wymieniany jest na  1,842 CHF( franka szwajcarskiego).  
-  
- Roczna Stopa procentowa w dolarach = 7.125%  
-  
- Ropczna stopa procentowa w CHF= 4,625%  
-  
- Klient potrzebuje dokonac wymiany tych walut za 94 dni.  
-  
- Transakcja opiewa na kwote 1000000 USD  
-  
- A więc licząc w USD  i lokując w tej walucie po 94 dniach klient bedzie dysponował  kwota równa  1000 000 USD + 18 604,17USD( odsetki za 94 dni)+ 1018604,17 USD  
-  
- Liczac we frankach:  
- Powymianie otrzyma  1841000 CHF + 223232,63 CHF ( odsetki za 94 dni)=1 863 232,60CHF  
-  
- Z podzielenia kwoty we frankach przez kwote w dolarach uzyskujemy kurs terminowy wymiany za 94 dni = 1,8292 franka za dolara.  
-  
- ===Kursy wymiany a handel międzynarodowy===  
- Znając kurs wymiany między  walutami dwu krajów, możemy ocenić ceny eksportowe produktów jednego kraju w cenach w walucie drugiego kraju. Kursy wymiany walutowej wpływają na decyzje  o wydatkach konsumpcyjnych gdyż pozwalają  nam na porównanie cen w różnych krajach na wspólnej  płaszczyźnie .Przykład : W Internecie znajdujemy kurtkę, która bardzo nam się podoba. Kosztuje 50 USD. Cena w PLN za  kurtkę , przy kursie PLN 2,77 za dolara wynosi  (50x 2,77)= 138,50 PLN.  Jeśli  cena takiej kurtki w lokalnych sklepach jest wyższa od 140 PLN  wolimy ją kupić za granicą  niż w kraju. ( Dla uproszczenia  koszty transportu kurtki do kraju wynoszą 0 PLN). Jeśli natomiast cena takich kurtek w naszym kraju jest niższa niż  wynikająca z przeliczenia  cena 138,5 PLN. Zastanawiamy się nad możliwością eksportowania  tych kurtek do kraju , w którym kosztują 50 USD , by zarobić na tej różnicy. Taki sposób myślenia  dotyczy wszystkich towarów. A więc kurs walutowy ma wielki wpływ na kształtowanie polityki eksportu i importu państwa i ma swoje odzwierciedlenie w bilansie płatniczym państwa.  
- Kursy wymiany walut ulegają zmianom, Jedna waluta może wzmocnić swa pozycje względem innej (więcej jednostek waluty 2 za tyle samo jednostek waluty pierwszej) lub osłabić swoja pozycje (więcej jednostek waluty pierwszej 1  jest potrzebne teraz by otrzymać tę samą ilość waluty 2.).  
- Wzrost wartości waluty nosi nazwę aprecjacji a jej spadek, nazywany jest deprecjacją.  
- W szczególnym przypadku( stosowania sztywnego kursu walutowego)  można mówić o ''dewaluacji'' –gdy skutkiem zabiegów administracyjnych,  ulega obniżeniu kurs  waluty narodowej wobec innych walut, przeprowadzony przez bank centralny  np. w celu poprawienia bilansu płatniczego. W przeciwieństwie do dewaluacji, podwyższenie oficjalnej ceny waluty danego kraju w stosunku do innych walut nazywa się rewaluacją.	  
- O rewaluacji i dewaluacji można mówić w przypadku stosowania systemu kursów stałych.  
-  
-  
- Jaki jest wpływ zmian kursu walutowego na eksport i import kraju?  
-  
- W przypadku deprecjacji  rodzimej waluty następuje wzrost w cenach we rodzimej walucie , obcej waluty. Czyni to rodzime produkty tańsze( bardziej atrakcyjne) dla obcokrajowców  a obce produkty droższe dla krajowców.  
- W przypadku aprecjacji  rodzimej waluty, następuje obniżka cen obcej waluty. Czyni to rodzime towary droższymi dla zagranicy a obce towary tańsze dla krajowców.  
-  
- Jak widać import i eksport zależą od relacji cenowych.  
- Czyli aprecjacja waluty : podnosi względne ceny dla eksportu (osłabia eksport).  
- Obniża względne ceny importu (stymuluje wzrost ).  
- Deprecjacja waluty , natomiast obniża względną cenę eksportu (stymuluje jego  wzrost).  
- Zwiększa względną cenę  importu ( osłabia import).  
- Deprecjacja (aprecjacja) lokalnej waluty względem innych walut czyni eksport tańszym(droższym) a import droższym (tańszym).  
-  
- Nie bez znaczenia dla lokalnej waluty i sytuacji gospodarczej jest związek osłabienia czy wzmocnienia waluty z inflacją.  
- Prześledźmy ten związek na przypadku wystąpienia dewaluacji.  
- Zawsze istnieją takie dobra i usługi zagraniczne (np. dobra inwestycyjne, surowce potrzebne do produkcji), które mimo dewaluacji będą importowane. Ich ceny na rynku wewnętrznym wyrażone w lokalnej walucie po dewaluacji będą wyższe. Inflacja przeniesie się na całą  gospodarkę. Wzrost cen dóbr i usług zagranicznych spowoduje potrzebę do zastępowania części importu produkcją krajową, która staje się opłacalna z reguły dopiero wtedy, gdy cena sprzedaży jest wyższa od ceny dóbr importowanych przed dewaluacją wyrażonej w lokalnej walucie. Wzrośnie  popyt na eksport, co powoduje potrzebę przesunięcia środków produkcji z produkcji przeznaczonej na rynek krajowy. Tym samym ceny czynników produkcji związane z produkcją na eksport muszą być wyższe niż przed dewaluacją.  
-  
- ====Kurs wymiany a stopy procentowe.====  
- Kursy wymiany są określone przez rynek FX. Jak już było wspomniane podlegają one wahaniom rynkowym i zależą w dużej mierze od równowagi  między podażą a popytem na rynku.  
- Istotna rolą w rynku FX  odgrywają transakcje  terminowe. Ceny w transakcjach terminowych ( jak już zostało to wykazane w rozdziale opisującym sposób wyliczania kursu terminowego forward) maja ścisły związek z oprocentowaniem depozytów na rynkach poszczególnych walut.  
- Waluta jest aktywem które jest inwestowane na rynkach walutowych. Inwestor , tak jak z każdej inwestycji oczekuje maksymalnego zwrotu na aktywach jakimi zarządza. Inwestując jedna walutę na rynku depozytów inwestor  co prawda zna stopę oprocentowania depozytów , i stąd wie jaką ilością waluty obcej będzie dysponował w chwili zakończenia depozytu ale nie wie( nie ma pewności ) jaki będzie wtedy kurs wymiany, gdy depozyt zapadnie. Popyt na depozyty w obcej walucie podlega tym samym uwarunkowaniom co popyt na każde inne aktywa. Ryzyka jakie są związane z inwestycja to: Ryzyko zmiany rynkowej wartości i ryzyko płynności.  
-  
- Posiadający martwią się o dwie cechy aktywów , oprócz zwrotu na nim :  
- •Ryzyko zmienności rynkowej- zmienność wartości aktywa, które ma wpływ na  stan posiadania.  
- •Płynność -czyli miara łatwości z jaką aktywo  może być sprzedane albo wymienione na inne dobra.  
-  
- Zwrot na depozytach handlowanych na FX zależy od stóp procentowych i oczekiwanych zmian kursu.  
- Równowaga na rynku FX wymaga zachowania parytetu stóp procentowych. Rynek FX znajduje się w stanie równowagi  gdy depozyty we wszystkich walutach oferują to same  zwroty na zainwestowanych aktywach (ROA).  
-   
- Warunek parytetu stóp procentowych  
- *Spodziewany zwroty na depozytach w dwu dowolnych walutach  są równe gdy mierzone są w tej samej walucie. To powoduje, że potencjalni właściciele depozytów w obcych walutach widza je jako równo atrakcyjne aktywa.  
- Deprecjacja lokalnej waluty dziś obniża spodziewany zwrot w lokalnej walucie na depozycie w obcej walucie. Aprecjacja lokalnej waluty dziś zwiększa zwrot w lokalnej walucie  na depozycie w walucie obcej .  
- Aby móc zdecydować czy kupić depozyt w EUR czy USD, należy obliczyć zwrot w dolarach na depozycie w euro.  
- Na aktualny kurs wymiany maja wpływ zmiany  w jego oczekiwanym przyszłym poziomie.  
- *Dla danych stóp procentowych i danych oczekiwaniach przyszłych kursów wymiany, warunek parytetu stóp procentowych mówi nam o aktualnych równowagowych kursach  wymiany. Przykładowo: Wzrost dolarowej (euro) stopy procentowej powoduje aprecjację  dolara (deprecjacje) do euro(dolara).  
- *Na aktualny kurs wymiany maja wpływ zmiany  w jego oczekiwanym przyszłym poziomie.  
- ====ERM II- (Exchange Rate  Mechanism II)- Europejski Mechanizm Kursów Walutowych====  
- Czyli zasady przystąpienia do strefy Euro.  
-  
- Jak dotychczas rozważania dotyczące pieniądza podkreślały  globalny charakter handlu i lokalny charakter waluty. Lokalny charakter waluty jest wynikiem roli Państwa i jego wpływu na pieniądz. Pojecie pieniądza i jego siła  jest bardzo silnie powiązany z Państwem jako twórcą i egzekutorem prawa.  „Istoty waluty nie stanowi materiał z którego zrobiona jest moneta ale prawne rozporządzenia określające zasady jej używania.”-cytat z pracy G.F. Knappa ( 1905) bardzo precyzyjnie określa ten związek. Obszar na którym funkcjonuje jeden pieniądz ograniczony jest z reguły granicami Państwa. To państwo nadzoruje  jakość pieniądza i jego siłę. Zdarza się  ze jeden pieniądz jest środkiem płatniczym na terenie kilku państw. Granice funkcjonowania jednego pieniądza jak i przesłanki tworzenia trwałej unii monetarnej wyznaczają czynniki  polityczne i gospodarcze. Tworzenie  unii monetarnych ma na celu  uzyskanie korzyści z wprowadzenia wspólnej waluty na terenach krajów tworzących taką unię . Unia walutowa powinna mieć na celu podniesienie dobrobytu zamieszkującej  go ludności powyżej poziomu osiągniętego gdy kraje te funkcjonowały osobno.  
- Operacja  utworzenia  unii to skomplikowana operacja integracji w jeden organizm rynku finansowego, towarowego,  pracy oraz koordynacji polityki makroekonomicznej oraz co bardzo istotne, integracja polityczna.  
-  
- Kryteria z Maastricht  
-  
- Kryteria przyjęcia euro przez kraje członkowskie Unii przyjęte w 1991 roku w Maastricht.  
- Dotyczą pięciu tzw. " kryteriów nominalnych" czyli:  
- *Dwa fiskalne, dotyczące:  
- **deficytu  budżetowego  
- **długu publicznego  
- *Trzy kryteria monetarne:  
- **Stabilności cen  
- **Stabilności stopy procentowej  
- ** Kursu walutowego  
- Ponadto dochodzi kryterium "polityczne" , którego zadaniem jest zapewnienie  niezalezności Banku Centralnego.  
-  
- ''Deficyt Budzetowy''  
- Warunek poziomu budżetowego okreslony został następujaco: deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych – rzeczywisty lub planowany ''nie większy niż 3% produktu krajowego brutto''.  
-  
- ''Poziom długu publicznego''  
- Dopuszzalna wielkośc długu publicznego została okreslona w ten sposób, że dług sektora wydatków publicznych – jako % produktu krajowego brutto – ''nie większy niż 60%''.  
-  
- Kryteria monetarne  
-  
- ''Stabilność cen''  
- Okreslona została poprzez dopuszczalny poziom inflacji nie przewyzszjacy wiecej niz 1,5% ponad srednią stopę inflacji trzech najlepszych krajów Unii Europejskiej.  
-  
- ''Stabilność stóp procentowych''  
- średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa niż o 2 % od średniej stopy długoterminowej obliczonej dla trzech krajów Unii o najniższym wskaźniku inflacji w roku poprzedzającym badanie.  
-  
- ''Kurs Walutowy''  
- To kryterium ma na celu zapewnienie stabilności kursu waluty  przed przystapieniem do Unii Gospodarczej i Walutowej.  W praktyce oznacza to  
- *uczestniczenie w Europejskim Mechanizmie Kursowym (ERM II)* przez 2 poprzedzające badanie lata.  
- * kurs waluty własnej zbliżony do kursów centralnych w ERM II - utrzymanie normalnego pasma wahań (przyjętego przez kraj, nie większego niż +/- 15%) w stosunku do kursu centralnego wobec euro  
- *niedokonywanie dewaluacji wobec euro  
- *utrzymanie zbliżonego do ERM II kursu walutowego nie wywołuje konieczności przeprowadzania interwencji walutowych oraz wahań krótkookresowych stóp procentowych.  
-  
- Analizując sytuacje naszego Kraju w aspekcie przystapienia do Unii Gospodarczej i walutowej rozpatrzyc nalezy aktualne wielkośći okreslone kryteriami a charakteryzujace gospodarke naszego kraju. [[Image:vbn.jpg|thumb|300px|Dług publiczny jako % PKB w Polsce wg. MF]]  
- * Deficyt Budzetowy  
- Wielkość deficytu budzetowego w Polsce ilustruje rysunek w  niniejszym tekście. Dla porównania deficyt w USA wyniesie w roku 2009 -12,9 %  
- a w roku 2010- 8,5%. Jest  to bowiem rok (2009) gdy skutki kryzysu  sa widocze w najwiekszych gospodarkach świata w gospodarka naszego kraju nie odniosła wiekszych uszczerbków.  
-  
- *Dług publiczny  
- Dług publiczny w Polsce wyniesie w latach 2010-2012- od 54.7 do 55% PKB- wg. Ministerstwa Finansów. Należy pamietać,że w roku 2009 – skończyliśmy spłacać Klub Paryski, czyli zadłużenie z okresu gospodarki socjalistycznej, a które to zadłuzenie było powodem kłopotów gospodarczych , które z kolei, doprowadziły, w sferze gospodarczej, do upadku tej formy gospodarki w Polsce.  
- *stabilność stóp procentowych.  
- Dane na podstawie Raportu EBC o konwergencji z maja 2008 wskazuja  ,że w okresie  od kwietnia 2007 – do marca 2008 wartość referencyjna wyniosła 6,5 % [2% + średnia arytmetyczna (Malta 4,8%, Holandia 4,3%, Dania 4,3%].  
- Poziom długoterminowych stóp procentowych w Polsce w badanym okresie wyniósł 5,7%  
- * Stabilność cen - czyli inflacja.  
- Dane na podstawie Raportu EBC o konwergencji z maja 2008: w okresie od kwietnia 2007 do marca 2008 wartość referencyjna wyniosła 3,2 %[1,5% + średnia arytmetyczna (Malta 1,5%, Holandia 1,7%, Dania 2%]. Inflacja w Polsce w badanym okresie wyniosła 3,2%  
- * Kurs walutowy  
- Kryzys finansowy lat 2008/2009 wprowadził znaczące korekty wielu relacji w gospodarce . W 2008 roku  nasza waluta mocna skorygowała dotychczasowy trend  relacji EUR/PLN a jej wartość znalazła sie w okolicach nawet 4,50 PLN za Eur. od czasu maksymalnego osłabienia złotego złoty powoli ma tendencje do umacniania. [[Image:sde.jpg|thumb|300px|EUR/PLN- kurs średni 27.11.00 do 24.02.2010]]  
- Dopuszczalne pasmo wahań +/- 15% dla kursu 4,0 PLN=1 EUR daje przedział 3,40  do 4,60 PLN i zostało naniesione na wykres.  
- Gdyby Polska miała przystapić do Unii z dzisiejszym kursem Euro (tj. na poziomie 4,0 PLN) to dopuszczalne pasmo widac na wykresie. Dzisiaj nie jest dokładnie okreslona  data przystąpienia Polski do strefu UGW.  
-  
- Etapy przystępowania do strefy Euro.  
-  
- Integracja Polski ze strefa Euro nastapi etapami:  
- *Etap I-Przygotowanie  do wejścia w do ERM II i wejscie.  
-   
- Zaczynajac liczyc czas od chwili podjecia decyzji o wejściu do ERMI  do właczenia PLN do ERMII - powinno wg. planów Ministerstwa Finansów trwac ok. 6 miesiecy.  
-  
- *Etap wypełnienia warunków konwergencji.  
-  
- Ten etap jak to juz było powyzej wyjaśniane musi trwac 2 lata. Dwa lata wypełnianiawarunów konwergencji uznaje sie za koniec tego etapu. Dodatkowo kraj nasz musi spełnic wszelkie wymogi stowarzyszenia.  
-  
- *Etap przygotowania do wprowadzenia Euro w Polsce.  
-  
- Przewidywany jego okres to ok.6 miesiecy.Działania to przygotowanie zmien cen,wymiany złotego na Euro jej zasad i infrastruktury oraz inne techniczne aspekty tej zamiany. Gdy etap ten zostanie zakończony.  
-  
- '''Polska przystąpi do strefy Euro'''.  
- Od podjecia decyzji do przystąpienia  powino upłynąc  3 lata.  
-  
- Dlaczego  Polska  zamierza przystąpic do strefy Euro?  
-  
- Poniżej krótkia analiza mozliwych zysków i strat:  
- Zyski:  
- *ograniczenie ryzyka kursowego  
- *ograniczenie kosztów transakcyjnych  
- *wzrost zaufania rynków finansowych i walutowych  
- *stabilność waluty - zmniejszenie podatności na ruchu kapitału spekulacyjnego  
-  
- Możliwe zyski:  
- napływ inwestycji, mniejsze wahania cyklów koniunkturalnych, wzrost zaufania do kraju  
- wzrost obrotów handlowych z krajami strefy euro.  
-  
- Straty  
- *brak możliwości kształtowania własnej polityki pieniężnej  
- *brak możliwości regulowania napięć gospodarczych korektą kursu walutowego.  
- Przypadek Grecji ( 2010) jej problemów gospodarczych i  napięc społecznych jest przykładem sytuacji w której regulacja kursowa  waluty greckiej mogłaby byc rozwiazaniem problemów jednego Państwa  i nie wplywałaby na gospodarki innych krajów członkowskich Unii  
-  
- Możliwe straty:  
-  
- To zmniejszenie konkurencyjności gospodarki na tle innych krajów strefy euro,  
- zmniejszenie obrotów handlowych z krajami spoza strefy euro,  
- konieczność uelastycznienia płac i zwiększenia mobilności kapitału społecznego,  
- wzrost cen w pierwszym okresie, na skutek korekty cen oraz tendencji do zaokrąglania cen „w górę”  
-  
- ===Instrumenty pochodne i syntetyczne rynku, swap i FRA===  
-  
- ==rynek kapitałowy i jego instytucje==  
- ===Rynek kapitałowy- definicje ===  
- Pieniądz jest środkiem transformacji  dóbr w czasie i w przestrzeni.  
- Globalna wymiana dóbr trwa nieprzerwanie i jest jednym z wyróżników  cywilizacji ludzkiej. Handel to wymiana  wielu róznych towarów.  
- Proces ten ma miejsce na ''rynku''.  
- Aby proces ten mógł trwac potrzebne są efektywne rynki.  
- Poprzez ''rynek'' rozumiec należy całokształt transakcji przedmiotem obrotu na danym rynku wraz ze zbiorem instytucji je przeprowadzających lub pomagających je przeprowadzać.Transakcje te jak i instytucje są regulowane przez zespół reguł i zasad, według których przeprowadza się transakcjem oraz zbiór procedur i czynności prowadzących do zawierania transakcji.  
- Przedmiotem obrotu moga być również nie tylko towary fizyczne ale i instrumenty finansowe. Rynek na którym przedmiotem obrotu są ''instrumenty finansowe'' to '''rynek finansowy'''.  
-  
- '''Instrument finansowy''' jest umową pomiędzy dwoma stronami okreslajacą ich zależność finansową, w jakiej obie strony pozostają od chwili zawarcia tej umowy.Innymi słowy są to zobowiązania finansowe, czyli roszczenia majątkowe jednych podmiotów gospodarczych w stosunku do drugich.  
- Dla tych, którzy potrzebują pieniędzy- emitentów tych umów są to zobowiązania (pasywa), dla posiadaczy nabywajacych te instrumenty sa to należności (aktywa).  
-  
- ''Rynek finansowy'' to rynek na ''którym oczekiwania gotówkowe tych co mają w danej chwili gotówkę( pozycja – long)i tych którym w danej chwili jest jej brak i jej  potrzebują (pozycja –short)  spotykają się z sobą.''  
-  
- Instrumenty finansowe czyli umowy dotyczą róznych czasów ich trwania.  Mozna wiec mówic o "czasie życia" instrumentów finansowych.  
-  
- Biorąc aspekt czasu pod uwagę można zdefiniować '''rynek kapitałowy''' jako – rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe opiewające na wierzytelności pieniężnei o terminach płatności dłuższych niż 1 rok oraz takie, w których zawarte są prawa udziałowe w wybranych rodzajach podmiotów gospodarczych.  
- Element czasu odróżnia ten rynek od rynku pieniężnego zdefiniowanegow Rozdziale 4. a który to rynek służy temu by utrzymać bieżącą płynność finansową, dokonywane są tam transakcje o terminie do 1 roku.  
-  
- Rynek kapitałowy – stworza atrakcyjnego miejsca lokowania kapitału dla inwestorów, a więc transformacja oszczędności w inwestycje (''mobilizacja kapitału'') . Powoduje wzrost przejrzystości obrotu gospodarczego oraz obniża cenę kapitału dla przedsiębiorców. Zwiększa elastycznośc gospodarki w dostosowywaniu sie do zmian oraz zwiększa jej innowacyjność.  
- Rynek kapitałowy kieruje przepływy kapitału  do tych sektorów gospodarki, które zapewniają najefektowniejsze wykorzystanie funduszy (''alokacja kapitału'').  
- Inwestorzy inwestuja na rynku kapitałowym  kapitały w różne projekty , kierując sie spodziewanymi  zyskami z transakcji co pozwala na ocene wartości kapitału i ryuzyka  inwestycyjnego zwiazanego z procesem inwestowania(''wycena kapitału i ryzyka'').  
- Z rynkiem finansowym łaczy sie termin ''papieru wartościowego''. Papier wartościowy - to dokument stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego w taki sposób, że bez posiadania tego dokumentu nie można wykonywać tego prawa, a przeniesienie własności tego dokumentu powoduje przeniesienie również tego prawa. Ta definicja  podana za Encyklopedia  Zarzadzania ma swoje korzenie w czasach gdy papiery wartościowe były rzeczywiście papierami. Dziś są to najczęściej zdematerializowanym  zapisem elektronicznym. Z punktu widzenia funkcji prawnych papiery wartościowe dzielimy na:  
- *papiery reprezentujące wierzytelności pieniężne (np. weksle, czeki, obligacje, bony skarbowe, listy zastawne, listy hipoteczne,),  
- *papiery dokumentujące uprawnienia do współwłasności majątkowej ( np. akcje),  
- *papiery wartościowe uprawniające do zarządzania rzeczami (konosamenty w transporcie towarów).  
- Najpopularniejsze klasy papierów wartościowych to akcje i obligacje.Jak widać,'''Obligacje''' to papiery wartościowe, w których emitent potwierdza zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie oraz do zapłaty odsetek.  
- '''Akcje''' to papiery wartościowe stwierdzające uczestnictwo w kapitale spółki akcyjnej jej właściciela, uprawnia do partycypacji w zyskach w formie dywidendy oraz do majątku spółki w razie jej likwidacji.  
- Z punktu widzenia istoty papieru, to akcja jest dowodem posiadania udziału, a obligacja jest papierem dłużnym, potwierdzającym zobowiązanie emitenta wobec nabywcy  
-  
- ===Krótka historia giełd i rynku kapitałowego===  
- Giełdy to sztandarowe instytucje rynu kapitałowego.W róznych językach posiadaja rożne nazwy :  
- ''Börse ,  bourse, bolsa, borsa,Биржа'', lub tez anglosaskie ''exchange''. Na ich tle polska nazwa ''giełda'' wskazuje na nieco inne pochodzenie.Blizsza analiza wskazuje na nastepujace pochodzenie tej nazwy. Exchange to z anglosaska prostotą i precyzja to miejsce wymiany . Polskie słowo "Giełda" ma swoje pochodzenie w flamandzkiej nazwie organizacji kupców - gilda. Podobne , holenderskie pochodzenie ma słowo  "bourse" i  mu podobne. Pochodzi od nazwiska znanej kupieckiej rodziny holenderskiej Van der Börse, u której w komnatach spotykali sie kupcy aby omawiać swój udział i zaangazowanie kapitałowe w zamorskie wyprawy kupieckie.  
- [[Image:DDD.jpg|thumb|300px|Kolonialne imperium holenderskie]]  
-  
- Powstanie i rozwój rynku giełdowego w Amsterdamie (1595-1602)  
-  
- Na przełomie XVIi XVII wieku Amsterdam zdobywa znaczenie międzynarodowe.Holandia uniezależnienia się od Hiszpanii (upadek Antwerpii 1585). Nastepuje wzrost gospodarczy. Amsterdam staje sie znaczacym centrum gospodarczym do ktorego zewszad zsciagaja wszyscy chetni, ktorzy chą brać udział i tworzyć ten wzrost upatrujac w nim swej szansy życiowej.  
- Między 1606-1620, 73% kobiet i mężczyzn którzy, zamierzali sie pobrać w Amsterdamie urodziło się poza Amsterdamem.  
-    
- Rozwój handlu  stawiał nowe wymogi kapitałowe.  
-  
- Przed 1500, dwumiesięczna wyprawa kupiecka do Francji, Portugalii lub Hiszpanii była finansowana przez jednego kupca, samego lub ze wspólnikiem i dotyczyła jednego statku i jednorazowej wyprawy  
-  
- Od  1565, bardziej ryzykowne i kosztowniejsze trwające 12 miesięcy wyprawy kupieckie do Ameryki Południowej, Afryki Zachodniej  czy Karaibów,  wymagały  zawiązywania spółek większych kapitałowo i trwających dłużej. Zaczęto tworzyć spółki( umowy kupieckie) na czas nieokreślony- spółki określały  wielkość zaangażowania kapitałowego- (udziały/ akcje).  W spółkach „ brali” udział  kupcy wiarygodni ze związków- gildii kupieckich.  
-  
- In 1595 zaczęły się wyprawy do Azji.  
- Były cztery razy bardziej kosztowne niż wyprawy do Afryki czy Karaibów, ale i zwroty z importu przypraw z ''Wysp Korzennych''( dzisiejsza Indonezja)czy tez herbaty ( ktora do Europy przewiezli holendrzy)były bardzo znaczące.  
- Podróż w dwie strony- 24 miesiące, wymagały od kilku do 15 lat na rozliczenie i rozwiązanie.  
- Takie '''inwestycje''' wiazały sie z '''ryzykiem'''. W okresie 1595-1601 20% statków zaginęła na morzach.  
- Pojecie ryzyka wazało sie  ścisle z prowadzeniem interesów i inwestowaniem na stałe weszło do jezyka kupieckiego. Angielskie słowo  "venture"  , ktore tłumaczone jest na polski jako "przedsięwziecie"  znaczy  poprostu - ryzyko. A "Joint venture"  popularnie tłumaczone na "wspolne przedsiewziecie" to nic innego jak wspólne ryzyko.  
- Angazówanie kapitału w tak długie  projekty  powodowały czesto problemy płynnościowe. Zaangazowany kapitał w projekt był w nim zamrozony na długi okres.  
- Taka sytuacja wymagała  bardzo daleko siężnych rozwiazań. Nalezało stworzyć możliwości   zbierania kapitału na nowe wyprawy kupieckie  oferujac  w zamian "Udziały " w przedsiewzieciu czyki proporcjonalny udział w zyskach i ryzyku do włożonego kapitału. ( To co dzisiaj nazywamy rynkiem pierwotnym). Musiało  powstać rozwiazanie pozwalajace na  możliwość sprzedzzy( nabycia) udziałów w juz funkcjonujacych przedsięwzięciach ( rynek wtórny) Tak powstały instytucje przypominajace dzisiehjsze giełdy.  
- Nalezało znaleć rozwiazanie by móc sprzedać przywieziony z wyprawy kupieckiej towar p najlepszej , aktualnej cenie.- ( giełdy towarowe) Co wiecej mozna przecięz sprzedawać prawa do towarów ,ktore będa lub powinny być przywiezione z zamorskiej wyprawy, tak powstały instrumenty pochodne ''opcje'' i kontrakty na terminy w przyszłości- ''futures''.  
- Tak powstały giełdy, ktore pozwoliły na niezwykłe przyspieszenie gospodarczei wielki rozwój rynku kapitałowego. Instytucje te i rynek kapitałowy pozwalały na szybki wzrost gospodarczy, zdobycie kapitału, bogacenie sie ale  nie chroniły przed ryzykiem.  
- Rozwiazanie jakim były giełdy  przetrwały do dziś  ale nie tam gdzie powstały ale w koloniach holenderskich a własciwie jednej z nich, połozonej na kontynencie pólnocnoamerykańskim u ujscia rzeki Hudson, w miejscu zwanym przez odkrywców Nowym Amsterdamem a dzis nazywanym Nowym Jorkiem.  
- Dlaczego tak sie stało??? Powodem takiego stanu rzeczy jest ( wtedy i dziś)_ niedocenianie ryzyka i bezpodstawne zaufanie,ze mozna zarobić nawet nie rozumiejąc skad sie biora zyski i jakie jest ryzyko z nimi zwiazane.  
- ====Historia ryzyka na rynku kapitałowym czyli wielkie kryzysy====  
-  
-  
- Szaleństwo tulipanowe w Amsterdamie (1637): początki regulacji rynku.  
-  
- Szaleństwo Tulipanowe  
- Okło roku 1593 sprowadzono na tereny dzisiejszej Holandii tulipany z Turcji. Te pustynne kwiaty cieszyły sie poczatkowo umiarkowanym zainteresowaniem. Wirusowa choroba mozaiki "  
- ''Flames of Color'' spowodowała , ze kwiaty te o dotychczas umiarkowanej palecie kolorów zyskały niespotykane dotychczas kolory i kształty płatków. Nagle stały sie modne i pożadane.  
- Cena ich wzrostała o 2000% na miesiąc. Przykładowo; jedną cebulkę tego kwiatu sprzedano za 4 tony of pszenicy, 8 ton zboża, łóżko, 4 woły, 8 świń, 12 owiec, komplet ubrania, 2 gąsiory wina 4 tony piwa, 2 tony masła, 1,000 funtów sera, 1 puchar ze srebra).  
- [[Image:a.jpg|thumb|300px|cena cebulek tulipanóww czasie kryzysu]]  
- Zgodnie z informacjami zawartymi w książce ''Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds'' (napisanej w 1841roku) autorstwa brytyjskiego poety i dziennikarza, Charlesa Mackaya, w 1637 roku – kiedy bańka spekulacyjna osiągnęła swój maksymalny rozmiar – cena jednej cebulki najdroższych tulipanów wynosiła około 5,5 tys. guldenów, (a 50 guldenów wynosiła wtedy cena uncji złota- w roku 2010 cena złota osiągneła wartość 1200 USD za uncję).Jak łatwo wyliczyć jest równowartość dzisiejsza 132 000 USD. Średnia cena cebulki tulipana w roku 1637 wynosiła 784 guldeny- czyli nieco poniżej 19 000 USD. Ponieważ tulipany  jak i inne płody rolne charakteryzuja sie sezonowści dostaw. Oczywiscie handlowano nimi  zawierajac kontrakty terminowe i opcyjne. Wszyscy uczestnicy tych transakcji i dobrobytu jaki kreował wiedzieli ,ze   na tym procederze mozna tylko i wylącznie zarobić. Az nadszedł dzień w ktorym dostawcy nie mieli komu sprzedać cebulek. A moze była to tylko plotka?.  
- Nastapił KRACH!!!Ceny raptownie zaczeły spadać a posiadacze kontraktów terminowych i opcyjnych zawartych przed spadkiem cen nie chcieli płacic  tak wysokich cen za to co miało obecniwe niska cene.Władze  przyjmuja regulacje uznajaca zawarte Kontrakty Futures i opcyjne za nieskuteczne. Po tym kryzysie gospodarka holenderska  kulała przez dziesieciolecia  
-  
- Kryzysy  Kompanii Mórz Południowych.  
-  
- Kolejne kryzysy finansowe wybuchły niemal równocześnie na początku XVII wieku w Anglii, Holandii i Francji. Zaczęły tam powstawać spółki – często z udziałem państwa – które miały przynosić olbrzymie zyski z handlu z terytoriami zamorskimi. Spółki te emitowały akcje. emitenci tych akcji otrzymywali od Państwa przywilej monopolu prowadzenia tego przedsiewziecia w zamian za obietnice rozwiazania problemów finansowych tegoz Państwa. Ludzie zaczęli więc inwestować w te akcje. Ceny tych akcji (np. Kompanii Mórz Południowych w Anglii, czy Kompani Missisipi we Francji) wzrosły w krótkim czasie wielokrotnie.  Inwestorzy nie rozumieli jeszcze, że wartość akcji zależy wprawdzie od wyceny rynku, ale i od wiarygodności finansowej firmy, która za nimi stoi. Akcje stały się środkiem wymiany, zastępując częściowo pieniądze ktore  w nie zainwestowane.  
- W przypadku Angli Tak i Francji scenariusz zdarzeń był bardzo podobny. Przykładowo w Anglli, idea założenia Kompanii pojawiła się w 1710 r., a jego inicjatorami byli George Caswall i John Blunt. Rok później, przy wsparciu Roberta Hardleya, pomysł został zrealizowany i do istnienia powołano Kompanię Mórz Południowych. Jej działalność miała przypominać to, czym do tej pory z powodzeniem zajmował się Bank Anglii i Kompania Wschodnioindyjska, tj. udzielaniem pożyczek wspomagających obsługę długu publicznego. Tym samym, w zamian za monopol w handlu z Ameryką Południową, Kompania Mórz Południowych dokonywała konwersji długów państwowych  Wsparcie finansowe spółki, pozwalające na dokonywanie konwersji, stanowiła zaś emisja akcji Spółki.  
- Niepewność całego przedsięwzięcia była znaczna.  Z pewnościa dlatego posłużono sie kłamstwem,że porty Hiszpanii będą obsługować statki Kompanii. Na  wieść o tym ceny akcji Kompanii poszybowały w górę.  Załamanie cen nastąpiło pod koniec lata, 24 września 1720r, kiedy upadł Sword Blade Bank a dyrekcje spółek zaczeły nerwowo wysprzedawac posiadane przez siebie akcje.Ceny spadły i nastapił krach. Krach odbił się zarówno na inwestorach krajowych, jak i zagranicznych. Jednym z nich był kanton Berno, który 14 kwietnia 1719 roku zainwestował w akcje Kompanii 150 tys. funtów. Kwota ta szybko uległa pomnożeniu w okresie hossy, lecz fortuna przepadła wraz z giełdowym krachem pociągającym za sobą liczne upadki instytucji finansowych, m.in. Malacrida & Comp, w którym przechowywane były środki kantonu.  
- Władze podobnie jak w kryzysie  "tulipanowym" przyjęły w czerwcu ''Bubble Act'' w którym zakazano tworzenia korporacji (zniesionego w 1825 roku)i unieważniono wyemitowane akcje.  
-  
- Kryzysy opisane poyżej sa wybranymi przykładami kryzysów finansowych w historii ludzkości. Spowodowały olbrzymie straty finansowe i pozbawiły nadzieji na lepsze jutro olbrzymie i silne Państwa i ich mieszkańców. Dziesieciolecia musiały przejśc by państwa te wyszły z kryzsów  chociaz nie wszyskim sie to udało.  
- Mimo,ze mechanizmy krachów finansowych sa bardzo podobne, nie zaleznie kiedy i gdzie wystepuja wskazuja na konieczność racjonalnej oceny ryzyka zwiazanego z inwestowaniem. Ocena ryzyka jest przyczyna równowagi dwu wielkich emocji rzadzacych rynkami i ich uczestnikami. Emocje te to Strach i chciwość. Każdy che zarobić jak najwiecej ale boi sie straty zainwestowanych środków. Ocena ryzyka  pozwala utrzymac te emocje w równowadze. Gdy gore bierze chciwość nad strachem  ceny zaczynaja gwałtownie i niewytłumaczalnie rosnąć, gdy strach, nastepuje paniczna wysprzedaz i spadek cen.  
- Konieczność racjonalnej oceny ryzyka  i zarządzanie nim wydaję sie własciwym zachowaniem na rynku w kazdych okolicznościach.  
-  
- ===Rynek giełdowy i OTC. Rola giełd na rynku kapitałowym===  
-  
- Gdy Nowy York był małą faktorią  handlową, otoczoną dla bezpieczeństwa murem, mur ten znalazł bardzo  komercyjne wykorzystanie. Tam właśnie, spotykali sie  kupcy i pośrednicy handlowi, którzy na murze  tym wywieszali informacje o  towarach jakie mieli na stanie i towarach, które  przypłyneły na statkach. ktore właśnie zawineły do portu. Uliczka położona wzdłuz muru była miejscem zawierania transakcji. Ulica ta, do dziś nazywa sie  tak samo , jak w wieku XVIII- ''Wall Street''. 17 maja 1792 dwudziestu czterech  handlujacych na Wall Street posredników podpisało akt powołujacy do życia najstarsza , funkcjonujaca do dziś  giełdę. Cel jaki chcieli uzyskać  to przyspieszenie obroru towarami  pooprzez standaryzacje transakcji. Standaryzacja dotyczyła obrotu, wielko ści transakcji, opłatz nimi zwiazanych. Aby ceny m mogły być własciwe dla sprzedawanych dóbr transakcje obrotu nimi  miały odbywać sie publicznie aby kazdy z upowaznionych do obraotu dobrami mwiedzial  o transakcji aby  mogł, jesli jest tylko zainteresowany wziac udział  w transakcj, gdyz ten kupował kto dawał najwyzsza cene  a ten sprzedawał od ktorego chciano kupić za jego cene a nikt nie dawał wyzszej. Standaryzacja  wielkości transakcji i jej warunkach pozwalały na to, by handlujacy mogli skoncentrowac sie tylko na  negocjowaniu ceny. Aby kazdy wiedział jak jest cena i jak transakcja jest zawierana obowiazywała zasada " open outcry" czyli publicznego,jawnego i głośnego jej zawierania. Dzieki takiemu mechanizmowi wymiana miała charakter jawny i każdy z sygnotariuszy mogł wziąc w niej udział. z czasem sygnotariusze zawierali transakcje nie tylko w swoim imieniu ale na rzecz i zlecenie innych kupców. Tak narodziły sie zasady funkcjonowania rynku publicznego, obowiazujace  w niewiele modyfikowanej formie, do dziś.  
-   
- Ten wstep pozwala na sformułowanie definicji giełdy. '''Giełda''' – to organizowane w ustalonym miejscu i czasie sesje handlowe, na których są przedmiotem, obrotu sa  ściśle zdefiniowane dobra, w ilościach i jakości wystandaryzowanej, po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy którzy zawieraja transakcje we własnym imieniu ale  na swój własny rachunek jak i  na rachunek swych  klientów( posrednictwo w transakcji kupna).  
- Giełda to miejsce  obrotu plus precyzyjne regulacje dotyczace:  celu funkcjonowania giełdy, praw i obowiązków członków, organizacji władz, warunków i technik zawierania transakcji, form rozstrzygania sporów i reklamacji etc.  
- Dobrze funkcjonującą giełda powinna organizować regularne sesje, zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji, zapewniać bezpieczne rozliczenia,transakcji, posiadać szybki i bezawaryjny system informatyczny zapewniający szybkość transakcji, dbac o przejrzystość rynku, spółek i transakcji, zapewniac odpowiedni wolumen transakcji  by minimalizowac ryzyko braku płynności. To wszystko  musi działac w oparciu o wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np. biura maklerskie.  
- Amerykański model struktury giełdy ma nastepujące cechy: giełda jest instytucją prywatno-prawną, jest zrzeszeniem kupców, pośredników i bankierów. Ma formę prawną spółki akcyjnej.  Liczba Akcjonariuszy jest ograniczona. Członkostwo na giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko członkowie giełdy uprawnieni są do zawierania transakcji. Obecnie członek (akcjonariusz) giełdy to nie osoba fizyczna , a inwestor instytucjonalny majacy  prawo do świadczenia usług pośredniczenia w obrocie ( usługi maklerskie).  
- [[Image:klk.jpg|thumb|220px|udział poszczególnych kontynentów w obrocie giełdowym]]  
-  
- Rynek obrotu giełdowego  nazywany jest rynkiem, publicznym i  regulowanym.  
-  
- Wiele towarów handlowanych jest poza giełda a informacje o ustalonych w ich trakcie  cenach nie sa podawane do publicznej wiadomości.  Ten rodzaj rynku  nie jest szczególnie regulowany i nazywane jest  rynkiem OTC  (Over The Counter).  
-  
- Obrót giełdowy jest obrotem bardzo wystandaryzowanym i szybkim. Wolumen obrotu na giełdach jest znaczący a ceny ustalane w transakcjach i podawane do publicznej wiedomości staja sie cenami referencyjmymi wgledem ktorych wyceniane sa posiadane towary ( aktywa).  wycena taka  nazywa sie popularnie ''"mark to market"''. I jest uwazana za  wycenę najbardziej odpowiadajcej rzeczywistej wartości.  
-  
- Rola giełdy,  rola rynku obrotu giełdowego  jest znaczaca dla  rynków finansowych.  
- Pozwala na atrakcyjna alokacje kapitału umożliwiając przepływ kapitału w kierunku  najefektywniejszego wykorzystania. Środki finansowe kierowane są w stronę aktywów mogących przynięć najwieksze potencjalne zyski. Pozwala wartościować i porównywać  rynkowo ceny aktywów, towarów, usług, papierów wartosciowych etc. Wymóg podawania do publicznej wiadomości wszelkich informacji które moga miec napływ na  cene  dobra  handlowanego na giełdzie  zwieksza transparentność rynku i pozwala na  lepszą, bardziej świadome uczestnictwo w gospodarce. Wglad w rynek i procesy kontroli nad tym od czego zależy cena. W przypadku giełd papierów wartościowych  jawnośc informacji stwarza mechanizm kontroli nad działaniami spółek, ktorych akcje znajduja sie w obrocie publicznym.  
- Giełdy papierów wartościowych a ostatnio i giełdy innych aktywów pozwalaja na lokowanie  oszczednosci  celem ich powiekszenia. Z jednej strony inwestujacym pozwala to na zabezpioeczenie srodków  na  realizacje swych planów np. oszczedzania na emeryture a zdrugiej strony dostarcza  srodków na rozoj firm w których akcje zostały zainwestowane. Giełda papierów wartościowych daje możliwości  zdobywania kapitału na rozwój spółek.  
-  
- ===Rodzaje giełd===  
-  
- Giełda to infrastruktura ułatwiajaca obrót pewnymi dobrami.  Ze wzgledu na  charakter tych dóbr giełdy mozemy podzielic na :  
-  
- Giełdy towarowe – handlują towarami masowymi, jakościowo jednorodnymi np cukrem (Tokyo Sugar Exchange), bawełną (New York Cotton Exchange), diamentami ( NYDEX – NY Diamond Exchange).  
- metalami(Nymex, LME), i innymi  produktami rolnymi.  
-   
- Giełdy instrumentów pieniężnych – obrót walutami.  
-   
- Giełdy usług – giełdy frachtowe (transakcje kupna, sprzedaży przewozu ładunku; giełdy ubezpieczeniowe np. Rotterdam i Amsterdam.  
-  
- Giełdy papierów wartosciowych.  
-   
- Mieszane – np.towarowo-pieniężne.  
-  
- Biorąc pod uwagę rodzaju transakcji giełdy mozemy podzielić na:  
-  
- Giełdy transakcji fizycznych i natychmiastowych czyli giełdy  gdzie handluje sie  aktywami, których dostawa  nastepuje  w najblizszym możliwym i okreslonym regulaminem giełdy terminie.  
-  
- Giełdy terminowe – gdzie handluje sie dobrami, których dostawa następuje w okreslonych i wystandaryzowanych terminach w przyszłości.  
-  
- Giełdy instrumentów pochodnych to giełdy gdzie przedmiotem obrotu sa np. Opcje  na inne aktywa  handlowane na rynkach.  
-  
- ===Organizacja obrotu giełdowego, rola pośredników===  
- Transakcja  kupna sprzedazy na giełdzie np. papierów wartościowych moze dokonac tylko przedstawiciel Członka Giełdy. Poniewaz  posredniczy w transakcjach, dysponuje  więc odpowiednią infrastrukturą pozwalajacą  na korzystanie  z jego usług.  
-  
- Posrednicy,  
-  
- Zatrudnia wiec odpowiednich  specjalistów , których zadaniem jest pomóc inwestorom w zakupie  aktywów giełdowych. Poniewaz obrót giełdowy jest  mocno regulowany   tak i  osoby zatrudniane przez pośredników ( Biura Maklerskie) musza posiadac odpowiednie kwalifikacje. Kwalifikacje sa sprawdzane  i udzielane pprzz instytucje sprawujaca nadzór nad rynkiem giełdowym w danym kraju.  W przypadku Polski  jest to Komisja Nadzoru Finansowego. Komisja ta licencjonuje  ndawanie uprawnień do posredniczenia w obrocie.  
- Na polskim rynku występują nastepujący specjaliści  uprawnienie do pośrednictwa.    
- ''Makler'' - wysoko wykwalifikowany (licencjonowany) specjalista, który kupuje i sprzedaje akcje na rynku.  
- ''Doradca inwestycyjny '' jest licencjonowanym specjalistą  mogącym doradzać, które akcje należy kupi lub sprzedać, często zarządza portfelem instrumentów finansowych. Jest za te czynności wynagradzany przez klientów.  
- Biuro Maklerskie to licencjonowana instytucja posredniczaca w obrocie  giełdowym i zatrudniająca licencjonowanych maklerów  
- Jesli  Biuro  lub makler przyjmuje i wykonuje w imieniu klienta zlecenie kupna/sprzedaży i jest za to  opłacana  jest nazywana ''brokerem''- czyli działajaca na rachunek i w imieniu klienta.  
- Jeśli pośrednik nabywa na własne konto i ryzyko aktywa by z własnego konta odsprzedawać je  innym klientom, zarabiając na tym procederze to działa wtedy jako ''dealer''.  
-  
- Droga zlecenia  
-  
- Droga zlecenia  kupna/ sprzedaży aktywów na rynku giełdowym wygłada nastepujaco. Kontaktujemy sie z Biurem Maklerskim z którym mamy podpisana umowe o współpracy i gdzie mamy otwarte konto inwestycyjne i tam,  składamy zlecenie transakcji. Samo formalne złożenie zlecenia poprzedza krótka rozmowa, ktorej zadaniem jest sprawdzenie czy klient własciwie  formułuje zlecenie i taka własnie ma intencję a makler daje możliwośc klientowi sprawdzenia,ze dobrze rozumie zlecenie i przyjmujac je wykona je własciwie. Ta rozmowa ma na celu uniknięcie błędów i pomyłek w trakcie zlecania. Pomyłki moga nie tylko dotyczyć ilości jednostek aktywa czy ceny ale i celu transakcji( kupno czy sprzedaz).  Jesli ilość zleceń składanych jest wieksza i czestotliwoś ich składania wyzsza klient uznawany za profesjonalistę  i rozmowa ulega skróceniu i zlecenia przjmowane sa do realizacji.  
- Po przyjęciu zlecenia, makler kontaktuje sie ze swoim przedstawicielem na giełdzie i zleca mu wykonanie  zlecenia. Przedstawicel biura na giełdzie nabywa/zbywa aktywa z godnie ze zleceniemi powiadamia  o dokonanym zakupie /sprzedaży. Na koncie inwestycyjnym klienta następuje odpowiedni zapis zmiany stanu. Transakcja zostaje zakończona.  
-  
- Rynek giełd "open  outcry".  
-  
- Aby  omówic w jaki sposób nastapiła transakcja  kupna /sprzedazy na giełdzie przez chwile  skoncentrujmy sie na drodze  zlecenia na klasycznym rynku amerykańskim funkcjonujacym w systemie " open outcry". W tym systemie funkcjonuje jeszcze wiele giełd a szczególnie towarowy rynek transakcji terminowych. Najwieksza Giełda swiata  NY Stock Exchange  do niedawna tez prowadziła transakcje w tym systemie.   
- Klient kontaktuje sie z przedstawicielem brokera ,który obsluguje jego operacje  giełdowe i składa mu zlecenie. Zlecenie zostaje przyjęte a na dokumencie zlecenie  pojawia sie  stempel czasu złozenia zlecenia. Rozmowa z Klientem  tez jest w obowiązku broera.  broker kontaktuje sie ze swoim swoim przedstawicielem na giełdze. Ten siedząc  koło telefonu przyjmuje  zlecenie od brokera  zapisuje  na odpowiednim formularzu, stempluje znacznikiem czasu i..  
- Giełdy amerykanskie  to wielkie instytucje  gdzie wolumen transakcji jest znacznie wiekszy niż  roczne obroty giełd w wielu krajach świata.  Historycznie transakcje mają miejsce na tym obszarze giełdy, ktory nazywa się ''floor''. Nazwa, jak sie mozna domyslic, wiaze sie  z tym, ze było to centralne miejsce giełdy, w ktorym spotykali sie  kupujacy i sprzedajacy by publicznie i głośno (będąc widocznym przez innych) dokonac transakcji.  
- Ponieważ na tak wielkich amerykańskich giełdach handlowano róznymi rodzajami aktywów   to miejsce gdzie  handlowano danym dobrem zwane jest  ''pit'' . Wokół pitu grupowali sie  sprzedajacy i kupujacy  by dokonać transakcji .Taki system obrotu powodował ,z to ,że Ci, którzy szukali w tłumie drugiej strony transakcji i przekrzykiwali sie ustalajac ceny, nie mieli czsu na odbieranie zlecen.  ak więc " pit'y" obrosły stanowiskami  telefonów gdzie przedstawiciele  brokerów  przymowali zlecenia od swoich firm, ktore z kolei  obsługiwały tysiace klientów.  Taki sposób funkcjonownia zwiekszył obroty i hałas  transakcyjy na  na miejscach handlu trwa nieprzerwanie od otwarcia giełdy w danym dniu do jej zamknięcia.  
- Wracajac do zlecenia Klienta ktore trafiło do stanowiska telefnicznego  brokera na parkiecie ( polski odpowiednik - floor) tam sporzadony został zapis zlecenia do przekazania go  do egzekucji( tzw. ticket). Ticket został ostemplowany czasowo i przekazany do do tradera. Ten wykonał transakcje i zwrocił go do stanowiska ( znak czasowy i powrót do biura brokera  . Systemy rozliczeniowe  giełdy i brokera dokonuja  rejestracji i rozliczeniatransakcji, Na koncie lienta pojawia sie zapis o transakcji i zmiana  stanu posuiadania,  Transakcja jest zakończona.  
-  
- Kilkakrotnie już  wspomniane było, ze wynik transakcji giełdowej  tom zapis na rachunku. Jest to w pełni prawda w przypadku rynku akcji, który to rynek jest całkowicie ''zdematriatelizowany.   
- Papier wartosciowy przestał być papierem  a jest teraz tylko zapisem na koncie.  
- O ile  samo zawarcie trasakcji na giełdzie  systemu amerykańskiego  wydaje sie byc naturalnie proste. Tak mówiąc o systemie komputerowym  zawierania transakcji wydaje być procedura mniej transparentną  niż  wykrzykiwanie swojej ceny az ktoś sie na nia nie zgodzi. Jednak systemy komputerowe  stosowane sa coraz częściej i nawet " stare" giełdy przechodza na  ten system ustalania ceny. Systemy komputerowe pozwoliły na kolejny krok w kierunku  zwiekszenia wolumu transakcji. Komputer bowiem  sam dokonuje znalezienie takiej ceny , po jakiej wolumen transakcji będzie najwiekszy. Wiele giełd w ten sposób ustala ceny produktu.  
-  
- Zlecenia  transakcji.  
-  
- Inwestorzy nabywaja kontrakty giełdowe aby nabyć dobra po, ich zdaniem , korzystnej cenie  w tym celu aby przyczyniły sie one do  wzrostu ich przychodów i zysku badz w drodze przetwórstwa nabytych surowców i ich zbycia( giełdy towarowe)  badz w drodze operacji finansowych ( giełdy papierów wartościowych). Generalnie  duzą płynność giełd  , zmienność kursów  skłania  do zakupowania  kontraktów   by w późniejszym czasie odsprzedać je z zyskiem, gdy cena ich wzrośnie. Jak było to widać w przypadku  kryzysów  gospodarczych   inwestowanie  jest jednoznacznie zwiazane z braniem na siebie ryzyka  inwestowania. Ryzyka poniesienia straty. Zarzadzanie ryzykiem i techniki jego minimalizacji pozwalaja  na większa odwagę  inwestowania doswiadczonym inwestorom. Na rynkac giełdowych  płynność jest zasługa  tych inwestorów , którzy swoja szanse na  zyski upatruja we zwyzkach i znizkach kursu. Ich zadane to " tanio kupić i drożej sprzedac" Kupuja  kontrakty jesli uwazaja  ,ze sa niedocenione i ich ceny wzrosna . Sprzedaja  je kiedy uwazaja ,ze jest własciwy moment na sprzedaz albowien ceny : albo juz wiecej nie wzrosna  albo  sa usatysfakcjonowani  uzyskanym do tego momentu  zyskiem i nie chca dalej juz ryzykować. Ci krótkoterminowi inwestorzy  z angielska nzywani są " Speculators".  
- Okresy inwestowania są rozne. Istnieje  przykładowo bardzo liczna  grupa  inwestorów  krótkoterminowych, dla których czasowy horyzont inwestycyjny to jeden dzień. Ci ''" intraday investors"''  zwani równiez ''"scalpers"''. inwestuja liczac na zyski ze zmiany kursów w ciagu dnia.  
- Ze wzgledu na zmiennośc cen w czasie istotnym parametrem składanego zlecenia jest cena.  
-  
- Typy zleceń.  
-  
- Pośrednik  u którego składamy zecenie  musi rozumieć nasze inencje  kupienia bądz sprzedania kontraktu.  Musimy więc  wykazac sie  juz przed nim ,ze wiemy w jakim celu składamy zlecenie i jakie sa nasze intencje  co do zakupionego  dobra.   
- Zlecenia skladane mogą być do wykonania :  
- Według stanu rynku - do wykonania natychmiast, czyli po aktualnej na rynku cenie kupna( Bid), lub cenie  sprzedaży (Ask ).  
-  
- Zlecenie może  być wyzwalane przez cenę. Inwestor określa cenę przy której zlecenie jest uruchamiane. Takie zlecenia to zlecenia typu - STOP, lub zlecenia z limitem.  
-  
- Zlecenia z limitem polega na wyznaczeniu ceny limitu, a nastepnie:  
- Zlecenie  Limit-Buy : Kup jeśli cena rynkowa jest niższa niż cena limitu  
- Zlecenie Limit-Sell : Sprzedaj, jeśli cena rynkowa jest wyższa niż limit.  
-  
- Zlecenie typu Stop, polega na wyznaczeniu ceny limitu a nastepnie:  
- Zlecenie Stop-Loss :  Sprzedaj jeśli rynek jest poniżej limitu.  
- Zlecenie Stop-Buy :  kupuj jeśli rynek jest wyżej od limitu.  
-  
- Składanie takich typów zleceń pozwala  inwestorowi na  realizacje  założonej strategiibez koniecznści ciagłego kontaktowaniu sie  z maklerem i obserwacji rynku.  
-  
- ===Giełdy terminowe, rola izb rozliczeniowych===  
-  
- Ceny wielu towarów  zmieniająsie w zaleznosci od wielu czynników podlegajac  zasadom równowazenia podaży przez popyt. Bradzo trudno  jest przewidziec przyszła cene. Prowadzenie  takich firm jak np. kopalni miedzi, czy chociazby produkcji elementów konstrukcyjnych z aluminium odbywa sie  w sposób  , który  mimo niepewnosci rynkowej musi miec sposoby na planowanie  wyniku finasowego. Producent surowca musi  przewidywac i  antycypowac sytuacje gdyby ceny jego surowca spadły ponizej progu rentowności jego wydobycia.  Producent drutu miedzianego musi planowac  produkcje i jej sprzedaz uwzgledniajac  ceny  miedzi jako surowca, który zakupuje  do produkcji.  
- Takiemu zabezpieczaniu   sobie dostawy dobra w przyszłości za umówiona dzis cene, słuzy kontrakt forward.  
-  
- Definicja  kontraktu  forward.  
-  
- Kontrakt Forward  to kontrakt zawarty w określony dzień, na wywiązanie się ze zobowiązania w określonym terminie w przyszłości  na określonych warunkach.  
-  
-  
- Taki kontrakt mimo tego ,ze zabezpieczyliśmy sobie dzis cene w przyszłości ma pewne niedogodności. Niedogodności szczególnie  bolesnie   daja o sobie znac gdy  chcemy, z jakis powodów ,  sie  go pozbyc. Sprzedać go możemy gdy znajdziemy zainteresowanego nabyciem specyficznej ( ustalonej przez nas samych  ilości dobra, daty dostawy i ceny. Znalezienie takiego  kupujacego moze byc niemożliwe. instrumenty  forward , sprzedawana na rynku OTC  sa bardzo specyficzne i szczególne , dopasowane do specyficznej sytuacji  w jakiej zostały zawarte. Nie nadaja sie do  obrotu giełdowego  , ze wzgłedu na brak płynności.  
- Aby  nadać im  płynność  należy je wystandaryzować. Taka standaryzacja pozwala  kupującemu miec pewnosć ,ze wszystko jedno od kogo kupuje , kupuje to samo i tej samej jakości.  
- Takie założenie legły u podstaw standardyzacji kontraktów ''Futures ''.  
-  
-  
- Definicja kontraktu  ''Futures''.  
-  
- Kontrakt  futures to zobowiązanie umiejscowione w przyszłości, do kupna lub sprzedaży, lub rozliczenia gotówkowego towaru, które spełnia zestaw standardów.  
- Kontrakty  futures podlegaja wyłaczne obrotowi giełdowemu  ( w odróznieniu od kontraktów  forward - handlowanych wyłacznie na rynku OTC).  
-  
- Kontrakt futures  jest  uznawany za instrument pochodny. Instrumentem pochodnym nazywa sie instrument finansowy, którego wartość zależy ( wynika z ) wartości innego podstawowego aktywa.  
- [[Image:uhg.jpg|thumb|300px|Porównanie charakterystyk kontraktów  futures i forward]]  
-  
- Kontrakty Futures są wystandaryzowane  pod względem:  
-  
- Standardyzacja polega na zdefiniowaniu:  
- * ''Podstawowego'' towaru  lub instrumentu. To może byc np. tona miedzi  jak i krótkoterminowa topa procentowa.  
- * Sposób rozliczenia  kontraktu, rozliczenie pieniężne lub dostawa fizyczna.  
- * ''Ilość'' jednostek podstawowego towaru przypadajaca na jeden kontrakt. Moze to być przykładowo ilość ton miedzi,ilość baryłek ropy, czy jednostek obcej waluty.  
- * Waluta w której kontrak jest kwotowany.  
- * Specyfikacja, jakośc dostawy. w przypadku obligacji, które obligacje maja byc dostarczone.  W przypadku dostawy  fizycznej towaru ,dotyczy to nie tylko jego jakości ale i sposobu i miejsca dostawy.  
- * Miesiac dostawy.  
- * Ostatnia data w której kontrakt moze być handlowany.  
- Często  kontrakt  futures  nie jest oparty o sprzedaż  " tradycyjnego" towaru ( płody rolne, metale , etc) ale  dotyczyć moze np. futures  finansowych  czyli instrumentów opartych na walutach, akcjach, obligacjach, lub  na bardzo niematerialnch  indeksach giełdowych.  
-  
- Kontrakty futures mają swe początki w bardzo odległych czasach. Powstały z potrzeby  zapewnienia  sobie znanych cen na produkty rolne. W zapiskach Arystotelesa można znależć wzmianke o Talesie z Miletu, który, w oparciu o swa wiedze oszacował przyszłe zbiory oliwek i zawarł  na długo przed  zbiorami  kontrakty na oliwki po cenie okreslonej w dniu zawarcia transakcji.  Jak mówia owe notatki, poniewaz było bardzo daleko do zbiorów ceny na te "przyszłe " oliwki były nie wysokie i gdy nastały zbiory,  Tales  chyba nieźle na tej transakcji zarobił. Pierwsza  w historii giełda  futures  to giełda  ryżu Dojima w Japonii powstała w 1730 roku.  Rynek ten powstał   m.in. dlatego ,ze samurajowie byli płaceni ryżem . Potrzebne było miejsce gdzie ten ryż ( a szczególnie ten przyszły) mogli wymienic na pieniadze.  
-  
-  
- Cena kontraktu na rynku  futures.  
-  
- Cena kontraktów na rynku futures podlega  wahanion  zaleznym od punktu równowagi  miedzy podażą a popytem w kazdej chwili funkcjonowania rynku. Równowaga ta  wyznaczana jest przez oczekiwania  kupujacych i sprzedajacych.  
-   
- Głównymi  uczestnikami rynku  futures  sa:  
- producenci albo nabywcy materiałów (commodities) handlowanych na giełdzie  futures. Ta kategoria uczestników  zwana jest ''" Hedgers"''  
- albowiem ich celem jest  zabezpieczenie sie przed ryzykiem zmiany cen.  
- inna grupa uczestników  rynku to - podobnie jak to ma miejsce na innych rynkack, Inwestorzy ch ca cy zarobić na wzroscie cen w przyszłości,   kontraktów, które nabyli. Ta grupa zwana jest " Speculators". grupa ta daje rynkowi płynność.  
-  
- Zawieranie transakcji na rynku futures,  
-  
- Rynek  futures jest najbardziej spektakularnym rynkiem . Tak , jak ma to miejsce w przypadku innych giełd, transakcje odbywaja sie w okreslonych miejscach. Tak wieć w danym miejscu na giełdzie terminowej  handluje sie miedzią , gdzie indziej pszenicą. Ale kontrakty  terminowe zwiazane z danym towarem róznia sie miedzy sobą  termnami dostaw. Ta róznica powoduję ,ze handel wygłada bardzo barwnie, kojarzac sie raczej z olbrzymim chaosemokrzyków i gestów.  
- Halas ten  wprowadzaja  floor traders egzekwujacy zlecenia swoich klientów. Poszukuja oni w tłumie tych którym moga sprzedać  lub od których moga kupic zlecone im konrakty na dany termin i w ilości zgodnej ze zleceniem.  Jeśli  znajda  druga strone transakcji , moga ja zawrzeć na zleconych wrunkach.  Informacje o zawarciu  transakcji przekazuja  do " informatorów" , którzy , przy pomocy zdefiniowanych gestów ( aby uniezaleznic sie od hałasu) przekazuja dane zawartej transakcji do systemu  informacyjnego giełdy. Cena transakcji jest natychmiast podawana do publicznej informacji a ta informacja rozchoczi sie natychmiast po całym swiecie.  
- Oczywiscie  nawet negocjacja  transakcji jest bardzo wystandaryzowana , tak by  nie budziła  watpliwosci przy jej zawieraniu.  
-  
- Jak przebiega transakcja na rynku Futures?  
- System jest prawie  identyczny jak w przypadku innych giełd.  
- Pierwszy krok to kontakt z brokerem,u ktorego klient posiada otwarty wczesniej rachunek  pozwalajacy na przeprowadzanie transakcji. Broker ten odbiera zlecenie.  
- Następnie  broker kieruje zlecenie do maklera parkiecie ( odpowiedni pit) poprzez jego system transakcyjny. Makler na  parkiecie egzekwuje zlecenie. Informuje swoje biuro o zawarciu transakcji czyli wypełnieniu zlecenia.Broker informuje klienta ,ze zlecenie zostało wykonane.  
- Pierwsza istotna róznica  pojawia sie w tym miejscu. Po zawarciu transakcji klient musi wpłacić  tzw. ''" depozyt zabezpieczajacy"'', tzw.  ''''margin''''.  
- ====Depozyt zabezpieczający====  
-  
- [[Image:fgv.jpg|thumb|250px|left|Zmiana ceny kontraktu a depozyty zabezpieczajace]]  
- Depozyt zabezpieczajcy ma za zadanie zmniejszenie ryzyka  kredytowego  stron zawierajacych transakcje.  
- Wielkość ta jest ustalana dla każdego towaru (commodity) osobno. Wielkość depozytu do kontraktu jest względnie niewielka i jest równa  maksymalnej dziennej fluktuacji ceny i przeliczana jest na całkowitą wielkość transakcji. Wymagany poziomu depozytu to jest wielkość depozytu która musi być utrzymana na rachunku inwestycyjnym futures.  
- Wielkośc ta  ulega zmianom zaleznym od ruchu ceny rynkowej kontraktu. Jeśli stan depozytu jest niższy od wielkości wymaganej (maintenance margin) , dodatkowe środki musza zostać przelane na rachunek inwestycyjny tak by spełnić wymogi  depozytu zabezpieczającego.   
-   
- Jeśli  stan środków na koncie przewyższa wymagana wielkość depozytu, nadmiar środków  może być umorzony, albo użyty do otwarcia nowej pozycji.   
- Wielkość depozytu jest codziennie wyceniana do rynku  “marked to market” aby odzwierciedlać zmiany w wartości zajętej pozycji.  
- [[Image:ffr.jpg|thumb|300px|wielkość depozytu a cena  kontraktu- przykład]]  
-   
- Przykładowo:  
- Producent  mleka sprzedał  kontrakt futures na mleko po cenie 12,2 $ za jednostke miary a producent lodów kupił taki kontrakt. Transakcja miała miejsce 7 marca.  (wartość zawartego kontraktu = 12200 USD) Zmiana wielkości depozytu zabezpieczajacego dla sprzedawcy i dla kupujacego pokazuje  tabela obok.  
- Po zawarciu transakcji poczatkowa wysokośc depozytu wynosi 800USD. Wielkość ta jest ustalana przez przepisy giełdy i warunki zawierania  kontraktu na , w tym przypadku, mleko. Dla innych towarów jest to wartość z reguły inna. gdy cena wzrasta  , strona  ktora ma dostarczyć towar , ktorego wartośc wzrosła musi  dopłacic do depozytu aby  wzrównoważyć  wzrost ryzyka kredytowego. kupujacy  towar o zmniejszonej wartości  może wycofac odpowiednia cześć depozytu zabezpieczjacego.  
- Wartość depozytu ustala sie  codziennie ( dzień roboczy)po kursie zamknięcia kontraktu w danym dniu.  
-  
- Depozyt zabezpieczjacy - '''groźba dodatkowego ryzyka'''.  
- Zawierajac transakcję  terminową  i wpłacajac   żadaną kwotę depozytu  otrzymuje się  mozliwość   kontrolowania  dość znacznej kwoty ( cena kontraktu) poprzez stosunkowo małe  zobowiazania do  regulowania poziomu  depozytu. Nie wolno  wielkości depozytu traktować jako nalezności związanej z kontraktem ani oceniać wielkość ryzyka finansowego związanego z transakcją jako  ewentualną stratę depozytu. W dniu dostawy musi się bowiem dostarczyć (odebrać)  wielkość równa cenie kontraktu  a nie depozytu.  
-  
- ====Izba Rozliczeniowa====  
-  
- Rynek giełd terminowych rozni sie jeszcze jednym od rynku giełdowego transakcji spot. Róznica ta to rola  Izby Rozliczeniowej dla giełd terminowych.  
- Każda Giełda futures ma swoja Izbę Rozliczeniową (Clearinghouse). Jest to organizacja zwiazana zgiełda terminową odpowiedzialna  za prowadzenie rachunków inwestycyjnych inwestorów , ksiegująca i rozliczajca transakcje,  zbierajaca wpłaty na depozyty zabezpieczajacei kontrolujaca ich stan , zsciagajace powstałe zobowiazania, regulujaca dostawyi dostarczajaca informacji o cenach handlowanych  dóbr.   
- Izba gwarantuje, że zawierający transakcję będą honorowali  swe zobowiązanie.   
- Izba rozdziela każda transakcję i występuje jako jej druga strona.  
- Izba działa jako kupujący dla  każdego sprzedającego i jako sprzedający dla każdego kupującego.   
- Takie rozwiązanie eliminuje ryzyko kontrahenta.(Izba bierze ryzyko na siebie).  
- w praktyce tak więc, pozycja futures może być „zlikwidowana”  przez wykonanie transakcji odwrotnej  z każdym, nie koniecznie  orginalnym kontrahentem.  
-  
- Izbę tworzą firmy maklerskie , które są  członkami rozliczającymi.  
- W przypadku niedotrzymania  ( plajty) kontrahenta, zobowiązanie finansowe spoczywa na:  
- *Depozycie zabezpieczającym  kontrahenta  
- *Firmie maklerskiej rozliczającej transakcję  
- *innych członkach Izby  
- *Giełdzie  
- Jak dotąd żadna firma  rozliczająca nie zawiodła w takiej sytuacji  
-  
- ===Hedging czyli zabezpieczenie przed zmianami cen, hedging z użyciem instrumentów pochodnych===  
- Zabezpieczanie sie przed zmianami ceny  jest praktyką stosowaną powszechnie  , podobnie jak ubezpieczania się przed nieszcześliwymi wypadkami.  Zabezpieczenie  nie polega na tym, ze wydarzenie niekorzystne nie zajdzie  ale na tym ,że jak zajdzie, to skutki jego  nie beda dla nas tak bardzo dotkliwe.  
- Zarządzający portfelami, indywidualni inwestorzy Korporacje używaa technik zabezpieczania - '''hedgingu''', by zmniejszyć swa ekspozycje na rózne rodzaje ryzyka. Zabezpieczenie sie na rynkach finansowych jest zajęciem bardziej złaozonym i trudniejszym od kupienia polisy ubezpieczeniowej.  Hedging przed  niekorzystnymi zmainami cen polega na użyciu instrumenów finansowych  by usunac skutki niekorzystnych zmian kursów. Innymi słowy inwestor zabezpiecza inwestycje poprzez robienie innej inwestycji.  
-  
- Technicznie dla zabezpieczenia przed zmiana ceny należy zainwestować w dwa  negatywnie skorelowane instrumenty finansowe. Bezpieczeństwo  nie jest za darmo więc należy za nie płacic w tej czy innj formie.  
- Przykładowo, ceny paliwa lotniczego ( innymi słowy ropy naftowej)  są ujemnie skorelowane z cenami akcji linii lotniczych. Jesli ceny paliwa lotniczego rosną, ceny akcji linii lotniczych maleją i odwrotnie. Jeśli w naszym portfelu bedziemy posiadali odpowiednie ilości akcji linii lotniczych i  kontraktów na  rope  to wartośc tego portfela z dużym prawdopodobieństwem nie bedzie sie zmieniała ( albo zmieni sie niewiele)  mimo zmian zakursów  akcji  linii lotniczych i ropy naftowej.  
-  
- Kazda inwestycja na ryku finasowym obdarzona jest wiekszym lub mniejszym ryzykiem. Inwestujemy  w celu zarobienia pieniędzy uzyskania zysku. Redukcja ryzyka zawsze wiaże sie z redukcja potencjalnych zysków. Tak wić hedging  nie jest techniką, przy pomocy, której sie zarabia ale dzięki, której, zmniejsza sie potencjalne straty. Jeśli bowiem inwestycja poczyniona celem zabezpieczenia jest dodatkowym kosztem i będzie przynosić straty i redukować zyski z inwestycji poczynionej dla zysku przy korzystnej zmianie cen, to  będzie przynosić zyski, które  w skuteczny sposób zmniejszą ewentualne straty,  
-  
- Techniki zabezpieczania , generalnie mówiąc wymagaja stosowania instrumentów pochodnych. Naardziej popularne z nich to kontrakty futres i kontrakty opcyjne.  Dalej mówiac  bardzo ogólnie, można wykorzystać te instrumenty w celu zabezpieczania  tak, by strata na inwestycji fizycznej była  zmniejszana przez zysk na instrumencie pochodnym.  
-  
- Jak to działa w praktyce? Przykład.  
- Założmy że jestesmy szcześliwymi posiadaczami akcji  firmy produkujacej  kable elektryczne z miedzi "Kabel SA".    Chociaz wierzymy w to ,ze w długim okresie czasu akcje będą zyskiwać na wrtości bo firma jest swietnie zarzadana i na wielkie perspektywy sprzedaży swych poduktów ale obawiamy sie  zawirowań   krótkotermiowych na  światowym rynku kabli.  W celu  zabezpieczenia ie przed efektami spadku notowań 'Kable SA"  kupujemu opcje put ( instrument pochodny)  na akcje tej firmy, kontrakt dajacy nam prawo do sprzedania jej akcji za ustalona "strike price". Jesli tetraz  ceny akcji firmy spadna ponizej  " strike price". to cena  naszej opcji dajacej nam prawo sprzedać akcje drozej zyskuja na wartości i straty na kcjach są redukowne przez wzrost wartości opcji.  
-  
- Inny klasyczny przykład dotyczyć bedzie zaleznosci od ceny dostaw surowca. W spomniana wyzej firma  'Kabel SA" zamartwia sie o zmieniajace sie ceny miedzi , podstawowego surowca, który musi ciagle kupowac by zabezpieczyć swa produkcję. Znaczny wzrost cen miedzi przy duzej konkurencyjnosci rynku kabli mógłby pozbawic firme cięzko wypracowanego zysku a nawet powodowac straty.   W celu zabezpieczenia sie przed niepewnościa  cen miedzi firma kupuje kontrakt futures , który daje jej pewnośc ceny surowca.  
- Firma moze przestać martwic sie  o fluktuujace ceny na rynku. Ale tylko w pewnym zakresie. albowie jesli ceny przekroczą cene  ustalona w kontrakcie futures to "Kable SA" oszczedzą pieniadze kupując surowiec taniej . Ale jeśli ceny spadna poniżej ceny kontraktu futures,  "Kable SA" będa płacic cenę z zawartego kontraktu i ekonomiczniej dla  firmy byłoby wtedy nie być zabezpieczoną.  
-  
- Na rynku  jest wiele róznych opcji i kontraktów terminowych pozwalajacych na zabzpieczanie is przed praktycznie wszystkim. Przed zmainami cen akcji, obligacji cen surowców , zmiany kursów walut, stóp procentowych nawt przed  niekorzystną pogodą.  
-  
- Każde zabezpieczenie kosztuje, tak wiec należy zawsze rozważyć zanim zapadnie decyzja o hedgingu, jakie  korzysci uzyskamy z tej operacji i czy sa warte poniesionych kosztów.  
- Należy pamietać,że cel zabezpieczania to nie zarabianiu na  inwestycji zabezpieczającej ale zabezpieczenie sie przed stratami na inwestycji podstawowej. Koszt zabezpieczenia, czy bedzie to koszt opcji czy też strata  zysków poprzez kontrakt futures nie da sie uniknąć. jest to cena płacona  za uniknecie czy tez zredukowanie niepewności.  
-  
- Czesto porównuje sie  hedging do polisy unezpieczenia. Polisa  ubezpieczeniowa jest  bardziej idealnym instrumenten zabezpieczenia niż hedging przy pomocy instrumentów finasowych. wylata z polisy bowiem w pełni reompensuje poniesione straty ( no może minus udział własny)  Hedging  na rynkch finansowych nie jest perfekcyjny i jest w pewnej mierze sztuką, i zdarzenia  zawsze mogą potoczyc sie w niewłasciwą stronę. I chociaz  zarz dzajacy ryzykiem zawsze staraja sie zabezpieczyć najlepiej ale jest to bardzo trudne w praktyce.  
-  
- ===Opcje, opcje na kontrakty terminowe===  
-  
- Definicja  opcji jest następująca: jest to kontract , który daje nabywcy prawo ,ale nie obowiązek, kupienia  lub sprzedania  aktywa , którego opcja dotyczy za określona cenę az do pewnej określonej daty. Opcja podobnie jak akcja , czy obligacja  jest instrumentem  finansowym, czyli wiążącym kontraktem o ścisłe określonych warunkach i własciwosciach.  
-  
- Opcje to niezwykle uzyteczne instrumenty, ale nalezy pamietac, ze ich użycie  moze nieść duze ryzyko. Należy  o tym pamietać ,że bez wzgledu na  to, jakie opinie  mają inni.  Transakcje opcyjne szczególnie są niebezpieczne jeśli,  do końca nie rozumie sie dokładnie sie  co sie robi.   
-  
- Jeśli  nie zamierzamy uzywać opcji w celech spekulacyjnych to nie mniej jednak,  jest to jeszcze jedno narzedzie  do ograniczenia ryzyka w operacjach jakie prowadzi sie na rynku finansowym.  
-  
- Z opcjami  spotkać sie można w życiu codziennym. Przykładowo :  Dowiedzielismy sie od znajomych,ze mozna kupić bardzo sensowne  mieszkanie , o dobrej lokalizacji i bardzo atrakcyjnej cenie  Problem polega na tym, że nie  możemy go kupić natychmiast  ale dopiero za trzy miesiące. (Wtedy otrzymamy nagrodę za wyniki pracy w ubiegłym roku.) Ceny mieszkań  ulegaja wahaniom rynkowym i nie wiemy ile takie mieszkanie może kosztowac za trzy miesiące. Cena jego moze  znacznie wzrosnać i tego sie obawiamy. Ale może też i spaść (czego może obawiać się  sprzedający).  
- Rozwiązanie jakie można zaproponować sprzedającemu mieszkanie jest następujące:  
- kupujący proponuje  pewna kwotę ( powiedzmy- 3000PLN) za to, że jak zjawi sie za trzy miesiace, to własciciel mieszkania sprzeda mu to mieszkanie za kwotę ustalona dziś.  W tym miejscu nalezy podkreslic ,ze nie jest to zadatek w poczet przyszłej transakcji - jest to opłata za prawo kupna mieszkania za trzy miesiace po nie zmienionej cenie. Własciciel jest zobowiazany do trzymania  mieszkania i  ne sprzedania go , bez wzgedu na to jak korzystna propozycje by uzyskał. A kupujacy to prawo?? ten ma  nastepujace warianty postępowania do wyboru: wariant 1.- zjawia sie po okreslonym czasie i z radości relizuje swój wymarzony zakup, po ustalonej cenie ( mimo ,że mieszkania istotnie zdrożały przez ten czas).  Wariant 2. Cena mieszkania  ( lub jego wartość dla kupujacego) zmalała  albowiem ceny mieszkań spadły , albo okazało sie  ze sąsiad z góry urządza  głośne awantury po nocach. W takim przypaku posiadacz opcji kupna, albo  nie zjawia sie wcale  albo zjawia sie  i rozpoczyna negocjacje  nowej, niższej ceny.  
- Jak widać '''obowiazek''' spoczywa na sprzedajacym ('''wystawcy opcji''') a '''prawo''' ma płacący za to prawo , '''nabywca opcji'''.  
- Posiadacz ( kupujacy opcje   traci  wszystkie pieniadze jaki zapłcił za opcje , gdy rezygnje z transakcji ale przez czas obowiazywania opcji utrzymuje cenę dobra , które go interesuje na niezmiennym i korzystnym dla niego poziomie. Wartość kontrolowanego kontraktu jest wielokrotnie wyższa niz cena , którą płaci za prawo kontrolowania ceny. Wystawca opcji dostaje  dodatkowe pieniadze, za to, że przez okreslony czas  nie zmieni ceny (ktorą okreslił na zadawalającym go poziomie). Niestety traci wszelakie korzysci w tym czasie  sprzedania posiadanego dobra za cene lepszą ( gdyby sie pojawiła) albowiem zobowiazany jest do sprzedaży dobra posiadaczowi opcji. Niestety  musi pamietać, że własciciel opcji moze zrezygnwać z kupna.  
- ''Opcja''   i jej wartość (jej cena)  jest  związana  z ceną  akywą , którego dotyczy  więc ''jest instrumentem pochodnym''.  
-  
- Generalnie  są dwa typy opcji '''call''' i '''put''':  
-  
- Opcja typu ''call'' daje , jej posiadaczowi prawo do kupienia okreslonego dobra po określonej cenie , przez określony okres czasu. Nabycie opcji tego typu (Call) przypominaja  zajęcie pozycji Długiej ( LONG) na rynku. Nabywca opcji ''call'' liczy,ze cena  tego dobra  znacznie wzrośnie  w czasie ważności opcji.  
-  
- Opcja typu  ''put'' daje posiadaczowi prawo  do sprzedania  dobra po określonej cenie przez określony okres czasu. Nabycie opcji tego typu (Put)  przypomina zajecie pozycji Krótkiej (SHORT) na rynku. Nabywca opcji ''put'' liczy, że ceny dobra  spadną zanim opcja wygasnie.  
-  
- Uczestnicy rynku opcji.  
-  
- Sa cztery typy uczestników  rynku opcji w zależności od pozycji jaka zajeli na rynku:  
-  
- 1. Nabywca opcji ''call''  
-  
- 2. Wystawiajacy ( sprzedajacy) opcji ''call''  
-  
- 3. Nabywca opcji ''put''  
-   
- 4. Wystawiajacy (sprzedający) opcji ''put''  
-   
-  
- Nabywcy opcji można powiedzieć mają Długą pozycję, a sprzedający , mozna powiedzieć mają pozycje Krótką.  
-  
- Należy podkreślić bardzo istotną róznicę między nabywcami a sprzedającymi opcje:  
- * Nabywcy opcji ''call'' i opcji ''put''  nie sa zobowiazani do kupienia  lub sprzedania. Mają prawo wyboru wykorzystania opcji  lub rezygnacji z tego przywileju w zalezności od swego wyboru.   
- * Wystawiajacy opcje  ''call'' lub ''put'' ( sprzedajacy) , jednakże, są zobowiazani do kupienia lub sprzedania. Znaczy to ,ze sprzdajacy moze zostac postawiony w sytuacji gdy musi wypełnic swe zobowiazanie kupna lub sprzedaży.  
-  
-   
- Call Option:  prawo by kupić futures określoną cenę.  
- Put Option:  prawo by sprzedać  futures za określoną cenę.  
-  
-  
- Dla każdej transakcji musi być strona przeciwna- dla każdego sprzedania musi być kupujący  a dla kupienia – sprzedający.  
- Jak widać  ryzyko w przypadku opcji  ma inną charakterystykę niż w przypadku innych kontraktów. W przypadku typowego kontraktu np. kupna istnieje kontrakt " odwrotny" pozwalajacy na pozbycie  sie ryzyka zwiazanego z otwartą pozycją. Jesli coś kupiłem  to wraz zawarciem kontraktu odwrotnego, w tym przypadku sprzedazy  mozna pozbyc sie ryzyka  inwestycji. Miałem kontrakt i ryzyko z nim zwiazane,  zawarłem transakcje odwotną i moje ryzyko jest równe zero.  
- W przypadku wystawienie opcji kupna  ryzyko z nia zwiazane  nie zostaje  zredukowane do zera przez  wystawienie opcji sprzedaży.  
-  
- Jak widać wystawianie ( sprzedaż) opcji jest bardziej skomplikowane i niesie  w sobie większe ryzyko niz ich posiadanie ( kupno).  
-  
- Terminologia.  
-  
- Terminologia  rynku opcji  jest bardzo związana  z językiem angielskim, językiem rynku na którym opcje  bardzo sie rozwinęły.  
- Cena za którą  ma być sprzedawane  lub kupowane dobro , na które wystawiona jest opcja nazywana jest  '''''strike price'''''. Oznacza to, że ceny dobra musza wzrosnąć (dla opcji call) lub zmaleć (dla opcji put) w stosunku do tej wartości jeśli opcja może być użyta z zyskiem. Oczywiscie skorzystac z opcji mozna  przed datą jej wygaśnięcia, nie po.  
-   
-  
- Dla opcji ''call'', opcje nazywamy '''''in-the-money''''' jeśli cena dobra jest powyżej ceny ''strike price''. Opcja  ''put'' jest  ''in-the-money'' jeśli cena dobra jest nizsza niz ''strike price''. Wartość , o którą opcja jest ''in-the-money'' nazywa się '''''intrinsic value.'''''  
-  
- Koszt (cena) opcji jest cena handlowanego dobra, czas do wygaśnięcia, i zmienność cen (volatility).  Wycena opcji nie wchodzi w skład tego opracowania.  
-  
- Jeśli opcje wystawiane sa na kontrakty terminowe  sa  opcjami rynku terminowego.  
-  
- Opcje sa bardzo skuteczym narzędziem zabezpieczenia  przed efektami zmiany cen. Użycie opcji  jest jakby wykupowaniem polisy ubezpieczeniowej.  Takie zabiegi sa istotne szzególnie dla duzych instytucji zarzadzajacych wielini kontraktami  ale tez bardzo korzystna technika dla indywidualnego  inwestora.  Użycie opcji pozwala na skorzystaniu z możliwości  czerpania  nieograniczonch zysków  jesli zmiany rynku  idą w sprzyjajaca nam stronę  przy ograniczeniu strat z dołu, jeśli zmiany idą wkierunku przeciwnym. Koszt takiego zabezpieczenia nie jest wysoki.  
-  
- ==Akcyjny rynek giełdowy, GPW==  
- ===Giełda  Papierów Wartościowych- centrum rynku kapitałowego w Polsce===  
- Gielda Papierów Wartościowych  działała w Polsce w okresie  XX- lecia  miedzywojennego. Wojna w 1939 roku  położyła kres jej istnieniu. Wraz ze zmianami gospodarczymi jakie nastapiły w latach 90- tych XX wieku w Polsce, Giełda została stworzona by rynek kapitałowy mógł  wspierac  transformacje gospodarcze. 12 kwietnia 1991 roku Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów reprezentujacy Skarb Państwa podpisali akt założycielski Giełdy.  
- Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie  podobnie jak inne Giełdy na świecie została powołana w formie Spółki Akcyjnej, z tym wyjątkiem odrózniajacym ją od innych giełd, że w tej Spółce znaczacy udział miał Skarb Państwa. Powodem takiego rozwiązania był brak kapitału na polskim rynku kapitałowym który dopiero zaczynał swe działania. Swe operacje GPW rozpoczeła w  budynku w którym przed przemianami miescił sie Komitet Centalny PZPR.    
- 16.04.1991. odbyła się pierwsza sesja giełdowa z udziałem 7 domów maklerskich, na której notowano akcje 5 spółek. Obrót tego dnia wyniósł 1.990 PLN.  
- [[Image:GPW.jpg|thumb|300px|Budynek Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie]]  
- Biorąc pod uwagę cały 2008 rok GPW zajęła drugie miejsce w Europie zarówno pod względem ilości, jak i wartości IPO w całej Europie. Pod względem wartości IPO nasz parkiet uplasował się na drugim miejscu, ustępując jedynie Londynowi.GPW jest najwiekszą Giełdą w tej częsci Europy.  
-  
- Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie<ref>Najaktualniejsze informacje można znaleźć na  
- oficjalnej stronie GPWW: http://www.gpw.com.pl/</ref> umożliwia handel  
- akcjami, prawami poboru, prawami do akcji, obligacjami,  
- jednostkami uczestnictwa w funduszach powierniczych oraz szroką  
- gamą instrumentów pochodnych\index{giełda!papierów wartościowych!w  
- Warszawie}. Transakcje obsługiwane są w systemie  
- WARSET\index{WARSET}, który funkcjonuje od listopada 2000  
- roku<ref>Podobne systemy wykorzystywane są m.in. w Paryżu,  
- Brukseli, Amsterdamie, Chicago oraz Singapurze.</ref>. W system ten  
- zapewnia pełną automatyzację przekazywania zleceń, zawierania  
- transakcji, sprawny dosęp uczestników rynku do systemu obrotu  
- papierami wartościowymi oraz szerokie możliwości korzystania z  
- informacji o sytuacji na rynku. Ponadto WARSET umożliwia  
- inwestorom szersze wykorzystanie możliwos'ci przesyłania zleceń  
- przez internet zza pośrednictwem biur maklerskich - systemy biur  
- maklerskich są na tyle zintegrowane z systemem giełdowym, że  
- udział biur sprowadza się tylko do weryfikacji poprawności  
- złożonych przez inwestorów zleceń. W  systemie notowań WARSET-u  
- jednostką transakcyjną jest jeden instrument finansowy.  
- Charakterystyczną cechą systemu WARSET jest publikowanie w fazie  
- przed otwarciem, przed zamknięciem i w fazie równoważenia) tzw.  
- Teoretycznego Kursu Otwarcia\index{Teoretyczny Kurs Otwarcia} --  
- TKO\index{TKO}. Jest to wyliczona na dany moment cena papieru  
- wartościowego. Notowania na GPWW przebiegaja w następujący sposób:  
- \begin{description}  
- \item[\underline{W systemie notowań ciągłych}]\index{system notowań  
- ciągłych}  
-  
- W czasie notowań ciągłych kupujący i sprzedający składaja; zlecenia,  
- które po przekazaniu na gieldę sa realizowane na bieżaco, pod  
- warunkiem zgodności cen, lub trafiaja do arkusza zleceń i oczekuja  
- ofert przeciwnych o odpowiedniej cenie, umożliwiających zawarcie  
- transakcji. Przy realizacji zleceń obowiązują dwa priorytety: cena i  
- czas zlożenia zlecenia. Oznacza to, że w przypadku gdy czekają na  
- realizację dwa zlecenia o identycznej cenie, jako pierwsze  
- realizowane jest to, które zostało przekazane na giełdę wcześniej.  
-  
- W ramach notowań ciągłych stosowana jest jednak również procedura  
- fixingu. Standardowo odbywa się ona na rozpoczęcie i zakończenie  
- sesji. Notowania ciągłe rozpoczynają się ogłoszeniem kursu otwarcia  
- (zlecenia są przyjmowane w fazie przed otwarciem, w czasie której  
- nie są one realizowane, natomiast określany jest teoretyczny kurs  
- otwarcia), zaś kończą się ogłoszeniem kursu zamknięcia, po którym  
- następuje 10 - minutowa dogrywka. Z chwilą ogłoszenia kursu otwarcia  
- staje się on ceną, po której zostają zawarte transakcje giełdowe na  
- otwarciu. Analogicznie jest w przypadku kursu zamknięcia - na  
- podstawie zleceń zlozonych w fazie przed zamknięciem określa się  
- kurs zamknięcia, po którym zawierane są transakcje na zamknięcie  
- sesji giełdowej. Zdarzyć się mogą sytuacje, w których określenie  
- kursu otwarcia (lub zamknięcia) nie jest możliwe przy zastosowaniu  
- przyjętych reguł. Dzieję się tak w następujących przypadkach:  
-   * gdy najwyższy limit ceny w zleceniu kupna jest niższy od najniższego limitu ceny w zleceniu sprzedaży  
-   * gdy występują wyłącznie zlecenia kupna lub wyłącznie zlecenia sprzedaży  
-   * gdy występuję brak zleceń  
-   * jesli występują wyłącznie zlecenia kupna nie zawierające limitu ceny lub wyłacznie zlecenia sprzedaży  
-   nie zawierające limitu ceny  
-   *jeśli przy określaniu kursu otwarcia (lub zamknięcia) kurs wykracza poza dopuszczalne wahania  
-  
- W sytuacji wystąpienia jednego z trzech pierwszych przypadków, za  
- kurs otwarcia przyjmuję się kurs pierwszej transakcji zawartej na  
- danej sesji w systemie notowań ciągłych, zaś za kurs zamknięcia kurs  
- ostatniej transakcji zawartej na danej sesji. Jeśli na sesji nie  
- zawarto żadnej transakcji, kursu otwarcia oraz zamknięcia nie  
- określa się.  
-  
- W systuacji wystąapienia jednego z dwóch ostatnich przypadków, kurs  
- otwarcia (zamknięcia) nie jest ogłaszany i rozpoczyna się  
- równoważenie rynku. W trakcie równoważenia mozna składać dodatkowe  
- zlecenia kupna i sprzedaży oraz anulować i modyfikować wcześniej  
- żłozone przez siebie zlecenia.  
-  
- Jeśli wskutek równoważenia możliwe jest określenie kursu  
- mieszczącego się w ograniczeniach wahań, równoważenie zostaje  
- zakończone i ogłaszany jest kurs otwarcia (zamknięcia). Jeśli  
- przewodniczacy sesji uzna, że w wyniku równoważenia nie jest możliwe  
- określenie kursu mieszczącego się w ramach dopuszczalnych wahań,  
- moze zmienić ograniczenia wahań kursów albo zakonczyć notowanie  
- ogłaszając nietransakcyjny kurs otwarcia (zamknięcia) równy górnemu  
- ograniczeniu wahań - w przypadku przewagi zleceń kupna, badź równy  
- dolnemu ograniczeniu - w przypadku przewagi zleceń sprzedaży.  
-  
- W przypadku, gdy w wyniku równoważenia powstanie rynek zleceń  
- rozbieżnych, przewodniczący sesji może przedłużyć równoważenie,  
- zakonczyć równoważenie z jednoczesnym rozpoczęciem notowan ciągłych  
- (w przypadku, gdy równoważenie odbywa się na otwarciu) lub zakończyć  
- notowanie, jesli równoważenie odbywa się na zamknięciu sesji.  
-  
- Po ogłoszeniu rozpoczęcia notowań ciągłych transakcje zawierane są  
- po kursie transakcyjnym równym limitowi ceny zlecenia oczekującego,  
- zaś zlecenia czekające na realizację wykonywane są według limitu  
- ceny. Jesli limity zleceń są identyczne, realizacja następuje według  
- kolejności przyjęcia zlecenia lub jego ujawnienia (dla zleceń z  
- wielkością ujawniana).  
-  
- Jeśli po rozpoczęciu notowań ciągłych kurs wykracza poza  
- dopuszczalne ograniczenia wahań, zawieranie transakcji zostaje  
- zawieszone i rozpoczyna się proces równoważzenie rynku. W momencie  
- uruchomienia równoważenia rynku w czasie sesji, zlecenie, które  
- spowodowało zawieszenie, zostaje przyjęte do systemu.  
-  
- Kursy otwarcia i zamknięcia określane są przy zastosowaniu kolejno  
- zasad:  
- \begin{itemize}  
-   \item maksymalizacji wolumenu obrotu,  
-   \item minimalizacji różnicy między liczba papierów  
- wartościowych w zleceniach sprzedaży i kupna możliwych do realizacji  
- po określonym kursie,  
-   \item  minimalizacji różnicy między kursem  
- określanym a kursem odniesienia.  
- \end{itemize}  
-  
- W okresie między rozpoczęciem przyjmowania zleceń maklerskich w  
- danym dniu, a początkiem notowań ciągłych, między początkiem  
- przyjmowania zleceń na zamknięcie, a określeniem kursu zamknięcia  
- oraz w okresie równoważenia rynku, na bieżąco określany i podawany  
- jest kurs teoretyczny.  
-  
- W systemie ciągłym notowane są akcje najbardziej płynnych spółek,  
- wszystkie obligacje, certyfikaty inwestycyjne, kontrakty  
- terminowe, warranty i opcje oraz jednostki MN20. Prawa poboru i  
- prawa do akcji sa również notowane w tym systemie, gdy akcje do  
- których się odnoszą są notowane w systemie  ciągłym. Dogrywka w  
- systemie notowan ciągłych to ostatnia, 10-minutowa faza sesji  
- (16.20-16.30), podczas której wszystkie transakcje zawierane są po  
- kursie zamknięcia. Podczas dogrywki znany jest kurs, po którym  
- dokonywane są transakcje dlatego zlecenia kupna i sprzedaży  
- przyjmowane w tej fazie notowań muszą zawierac limit ceny równy  
-  kursowi zamkniecia\footnote{Zaletą dokonywania transakcji w  
- trakcie dogrywki jest fakt, że zlecenia - nawet dużej wartości -  
- nie mają wpływu  na kurs papieru wartosciowego. Oczywiście nie  
- oznaczato, że zostaną one w całości zrealizowane.}.  
-    \item[\underline{W systemie notowań jednolitych}] \index{system notowań jednolitych}  
-    Notowania w systemie kursu jednolitego opierają się na procedurze tzw. fixingu,  
-    czyli wyznaczenia ceny papieru wartościowego na podstawie zleceń złożonych przed rozpoczęciem notowań.  
-  
- W czasie pierwszej fazy sesji (faza zwana przed otwarciem) do  
- systemu przyjmowane są zlecenia kupna i sprzedaży, jednak nie saą  
- zawierane żadne transakcje. Jest natomiast wyliczany i publikowany  
- teoretyczny kurs otwarcia papieru wartosciowego (TKO).  
-  
- Następnie system informatyczny, wykorzystujac odpowiedni algorytm,  
- wyznacza kurs jednolity, po którym zawierane są transakcje  
- giełdowe. Kurs jednolity określany jest na podstawie zlecenń  
- zawierajacych limit ceny oraz niezawierajacych tego limitu. Z  
- chwilą ogłoszenia kursu jednolitego staję się on ceną, po której  
- zawierane są transakcje.  
-  
- Określajac wartość kursu jednolitego system kieruje się  
- następującymi kryteriami:  
- \begin{itemize}  
-   \item maksymalizacja wolumenu obrotu,  
-   \item minimalizacja różicy między liczbą papierów w zleceniach  
-   sprzedaży i zleceniach kupna, możliwych do zrealizowania po określonym kursie,  
-   \item minimalizacja różnicy między kursem określanym i kursem odniesienia.  
- \end{itemize}  
-  
- Po ogłoszeniu kursu jednolitego rozpoczyna się składanie dodatkowych  
- zleceń kupna i sprzedaży z limitem równym określonemu kursowi  
- jednolitemu -- jest to tzw faza dogrywki.  
-  
- Zlecenia są realizowane przy zachowaniu priorytetu ceny i czasu  
- przyjęcia lub uaktywnienia oraz zasady minimalizacji liczby  
- transakcji. W pierwszym etapie wszystkie zlecenia po każdej cenie,  
- a następnie z limitem ceny lepszym od wyznaczonego kursu są  
- realizowane w calości. Następnie realizowane są zlecenia po cenie  
- rynkowej na otwarcie, a potem z limitem ceny równym wyznaczonemu  
- kursowi jednolitemu. Jeśli wystąpi brak możliwości wyznaczenia  
- kursu jednolitego w dopuszczalnych widełkach, podawany jest kurs  
- nietransakcyjny. Wówczas transakcje nie są zawierane, zaś  
- określony kurs stanowi punkt odniesienia na następna sesje.  
-  
- W przypadku notoważ jednolitych z dwoma fixingami (w tym systemie  
- odbywa się notowanie części mnie płynnych spółek) procedura  
- wyznaczania kursu i zawierania transakcji powtarzana jest  
- dwukrotnie w ciągu dnia. Oznacza to, że po fazie dogrywki  
- rozpoczyna się ponownie faza przed otwarciem, ponowne wyliczane  
- jest TKO i wyznaczany jest o określonej godzinie drugi w ciągu  
- dnia sesyjnego kurs transakcyjny dla papierów notowanych w  
- systemie kursu jednolitego. Po ogłoszeniu kursu jednolitego  
- rozpoczyna się podobnie jak wcześniej faza dogrywki.  
-   \item[\underline{W systemie transakcji  pakietowych}] \index{transakcje  pakietowe}  
-  
-  
- Transakcje pakietowe to transakcje zawierane poza systemem notowań  
- ciągłych oraz kursu jednolitego. Najczęsciej sa zawierane przez  
- dużych inwestorów, którzy przed ich zawarciem uzgodnili ich  
- szczegóły (cenę, ilość, termin rozliczenia).  
-  
- Transakcje pakietowe na instrumenty finansowe nie będącymi  
- instrumentami pochodnymi:  
-  
- Transakcja pakietowa moze byc zawarta w trakcie sesji, jeżeli  
- przedmiotem transakcji jest pakiet o wartości co najmniej:  
- \begin{itemize}  
-   \item 250 000 zł w przypadku akcji wchodzących w skład indeksu WIG20  
-   \item 100 000 zł w przypadku pozostałych instrumentów notowanych w notowaniach ciągłych  
-   \item \ 20 000 zł w przypadku pozostałych instrumentów finansowych notowanych w systemie jednolitym,  
- \end{itemize}  
-  
-  
- a  różnica pomiędzy kursem transakcji a ostatnim kursem danego  
- instrumentu na sesji giełdowej jest nie przekracza 10 \% tej ceny.  
-  
- Transakcje pakietowe zawierane poza godzinami sesji gieldowej mogą  
- zostać zrealizowane, gdy różnica kursu transakcji nie przekracza  
- 40 \% średniej ważonej wolumenem obrotu kursów wszystkich  
- transakcji zawartych na danej sesji giełdowej (VWAP).  
-  
- W szczególnie uzasadnionych przypadkach Zarzad Giełdy może zgodzić  
- sięna transakcje nie spelniajace  
-  warunków minimalnej wartości i odchylenia od kursu, jeżeli będzie ona dotyczyła  
-  co najmniej 5\% papierów wartościowych wprowadzonych do obrotu giełdowego.  
-  
- Transakcje pakietowe na instrumenty pochodne zawierane są w  
- godzinach 9:00 - 16:30 dla wszystkich instrumentów pochodnych.  
- Transakcje pakietowe na kontrakty terminowe mogą być zawierane po  
- zawarciu pierwszej transakcji danym kontraktem w systemie notowań  
- ciągłych. Dla transakcji pakietowych na poszczególnych  
- instrumentach pochodnych obowiązują takie same ograniczenia wahań  
- kursów jak dla transakcji zawieranych na sesji giełdowej. Data  
- rozliczenia transakcji moze być okreslona wyłącznie na dzień  
- zawarcia transakcji i obowiazują takie same dane rozliczeniowe jak  
- w przypadku transakcji sesyjnych oraz identyczny system depozytów  
- zabezpieczających na danych instrumentach pochodnych. Po zawarciu  
- transakcji pakietowej na instrumenty pochodne opublikowana jest  
- zmiana liczby otwartych pozycji. Określany jest również minimalny  
- oraz maksymalny wolumen transakcji pakietowych:  
- \begin{table}[h]  
- \begin{center}  
- \begin{tabular}{|l|r|r|}  
- \hline  
- instrument &{wolument minimalny}& wolumen maksymalny\\  
-  \hline \hline  
- kontrakty terminowe na indeksy &200& 1600 \\ \hline kontrakty terminowe na kursy akcji & 200& 1600\\  
- \hline  
- kontrakty terminowe na obligacje Skarbu Państwa&200& 1600 \\ \hline kontrakty terminowe na  kursy walut& 200& 1600\\  
- \hline opcje na indeksy &200& 2400 \\ \hline opcje na  kursy akcji  &200 & 2400\\  
- \hline  
- \end{tabular}  
- \end{center}  
- \caption{Dopuszczalne wielkości transakcji pakietowych}  
- \label{pakiety}  
- \end{table}  
-  
-  
-  
- \end{description}  
- W trakcie notowań obowiązują tzw. widełki statyczne i dynamiczne  
- określające maksymalne progi zmian w czasie sesji (widełki  
- statyczne\index{widełki statyczne}) i następnej transakcji  
- (widełki dynamiczne\index{widełki dynamiczne}), przekroczenie  
- których powoduje zawieszenie notowań i przejście do fazy  
- równoważenia rynku. Aktualne obowiązujące wartości widełek dla  
- poszczególnych systemów notowań okraz minimalne kroki notowań  
- można znależć na stronie GPWW. Harmonogram sesji jest podany w  
- tabelach \ref{harmc}, \ref{harmckt} i  
- \ref{harmj}\index{harmonogram sesji}.  
-  
-  
-   <math>  \begin{table}[h]  
- \begin{center}  
- \begin{tabular}{|c|l|}  
- \hline  
- 8:30--9:30 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\  
-  \hline  
- 9:30 &Określenie kursu na otwarcie \\ \hline 9:30 --- 16:10 & Notwania ciągłe\\  
- \hline  
- 16:10 -- 16:20&Przyjmowanie zleceń na zamknięcie \\ \hline 16:20& Określenie kursu na zamknięcie\\  
- \hline 16:20 -- 16:30 &Dogrywka\\  
-  \hline  
-  8:30--9:30 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji\\  
-  \hline  
- \end{tabular}  
- \end{center}  
- \caption{Harmonogram notowań ciągłych -- akcje} \label{harmc}  
- \end{table}</math>  
-  
-  
-  \begin{table}[h]  
- \begin{center}  
- \begin{tabular}{|c|l|}  
- \hline  
- 8:30--9:00 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\  
-  \hline  
- 9:00 &Określenie kursu na otwarcie \\ \hline 9:00 --- 16:10 & Notwania ciągłe\\  
- \hline  
- 16:10 -- 16:20&Przyjmowanie zleceń na zamknięcie \\ \hline 16:20& Określenie kursu na zamknięcie\\  
- \hline 16:20 -- 16:30 &Dogrywka\\  
-  \hline  
-  8:30--9:30 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji\\  
-  \hline  
- \end{tabular}  
- \end{center}  
- \caption{Harmonogram notowań ciągłych -- kontrakty terminowe}  
- \label{harmckt}  
- \end{table}  
-  
-  
-  \begin{table}[h]  
- \begin{center}  
- \begin{tabular}{|c|l|}  
- \hline  
- 8:30--11:00 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\  
-  \hline  
- 11:00 --11:15&Interwencja \\ \hline 11:15 & Określenie kursu jednolitego (fixing)\\  
- \hline 11:15 -- 11:45&Dogrywka \\ \hline  
- 11:45-- 14:45 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\  
-  \hline  
- 14:45 -- 15:00&Interwencja \\ \hline 15:00 & Określenie kursu jednolitego (fixing)\\  
- \hline 15:00 -- 15:30&Dogrywka \\ \hline  
-  15:30-16:35 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji\\  
-  \hline  
- \end{tabular}  
- \end{center}  
- \caption{Harmonogram notowań jednolitych} \label{harmj}  
- \end{table}  
-  
-  
- Zlecenia w Warsercie\index{zlecenie!rodzaje}. Składając zlecenie  
- inwestor musi określić: rodzaj oferty (kupno lub sprzedaż) limit  
- ceny lub rodzaj zlecenia bez limitu ceny termin ważności zlecenia  
- nazwę papieru wartościowego/instrumetu finansowego, który chce  
- kupić/sprzedać liczbę papierów wartościowych dodatkowe warunki  
- wykonania zlecenia  
-  
- \begin{enumerate}  
-     \item Zlecenia z limitem ceny  
- W tym zleceniu inwestor  określa cenę po jakiej chce kupić lub  
- sprzedać dany instrument finansowy. W przypadku kupna jest to  
- cena, powyżej której składający zlecenie nie godzi się na  
- realizację zlecenia, zaś dla zleceń sprzedaży jest to cena,  
- poniżej której inwestor nie chce sprzedać papierów.  
-  
-     \item Zlecenia bez limitu ceny  
-     \begin{itemize}  
-         \item Zlecenia PCR - Po Cenie Rynkowej\index{zlecenie!Po Cenie  
-         Rynkowej}mogą być wprowadzane na giełdę wyłącznie w trakcie notowań ciągłych z  
-         wyłączeniem okresów równoważenia rynku. Są one realizowane po cenie pierwszego najlepszego  
-         zlecenia przeciwstawnego. Niezrealizowana część zlecenia PCR staje się zleceniem z limitem  
-         ceny równym kursowi po jakim dokonana została ostatnie transakcja. Zlecenia po cenie  
-         rynkowej mogą zawierać dodatkowe warunki dotyczące wielkości minimalnej lub wielkości ujawnianej.  
-  
-         \item Zlecenia PCRO - Po Cenie Rynkowej na Otwarcie\index{zlecenie!Po Cenie  
-         Rynkowej  na Otwarcie} stosowane są przy fixingu, przyjmowane na giełdę w fazie przyjmowania  
-         zleceń na otwarcie i zamknięcie w systemie notowań ciągłych i systemie kursu jednolitego  
-         oraz w okresach równoważenia rynku. Realizowane są - odpowiednio - po kursie otwarcia, zamknięcia,  
-         po kursie jednolitym lub określonym w wyniku równoważenia. Niezrealizowana część zlecenia  
-         staje się zleceniem z limitem ceny równym odpowiednio: kursowi otwarcia, zamknięcia, kursowi  
-         jednolitemu lub kursowi określonemu w wyniku równoważenia rynku. Zlecenia te nie mogą  
-         zawierać dodatkowych warunków limitu aktywacji, wielkości minimalnej i wielkości  
-         ujawnianej oraz nie mogą być modyfikowane w fazie interwencji.  
-  
-         \item Zlecenia PKC - Po Każdej Cenie\index{zlecenie!Po Każdej  
-         Cenie}mogą być przekazywane na giełdę we wszystkich fazach w systemie notowań ciągłych  
-         oraz w systemie kursu jednolitego, z wyjątkiem faz interwencji i  dogrywki.  
-         Zlecenia te złożone w trakcie przyjmowania zleceń na otwarcie, na zamknięcie,  
-         na notowania jednolite oraz w okresie równoważenia rynku podlegają  
-         realizacji  -  
-         odpowiednio - po kursie otwarcia, zamknięcia, kursie jednolitym lub kursie  
-         określonym w wyniku równoważenia rynku. Zlecenia PKC nie podlegają modyfikacji  
-         w fazie interwencji. Natomiast w fazie notowań ciągłych, z wyjątkiem okresów równoważenia rynku,  
-         jeżeli na realizację czeka co najmniej jedno zlecenie przeciwstawne z limitem ceny,  
-         zlecenie PKC podlega realizacji po cenie lub cenach zgłoszonych wcześniej, a niezrealizowanych  
-         najlepszych zleceń przeciwstawnych.  
-  
-     \end{itemize}  
- \end{enumerate}\index{zlecenie!warunki dodatkowe}  
- Jeżeli w chwili składania zleceń po każdej cenie w fazie notowań  
- ciągłych w arkuszu zleceń nie ma zleceń przeciwstawnych z limitem  
- ceny, zapewniających pełną realizację zlecenia PKC, rozpoczyna się  
- proces równoważenia rynku, a zlecenia PKC tracą ważność. Zlecenia  
- PKC jak i PCRO nie są przyjmowane w przypadku warrantów, praw  
- poboru i na pierwszą sesję, na której notowany jest dany papier  
- wartościowy. Dodatkowe warunki wykonania zlecenia: z minimalną  
- wielkością wykonania - Wmin warunek wielkości ujawnianej - WUJ  
- zlecenia z limitem aktywacji - LimAkt W przypadku zleceń z tym  
- samym limitem ceny i warunkiem limitu aktywacji, o kolejności ich  
- realizacji decyduje: w fazie notowań ciągłych (z wyjątkiem  
- równoważenia): czas przyjęcia - w przypadku zleceń z tymi samymi  
- limitami aktywacji, lub czas ujawnienia - w przypadku zleceń z  
- różnymi limitami aktywacji w przypadku zleceń realizowanych po  
- kursie otwarcia (zamknięcia), kursie jednolitym, kursie określonym  
- w wyniku równoważenia - czas przyjęcia na giełdę. Zlecenia z  
- limitem aktywacji ujawnione w trakcie notowań ciągłych oraz w  
- wyniku określenia kursu otwarcia (zamknięcia), kursu jednolitego  
- lub kursu określonego w wyniku równoważenia pozostają w arkuszu  
- zleceń jako zlecenia bez warunku limitu aktywacji.  
-  
- \index{zlecenie!termin ważności} Zlecenia mogą mieć termin  
- ważności określony w formie konkretnej daty, oznaczony jako do  
- końca sesji giełdowej, ważność domyślna,  
-  do pierwszego wykonania lub warunek wykonaj lub anuluj. Zlecenie  
- ważne do pierwszego wykonania obowiązuje do momentu zawarcia  
- pierwszej transakcji (lub pierwszych transakcji, jeżeli zlecenie  
- realizowane jest jednocześnie w kilku transakcjach). Zlecenie jest  
- realizowane natychmiast po wprowadzeniu i może zostać zrealizowane  
- tylko częściowo. Jeżeli będzie zrealizowane częściowo,  
- niezrealizowana część traci ważność. Zlecenia te mogą być  
- przekazane na giełdę we wszystkich fazach w systemie notowań  
- ciągłych oraz w systemie kursu jednolitego, z wyjątkiem fazy  
- interwencji. Zlecenie z oznaczeniem ważności wykonaj lub anuluj  
- ważne jest do momentu zawarcia pierwszej transakcji (lub  
- pierwszych transakcji, jeżeli zlecenie realizowane jest  
- jednocześnie w kilku transakcjach). Zlecenie jest realizowane  
- natychmiast po wprowadzeniu, ale wyłącznie w całości - nie może  
- być zrealizowane częściowo. W przypadku gdy układ zleceń w arkuszu  
- po przeciwnej stronie nie pozwala na realizację zlecenia w  
- całości, traci ono ważność. Należy pamiętać, że jeżeli w fazie  
- notowań ciągłych lub w fazie dogrywki w chwili składania zlecenia  
- z oznaczeniem ważności do pierwszego wykonania albo wykonaj lub  
- anuluj, w arkuszu zleceń brak zleceń przeciwstawnych z limitem  
- ceny umożliwiającym zawarcie transakcji, zlecenie traci ważność.  
-  
-  
- \section{Regulowany rynek pozagiełdowy}  
- Rynek pozagiełdowy\index{rynek!pozagiełdowy} (over-the-counter,  
- OTC) to instytucja umożliwiająca obrót akcjami niecieszącymi się  
- wystarczającym zainteresowaniem inwestorów by być notowane na  
- giełdzie\footnote{Wejście na gieldę jest dosyć kosztowne znane są  
- duże koncerny (np Apple Computer Inc.) które z własnego wyboru  
- pozostają na rynku pozagiełdowym} bądź śa spółkami nowopowstałymi,  
- obligacjami komunalnymi, niestandaryzowanymi kontraktami  
- terminowymi itp. Najbardziej znanym rynkiem pozagiełdowym jest  
- NASDAQ\index{NASDAQ} (National Association of Securities Dealers  
- Automatic Quatation) - notuje się na nim prawie 6000 walorów. W  
- Polsce funkcję tę pełni Centralna Tabela Ofert  
- (CTO),\index{Centralna Tabela Ofert} która działa od grudnia 1996  
- roku.  
-  
- === Przypisy ===  
- <references/>  
-  
- ==Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe.==  
- ===finasowanie  kapitałem i długiem===  
- ===emisja akcji, IPO, kolejne emisje, zasady, rola memorandum===  
- ====czy warto buyć spółka  publiczną====  
- ===Emisja  instrumentów dłużnych,- obligacjepapiery komercyjne- zasady- obrót.===  
- === ''Venture capital i private equity''===  
- ==Oszczędnosci gospodarstw  domowych==  
-  
- ===definicja gospodarstwa domowego- rola w ekonomii===  
- Gospodarstwo domowe odgrywa niezwykle istotna funkcje w gospodarce. Jest to istotne ogniwo gospodarki wpływajace na jej kształt aktywnie lub tez podlegajace szeregowi wpływów.  W tym rozdziale   uwaga skupiona bedzie na  jego roli w tworzeniu oszczedności a szcególnie na tym jak oszczednosci sa lokowane i jak wpływaja  na rynki finansowe i  ja role odgrywaja w kształtowaniu  gospodarki kraju.  
- efinicje  gospodarstwa domowego  najczesciej  koncentruja sie  na  brzmieniu zblizonych do ponizszego stwie3rdzenia:  
- Gospodarstwo domowe to podmiot gospodarczy,w skład , którego wchodzi jedna lub wiecej osób,  wspólnie się utrzymujących w ogromnej większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny.  
-  
- '''Gospodarstwo domowe''' ktorego  nazwa grecka  dała  brzmienie  terminowi - ekonomia charakteryzuje sie posiadaniem oraz zarządzaniem wspólnym majątkiem oraz wspólnym budżetem w celu zaspokajania głównych potrzeb członków gospodarstw domowych.  
- Gospodarowanie jest to proces zarządzania dostępnymi funduszami, materiałami, tak by czerpać z nich jak najwięcej korzyści.  
- W każdej gospodarce rynkowej występują dwa główne podmioty gospodarcze: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Gospodarstwo domowe jest konsumentem oraz właścicielem zasobów (środków), przedsiębiorstwo – producentem i użytkownikiem zasobów.  
-  
- Gospodarstwo domowe dostarcza przedsiębiorstwom czynników produkcji: kapitału pieniężnego, pracy, a także ziemi.  
- Przedsiębiorstwa dostarczają gospodarstwom domowym środków do zaspokajania ich potrzeb: dóbr i usług oraz wynagrodzenia za dostarczone czynniki produkcji.  
- Gospodarstw domowe niezależnie od wielkości ma możliwość decydowania o tym, jak i gdzie zastosować zasoby, które posiada. Każde gospodarstwo domowe ma też możliwość decydowania o tym, co i ile konsumować. Każde gospodarstwo dąży do maksymalizacji swojego zadowolenia, i tym kieruje się przy podejmowaniu decyzji.  
- Gospodarstwa domowe mają potrzeby, których zaspokojenie odbywa się przez konsumpcję dóbr i usług. Celem gospodarstwa domowego jest maksymalizacja użyteczności, dostepnych dla niego, dóbr i usług. Innymi słowy gospodarstwo będzie zainteresowne tymi dobrami i usługami, które są w stanie dostarczyć mu najwięcej korzysci.  
- Decyzje gospodarcze gospodarstw domowych są ukierunkowane z jednej strony na pozyskiwanie dóbr i usług służących konsumpcji, z drugiej zaś na otrzymywanie dochodów. Gospodarstwo domowe zainteresowne jst tym , by powstały warunki do najlepszego zaspokojenia jego potrzeb. Działania gospodarcze gospodarstwa domowego koncentruja sie na:  
-  
- •gospodarowaniu posiadaną siłą roboczą  
-  
- •konsumpcji  
-  
- Gospodarujac siłą roboczą gospodarstwa decydują, w jaki sposób uzyskają dochody, natomiast w  konsumpcji manifestują swe oczekiwania dotyczące rodzajów i ilości dóbr i usług, na które ich popyt wzrośnie. Integralną częścią konsumpcji są oszczędności, ponieważ gospodarstwo domowe oszczędza nieskonsumowaną część posiadanego dochodu.  
-  
- ===Rola oszczędności w gospodarce===  
-  
-  
- W systemie gospodarki obserwujemy szereg powiazań i zaleznosci  powodujacych przepływy środków finansowych miedzy  podmiotami . Schematyczny  obraz tych zalezności   przedstawia prezentowany obok schemat powstały  po inspiracji  niepodpisaną pracą z Internetu.  
-  
- [[Image:uht.jpg|thumb|400px|Gospodarka- gospodarstwa domowe]]  
-  
- Funkcjonując w systemie powiązań gospodarki  kazde gospodarstwo domowe  musi podejmować trzy podstawowe decyzje:  
-  
- Ile potrzebuje kazdego produktu czy usług ( popyt)?  
-  
- Ile pracy musi swiadczyć ( podaż)?  
-  
- Ile może skonsumować( wydać) dzisiaj  a ile może odłożyc na później ( oszczednosci)?  
-  
- O popycie na usługi i produkty  decydują następujące czynniki:  
-    
- -Dochód  gospodarstwa.  
-  
- -Wielkość posiadanego majątku.  
-  
- -Ceny podobnych produktów na rynku dostepnym dla gospodarstwa.  
-   
- -Preferencje konsumenckie ( wzory, style , smaki).  
-  
- -Oczekiwania co wielkosci przyszłych dochodów , cen, koniunktury.  
-  
-  
- Potrzeby konsumpcyjne gospodarstw domowych znajduja sie pod  ustawicznym wpływem  cen na rynku.  
- Ceny wpływaja na gospodarstwa rynkowe na dwa sposoby:  
-  
- *Konsumcja się  zmienia albowiem siła nabywcza ulega zmianie ( efekt dochodów).  
-  
- *konsumpcja się zmienia  bo pojawiają się inne możliwości wydatkowania ( efekt zastąpienia).  
-  
- Ciekawym efektem  zapotrzebowania i  ceny jaką sie przypisuje  produktowi jest tzw efekt  wody-brylantu.  Efekt ten, popularnie mówiac, polega na tym ,że rzeczy powszechne w użyciu mają niewielką wartość na rynku a rzeczy o wysokiej wartości rynkowej  mają niewielką wartość użytkową.  
-  
- Aby zaspakajć swe potrzeby konsumpcyjne  gospodarstwa domowe  muszą dokonywać następujacych wyborów na rynku pracy:  
-  
- *Czy pracować?  
-  
- *Ile pracować?  
-  
- *W jakim charakterze i dziedzinie pracować?  
-  
- Oczywiście  te wybory są dodatkowo uwarunkowane dostępem do  miejsc pracy, stawkami na rynku płac i umiejętnościami  posiadanymi przez członków gospodarstw domowych. Stawki na rynku płac są, niestety uwarunkowane  równowagą  między podażą a popytem na dane  umiejętności  oraz równowagą opłacalności. Równowaga opłacalności to równowaga między tym, by czegoś nie robić ( odpoczynek) a robić. Każdy kto decyduje sie  szukać swej szansy na rynku pracy wybiera  między , przyjemnosciami  nie pracowania a stawkami za pracę oferownymi przez rynek, widzianymi przez przyzmat dóbr, które  zamierza sie nabyć w zamian za wynagrodzenie.  
-  
- Ta perspektywa  nabyswania dóbr i usług zawiera też opcje oszcędzania czyli  odkładania konsumpcji w czasie.  Gospodarstwa domowe  mogą użyć bieżące swe  dochody do finansowania przyszłych  wydatków ( oszczedzania) lub moga użyć przyszłe dochody do sfinansowania dzisiejszych wydatków- (pożyczanie, branie kredytów).  
- Równowaga  konsumcji bieżacej  i oszczedzania regulowana jest wysokościa stóp procentowych . Niskie  stopy procentowe zachęcają do brania kredytów, wysokie stymulują oszczędzanie. Poziom oszczedności wykazuje równiez podatność na inne czynniki np; poziom dochodów  gospodarstw domowych.  
- Gromadzenie oszczędności przez osoby indywidualne ma ogromne znaczenie dla gospodarki. Stanowią  
- one źródło kapitału finansowego, który jest czynnikiem niezbędnym do inwestycji będących jednym ze źródeł wzrostu gospodarczego. oszczędzanie nadwyżek finansowych przez konsumentów ogranicza ich wydatki, a tym samym łagodzi presję na wzrost cen. Duża ilość zaoszczędzonych środków zapewnia stabilność pieniądza oraz rozwój rynku finansowego. Duże oszczędności  
- zmniejszają ponadto negatywny wpływ deficytu budżetowego na inwestycje. Zbyt niskie oszczędności w stosunku do inwestycji sprawiają, że gospodarka jest w nierównowadze i musi korzystać z kapitału zagranicznego. W długiej perspektywie zgromadzone środki przyczyniają  
- się do wzrostu dobrobytu, stwarzając warunki do zwiększenia konsumpcji w przyszłości.  
-  
- ===struktura oszczędności w Polsce===  
-  
- Gospodarstwa domowe  swoje nadwyżki finansowe oszczędzają poprzez lokowanie ich w różne formy  inwestycji kapitałowych.  Możliwość oszczędzania powstaje dopiero w sytuacji,gdy środki finansowe gospodarstw domowych są na tyle duże, że po zaspokojeniu podstawowych potrzeb związanych z ich funkcjonowaniem pozostaje nadwyżka. Wykorzystanie tej nadwyżki na cele oszczędzania zależy od skłonności gospodarstw domowych do oszczędzania, której miarą jest m.in. relacja oszczędności do PKB. W Polsce skłonność do oszczędzania jest niewielka w porównaniu z większością krajów rozwiniętych.  
-  
- [[Image:lju.jpg|thumb|250px|Poziom oszczędności a średni dochód. Polska.  z pracy doktorskiej  SGGW- Szponarowicz-2009]]  
-  
- Zasadniczym czynnikiem determinującym wielkość konsumpcji jest dochód gospodarstwa domowego.  
- Jego wzrost przekłada się jednak na wzrost spożycia tylko do pewnego stopnia, gdyż udział wydatków na konsumpcję w strukturze wydatków ogółem maleje wraz ze wzrostem dochodu. Intensywność potrzeb zmniejsza się w miarę ich zaspokajania, dlatego też przyrost zadowolenia  
- związany ze zwiększeniem konsumpcji danego dobra jest coraz mniejszy. Wzrost dochodu powoduje więc obniżenie skłonności do konsumpcji, co powinno skutkować zwiększeniem skłonności do oszczędzania. W miarę wzrostu dochodu maleje też krańcowa skłonność do konsumpcji mierzona jako stosunek przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodów. Tendencja ta jest wynikiem powiększania się stanu posiadania gospodarstwa i coraz wyższego standardu jego wyposażenia.  
- [[Image:vbg.jpg|thumb|250px|left|struktura oszczędności  gospodarstw domowych- Szponarowicz- praca dok.SGGW 2009]]  
- Ponadto awersja do ryzyka, przejawiającego się niepewnością uzyskania dochodów na niezmienionym poziomie w przyszłości, skłania gospodarstwa do zabezpieczenia się przed taką ewentualnością poprzez oszczędzanie. Oszczędzanie  to lokowanie  środków w rózne nożliwości rynkowe.  
- [[Image:rgn.jpg|thumb|200px|Oszczednosci gospodarstw domowych-klasy aktywów]]  
- Przejście do gospodarki rynkowej jakie miało miejsce w Polsce w początku lat 90- siątych XX wieku, pozwoliło na czynienie porównań statystyk danych finansowych do  innych krajów o  gospodarce rynkowej.  
- Zmiany gospodarcze jakie były spowodowane zmianą formy gospodarki spowodowały wzrost dochodów gospodarstw rynkowych. Jednakże w początkowym okresie wspomnianych lat  wzrostowi dochodów nie towarzyszył wzrost poziomu oszczędności. Polepszenie warunków  zycia  i wolnorynkowy dostęp do  towarów spowodował  naturalny trend  przeznaczania  wzrastajacych dochodów na  zakupy sprzętu gospodarstw domowych. Trend ten był widoczny z dużą wyrazistością w Polsce z powodu duzej  intensywności  i nagromadzeniu tych zakupów w bardzo krótkim okresie czasu.  
- Ogólna sytuacja gospodarcza w Polsce sprzyja natomiast rozwojowi oszczędności indywidualnych. Ponieważ, jak wynika z danych empirycznych, poziom oszczędności w skali gospodarki jest rosnącą funkcją dochodu, należy odnotować fakt, że w Polsce PKB per capita według parytetu siły nabywczej w cenach stałych rośnie nieprzerwanie od 1992 r. i do 2006 r. zwiększył się  
- z 5,7 tys. dolarów do 13,8 tys. dolarów (IMF 2006). Znajduje to odzwierciedlenie w większej zamożności społeczeństwa oraz możliwościach w zakresie oszczędzania.  
- Struktura oszczedności, czyli udział róznych form inwestowania w  całkowitej masie oszczędności, jest różny w każdym kraju. Zależy nie tylko od preferencji jego mieszkańców ale i od rozwoju sektora finansowego w danym kraju. Rola sektora bankowego w systemie finansowym  
- Polski jest znaczacy. Aktywa banków pokrywają 80% całkowitych aktywów sektora finansowego. Jak sie można spodziewać, najbardziej znacząca część oszczędności Polaków tradycyjnie jest zgromadzona na lokatach terminowych w bankach.  
-  
- [[Image:vkjg.jpg|thumb|200px|Oszczędności podmiotów gospodarczych. Polska]]  
-  
- Poziom depozytów bankowych w okresie od końca 2000 r. do końca czerwca 2002 r. wzrastał z poziomu 179,0 mld PLN do 209,5 mld PLN. Od tego momentu obserwuje się obniżanie poziomu depozytów i przepływ części oszczędności w kierunku funduszy inwestycyjnych. Okresowe wahania  atrakcyjności lokat bankowych czy tez wiekszej atrakcyjnosci innych  sposobów lokowania nakłada sie ma wzrastajacy poziom lokat zwiazany ze wzrostem  poziomu oszczedności.   
- Inne rodzaje instytucji finansowych zaczęły się silnie rozwijać od połowy lat 90-tych. Przykładem tego  mogą być fundusze inwestycyjne, które  praktycznie w historii naszego kraju nie istniały do 92 roku. Kilka kolejnych lat wzrostu ilości  funduszy inwestycyjnych  nie zmieniało  sumy aktywów  zainwestowanych w te forme oszczedzania.  
-  
- [[Image:zpdg.jpg|thumb|250px|left|aktywa funduszy  inwestycyjnych]]  
-  
- Począwszy od roku 2000 obserwowany był gwałtowny wzrost aktywów w funduszach inwestycyjnych. Konsekwentna polityka redukcji stóp procentowych miała pozytywny wpływ na atrakcyjność funduszy. Obniżane stopy oprocentowania depozytów bankowych zmuszały inwestorów do poszukiwania alternatywnych lokat. Fundusze obligacyjne znalazły wielu inwestorów akceptujących oferowane przez nie wyniki, biorąc pod uwagę poziom ryzyka oferowanych portfeli. Ponieważ w okresie kilku lat wahania stóp procentowych odbywały się w jedną stronę, fundusze obligacji wydawały się być pozbawionym ryzyka instrumentem inwestycyjnym, oferującym znaczne dochody.Do 2003 roku  fundusze obligacji świeciły swe dni triumfu. Ale to, co było powodem ich rosnącej popularności było również źródłem ich klęski. Nie tyle klęski funduszy a raczej klęski inwestorów nie oceniających ryzyka inwestycji. W momencie, gdy stopy spadły do poziomu kilu procent inwestorzy stwierdzili, że dochód wypracowywany przez te fundusze jest niższy od ich apetytów. Zmienili więc swe preferencje dotyczące funduszy wybierając bardziej ryzykowne bądź rezygnując z inwestowania w fundusze w ogóle. Jednakże zainteresowanie funduszami inwestycyjnymi rosło. Tempo wzrostu aktywów w przykładowym roku 2002 było w Polsce najszybszym tempem wzrostu aktywów funduszy w całej Europie. Jednym z powodów tak rekordowych wyników funduszy w naszym kraju był bardzo niski poziom startu. Porównując aktywa funduszy inwestycyjnych do Produktu Krajowego Brutto - wskaźnik ten na koniec roku 2003 wyniósł w Polsce ok.4%. Dla porównania w krajach 15 – tki Unii Europejskiej współczynnik ten kształtował się na poziomie ponad 50%.  
-  
- [[Image:zpka.jpg|thumb|250px|left|Fundusze Emerytalne. Struktura portfela]]  
-  
-  
- Otwarte fundusze emerytalne (OFE) stanowią kapitałową cześć nowego systemu emerytalnego, tzw. II filar. Istotą działalności otwartych funduszy emerytalnych jest gromadzenie i inwestowanie środków pieniężnych członków OFE z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Środki pieniężne trafiają do OFE poprzez ZUS w postaci części składek na ubezpieczenie emerytalne: do OFE trafia 7,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne.  Fundusze emerytalne inwestuja środki przeznaczone na przyszłe emerytury  na  rynku kapitałowym.  
- Limity inwestycyjne funduszy emerytalnych są bardzo skrupulatnie regulowane ustawowo. Zarządzający funduszami emerytalnymi nie mogą dywersyfikować ryzyka kraju i wszystkie aktywa tych funduszy są inwestowane w Polsce. Proporcje aktywów tych funduszy angażowanych w instrumenty dłużne i udziałowe niewiele się zmieniają i są prawie stałe w czasie. Znikome potrzeby płynnościowe tych funduszy powodują niski udział w ich portfelach depozytów krótkookresowych i innych instrumentów rynku pieniężnego.  
- W efekcie, największa część aktywów funduszy emerytalnych była i jest lokowana w obligacjach Skarbu Państwa. Kolejną co do wielkości część aktywów stanowią inwestycje w akcje spółek notowanych na GPW w Warszawie.  
-  
- Cichy bohater sukcesu gospodarczego - czyli rola oszczędności w gospodarce polskiej.  
-  
- Aktywa zgromadzone w ramach oszczędności gospodarstw domowych sa inwestowane w gospodarke kraju.Rosnący poziom inwestycji oszczędności w akcje spółek giełdowych,  ich paiery dłużne , finasowanie  rozwoju gmin i tworzenie bazy kreedytowej dla banków poprzez wzrost bazy depozytów jest tendencją ze wszech miar korzystną dla gospodarki polskiej. Jak bowiem wykazały doświadczenia przepływów kapitałowych w latach 90–tych najbardziej korzystny i trwały rozwój gospodarczy jest budowany na oszczędnościach obywateli kraju. Budowanie rozwoju na kapitałach zagranicznych jest bardziej ryzykowne. Jak wykazały doświadczenia kryzysów finansowych lat dziewięćdziesiątych  i analiza przepływu strumieni kapitałowych,  kapitał zagraniczny w czasach nadchodzących kryzysów „ucieka”, pozostawiając straty wśród inwestorów lokalnych i przenosi się w nowe miejsca. Trwałość rozwoju ekonomicznego zależy od dojrzałości lokalnych rynków ich głębokości i płynności jakie mogą zaoferować. Nie jest to jedynie wielkość stopy oferowanego zwrotu ale transparencja tych rynków i zachowanie zasad corporate governance.  Należy bowiem pamiętać, że w procesie inwestowania,  beneficjentem inwestycji nie jest tylko inwestor otrzymujący zyski z inwestycji ale i miejsce gdzie realizowana jest inwestycja, generująca szereg miejsc pracy i dodatkowe dochody, przez co wzrost konsumpcji ale i kraj  na terenie którego zlokalizowana jest inwestycja  poprzez wzrost wpływów z podatków.  
-  
- ==Inwestowanie oszczędnosci- ryzyko zarzadzania==  
- Mit zysku bez ryzyka  
-  
- Każda decyzja wyboru ma swoje uwarunkowania. Szczególnie wyraźnie widać to przy inwestowaniu. Nie ma bowiem zysku bez ryzyka. Rynkiem, między innymi rządzą dwie siły : strach i chciwość.  Każdy  chciałby zarobić jak najwięcej ale boi się. Rynek daje szansę ale kosztem ryzyka. Im większe ryzyko tym większa szansa na zysk ale i na stratę. Każdy ma inny poziom akceptacji strachu. Indywidualnie należy wybrać taki sposób inwestowania aby móc spać spokojnie. Nie boją się tylko te osoby , które nie maja pojęcia o ryzyku. Należy podkreślić, że jest różnica między ryzykiem a hazardem. Rynek to nie hazard. Hazard to cos co nie da się kontrolować. Hazard występuje w grach losowych. Na rynku się nie gra. Na rynku się inwestuje a ten proces zakłada znajomość i kontrolę  ryzyka.  
-  
- ====Zarządzanie  nadwyżką finansową====  
- Zarówno firmy jak i osoby fizyczne  dysponują  pewnymi  środkami finansowymi ,ktore  nie sa konieczne by przeznaczyć je na konsumpcje czy tez finansowanie działalności gospodarczej.Środki te mozna zainwestować  na rynkach finansowych,  tak by generowały  dochody kapitałowe przez dłuzszy lub krótszy okres  inwestycji. Inwwestycja na dłuzszy okres  albo zarządzanie bieżącą płynnościa  to proces racjonalnego wyboru  instrumentów finansowych i ograniczania ryzyka tego procesu.  
- roces  alokowania środków  wymaga podobnej logiki działania, przyczym w przypadku zarzadzania  gotówka wymaga  dodatkoweej analizy zwiazanej  z wymogami płynnosciowymi  i ekonomia procesu inwestowania i likwidacji inwestycji.  
-  
- ====Zarzadzanie płynnością====  
- Wyzwania rynkowe stojące przed gospodarką zmuszają wszystkich odpowiadających za zarządzanie do poszukiwania bardziej efektywnych i tańszych metod zarządzania każdym odcinkiem działalności. Wyzwanie to dotyczy nie tylko firm produkcyjnych czy usługowych, ale i organizacji, fundacji oraz jednostek administracji państwowej i samorządowej.  
- Gotówka - niedoceniana jako klasa aktywów, ostatnio cieszy się niebywałym zainteresowaniem. Zarówno jej brak, jak i nadmiar, spędza sen z oczu właścicielom i osobom zarządzającym firmami. Brak gotówki uniemożliwia bowiem realizację celów biznesowych (produkcyjnych i sprzedażowych), a jej nadmiar zmniejsza efektywność działania.  
- Krótka analiza myślowa prowadzi do wniosku, że gotówkę należy traktować podobnie jak zapasy w działalności operacyjnej firmy. Oznacza to, że gotówka musi być „na składzie” i musi być dostępna w każdej chwili. Z praktycznych obserwacji poziomu gotówki w firmie widać jak nieregularne krzywe obrazują jej stan i jak wiele jest na nich wzrostów i spadków.  
- Jeśli gotówka „leży” w firmie, to oczywiste jest, że „nie pracuje”, zatem ”nadmiar” trzeba zainwestować, ale tu rodzi się szereg pytań. W co zainwestować? Ile kosztuje inwestowanie? Jakie informacje trzeba mieć by ocenić właściwie ryzyko inwestycji, czy posiadamy odpowiednie zasoby zarówno intelektualne jak też materialne, aby samodzielnie prowadzić proces alokacji, czy możemy obniżyć ryzyko? Czy jesteśmy pewni, że będziemy mieli dostęp do gotówki w każdej chwili i że jej ilość nie zmniejszy się? Wiele pytań zostaje bez odpowiedzi, gdyż zarządzanie gotówką jest przedsięwzięciem niezmiernie trudnym. Do tego dochodzi ocena efektywności kosztowej dokonywanych operacji, księgowanie i jego koszty itd.  
-  
- ====Optymalizacja poziomu gotówki w firmie====  
- Traktując gotówkę jako zapas i optymalizując jej poziom „na składzie”, czyli opierając się na tzw. modelu Baumola[[1]] można po procesie optymalizacji uzyskać wynik określający optymalny poziom gotówki w kasie firmy. Wynosi on:  
-  
- <math>P_{opt}=\sqrt{\frac{2 T D}{i}}</math>  
-  
- gdzie i- to stopa procentowa, D - roczny poziom płatności gotówkowych firmy, a T to koszty transakcji (koszt umorzenia instrumentu finansowego w którym lokowana jest gotówka). Optymalny poziom gotówki jest wyższy gdy koszty transakcji są wysokie lub stopy procentowe niskie.  
- Powyższy model funkcjonuje dobrze tak długo jak firma równomiernie „zużywa” zapas gotówki. Ale  nie zdarza się to często i jest uproszczeniem. W świecie realnym często sa tygodnie gdy skutkiem płatności faktur do firmy wpływają duże sumy i obserwuje się duży strumień wpłat netto a też są tygodnie gdy firma musi płacić dostawcom i wtedy są wypływy netto gotówki. Biorąc pod uwagę możliwość wypływów i wpływów gotówki netto,  inaczej do tworzenia modelu zarządzania gotówką podeszli Miller i Orr[[2]] zakładając, że fluktuuje ona w górę i w dół. Istnieje poziom górny, po przekroczeniu którego gotówka lokowana jest w krótkotrwałe instrumenty finansowe i poziom dolny, gdy trzeba sięgnąć do rezerw i zlikwidować pozycje w krótkoterminowych instrumentach finansowych. Po przyjęciu jeszcze pewnych uproszczeń , wspomniani autorzy wyliczyli optymalny poziom gotówki jako równy:  
-  
- <math>R=\sqrt[3]{\frac{3 f \sigma^2}{4r}}</math>  
- gdzie: f- koszty transakcji,   - wariancja dziennych przepływów gotówki. r –stopa procentowa. Ten sposób zarządzania gotówką przeszedł szereg testów . Słabością tego modelu jest założenie, że przepływy dzienne są całkowicie nieznane. Żaden z zarządzających na taki luksus sobie obecnie nie może pozwolić.W praktyce gospodarczej gotówka, a raczej zarządzanie nią, wymaga coraz więcej wysiłku i umiejętności. Metoda, jaką przyjmie firma w wyborze sposobu wyznaczania maksymalnego, optymalnego poziomu gotówki zależy w dużej mierze od przyjętej w swej praktyce polityki zarządzania majątkiem obrotowym.  
- W praktyce gospodarczej gotówka, a raczej zarządzanie nią, wymaga coraz więcej wysiłku i umiejętności. Metoda, jaką przyjmie firma w wyborze sposobu wyznaczania maksymalnego, optymalnego poziomu gotówki zależy w dużej mierze od przyjętej w swej praktyce polityki zarządzania majątkiem obrotowym.  
-  
- ====Kryteria decyzyjne w procesie inwestycyjnym====  
- Jest wiele sposobów zagospodarowania nadwyżek gotówki. Istnieją jednak pewne uniwersalne zasady, które należy starannie rozważyć biorąc pod uwagę proces alokacji. Pierwsze kryterium, które musi być starannie analizowane, wynika z natury gotówki jako zapasu. Dla prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa gotówka jest konieczna i jeśli została wypracowana to nie może zmaleć w procesie alokacji. Taki sposób myslenia  dotyczy równiez lokowania środków, ktore zamierzamy inwestowac na okres dłuzszy. Pierwszym kryterium gospodarki gotówką jest więc '''bezpieczeństwo''' alokowanych środków. Kolejnym kryterium jest '''płynność''' alokowanych środków. Środki te muszą być dostępne w każdym momencie, gdy są potrzebne. Kolejnym kryterium jest '''stopa zwrotu''' z procesu alokacji - efektywna stopa zwrotu, czyli beneficje z procesu alokacji pomniejszone o koszty procesu zarządzania, księgowania, – o czym często się zapomina.  
- Bezpieczeństwo lokowania to szerokie spektrum zagadnienia ryzyka i sposobów jego minimalizacji. Ryzyko, jakie należy w tym miejscu rozważyć to przede wszystkim ryzyko kredytowe instrumentu używanego w procesie alokacji oraz ryzyko kredytowe instytucji, w której posiadaniu znajdą się nasze środki (bank, emitent papieru wartościowego, itd.).  
- Płynność– gotówka jest rezerwą, która może być potrzebna w każdej chwili. Zarządzanie płynnością to szukanie równowagi miedzy tym, że nie zainwestowana gotówka nie pracuje a nawet ulega dewaluacji a potencjalnymi kłopotami firmy, która posiada zainwestowane środki, ale nie ma, czym płacić swych codziennych zobowiązań, co może w skrajnych przypadkach prowadzić do naliczania karnych odsetek.  
- Efektywną stopę zwrotu z zainwestowania gotówki utożsamia się najczęściej z odsetkami od zainwestowanej gotówki. Przy wyliczaniu efektywności procesu alokacji i stopy zwrotu należy wziąć pod uwagę dni „bezodsetkowe” – czyli dni w których pieniądze nie pracują, przepływając między instytucjami. Do kosztów należy wliczyć nie tylko opłaty, ale też koszty samego procesu zarządzania (w tym księgowania operacji), czyli wynagrodzenia osób zatrudnionych w procesie zarządzania.  
- Trzy przedstawione powyżej kryteria są podstawowym zestawem kryteriów stosowanych w przypadku każdego z opisanych poniżej sposobów lokowania gotówki.  
-  
- ====Inwestowanie samodzielne na rynkach finansowych- ryzyka inwestycyne====  
- Ze względu na to, że omawiane inwestycje dotyczą rezerw, najważniejsze pytanie, jakie powstaje brzmi: kiedy można zamienić posiadaną inwestycję na gotówkę bez umniejszania kwoty poprzednio zainwestowanej. Takie postawienie sprawy wyklucza inwestycje w instrumenty właścicielskie a wykorzystanie instrumentów dłużnych ogranicza do krótkoterminowych. Konsekwencją tego ograniczenia jest wybór miedzy krótkoterminowymi papierami dłużnymi a instrumentami rynku pieniężnego. Najważniejsze kryteria, którymi należy się kierować przy tego typu wyborze to ryzyko kredytowe, zbywalność i termin do wykupu.  
- ''Ryzyko kredytowe'' odnosi się do możliwości spłaty przez emitenta papieru wartościowego, certyfikatu depozytowego, lokaty bankowej na czas i w całości zainwestowanej kwoty wraz z należnymi odsetkami. Zwyczajowo przyjmuje się, że dług zaciągnięty przez Skarb Państwa jest pozbawiony ryzyka. Ze względu na to, że firmy inwestują chwilowe nadwyżki gotówki, celem inwestycyjnym takich operacji są instrumenty, których poziom ryzyka kredytowego jest niski lub zerowy.  
- ''Ryzyko stopy procentowej'' – odnosi się do zachowania się instrumentu finansowego w przypadku zmian rynkowych stóp procentowych. Generalnie relacja zmiany ceny instrumentu dłużnego w przypadku zmiany stóp procentowych nosi cechy korelacji ujemnej. Znaczy to, że przy wzroście stóp procentowych cena instrumentu dłużnego maleje. Znaczy to, że jeśli po wzroście stóp procentowych firma zmuszona będzie zbyć, nabyty przed zmianą, dłużny papier wartościowy, to zbędzie go po niższej cenie, co prawdopodobnie uszczupli kapitał.  
- ''Ryzyko kursowe'' - jeśli instrument dłużny jest denominowany w innej walucie niż waluta, w której prowadzimy codzienne rozliczenia, to zmiana kursu a szczególnie umocnienie się PLN, jeśli jest to nasza waluta rozliczeniowa, może grozić stratą z inwestycji.  
- ''Zbywalność'' polega na tym jak szybko jesteśmy w stanie upłynnić posiadany instrument dłużny, przed terminem jego wykupu, bez narażania się na zbyt niską cenę jego sprzedaży. Instrumenty rynków finansowych mogą się znacznie różnić swą zbywalnością. Główną przesłanką oceny płynności danego instrumentu jest istnienie aktywnego rynku wtórnego obrotu tym instrumentem - jakie są na nim obroty i ilu jest na nim aktywnych uczestników. Zaleca się inwestować w instrumenty łatwo zbywalne, czyli płynne.  
- '''Termin do wykupu, zapadalność''' – aby minimalizować ryzyko zmienności stóp procentowych firmy zazwyczaj ograniczają się do inwestycji w papiery dłużne o terminie do wykupu odległym o nie więcej niż rok. Dłuższe papiery są bardziej czułe na zmienność stóp procentowych. W inwestycjach gotówki bezpieczeństwo kapitału jest sprawą nadrzędną. W związku z tym należy inwestować w instrumenty rynków finansowych o bliskim terminie zapadalności i wysokiej płynności. Takie instrumenty jednak charakteryzuje niska stopa zwrotu.  
- '''Minimalizacja ryzyk poprzez dywersyfikację'''- w przypadku samodzielnego inwestowania, inwestor narażony jest na koncentrację ryzyka gdyż nominały papierów dłużnych są wysokie i często przewyższają kwotę, którą dysponuje detaliczny inwestor. Nabywając zaś samodzielnie papier dłużny inwestor bierze na siebie całe jego ryzyko. Dywersyfikacja jest niezwykle trudna i możliwa tylko dla zrządzających dużymi aktywami.  
-  
- ====Zarządzanie nadwyzkami finansowymi poprzez outsourcing do firmy asset management.====  
- Na rynku działają licencjonowane i nadzorowane instytucje zarządzania aktywami popularnie zwane asset management. Zlecenie tym instytucjom zarządzania gotówką jest często stosowanym rozwiązaniem. Licencjonowani doradcy inwestycyjni zarządzają w imieniu firmy gotówką na podstawie podpisanej umowy, w której określona jest strategia rynkowa zarządzania.Strategię  taka należy precyzyjnie okreslić i opisac w umowie. Operacje prowadzone są w imieniu i na ryzyko klienta. Podobnie jak w przypadku samodzielnego alokowania gotówki, należy samodzielnie księgować wszelkie operacje związane z procesem inwestycyjnym. Jeśli skorzysta się z usług banku Powiernika i umieści się swoje środki na rachunku powierniczym w takim banku uzyska się ochronę od ryzyka bilansu instytucji zarządzającej, co jest wskazane, mimo, że usługa taka kosztuje.  
-  
- ==Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania==  
-  
-  
-  
- FUNDUSZE INWESTYCYJNE  
-  
- Biorąc pod uwagę  ryzyka samodzielnego  inwestowania , potrzebę zbudowania  nie tylko strategii inwestowania ale i  strategie ograniczenia ryzyka dość atrakcyjną  opcja wydaje się  możliwość  przyłączenia się ze swoimi  aktywami do  grupy inwestorów w podobnej sytuacji  i razem  pozwolić , by ktoś z dużym doświadczeniem zarządzał tymi pieniędzmi razem.   Taka większą  ilość pieniędzy pozwala na lepsza dywersyfikacje  gdyż pozwala nabyć instrumenty o znacznych wartościach nominalnych często niedostępnych dla indywidualnego inwestora. Lepsza dywersyfikacja  i  umiejętności  profesjonalne  zarządzającego  stwarzają  nadzieję na  znacznie lepsze od prób indywidualnych wyniki.  
- Taki sposób myślenia legł u podstaw  zrodzenia się  idei wspólnego inwestowania.  
- Idea wspólnego inwestowania polega na gromadzeniu odrębnych i rozproszonych środków finansowych inwestorów indywidualnych w celu ich wspólnego, efektywnego inwestowania w różne instrumenty, głównie na rynku finansowym.  
-   
- Początki  wspólnego inwestowania siegaja wieku XVIII  ''(wg.TheOrigin of Mutual Funds’ by K. Geert Rouwenhorst)''gdy holenderski kupiec i makler Adriaan Van Ketwich, zaproponował wielu małym inwestorom udział we wspólnych przedsiewzieciach w formie powiernictwa,   w celu  umożliwienia im uzyskania  dywersyfikacji na którą osobno nie mogli sobie pozwolić.  
- Zawyczaj idea utworzenia pierwszego funduszu wspólnego inwestowania  przypisywana jest szkockiemu przedsiębiorcy  Robertowi  Flemingowi.  R. Fleming dostarczając  swe produkty do Stanów Zjednoczonych zdobył doświadczenie  na tamtym ryku i odgrywał znaczącą role w odbudowie i restrukturyzacji kolei żelaznych w USA. W ten sektor rynku zainwestował znaczące własne kapitały ale widząc potrzeby i szanse większych inwestycji zaproponowałw 1873 roku, innym przedsiębiorcom aby powierzyli mu swoje środki , które on w ich imieniu inwestował na rynku USA. Ten sposób działania znalazł szybko naśladowców i wiele takich przedsięwzięć powstało , szczególnie na rynku amerykańskim zaczynając burzliwą   historię  wspólnego inwestowania.  
-  
- Istnieje wiele form prawnych zbiorowego inwestowania. W dokumentach dotyczacych zbiorowego inwestowania Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), wskazuje się  istnie trzech głównych, akceptowalnych  form organizacji takiego procesu.  
- *	Forma spółki  
- Fundusz jest oddzielną spółką, której aktywa  należą do firmy zarządzającej. Udziałowcami spółki zarządzającej są inwestorzy.  
- *	Forma powiernictwa( trust).  
- Określona grupa aktywów jest wydzielona i zarządzana przez Powiernika ( Trustee) na rzecz i korzyść innej Strony – Beneficjenta.  
- Inwestor jest beneficjentem  Powiernika i posiada jednostki powiernicze.  
- *	Forma kontraktowa  
- Inwestor  wchodzi w kontrakt z firma Zarządzającą, która decyduje  się odsprzedać określony portfel aktywów i zarządzać tym portfelem w imieniu końcowego inwestora.  Inwestor posiada proporcjonalna cześć portfela.  
-  
- Na wspólnym rynku finansowym Unii Europejskiej  istnieją  rożne formy prawne  organizacji   wspólnego inwestowania ''( przypisy TFI)''wypracowane w krajach członkowskich .  W Polsce regulacje prawne dotyczące funduszy inwestycyjnych  kładą szczególny nacisk na bezpieczeństwo inwestorów . Szczegółowe informacje na ten temat można znaleźć''( ustawa o fubdinw i Prawa i obowiązki).''  
- Fundusze inwestycyjne w Polsce.  
- Na polskim rynku usługi wspólnego inwestowania oferowane sa w formie funduszy inwestycyjnych- zarzadzajacym jest Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych a podstawą prawną funkcjonowania jest Ustawa o Funduszach Inwestycyjnych, oraz firmy ubezpieczeniowe, -  w formie funduszu kapitałowego.  
- Czym różni się inwestowanie w formie funduszy inwestycyjnych w porównaniu do innych form zarządzania?  
-  
- [[Image:obraz2.jpg|thumb|450px|Schemat przepływu srodków- bank, ubezpieczyciel]]  
-   
-  
- W Przypadku wpłaty pieniędzy  na lokatę bankowa  albo na ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy pieniądze wpłacane są  do w.w instytucji finansowej i wchodzą w skład bilansu tej instytucji. Instytucja ta jest spółka prawa handlowego a jej właścicielami są  Akcjonariusze Spółki.  
- W przypadku  inwestowania w fundusze inwestycyjne polskie regulacje tego rynku  oferują inne rozwiązanie pokazane poniżej:  
-   
-  
- [[Image:fundusz01.png|thumb|450px|Przepływy środków - fundusz inwestycyjny]]  
- Wpłaty inwestorów odbywają się do funduszu inwestycyjnego. Fundusz inwestycyjny jest niezależną spółką, której właścicielami są  wyłącznie inwestorzy funduszu. Funduszem zarządza Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych, spółka niezależna od Funduszu. Aktywa Funduszu nie  są aktywami spółki zarządzającej. Nad bezpieczeństwem aktywów  inwestorów czuwa  dodatkowo Bank Powiernik, bank  o szczególnej charakterystyce polegającej na tym, że aktywa w powiernictwie nie wchodzą do masy upadłościowej, czyli są bezpieczne i należą do Funduszu nawet w przypadku upadłości banku.  
-  
- Fundusze inwestycje posiadają  następujące cechy które mogą być atrakcyjne dla inwestora, wiele z nich ogranicza ryzyka inwestowania:  
-  
- •	 Polityka inwestycyjna – statut.  
-  
- Statut będący  forma umowy z klientem i opisujący jak będą inwestowane jego środki wraz z lista ryzyk i sposobów ich ograniczania. Fundusze bardzo skrupulatnie przestrzegają  zapisów statutowych, wiec nie należy je czytać ze zrozumieniem  aby np. nie dziwić się dlaczego zarządzający wybranym funduszem akcji z nastaniem bessy nie sprzedał wszystkich posiadanych przez fundusz akcji i nie trzyma pieniędzy w gotówce mimo, ze rynek wciąż spada. Może tak jest zapisane w statucie.  
-  
- •	Aktywa – bank powiernik  
- Nad bezpieczeństwem aktywów czuwa Bank Powiernik (Depozytariusz).  
-  
- •	Nadzór Komisji Nadzoru Finansowego.  
- Bieżący nadzór KNF nad funkcjonowaniem  zarządzania wypełniania obowiązków statutowych przez TFI.  
-   
- •	Określone koszty  
- Koszty zarządzania i inne  wyraźnie określone w statucie.  
-  
- •	Codzienna publikacja wyników  
- Wyniki funduszy inwestycyjnych  regularnie podawane są do wiadomości publicznej. W przypadku funduszy otwartych w każdy dzień roboczy.  
-  
- •	 Prostota księgowania  
- W przypadku inwestowania w fundusze inwestycyjne księguje się tylko zakup jednostek funduszy i ich umorzenie  a nie ( jak w przypadku asset management wszystkie operacje nabycia i zbycia aktywów.)  
-  
- Nie bez znaczenia jest odroczenie  obowiązku podatkowego. Podatek od zysków kapitałowych w przypadku funduszy inwestycyjnych naliczony jest tylko w momencie umarzania jednostek przez inwestora a nie w przypadku zapadania każdej lokaty funduszu i zbycia  aktywów  funduszu.  
- Idea przyświecająca rynkowi funduszy inwestycyjnych polega na tym, ze każdy powinien zajmować się działaniem w którym posiada największe doświadczenie. Indywidualny inwestor zdobywa  swe oszczędności praca oparta na jego umiejętnością  i doświadczeniu., przekazując zarządzaniu profesjonalistom, którzy poświęcają tej czynności swój cały czas i umiejętności.  
- TFI oferują dla swych klientów  rożne rodzaje funduszy. Fundusze te różnią się nie tylko polityka inwestycyjną, możliwością konwersji miedzy różnymi strategiami inwestycyjnymi alei pod względem doświadczenia  inwestorów. Najpopularniejsze fundusze skierowane do indywidualnych klientów to fundusze otwarte. Dla bardziej zaawansowanych wiedzy o rynkach finansowych  inwestorów rynek oferuje fundusze specjalistyczne i fundusze zamknięte. W przypadku takich inwestycji od inwestora wymagana jest wysoka znajomość  rynku.  
-  
- Zaletami inwestowania w fundusze inwestycyjne są:  
-  
- •	dywersyfikacja portfela  
-  
- •	profesjonalne zarządzanie  
-  
- •	relatywnie niskie koszty  
-  
- •	duża płynność inwestycji  
-  
- •	elastyczność wyboru strategii inwestycyjnej  
-  
- •	bezpieczeństwo inwestycji  
-  
- •	nieograniczony pośredni dostęp do instrumentów rynku kapitałowego,  
-  
- •	usługi dodatkowe dla uczestników funduszy( raporty okresowe i sprawozdania finansowe funduszy)  
-  
- Ze względu na  sposób inwestowania  i grupy instrumentów finansowych w które inwestują  fundusze można podzielić tak jak jest to pokazane poniżej:  
- [[Image:obraz1.jpg|thumb|450px|klasyfikacja funduszy inwestycyjnych]]  
- Generalnie  fundusze akcyjne dzieli się na  :  
- 	-Indeksowe- czyli pasywne , odtwarzające w praktyce  skład indeksu rynku i jego zachowanie.  
- -Aktywne – czyli takie w których zarządzający dobiera do portfela funduszu spółki kierując się  wypracowaną metodą zmierzającą do  zwiększenia  wartości portfela i opisana w Statucie funduszu .  
- - Sektorowe – inwestujące w akcje spółek z wybranego sektora gospodarki krajowej lub  wybranej części gospodarki globalnej. Lub tez spółek wybranego sektora geograficznego lub gospodarczego ( BRIC) opisane szczegółowo w Statucie.  
- Fundusze  mające w swoim portfelu mieszankę instrumentów  akcyjnych i dłużnych to fundusze hybrydowe.  
- Fundusze takie zamierzają korzystać z możliwości dawanych przez rynek akcji zwiększając bezpieczeństwo portfela udziałem instrumentów dłużnych . jeśli relacje między częścią portfela  zainwestowana w instrumenty dłużne jest ścisłe określona a cześć dopełniająca do 100% jest zainwestowana w akcje to są to fundusze zrównoważone.  Jeśli część dłużna określona jest w zakresie od..do , co w konsekwencji wpływa na odpowiednie zachowanie się części dopełniającej do 100% wartości portfela zainwestowanej w akcje to takie fundusze nazywane są funduszami elastycznego inwestowania . Fundusze które  statutowo mogą  cały portfel zainwestowany w akcje spieniężyć i zainwestować w części lub całości w instrumenty dłużne gdyż zarządzający dostrzega wielki potencjał w rynku instrumentów dłużnych a możliwość strat na rynku akcji( lub odwrotnie) to fundusze elastycznej alokacji aktywów. Jak widać można  z różnych instrumentów, rożnych rynków finansowych stworzyć fundusze inwestujące w różne mieszanki tych instrumentów. Ta kategoria to fundusze inne hybrydowe.  
- Fundusze  dłużne to  zbiór fundusze  inwestujące w papiery dłużne. Ich podział  odbywa sie biorąc pod uwagę  rodzaj emitenta papierów dłużnych. Bezpieczeństwo tych funduszy wiąże się  z bezpieczeństwem kredytowym  Emitenta. Kategoria najbezpieczniejsza z tej grupy to fundusze inwestujące w papiery dłużne emitowane przez Skarb Państwa.  Jest to kategoria funduszy papierów Skarbowych. Fundusze inwestujące w papiery dłużne emitowane przez spółki  prawa handlowego zarówno obligacje jak i krótkoterminowe papiery dłużne tzw. Papiery komercyjne to fundusze papierów dłużnych firm. Fundusze inwestujące w obligacje municypalne , czyli papiery dłużne emitowane przez samorządy lokalne to fundusze papierów samorządowych.  Dla funduszy inwestujące w inne , nie wymienione tutaj papiery dłużne zarezerwowana jest kategoria fundusze inne dłużne.  
- Fundusze rynku pieniężnego i gotówkowe tom specyficzna klasa funduszy , której portfele składają się  instrumentów pieniężnych krótkoterminowych instrumentów dłużnych. Szczególnie fundusze rynku pieniężnego to fundusze o niezwykle precyzyjnie określonej polityce inwestycyjnej, regulowanej przez Ustawę o funduszach inwestycyjnych zakresie Fundusz Rynku Pieniężnego. Fundusze te posiadają  najniższe możliwe ryzyko funduszy inwestycyjnych ograniczając ustawowo ryzyko zmiany kursu walutowego, ryzyko kredytowe , ryzyko stopy procentowej . Fundusze gotówkowe to kategoria funduszy inwestujących podobnie jak fundusze rynku pieniężnego ale nie spełniające co najmniej jednego z kryteriów wymienionych w ustawie.  
-  
- Klasyfikacja funduszy a ryzyko.  
- Fundusze inwestycyjne różnią się między sobą poziomem ryzyka wiążącym sie z rodzajem instrumentów finansowych, w które lokują swoje aktywa. Różnice wiążą się również z horyzontem czasowym inwestycji i celami inwestycyjnymi. Praktycznie pod wzgledem ryzyka, nie ma dwóch identycznych funduszy inwestycyjnych.  
- Najprostszym sposobem oceny ryzyka  jest posłużenie sie klasyfikacją funduszy. Poniewaz klasyfikacja  bazuje na klasach aktywów w które inwestuja fundusze w ten sam sposób ryzyko tych aktywów wpływa na ryzyko funduszy.  
- [[Image:Fundusze-ryzyko.jpg|thumb|450px|klasy funduszy a ryzyko]]  
- Ten prosty sposób nie oddaje jednak w pełni ryzyka portfela aktywów funduszu. Inwestor powinien szczególnie uważnie zapoznać się ze statutem funduszu, prospektem informacyjnym, najświeższymi sprawozdaniami finansowymi. Kierowanie się wyłącznie nazwą klasyfikacji funduszu, przy ocenie, w jaką grupę aktywów będzie on inwestował, a co za tym idzie, z jakim ryzykiem wiąże się ta inwestycja, może okazać się błędne. Na przykład nazwa "fundusz obligacji" jest bardzo ogólna. Nie wiadomo, czy są to obligacje skarbowe, czy emitowane przez Spółki,papiery krajowe czy zagraniczne i jakie kraje, branże czy też konkretne przedsiębiorstwa reprezentują główne składniki portfela funduszu. Na większość tych pytań odpowiedź znaleźć można w trakcie  uważnej lektury wymienionych wyżej publikacji.  
- Ryzyko inwestycji w fundusze wiąże sie  , jak juz wspomniano z plaowanym okresem inwestowania.  
- Fundusze inwestycyjne, ze swej natury , to raczej narzędzie do inwestowania  długoterminowego. Wyjątek stanowią fundusze rynku pieniężnego i gotówkowe , które to instrumenty wykorzystuje sie do bieżącego zarządzania gotówką. Temu zagadnieniu, czyli funduszom rynku pieniężnego został poświecony   odrębny rozdział niniejszego opracowania.  
- Poniższy rysunek  pokazuje  zmianę ceny jednostki jednego z najstarszych funduszy Inwestycyjnych na polskim rynku- funduszu Pioneer Zrównoważony FIO. Jak widać inwestycja kilkunastoletnia w ten fundusz daje ponad 1800% zwrotu w tym czasie , mimo wahań krótkoterminowych.  
- [[Image:Obraz3.jpg|thumb|450px|Zmiana wartości jednostki w czasie- Pioneer Zrównoważony FIO..]]  
-   
-  
- ===Funduszeinwestycyjne, bezpieczeństwo inwestora===  
- Bezpieczeństwo środków finansowych inwestora i jego interes jest w przypadku funduszy inwestycyjnych centrum uwagi, nie tylko TFI ale i Nadzoru Finansowego.  Przepisy prawne obowiązujące w Polsce należą do najbardziej nowoczesnych w świecie i bardzo drobiazgowo regulują ryzyko w przypadku funduszy inwestycyjnych.  Fundusz inwestycyjny utworzony zgodnie z Ustawą o Funduszach Inwestycyjnych jest odrębną osobą prawną niezależną od firmy zarządzającej i zobowiązania  tej ostatniej nie wpływają na kondycje funduszu, którego jedynymi właścicielami są inwestorzy. Funduszem zarządza  profesjonalnie Towarzystwo posiadające odpowiednie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Jednym z warunków  otrzymania takiego zezwolenia jest posiadanie odpowiednio wykwalifikowanej kadry profesjonalistów. Wszystkie Fundusze inwestycyjne w Polsce zanim rozpoczną działalność muszą uzyskać od Komisji stosowne zezwolenie, muszą również publikować prospekt informacyjny zawierający wszystkie niezbędne informacje o funduszu, a także są zobowiązane do publikowania półrocznych i rocznych sprawozdań finansowych. Nad operacjami funduszy pełni  ciągły nadzór kilka instytucji. Aktywa funduszu inwestycyjnego, czyli to, w co fundusz zainwestował pieniądze wpłacone przez uczestników są przechowywane w banku powierniczym  (Depozytariuszu), który musi spełniać określone wymagania, aby móc prowadzić taką działalność. Aktywa te są traktowane na innych zasadach niż wszystkie inne, które bank przechowuje. W przypadku kłopotów banku, ta część środków jest w całości chroniona. Ponadto zadaniem takiego banku jest bieżąca kontrola działalności inwestycyjnej funduszu.  
- Fundusz inwestycyjny jest instytucją prawnie i finanso¬wo niezależną od Towarzystwa, które nim zarządza. Nawet gdyby Towarzystwo przestało istnieć fundusz inwestycyjny nadal funkcjonuje, a opiekę nad nim przejmuje Bank Depozytariusz lub inne towarzystwo. Ponadto widzisz gdzie dokładnie są inwestowane Twoje pieniądze. Bardzo ważne jest to, że wartość jednostki uczestnictwa jest bezpośrednio powiązana z wartością portfela inwestycyjnego funduszu, czyli nabytymi przez niego akcjami, obligacjami, bonami skarbowymi. Taki mechanizm powoduje, że aktywa funduszu (nabyte papiery wartościowe) są zawsze równe jego zobowiązaniom (pieniądzom powierzonym przez uczestników do inwestowania). Fundusz w przeciwieństwie do banku nie inwestuje pożyczonych pieniędzy, lecz tylko swoje.  
- W portfelu inwestycyjnym funduszu znajduje się wiele różnych papierów wartościowych. Nawet jeśli jeden z nich odnotowuje stratę to inne przynoszą zysk.Inwestując w Fundusz inwestycyjny ze względu na jego limity narzucone przepisami prawa, inwestor automatycznie nabywa  
- bardzo dobrze zróżnicowany (zdywersyfikowany) portfel papierów wartościowych.  
- Równe traktowanie wszystkich inwestorówfunduszu jest naczelną zasadą funkcjonowania funduszy inwestycyjnych. Ta zasada dotyczy nie tylko funkcjonowania funduszu ale i nadzoru nad jego operacjami. Wszyscy uczestnicy danego funduszu są jego uczestnikami na równych prawach. Zarzadzajace funduszem Towarzystwo nie może spowodować aby skutkiem jego decyzji jakaś grupa inwestorów znalazła sie w sytuacji lepszej od pozostałych. Wielkość indywidualnej inwestycji w aktywa funduszu nie ma w tym przypadku znaczenia.  
- Fundusze inwestycyjne są różne . Różnią się przede wszystkim ryzykiem portfela inwestycji. Korzystając z różnorodności funduszy należy wybrać ten, który spełniał  cel inwestycyjny inwestora, przy ryzyku, które inwestujący akceptuje.  
-  
- ===Fundusz rynku pieniężnego- specyficzny fundusz inwestycyjny.===  
- Fundusze zbiorowego inwestowania posiadają szereg cech, które czynią je atrakcyjnym narzędziem w zarządzaniu aktywami. Cechy te to profesjonalne zarządzanie przez doświadczonych specjalistów z zakresu zarządzania aktywami. Kontrola i licencjonowanie działalności przez Nadzór krajowy w postaci Komisji Nadzoru Finansowego. Określony ustawowo sposób zarządzania funduszem, jasno sformułowana polityka inwestycyjna, ryzyka i sposób funkcjonowania funduszu w postaci podawanego do publicznej wiadomości Statutu Funduszu, bieżące publikowanie wyników. Wszystko to czyni proces zarządzania transparentnym. Nadzór nad bieżącymi operacjami prowadzony przez KNF oraz Bank Powiernik (Depozytariusz) zwiększa bezpieczeństwo procesu inwestycyjnego a jednoznacznie określone koszty pozwalają na proste ich kontrolowanie. Patrząc na fundusze pod kątem ograniczania ryzyk rynkowych widać dywersyfikację portfela funduszu, redukującego ryzyko rynkowe. Nawet mała kwota wpłaty pozwala na proporcjonalny udział w dużym portfelu funduszu zawierającym różne papiery wartościowe. Ta cecha usuwa podstawowa trudność samodzielnego inwestowania. Ponadto nie bez znaczenia jest to, że fundusz działa na hurtowym rynku finansowym płacąc marże i opłaty znacznie niższe niż klienci detaliczni. Najistotniejszą charakterystyką funduszu jest wyeliminowanie ryzyka bilansu instytucji zarządzającej. W polskim prawodawstwie fundusz inwestycyjny jest odrębną spółką prawa handlowego, w której właścicielami aktywów są inwestorzy, której aktywami zarządzają specjaliści wykonujący transakcje i operacje ograniczone do wymienionych w statucie funduszu. Tea cechy stawiają fundusz na skali ryzyka, jako narzędzie inwestowania, znacznie korzystniej w porównaniu do innych instytucjii instrumentów finansowych.  
- Jak to było wykazane wcześniej do zarządzania gotówką konieczne jest płynne  i bezpieczne narzędzie. Bezpieczne, czyli o minimalnym poziomie ryzyka.Takim narzędziem jest Fundusz Rynku Pienięznego.  
- ====Fundusze rynku pieniężnego.====  
- Potrzeba zaproponowania nowych, bardziej efektywnych i bezpiecznych form zarządzania finansami a szczególnie gotówką była podstawą wprowadzenia w Ustawie o funduszach inwestycyjnych[[4]]  regulacji standardu Funduszu Rynku Pieniężnego, Funduszu, który posiada najniższe możliwe ryzyko inwestycyjne.  
-  
- Ważną częścią tego standardu jest bezpieczeństwo pieniędzy inwestora. Fundusz inwestycyjny i towarzystwo funduszy inwestycyjnych zarządzające jego aktywami, to odrębne osoby prawne, zatem nie występuje ryzyko bilansu. Ponadto fundusz rynku pieniężnego ma ograniczone do minimum ryzyko zmiany kursu walut (tylko jedna waluta) i ryzyko kredytowe lokat, poprzez określenie minimalnego ratingu dla inwestycji oraz limitowane ryzyko zmian stopy procentowej (poprzez ściśle określony średni okres do zapadalności)i rodzaj instrumentów finansowych dopuszczonych do inwestowania. Ponadto fundusz rynku pieniężnego, tak jak każdy fundusz inwestycyjny, zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych, musi publikować informacje o kosztach i podawać do wiadomości publicznej osiągane wyniki. Fundusz i zarządzanie jego aktywami podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Operacje są także kontrolowane przez Bank Powiernik, czyli instytucję, której celem jest zapewnienie specjalnych warunków bezpieczeństwa dla aktywów inwestora. Przy tych cechach fundusze inwestycyjne rynku pieniężnego konkurują ze sobą kosztami zarządzania, szybkością dostępu do lokat i jakością obsługi.  
-  
- Wspomniana regulacja wskazuje na ograniczenia ryzyka i pozwala na uzyskanie ratingu przez takie fundusze na poziomie, co najmniej BBB, czyli ratingu bezpieczeństwa równemu bezpieczeństwu naszego kraju. Powyższa analiza wskazuje, że lokata w funduszu rynku pieniężnego jest bezpieczniejsza niż lokata w wielu bankach (szczególnie o nieustalonym ratingu).  
- Tak skonstruowane narzędzie do zarządzania gotówką jest bardzo pomocne zarówno dla firm jak i osób fizycznych. Zapewnia  szybki dostęp do gotówki w dowolnym, trudnym do przewidzenia momencie (płynność lokowania). Na podkreslenie zasługuje wysokie bezpieczeństwo środków lokowanych w funduszach rynku pieniężnego albowiem z punktu widzenia inwestora, zainwestowana gotówka nie może zniknąć ani zmniejszyć swojej wartości, gdyż jest zasobem niezbędnym dla funkcjonowania firmy (bezpieczeństwo). Wskazane jest także, aby zarządzanie gotówką związane było z niskimi i jasno określonymi kosztami.  
- A co z rentownością lokat, o której nie wspomniano ani razu?  
- Otóż rentowność nie jest zasadniczym kryterium w procesie zarządzania gotówką. Rentowność z środków płynnych wypracowuje, bowiem sama firma. Zarządzający, którzy przy zarządzeniu gotówką zaczynali od kryterium rentowności, niejednokrotnie wpadali w różne trudności. Niemniej jednak rentowność funduszy rynku pieniężnego jest często wyższa od lokat bankowych.  
-  
- Ustawowa regulacja funduszu rynku pieniężnego jest wyjątkowa na rynku europejskim ( tylko w Polsce ten rodzaj funduszu jest regulowany ustawowo), ale jej restrykcyjność służy inwestorom. Podobnie restrykcyjny standard funduszu rynku pieniężnego funkcjonuje od wielu lat na rynku amerykańskim  gdzie fundusze te służą jako podstawowe narzędzie zarządzania gotówką szczególnie wykorzystywane przez małych i średnich inwestorów.  
-  
- ===Fundusze inwestycyjne na świecie i w Polsce===  
- Inwestowanie za pomocą funduszy inwestycyjnych to bardzo popularne rozwiązanie na świecie. Ten sposób inwestowania  cieszy się  coraz większą popularnością. Pozwala on bowiem na  zarządzanie  procesem inwestowania  przez profesjonalistów , którzy koncentrują się  na tej czynności pozostawiając  inwestorom możliwość skoncentrowania się  na tym w czy oni sie specjalizują i w ten sposób zyskują środki na inwestycje.  
-  
- [[Image:sdf.jpg|thumb|450px|Aktywa funduszy inwestycyjnych na świecie liczone w milionach USD.  
- Źródło-Investment Company Institute-Factbook 2009]]  
- Wielkość aktywów  zarządzana przez fundusze inwestycyjne  generalnie wzrasta z czasem , wykazując jednak fluktuacje związane z pojawianiem się  stanów kryzysowych np. kryzysów gospodarczych. W roku 2008  aktywa funduszy inwestycyjnych wynosiły18 974 521 milionów USD a rok wcześniej 26 129 564 milionów dolarów( dane wg investment Company Fact Book2009).  Rynek USA jest rynkiem z którego pochodzi prawie 55% aktywów funduszy inwestycyjnych.  
- Rynek europejski reprezentuje około 33% światowych aktywów funduszy inwestycyjnych.  
- Biorąc  pod uwagę ilość funduszy inwestycyjnych to dane liczbowe wyglądają następująco:  Na świecie  ilość funduszy w 2008 roku wyniosła  69 032 z czego na USA przypadło  8 022 ale na Europę  36 780. Mimo. że rynek europejski jest mniejszy, biorąc pod uwagę aktywa zgromadzone w funduszach inwestycyjnych to ilość funduszy jest na tym rynku ponad czterokrotnie wyższa niż na rynku amerykańskim.  
-   
- [[Image:mmm.jpg|thumb|250px|left|Średnia wielkość funduszu inwestycyjnego]]  
-  
- Mimo odnotowanych zmian aktywów  funduszy inwestycyjnych, wzrostu inwestycji, konsolidacji na rynku funduszy  i wzrostu średniej wartości aktywów statystycznego funduszu, relacja średniej wielkości funduszu amerykańskiego i europejskiego pozostaje  w ostatnich latach bardzo podobna. Statystycznie fundusz europejski zarządza  znacznie niższymi aktywami. Taki stan rzeczy nie  wpływa pozytywnie na przewagę konkurencyjną. Ta cecha  ma olbrzymie konsekwencje w wielu aspektach funkcjonowania tych dwu rynków funduszy inwestycyjnych.  
-  
- [[Image:mmb.jpg|thumb|600px|Aktywa funduszy inwestycyjnych w państwach europejskich]]  
-  
- Konkurencyjność większych funduszy polega na niższej z reguły cenie  za zarzadzanie. Ta opłata jest z reguły liniowo zwiazana z wielkościa aktywów i stanowi zazwyczej wielkość rzędu pojedynczych procentów. Wspólny rynek europejski usług finansowych jest obecnie tworzony. Mozna przypuszczą,że gdy okrzepnie a EURO stanie sie jedyną walutą Unii Europejskiej, nastąpi zjawisko silnej konsolidacji  europejskich funduszy inwestycyjnych. Europejski rynek funduszy europejskich powstał z połaczenia lokalnych rynków  funduszy  państw członkowskich. Rynki te tworzły sie autonomicznie wypracowując własne lokalne rozwiazania czesto unikalne  i rózne od rozwiazań w krajach sasiednich. Szanujac stan zastany władze Unii Europejskiej tworzą wspólny rynek usług finansowych w Unii Europejskiej, regulując i standaryzując przepisy prawne dla europejskich funduszy inwestycyjnych zwanych UCITS ( ''Undertaking Collective Investments  in Transferable Securities''). Różnorodność funduszy inwestycyjnych na wspólnym rynku europejskim jest wielka, tak jak i ich liczba, co powoduje dużą trudność dla inwestorów w poszukiwaniu tego właściwego dla nich funduszu. Fundusze bowiem  bez względu na kraj europejskiego pochodzenia są dystrybuowane bez przeszkód we wszystkich krajach Unii. Fundusze te to nie tylko inna polityka inwestycyjna , często  ryzyko kursowe EURO/PLN ale i inna konstrukcja prawna w porównaniu do polskich funduszy  oraz inne prawa wynikające z faktu posiadania jednostek funduszy inwestycyjnych. Inwestor staje przed jeszcze trudniejszym wyborem. Kraj nasz mimo ,ze jest jednym z większych krajów pod względem obszaru oraz liczby ludności nie jest potęgą pod względem środków zgromadzonych w funduszach   
- Fundusze inwestycyjne sa  bardzo popularna forma  inwestowania . W krajach "starych" Unii Europejskich oszczednosci zainwestowane w fundusze inwestycyjne są równe prawi 50% PKB tych państw.  
- [[Image:xxx.jpg|thumb|450px|left|Aktywa funduszy inwestycyjnych w Polsce]]  
- Polska , w której fundusz inwestycyjne istnieja od kilkunastu lat jest krajem w którym obserwuje sie bardzo dynamiczny rozwój tej formy inwestowania a wzrost aktywów funduszy inwestycyjnych jest niezwykle szybki. W ten sposób polscy inwestorzy nadrabiają  lukę rozwojową. Konsekwentne polityka redukcji stóp procentowychod połowy lat dziwiędziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to powstały w Polsce pirwsze fundusze inwestycyjne, miała pozytywny wpływ na wzrost aktywów. Obniżane stopy oprocentowania depozytów  bankowych zmuszały inwestorów do poszukiwania alternatywnych lokat. Poczatkowo undusze instrumetów dłużnych a szczególnie fundusze obligacji znalazły wielu inwestorów akceptujących oferowane przez nie wyniki biorąc pod uwagę poziom ryzyka oferowanych portfeli. Ponieważ w okresie kilku lat wahania stóp procentowych odbywały się w jedna stronę(systematyczne obnizanie stóp procentowych), fundusze obligacji wydawały się być pozbawionym ryzyka instrumentem inwestycyjnym oferującym znaczne dochody.   
-  
- [[Image:ccc.jpg|thumb|450px|Struktura preferencji inwestorskich - rynek funduszy inwestycynych.Polska]]  
-  
- Gdy stopy procentowe obnizone zostały do  prawie dzisiejszego poziomu i fundusze obligacji  nie zaspakajały apetytu inwestorów na zysk. Rozwój rynku kapitałowego, wolumennu akcji spółek publicznych bedacych w obrocie na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie , płynność i głebokość tego rynku sprawiły, że inwestorzy szukajacy wyższych zwrotów z inwestycji skierowali swoje zainteresowanie na rynek akcji i akcyjne fundusze inwestycyjne zaczeły  stanowić znaczaca pozycje na rynku.Podobne zjawisko obserwowano w innych krajach europejskich w podobnych okresach przed przystąpieniem do Unii Europejskiej. Wzrost gospodarczy Polski skłania do inwestowania w akcje polskie.  
-  
- [[Image:vvv2.jpg|thumb|450px|left|Polska.Zmiana preferencji inwestorskich w czasie]]  
-  
- Ale  inwestorzy dywersyfikujący sie na ryzyka różnych gospodarek moga przy pomocy funduszy inwestycyjnych, inwestować w gospodarki innych krajów i regionów. Inwestowanie na rynkach surowców, nieruchomości staje sie równiez znaczacą ofertą funduszy inwestycyjnych. Rozwój rynków funduszy inwestycyjnych podąża w Polsce ta sama droga co trendy swiatowe. Wazna róznicą jednak jest bardzo mocna ochrona interesu inwestora w polskich regulacjach funduszy inwestycyjnych. W stosunku do innych krajów europejskich nasz rynek jest nadzorowany bardziej rygorystycznie a nasze fundusze są bezpieczniejsze ze względu na konstrukcje prawną i wymogi kapitałowe oraz „ proste” w swojej działalności inwestycyjnej. Takie otoczenie sprzyja bezpieczeństwu inwestora, pozwalało na budowanie zaufania ale niestety nie pozwalało swobodnie konkurować gdyż obciążenia ( informacyjne, operacyjne itd.) są  u nas w Polsce dużo wyższe niż w wielu krajach Unii Europejskiej.  
-  
- Dodatkowym mechanizmem wpływającym na efekt wzrostu były strategiczne decyzje podjęte w grupach finansowych umożliwiające funduszom inwestycyjnym korzystanie z bankowych kanałów dystrybucji.  
-  
- [[Image:nnn.jpg|thumb|300px| Zmiana średniej wielkości funduszu w Polsce]]  
-  
-  
- Zjawisko w Polsce przebiegało bardzo podobnie do analogicznych zjawisk w innych krajach Unii Europejskiej. Podobnie jak tam  „Okienka bankowe” stały się głównym kanałem dystrybucji w Polsce.  
- '''Atrakcyjność” podatkowa funduszy''' polegająca na odroczeniu płacenia podatku do momentu umarzania jednostek spowodowała również znaczny wzrost zainteresowania tą forma inwestycji wśród inwestorów. Wprowadzenie podatku od zysków kapitałowych był momentem uświadomienia sobie tej cechy funduszy przez wielu inwestorów co skutkowało znacznym wzrostem aktywów.  
- Bezpieczeństwo otoczenia prawnego inwestowania w fundusze inwestycyjne oraz  jasno określone koszty funduszy plasują je wśród najtańszych instrumentów finansowych.  
- DZieki  temu  fundusze inwestycyjne w Polsce zwiekszaja swe aktywa  i mimo,że średnia wartość aktywów  funduszu inwestycyjnego w polsce jest nizsza  niż w USA i średnia europejska , wartośc ta stale rośnie i w przypadku wielu funduszy zbliza sie do wartości funduszy z rynku europejskiego.  
-  
- ==Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego==  
-  
-  
- Starzenie się populacji jest szczególnie widoczne w obszarach bardziej rozwiniętej gospodarki, takich jak Stany Zjednoczone czy Europa Zachodnia (Niemcy, Holandia,Francja, Wielka Brytania itd.). W obszarach tych średnia długość życia uległa znacznemu wydłużeniu, a liczba dzieci  
- w rodzinie znacznie zmalała. Istniejacy system zabezpieczeń społecznych, zabezpieczeń  
- emerytalnych i opieki zdrowotnej ulega szybkiej transformacji, by sprostać wyzwaniom czasów. 100 lat po wprowadzeniu przez Bismarcka, systemu zabezpieczeń emerytalnych opartych o zasadę solidarności pokoleń- system ten zaczyna być zagrożeniem dla  jego gwaranta czyli  Państwa.  
- Powód jest jeden - Starzenie się pokoleń. w historycznie utrwaloym schemacie społeczeństwa  ilość młodych ludzi  była zawsze większa ni z starych, gdyz ci ostatni raczej rzadko dożywali starości.  A wiec  w ramach solidarności pokoleń  niewielkie cześci dochodów generowane przez duża ilość  młodszych składało sie na swiadczenie emerytalne  nielicznych statystycznie starych członków społecznośći. Gwaratem tego systemu było ( zgodnie z idea Bismarcka)  - Państwo, obsługujace zbior wspomnianej cześci przychodów na cele emerytalne i ich dystrybucje . Zbieranie  tych srodków  to nic innego jak  rodzaj podatków i środki te stanowiły cześć  budżetu państwa. Jesli ilość srodków na emerytury była wystarczająca i równa zapotrzebowaniu   wszystko przebiegało  gładko. Ale gdy ilość starych radykalnie wzrosła a ilość młodych spadła , Państwo jako gwarant swiadczeń emerytalnych wraz ze swym budzetem stało sie zakładnikiem świadczeń emerytalnych, których udział w budzecie Państw stawał sie coraz bardziej znaczący, niestety po stronie zobowiażań.  
-  
- ===Starzenie sie pokoleń czyli ''Pension Time Bomb''===  
- Starzenie sie pokoleń to proces zachodzacy w coraz to wiekszym obszarze świata. Tak jak było to wspominane w poczatkowych rozdziałach, wzrost poziomu życia i  bogactwa  nie tylko skutkuje  wzrostem goaspodarczm i zmianami w preferencjach konsumpcyjmych ali i  owocuje  wzrostem długości życia , co jest intuicyjnie zrozumiałe i oczekiwane oraz  zmniejszeniem sie  ilośći rodzonych dzieci. Co jest o tyle niezrozumiałe ,że w trudnych warunkach najszybciej mnoża sie osobmiki, które moga  wykarmić najwieksza ilość potomstwa.  
-  
- [[Image:NOWY.jpeg|thumb|200px|right|Długośc życia w chwili urodzenia]]  
-  
- Niestety  Liczba dzieci  rodzonych przez statystyczna kobietę w czasie jej życia  maleje wraz ze wzrostem poziomu zycia  lczonym jako udzial w Produkcje  Krajowym Brutto na głowe mieszkańca.  
-  
- [[Image:sdr.jpg|thumb|250px|left|wspólczynnik "rodnosci " kobiet w zaleznosci od PKB na głowe]]  
- Z wykresu wynika ,ze w krajach bogatszych kobiety rodza mniej dzieci niz w krajach biednych.  
- Wspólczynnik ten w krajach Europy, w tym, i w Polsce ,ktora zalicza sie krajów o najnizszej "rodności " kobiet na swiecie( f.r= 1, 27) jest tak niski ,ze  nawet nie podtrzymuje stałej liczebności ludności krajów( f.r= 2,14) i  powoduje zmniejzanie sie liczby ludności. Skoro  dzieci nie przybywa  a ludzie żyja  dłuzej  to pojawia sie powazny problem  z finansowaniem , życia tej cześci ludności,ktora zakończyła wiek produkcyjny i zyje ze świadczeń  emerytalnych zapewnianych przez Państwo. Następuje konieczność finansowania  świadczeń emerytalnych z budżetu Państwa. Wydatki te stanowia coraż większa cześć budżetu Państwa.  
- Kraje UE przeznaczą na ten cel od 8% do 16% (a nawet 24%) PKB.Mimo tak wielkich wydatków sytuacja w kolejnych latach sie  nie poprawia i coraz większa cześć budżetu jest  konsumowana przez emerytów.  
- Pojawia sie obawa o spełnienie kryteriów z Maastricht.  
- Co robia inne kraje  by zaradzić temu  problemowi?   
- Według informacji  zebranych w : ''Pensions International December  2002'' Issue no 36  
- *Belgia – podnoszenie wieku emerytalnego z 60 do 65 dla obu płci.  
-  
- *Dania – korzystanie w pełni z dostępnych instrumentów rynku finansowego / outsourcing zarządzania aktywami  
-  
- *Niemcy – reforma Reistera / obniżanie poziomu stopy zastąpnienia i wprowadzanie II-go filara / zwiększenie inwestycji w akcje do 55%  
-  
- *Włochy – reforma Dini / II gi filar / dłuższy okres pracy w zamian za nie zwiększanie obciążenia podatkowego  
-  
- *Hiszpania – podniesienie kwoty wolnej od podatku i zniesienie podatku na kwoty wpłacone do systemu powyżej ustalonego procentu pensji netto/ rozszerzenie zakresu możliwości inwestycyjnych  
- Analiza tylko działań podejmowanych w powyzszych , wybranych krajach wskazuje na stosowanie nastepujacych rozwiazań.  
- Proponuje sie podniesienie wieku emerytalnego i zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Należy pamietać, ze kobiety średno żyja dłuzej od mężczyzn a przechodzac wczesniej od nich na emeryturę są  krócej czynne zawodowo.  
- Probuje sie  tworzyć i reformować system emerytalny opirając go  o inwestowanie  środków na przyszłe emerytury na rynkach finansowych.  
- Państwa rozwiniete  gospodarczo z USA na czele  sa liderami takich zmian systemów emerytalnych.  
- W tych krajach zrodziło się przekonanie,że ludzie nie mogą polegać tylko na rodzinie i państwie jako gwarantach przyszłości, a powinni raczej zwrócić się w kierunku rynków finansowych i związanych z nimi instytucji, aby poprzez oszczędzanie i inwestowanie samodzielnie zadbać o swoją przyszłość. Nawet w krajach rozwijających się widać oznaki  
- reform systemów emerytalnych. W reakcji na starzenie się populacji, rządy i konglomeraty  
- finansowe tworzą nowe instytucje,produkty chroniące przed finansowymi konsekwencjami starości, chorób,leczenia, zabezpieczając swych klientów przed inflacją i zmianą wartości posiadanych  
- przez nich aktywów. Można mówić o rozwoju i postępie na rynkach finansowych.  
-  
- W ciągu ostatnich 50 lat największy rozwój instytucji finansowych, technik zarządzania , aktywów pod zarządem wiąże się z efektem starzenia  populacji.  
-  
- Jednà z konsekwencji takiego rozwoju jest to, że każdy z nas osobiście staje przed wyborem coraz bardziej skomplikowanego zestawu portfela niezbędnych dla życia instrumentów finansowych. Wyboru skomplikowanego, którego trafność  wiążę się z poważnymi konsekwencjami i ryzykiem, wymagającego coraz większej wiedzy i doświadczenia.  
- Taki rozwój rynku stawia też nowe wyzwania instytucjom finansowym. Powoduje, między innymi, to, że instytucje finansowe zmuszone są odchodzić od koncentrowania się na dostarczanych na rynek produktach w stronę rozwiązywania problemów swych klientów.  
- Sprawa jest jednak poważniejsza niż to, powyższe stwierdzenie, pachnące trywialnością.  
- Przecież instytucje finansowe zawsze chcą swoim produktem rozwiązać określony problem klienta albo jakiejś „grupy docelowej”. Brak dostosowania produktu do bieżącej sytuacji konkretnego  
- klienta to nie tylko odchylenie jego sytuacji od średniej tzw. „targetu”, nie tylko wygoda  
- i lenistwo instytucji finansowej. To problem szerszy.  
-  
- ===system zabezpieczenia społecznego w Polsce===  
- Powtarzając za prof. Markiem Górą-System emerytalny jest instytucjonalną strukturą wymiany międzypokoleniowej.  
- Uczestnictwo w systemie emerytalnym może być interpretowane jako kupowanie dzisiaj przez pokolenie pracujące prawa do uczestniczenia w podziale PKB, który będzie wyprodukowany przez kolejne pokolenie pracujące w przyszłości.  
- Z indywidualnego punktu widzenia system emerytalny jest narzędziem alokacji dochodu w cyklu życia. W okresie aktywności  zawodowej jednostki kupują prawa emerytalne (w różnej formie), po przejściu na emeryturę sprzedają je.  
- Rozpoczeta reforma sysstemu emerytalnego w Polsce stania nasz kraj w czołówce krajów świata  reformujących system emerytalny.  
-  
- Założenia zreformowanego system  zabezpieczenia emerytalnego w Polsce.  
-  
- System oparty o trzy filary.  
-  
- •I FILAR - ZUS/FUS: obowiązkowy, powszechny,  
- repartycyjny, administrowany przez państwo.  
-  
- • II FILAR - PTE/OFE: obowiązkowy, powszechny,  
- kapitałowy, zarządzany przez prywatne podmioty  
-  
- • III FILAR: dodatkowy, dobrowolny, kapitałowy,  
- zarządzany przez prywatne podmioty.  
- Formy zbiorowe, pracownicze programy emerytalne (PPE) - tworzone przez  
- pracodawców dla zatrudnianych przez nich pracowników.  
- Rozwiązania indywidualne w  zakresie gromadzenia uzupełniających środków na  
- przyszłą emeryturę -  funkcjonowująceć pod zbiorczą nazwą indywidualnych kont emerytalnych (IKE).  
- Realia reformy system emerytalnego w Polsce.  
- Wprowadzone w 1999 roku reformy systemu emerytalnego miało zapewnić państwu zdolność do realizacji zobowiązań z systemu emerytalnego przy jednoczesny ograniczeniu wydatków z ramienia Skarbu Państwa . Czyli krótko mówiąc rozłożyć odpowiedzialność za kształt i wysokość emerytury nie tylko na Skarb Państwa ale również a może nawet przede wszystkim na obywatela.  
-  
- Jednym z podstawowych założeń reformy było zwiększenie bezpieczeństwa systemu emerytalnego poprzez zapewnienie wypłaty świadczeń emerytalnych z różnych źródeł - z dwóch lub trzech, dla tych którzy podejmą decyzję o dokonywaniu dodatkowych oszczędności.  
-  
- Dotyczasowy system zabezpieczeń emerytalnych daje  bardzo niska stope zastapienia. Stopa zastapienia  to wyrazona w procentach relacja  wysokości miesiecznych świadczeń emerytalnych do wysokości ostatnich, miesiecznych wynagrodzeń ze świadczonej pracy. Ta niska stopa zastąpienia jest poważnym zagrożeniem dla emerytów.  
- 97% obecnych emerytów deklaruje, że ich jedynym źródłem utrzymania są świadczenia emerytalne  
-  
- Jaka jest ich wysokość?  
-  
- W lutym 2004 r przeciętna emerytura wyniosła 1219 zł  
- Jednak około 60% emerytów otrzymało kwotę poniżej 1000 zł  
- A ponad 6% świadczenie minimalne w wysokości 562,58 zł  
- W lutym roku 2010  przecietna emerytura wynosi 1500 zł a najnizsza - 675,1zł.  
-  
- ===system emerytalny w Polsce- instrumety i rozwiazania===  
-  
- Otwarte Fundusze Emerytalne - czyli II filar systemu emerytalnego  
-  
- Otwarte fundusze emerytalne (OFE) stanowią kapitałową cześć aktualnego systemu emerytalnego.  
- Istotą działalności otwartych funduszy emerytalnych jest gromadzenie i inwestowanie środków pieniężnych członków OFE z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu  
- przez nich wieku emerytalnego.  
-  
- Fundusze emerytalne mają charakter otwarty, co oznacza, że każdy uprawniony może dowolnie wybrać fundusz, a fundusz nie może odmówić mu członkostwa. Zarazem istnieje obowiązek  
- przynależności do funduszu dla każdej osoby objętej ubezpieczeniem społecznym urodzonej po 31 grudnia 1968 r.  
- Fundusze emerytalne w swej strukturze i funkcjonowaniu  przypominają Fundusze Inwestycyjne.  
-  
- Otwarte fundusze emerytalne są odrębnymi podmiotami, mają osobowość prawną. Są jednak tworzone, zarządzane i reprezentowane w stosunkach z osobami trzecimi przez powszechne towarzystwa emerytalne (PTE) -podmioty prywatne działające w formie spółek akcyjnych.  
- [[Image:rty.jpeg|thumb|200px|right|ilość uczestników Fundszy Emerytalnych]]  
- Obydwa te podmioty podlegają nadzorowi państwa.  
- Fundusze mając osobowość prawną, nie posiadają jednakże zdolności upadłościowej tzn. nie mogą ogłosić bankructwa - fundusz dysponuje majątkiem odrębnym od majątku towarzystwa i w przypadku ogłoszenia upadłości towarzystwa aktywa funduszu nie wchodzą w skład jego masy upadłościowej.  
- [[Image:wes.jpeg|thumb|200px|left|aktywa zgromadzone w OFE]]  
-  
- Aktywa OFE sa inwestowane  zgodnie zasadami inwestowania i limitami przewidzianymi na poszczególne aktywa ustalonymi przez stawe o funduszach emerytalnych. Ten sam akt prawny nie przewiduje praktycznej mozliwości dywersyfikacji portfela funduszy na zagraniczne  rynki instrumentów finansowych ( dywersyfikacja  gospodarki kraju).  
- Tak ścisła regulacja  sposobu zarzadznia i bardzo sztywne limity inwestycyjne spowodowały,ze zwroty  portfeli inwestycyjnych  poszczególnych funduszy  nie rożnia sie bardzo miedzy sobą.  
-  
- [[Image:rgg.jpeg|thumb|300px|right|stopy zwrotów Funduszy Emerytalnych]]  
- Stopy zwrotów zaprezentowane za : Komisja Nadzoru Finansowego. Sa to stopy zwrotów od poczatku działlności.  
-  
-  
- Filar III czyli IKE i PPE  
-  
- Indywidualne konta Emerytalne (IKE)są  uzupełniaien emerytur pochodzacych z dwu pierwszych filarów o oszczędności indywidualne  przyszłych emerytów inwestowane  na rynkach finansowych. Oczywiście wielkoś kwoty i sposób inwestowanie reguluje odpowienia ustawa. w ten sposób polepszaja stopę zastapienia.  
- IKE na rynku pojawiło sie poźniej niż  Pracownicze Programy Emerytalne.  
-   
- PPE - to system pozwalajacy Pracodawcy inwestować regularnie okreslona kwote pieniedzy na cel emerytury pracownika. Jest to oczywiscie forma  zachety dla pracownika do świadczenia pracy na rzecz Pracodawcy, który  dodatkowo , oprócz wynagrodzenia, nagradza pracownika dodatkowymi srodkami na jego emeryturę. Zachecony do oszczedzania  na własna emeryturę pracownik może  wpłacac dodatkowo  dodatkowe  kwoty na swoje konto emerytalne w ramach PPE, skutkiem czegojego emerytura moze byc w przyszłości wyższa.  
- Składka pracodawcy to  Max 7% wynagrodzenia (w praktyce ok. 4%).Składka pracownika  
- Max 450% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce.  
- Funkcjonowanie III filara w oparciu tylko o PPE jest niewystarczające (na koniec 2003 roku było zarejestrowanych w całym kraju ok. 240 programów emerytalnych obejmujących 100 000 pracowników).  
- Istnienie tylko PPE stawiało w uprzywilejowanej sytuacji pracowników dużych, dochodowych firm. Sytuacja na rynku pracy, wysoki poziom bezrobocia  i wynikajacy z tego rynek pracodawcy  spowodował  niewielkie praktyczne zainteresowanie PPE. Rozwój III filara byłt po prostu koniecznością i sta pojawienie  sie Indywidualnych Kont Emerytalnych.IKE nie jest konkurencją dla PPE ale wypełnieniem luki w systemie III filara dającym możliwość indywidualnego oszczędzania na emeryturę.  
-  
- Indywidualne konta emerytalne  rozwiązują problem zobowiązań systemu emerytalnego. Każdy dostaje z niego tyle ile do niego włożył.  
- Nie znaczy to jednak, że indywidualne konta emerytalne pozwalają uwolnić się od skutków starzenia się ludności. – Na to bowiem nie ma sposobu.  
-  
- Rozwój III filara jest po prostu koniecznością.  
- Funkcjonowanie III filara w oparciu tylko o PPE jest niewystarczające (na koniec 2003 roku ok. 240 programów emerytalnych obejmujących 100 000 pracowników);  
- Istnienie tylko PPE stawiało w uprzywilejowanej sytuacji pracowników dużych, dochodowych firm  
-  
- IKE nie jest konkurencją dla PPE ale wypełnieniem luki w systemie III filara dającym możliwość indywidualnego oszczędzania na emeryturę.  
-  
- Ustawa regulująca funkcjonowanie IKE  Przewiduje mozliwość prowadzenia konta przez cztery typy instytucji finansowych:  
- *fundusze inwestycyjne  
-  
- jako wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego  
-  
- *podmioty prowadzące działalność maklerską  
-  
- wyodrębniony rachunek papierów wartościowych i rachunek pieniężny służący do jego obsługi w podmiocie prowadzącym działalność maklerską  
-  
- *zakłady ubezpieczeń na życie  
-  
- wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym  
-  
- *banki krajowe  
-  
- wyodrębniony rachunek bankowy  
-  
- Kwota przeznaczona na wpłaty do IKE to wyłącznie zasoby oszczędzającego  
- Max 150% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce.  
-  
- Indywidualne  oszczedzanie  na włsna emeryture powoli  znajduje swe miejsce w świadomości Polaków. Na to umiarkowane zinteresowanie złozyły sie nastepujace czynniki:  
- *Wiedza na temat IKE znikoma  
- *Wiedza o OFI i funduszach ubezpieczeniowych bardzo niewielka  
- *Większość Polaków nie orientuje się w kryteriach, jakimi powinni kierować się przy wyborze programu emerytalnego lub IKE  
- *Nieświadomość istnienia podatku od zysków kapitałowych.  
-  
- Nalezy pamietac , ze istnieje jeszce jedna wielka bariera  . Ta bariera ma charakter emocjnalny i zwyczajowy. W polskim społeczeństwie nie istnieja wzory  oszczedzania  a szczególnie oszczedzanai na własna emeryturę.  
- Samodzielne oszczędzanie na emeryturę to  wyzwanie zmiany zwyczajów. Nie jest to możliwe bez edukacji.  
- ====Konto emerytalne , ryzyka oszczedzania na emeryturę====  
- Bezpieczeństwo konta emerytalnego jest niezwykle  wazna sprawa w tworzenie rozwiazań emerytalnych. Mimo ,ze sprawa emerytury jest coraz bardziej sprawa osobistą kazdego obywatela  to kazde państwo dba o bezpieczeństwo tych kont, zdajac sobie sprawe,że w przypaku jakiegość nieszcześcia uszczuplajacego środki zgromadzone na tych kontach, problem bedzie musiało rozwiazac samo albowiem  własciciele tych nieszczęsnych kont sa obywatelami  tych Państw.  
- Doświadczenie a szczegolnie te złe  tworzenia kont emerytalnych pozwoliło na wypracowywanie zasad maksymalnego bezpieczeństwa konta funkcjonujacego w ramach i opartego o rynki finansowe.  
- Komisja europejska  przykłada szczególny nacisk do bezpieczeństwa tych kont.  W swoim Komunikacie - ''" Green Paper 1997 " Supplementary Pensions in Single Market"'' postawiła temat zabezpieczeń emerytalnych opartych o rozwiazania rynk kapitałowego jako priorytet.W tym dokumencie okreslono koniecznośćprzejscia od sysytemu zabezpieczeń socjalnych opartych o zobowiazania socjalne Państwa w stosunku do obywateli, czy tez  systemu zobowiazań zakładów pracy, do systemów opartych na zdefiniowanej składce wpłacanej do jako własnośc  inwestujacego do wspolnej puli aktywów zrzadzanych jak inwestycja długoterminowa na rynku kapitałowym.  
-  
- Wspomnienie przykładu  brytyjskich rozwiazń emerytalnych w myśl których Pracodawca wpłacając środki na ptrzyszłą emeryturę pracownika. Zarzadzał nimi doprowadzilo  to wielkich komplikacji. Aby bowiem zapobiec  skonsumowaniu środków  gromadzonch na emeryturę przed osiągneciem wieku emerytalnegio  ( co jest najbardziej powszechnym zagrożeniem indywidualnego oszczedzania na emeryturę) Pracodawca do czasu  przejścia na emeryturę był włascicielem środków gromadzonych na emerytury pracowników i nimi zarzadzał. Ponieważ środki te były cześcia  bilansu instytucji zatrudniajcejw dość naturalny spośób zosytały zainwestowane w  inwestycje  najlepiej rokująca  czyli firme ktora zatrudniała pracowników.  Niestety gdy  ten segment rynku, te firme doykały trudności i kłopoty rynkowe , pracownicy nie tylko tracili prace ale i emrytury. W ten sposób taka koncentracja ryzyka  została wykluczona w organizacji systemów  zabezpieczeń emerytalnych.  
-  
-  
- Cechy jakie powinno spełniać konto zabezpieczeń emerytalnych zgodnie ze wspomnianym dokumentem Komisji .  
-  
- 1.''' ''„Transfer – neutral”'''''  
-  
- Wpłaty na emeryturę powinny być czynione przez zainteresowanego i to on powinien być jednoznacznym i pełnym właścicielem jasno określonych i posiadających wartość aktywów.  
- czyli  musi sie czuc włscicielem konta i odpowiedzialnym za swoja emeryturę   by mogł pamietac,że „Oszczędzaj dla Siebie. Tego nikt nie zrobi za Ciebie”  
-  
- 2.''' ''„Fully portable”'''''  
-  
- Pozwalający na swobodne przemieszczanie się siły roboczej w ramach krajów UE.Konto to musi podążac za  człowiekiem i nie moze być zatrzymywane przez zakład pracy czy Państwo.  
-  
- 3. '''''„Fully funded”'''''  
-  
- Musi pozwalać na dywersyfikacje aktywów wśród także tych o wyższej stopie zwrotu (i uniezależniać od wahań PKB na poziomie krajowym). Tak wiec aktywa konta musza być zainwestowane w aktywa rynkowe na wielu rynkach , tak aby umozliwić włsciwa dywersyfikacje. Dywersyfikacja musi być na tyle szeroka by  umozliwiała dywersyfikacje gospodarki kraju  poprzez inwestycje na innych zagranicznych rynkach tak by lokalne problemy gospodarki kraju nie  miały negatywnych konsekwencji dla obywateli danego kraju, członka Unii.  
-  
- 4. '''''„High standards of protection”'''''  
-  
- Ochrona przed ryzykiem inwestowania poprzez własciwe , profesjonalne zarzadzanie przez licencjonowanych zarzadzajacych i pod nadzorem  lokalnego Nadzoru Finansowego, przy gwarantowaniu maksymalnie wysokiego bezpieczeństwa. ( ograniczanie możliwych ryzyk).  
-  
-  
- Powyższe zasady sa własciwe i ze ze wszech miar dobre. jednakze ich zastosowanie npotkało pewne trudnosci praktyczne. Natura tych trudności ma swoje korzenie w tym, że standardy te są ponad narodowe a w ich implementacji czesto góre bierze interes narodowy. Ponadto źrodłem trudności jest często narodowa polityka podatkowa  
- 		-dyskryminacja podatkowa lokalnych rozwiązań emerytalnych  
- 		- Podatkowa penalizacja transferu zagranicznego.  
-  
-  
- Można zadac sobie pytanie  czy zasady te spełniaja zastosowane w Polsce instytucje i konta emerytalne?  
-  
- W przypadku II Filara i OFE odpowiedz jest prosta i twierdząca. Włascicielami jednostek Fundusza sa  oszcędzajacy na emeryturę. Zarzadza nimi instytucja zarządzająca oddzielona od Funduszu , przez co  ryzyko  trudności instytucji zarzadzjacehj nie stanowia zgrozenia dla aktywów Funduszu. Fundusz jest zarzadzny przez profesjonalistów  pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Akywa Funduszu spoczywaja w Banku Powierniku. Portfel  inwestycji funduszu to zdywersyfikowany zbior  inwestycji na rynku kapitałowym. Własciciel konta moze dysponowac nim z każdego punktu globu.  
-  
-  
- A jak  analogiczne rozumowanie wyglada w przypadku kont IKE?  
-  
- W przypadku konta IKE i Funduszu inwestycyjnego  sytuacja wyglada tak samo jak w przypadku OFE.  
- Natomiast w przypadku kont IKE w banku, instytucji ubezpieczeniowej i w biurze maklerskim. ,środki kota IKE są cześcia bilansu instytucji zarzadzającej i jej ryzyko bilansu stanowi ryzyko zagrożenia  aktywów konta. Nić dziwnego ,że fundusz inwestycyjny jest najcześciej spotykane forma oszczedzania na emeryturę w Europie i na świecie.  
- Co najmniej 439 mld Euro w funduszach inwestycyjnych jest zainwestowana w celach emerytalnych.  
- Stanowi to niemniej niż 21,1% aktywów wszystkich kontynentalnych funduszy emerytalnych.  
-  
- ===firmy ubezpieczeniowe===  
-  
- Ubezpieczenia można klasyfikować w zależności od przyjętego kryterium na:  
- *ubezpieczenia społeczne ( KRUS, ZUS)  
- *gospodarcze (od wydarzeń gospodarczych)  
- *ubezpieczenia majątkowe  
- *osobowe ,  
- *ubezpieczenia na życie oraz pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe tzw. Dział II  
- *ubezpieczenia morskie, a pozostałe określa się mianem lądowych).  
-  
- W tej wymienionej wyzej grupie, za zabezpieczenia  socjalne odpowiadahja  dwie instytucje państwowe KRUS i ZUS.  
- Pozostałe  ubezpieczenia prowadzone sa na zasadach wolnorynkowych przez firmy ubezpieczenioe( zakłady ubezpieczeniowe).  
-  
- Funkcjonowanie firmy ubezpieczeniowej oparte jest na  zasadzie aby zebrać więcej składek niż wypłacić odszkodowań, aby jednak te dwie wielkości conajmniej się zbilansowany stosuje się w towarzystwach ubezpieczeniowych własciwy proces obliczeń majacy na celu oszacowanie prawdopodobieństwa  zaistnienia zdarzenia, które będzie skutkowało wypłatą odszkodowania. Wszystkie te obliczenia (wysokość składki, świadczeń, odszkodowań, rezerw itp.) wykonują specjaliści zwani aktuariuszami. Aktuariusze w oparciu o  historyczne dane statystyczne, prognozy i regulacje prawne dokonują oszacowań prawdopodobieństw zdarzeń losowych.  
-  
- Towarzystwa ubezpieczeniowe oferują nam szereg produktów ubezpieczeniowych. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej (z dnia 28 lipca 1990 r) reguluje  w Polsce funkcjonowanie systemu ubezpieczeniowego opartego na rozdzieleniu ubezpieczeń osobowych i majątkowych. Wspomniana ustawa wprowadza podział ubezpieczeń na dwa działy:  
- Dział I - Ubezpieczenia na życie i Dział II - Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe. Ta regulacja jest zgodna z wytycznymi  Unii Europejskiej   i kształtuje  polski rynek ubezpieczeń na życie na wzór jednolitego rynku europejskiego. Ustawa  jak juz wspomniani, wprowadza zakaz jednoczesnego prowadzenia ubezpieczeń z działu I i II. Rozdział obydwu działów ubezpieczeń został przeprowadzony w interesie klienta. Ma on uniemożliwić przepływ środków finansowych między firmami.  
- Te  rodzaje ubezpieczenia posiadają bowiem  inne charakterystyki czasowe:  
- Charakter ubezpieczeń na życie - to ubezpieczenia długoterminowe - sprawia, że ubezpieczyciel jest na bardzo długo w posiadaniu dużych środków finansowych.  
- Ubezpieczenia inne niż życiowe są ubezpieczeniami krótkoterminowymi - przeważnie są to polisy jednoroczne.  
-   
- Również ta ustawa specyfikuje różne rodzaje ubezpieczeń osobowych, które są zarazem produktami oferowanymi przez towarzystwa ubezpieczeniowe. Produkte te to przykładowo:  
-  
- *ubezpieczenie na życie  
- *ubezpieczenie posagowe  
- *ubezpieczenie rentowe  
- *ubezpieczenie wypadkowe  
- *ubezpieczenie chorobowe  
- [[Image:zeyh.jpeg|thumb|200px|left|skłdka ]]  
- Ryzyka w działalności zakładów ubezpieczeń.  
- Zakłady ubezpieczeniowe sa spółkami prawa handlowego i konkurują o klienta na wolnym rynku tak jak wszystkie inne podmioty gospodarcze. Ich funkcjonowanie  polegajace na  zbieraniu składek od klientów, lokowania tych aktywów na rynkach finansowych, ocena i oszacowywanie ryzyka wystąpienia zdarzeń od następstw, od których ubezpieczaja klientów, tworzenie rezerw na  wypłatę odszkodowań oraz  charakterystyki czasowe  tych działań powodują,że firmy ubezpieczeniowe narażone sa na szerg  ryzyk.  
- Do najistotniejszych obszarów ryzyka należy zaliczyć ( zgodnie z  nomenklaturą przyjętą przez Komisje Nadzoru Finansowego):  
-  
- • ryzyko kredytowe,  
-  
- na które składa się:-ryzyko kontrahenta , które to ryzyko odzwierciedla straty związane z niewykonaniem zobowiązań przez kontrahentów lub pogorszeniem się ich zdolnościkredytowej.  
- -ryzyko koncentracji - ryzyko wynikające z niskiej dywersyfikacji portfela aktywów ze względu na koncentrację emitentów/kontrahentów, jaki koncentrację produktów.  
-  
- • ryzyko stopy procentowej - ryzyko, na jakie narażony jest wynik finansowy,wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w strukturze terminowej stóp procentowych, wahania zmienności stóp procentowych lub zmiany kształtu krzywej stopy procentowej.  
-  
- • ryzyko zmienności cen rynkowych papierów wartościowych - ryzyko, najakie narażony jest wynik finansowy, wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w poziomie lub wahania zmienności cen rynkowych papierów wartościowych w szczególności w przypadku inwestycji w akcje,czy jednostki uczestnictwa, których strategie inwestycyjne bazują na inwestycjach w akcje.  
-  
- • ryzyko kursowe/walutowe - ryzyko, na jakie narażony jest wynik finansowy,wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w poziomie lub wahania zmienności kursów wymiany walut, a także na jakie narażony jest wymóg kapitałowy, wynikające z wpływu zmiany kursu euro na minimalny kapitał gwarancyjny, którego wielkość wyjściowa została ustalona w euro.  
-  
- • ryzyko katastroficzne - ryzyko wynikające ze znacznej niepewności założeń dotyczących wyceny i tworzenia rezerw, związanych ze zdarzeniami o charakterze wyjątkowym powodującym szkody o dużej wysokości.  
-  
- • ryzyko otoczenia makroekonomicznego - ryzyko zmiany warunków ekonomiczno-społecznych, mających niekorzystny wpływ na zakład ubezpieczeń, między innymi, powodujących zmniejszenie przychodów z tytułu składek.  
-  
- • ryzyko konkurencji - ryzyko wynikające z pojawienia się nowych ubezpieczycieli, przejęć i fuzji, rozwoju usług i nowych kanałów dystrybucji,jak również ze zmiany strategii konkurencji, stosowaniu przez konkurencjęzłych praktyk, etc.  
-  
- •ryzyko prawne - ryzyko zmian warunków prowadzenia działalności i jej konkurencyjności wywołane zmianami w regulacjach prawnych i ich interpretacji, w tym ze strony organów podatkowych, organu nadzoru i w orzecznictwie sądowym oraz ryzyko wynikające z nieprzestrzegania przez zakład obowiązujących przepisów prawa.  
-   
- •ryzyko rezygnacji z umów - ryzyko wynikające ze zmian w poziomie, trendulub zmienności wskaźników rezygnacji z umów, zamykania polis oraz wykupów.  
-  
-  
- [[Image:efj.jpeg|thumb|200px|left|Coś tammmmm]]  
- Wykazane powyżej rodzaje ryzyka, na jakie narażona jest działalność firm ubezpieczeniowych, w znacznym stopniu ograniczane są są poprzez obowiązujące przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Zgodnie z przepisem art. 30 ustawy o działalności ubezpieczeniowej zarząd zakładu ubezpieczeń odpowiada za opracowanie, wprowadzenie i funkcjonowanie regulacji wewnętrznych określających sposób wykonywania działalności ubezpieczeniowej,w szczególności w zakresie czynności zleconych innym podmiotom, w tym regulaminu kontroli wewnętrznej, dostosowanych do skali prowadzonej działalności oraz wielkości i profilu ryzyka związanego z działalnością zakładu ubezpieczeń. Ponadto w kontekście ryzykzwiązanych z polityką lokacyjną zakładów ubezpieczeń naleŜy również wskazać na przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej dotyczące prowadzenia działalności lokacyjnej przez zakłady ubezpieczeń, w tym między innymi na przepis art. 153 ustawy o działalności ubezpieczeniowej, zgodnie z którym zakład ubezpieczeń jest obowiązany do lokowania środków finansowych w taki sposób, aby uwzględniając rodzaj i strukturę prowadzonych ubezpieczeń osiągnąć jak największy stopień bezpieczeństwa i i rentowności, przyjednoczesnym zachowaniu płynności środków  
-  
-  
- Aby ocenić atrakcyjność danego towarzystwa ubezpieczeniowego a także jego pozycję na rynku bardzo przydatne są tu wskaźniki finansowe charakterystyczne właśnie dla tej branży jak również oceny firm ratingowych. Jednym ze wskaźników jest składka przypisana brutto – czyli suma wszystkich należności z tytułu umów ubezpieczenia w danym okresie sprawozdawczym.  Ten wskaźnik mówi nam o pozycji rynkowej danego towarzystwa, określa rozmiary działalności. Natomiast drugim jest techniczny wynik ubezpieczeń, który wskazuje, ile firma zarobiła na swojej podstawowej działalności, czyli na ubezpieczaniu.  
-  
- ==Bezpieczeństwo systemu finansowego==  
- ===nadzór korporacyjny nad instytucjami finasowymi===  
- ===Agencje ratingowe===  
- ===Nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce===  
- ===''Corporate governance''===  
- ===Etyka uczestnika rynku===  
- ===procedury operacyjne===  
- ===Europejskie  regulacje rynków finansowych, kierunki zmian(??)===  
- ==Finanse osobiste==  
- ===osdzczędzaj dla siebie===  
- ===Emerytura- powaga wyzwania===  
- ===zarzadzanie finansami osobistymi===  
- ===Pułapki zadłużania i kart kredytowych===  
 ==Bibliografia==  ==Bibliografia==
- [[Image:NOWY.jpeg|thumb|150px|right|Kardynał Ratzinger celebruje mszę świętą podczas pogrzebu Jana Pawła II]]  
-  
- ----  
 [[Specjalna:Export/Rynki Finansowe| Klinij tutaj aby zrobić kopię zapasową strony (bez ilustracji)]]  [[Specjalna:Export/Rynki Finansowe| Klinij tutaj aby zrobić kopię zapasową strony (bez ilustracji)]]
Aktualna wersja na dzień 08:36, 19 paź 2010
Wprowadzenie do funkcjonowania rynków finansowych


         Skrypt dla studentów ekonofizyki sfinansowany w ramach projektu 
                Uniwersytet Partnerem Gospodarki Opartej na Wiedzy



Marek Łukaszewski & Jan Sładkowski
Spis treści

Wstęp
Podstawowe funkcje rynków finansowych
Pieniądz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego
Rynek pieniężny: instrumenty i operacje
Rynek wymiany walut
Rynek kapitałowy, instytucje i instrumenty
Akcyjny rynek giełdowy, GPW
Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe
Oszczędności gospodarstw domowych
Inwestowanie oszczędności- ryzyko zarządzania
Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania
Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego
Bezpieczeństwo systemu finansowego
Finanse osobiste
Bibliografia

Bibliografia
Klinij tutaj aby zrobić kopię zapasową strony (bez ilustracji)

Źródło „http://172.16.3.1/ekonofizyka/index.php/Rynki_Finansowe”
@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-==wstęp==
-===Wyzwania zycia w XXI wieku===
-XXX
-====wzrost produkcyjności i konsumpcji====
-====Globalizacja====
-====Starzenie sie społeczeństw====
-==Podstawowe funkcje rynków finansowych==
+<center>'''Wprowadzenie do funkcjonowania rynków finansowych'''</center>
-===uczetnicy rynków finansowych-alokacja oszczędności===
-===modelowy podział rynków finansowych===
-===transformacja parametrów czasowych, ryzyka===
-===płynnośći głębokość rynków===
-==Pieniadz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego==
-===handel, pieniadz===
-===kreacja pieniadza, rola systemu bankowego===
-===Bank centralny na rynku pieniężnym, polityka pieniężna. Instrumenty polityki pieniężnej.===
-===rola i niezalezność NBP===
-==rynek pieniężny instrumenty i operacje==
-===rynek depozytów===
-===Instrumenty rynku pieniężnego===
-===ryzyko na rynku pieniężnym===
-==Rynek wymiany walut==
-===Rynek FX- wymiany  walut ===
-Rynki finansowe to miejsce, gdzie pieniądz  transferowany jest do tych co go potrzebują  od tych, którzy w danym momencie czasu dysponują jego nadwyżką.
-Handel  to najstarsza ludzka aktywność. Polega ona na wymianie dóbr. Środkiem tej wymiany jest pieniądz. Pieniądz jest miara wartości dobra.
-Handel ma charakter globalny. Pieniądz, nad wartością którego czuwa Państwo (lub ich związek)ma charakter lokalny.
-To niedopasowanie  usuwa  rynek wymiany walut.
-Obsługa wymiany walut to jedna z najdawniejszych funkcji pośredników rynku finansowego, którzy od wieków swiadczyli te usługi na rzecz kupców. W miastach włoskich usługi te świadczono na rozłozonych na rynku ławkach( ''banco'') i stad wywodzi sie nazwa tej instytucji - bank. To , ze był to interes bardzo ryzykowny świadczy inne popularne dzis słowo. Jeśli bowiem któryś z posredników trudniacych sie wymianą walut " wypadał" z rynku  na znak  swego niepowodzenia zwyczajowo ławke( ''banco'') łamał  ( ''rumpere,rupture)''  - i w ten sposób ogłaszał swoje bankructwo.
-Rynek na którym przedmiotem wymiany są waluty to rynek wymiany walut.
+          '''Skrypt dla studentów ekonofizyki sfinansowany w ramach projektu'''
-Cena jednej waluty jest określana w jednostkach innej waluty. Kurs wymiany walut ( kurs walutowy) to cena waluty jednego kraju wyrażona w jednostkach waluty innego kraju.
+                 '''Uniwersytet Partnerem Gospodarki Opartej na Wiedzy'''
-Waluty , czasem zwane dewizami to płynne zagraniczne należności pieniężne, często depozyty zagraniczne , także czeki i weksle.
-Kursy wymiany  ustalane są  przez rynek i charakteryzują się dość znaczna zmiennością . Każda transakcja  wymiany wiąże się z ''ryzykiem'' zmienności ''kursu wymiany''.
-Globalna wymiana dóbr- handel globalny spowodował ,że rynek wymiany waut jest najwiekszym rynkiem finansowym , biorąc pod uwagę wolumen transakcji.
-Przykładowo dzienny wolumen transakcji w prztykładowym dniu (kwiecień 2007 Dane- Bank for International Settlement BIS)  to  3,2 biliony USD.
-Aby sobie lepiej uzmysłowić wielkość to 3 wyprzedza  12 cyfr. Od tego czasu wolumen  dziennego obrotu rynku  wymiany walut ( forex) wzrósł.
-[[Image:fx1.jpg|thumb|300px|Rynek Forex - dzienny wolumen transakcji w mld. USD]]
+<center>'' Marek Łukaszewski & Jan Sładkowski''</center>
-Taka wielkość obrotu jest dziesiekrotnie wieksza od dziennego, globalnego obrotu na rynku  akcji.  To  dla porównania tak jakby każdy mieszkaniec Ziemi ( od niemowlaka do najstarszego starca) wymieniał dziennie 500USD.
+==Spis treści==
-Rynek wymiany walut zwany a ang. Foreign Exchange ( Forex) to rynek OTC ( over the counter), czyli zdecentralizowany rynek niewystandaryzowanych transakcji, gdzie transakcja odbywa sie przy kontakcie  strony kupującej ze sprzedajacej w dowolnym miejscu. Rynek ten nie posiada jakiejś szcególnej lokalizacji( w przeciwieństwie do rynku giełdowego) ale mozna mówic o pewnych centrach rynku forex na świecie.
-Rynek  tansakcji forex charakteryzuje:
-*bardzo wysoka płynność( na głównych walutach)
-*praktyczny brak przerw w jego funkcjonowaniu.Pracuje bez przerw z wyjatkiem weekendu, rynek startuje o godz20.15 (GMT) w niedziele i kończy swe operacjew piatek o 22.00.
-[[Image:fx2.jpg|thumb|300px|Rynek Forex - rynek forex- godziny funkcjonowania]]
+#[[RF:Wstęp|Wstęp]]
+#[[RF:Podstawowe funkcje rynków finansowych|Podstawowe funkcje rynków finansowych]]
+#[[RF:Pieniądz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego|Pieniądz, instytucje finansowe na rynku, rola systemu bankowego]]
+#[[RF:Rynek pieniężny:instrumenty i operacje|Rynek pieniężny: instrumenty i operacje]]
+#[[RF:Rynek wymiany walut|Rynek wymiany walut]]
+#[[RF:Rynek kapitałowy, instytucje i instrumenty|Rynek kapitałowy, instytucje i instrumenty]]
+#[[RF:Akcyjny rynek giełdowy, GPW|Akcyjny rynek giełdowy, GPW]]
+#[[RF:Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe|Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe]]
+#[[RF:Oszczędności gospodarstw domowych|Oszczędności gospodarstw domowych]]
+#[[RF:Inwestowanie oszczędności- ryzyko zarządzania|Inwestowanie oszczędności- ryzyko zarządzania]]
+#[[RF:Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania|Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania]]
+#[[RF:Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego|Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego]]
+#[[RF:Bezpieczeństwo systemu finansowego|Bezpieczeństwo systemu finansowego]]
+#[[RF:Finanse osobiste|Finanse osobiste]]
+#[[RF:Bibliografia|Bibliografia]]
-*bardzo niska marza transakcyjna
-*olbrzymia ilość czynników wpływajacych na zmianę kursu walutowego.
-*Wysokie ryzyko kursowe.
-Głównymi walutami świata są:dolar amerykański- USD- ponad 43% udziału w obrotach na rynku, Euro - EUR- ponad 17% udziału w obrotach,Jen japoński JPY- ponad 8% udziału, funt brytyjski GBP-7% i frank szwajcarski-CHF-3,5%.
-Waluta polska  na  rynku  finansowym  oznaczana jest skrótem - PLN.
-Na rynku tym najbardziej aktywnymi uczestnikami sa  banki, które zajmują sie transakcjami spekulacyjnymi i  zabezpieczającymi dla swych klientów i banki centralne, prowadzace swe działanie celem ustalania kursu waluty narodowej i zarzadzania rezerwami walutowymi.
-Najbardziej zanaczacym uczestnikiem tego rynku jest Deutsche Bank- ktory dokonuje 21% transakcji na tym rynku.Drugim jest szwajcarski bank USB z ponad 15% udziałem w rynku.
-Płynność na rynku Forex.
-Płynność rynku  największa jest w godzinach pracy Londynu.Największa płynność miedzy12.00 – 16.00 LDN (London i NY pracują).
-Płynność zależna jest od lokalnych rynków (np. Waluty skandynawskie ''Scandis'' są  niepłynne w godzinach pracy Azji, podobnie  waluty azjatyckie niepłynne  są w czasie pracy NY).
-Zmniejszenie płynności  redukuje rozmiar transakcji i zwiększa spread.
-Główne wymian głównych walut jak np. EUR/USD sa płynne cała dobę.
-Wielkość transakcji jaka da się przeprowadzić zależy od  pary walut i pory dnia
-$100ml USD dla EUR/USD nie jest dużą kwotą, ale dla USD/NOK to jest duża kwota.
-===kursy walut ===
-Kursy wymiany walut sa zależne od szeregu czynników.Waznymi czynnikami fundamentalnymizmiany kursów jest poziom stóp procentowych.
-Wyższe stopy  przyciągają kapitał zagraniczny.  Wyższe stopy procentowe to szansa na wyższy zysk z transakcji depozytu w danej walucie. Inwestorzy  często pożyczają w walucie niżej oprocentowanej i inwestują w waluty o wysokim oprocentowaniu. Takie transakcje sa zwane ''Carry trade'' .
-Innymi czynnikami są : sytuacja gospodarcza danego kraju, rachunek obrotów bieżących, wzrost gospodarczy, pogorszenie gospodarcze,inflacja, bezrobocie.
-Na zmiane kursu maja takze wpływa inne czynniki takie jak: Analiza techniczna, trend  na rynku.
-Każdy może widzieć rynek inaczej i kierować się innymi  jego aspektami. Rynek często zachowuje się  tak jakby ignorował  w/w czynniki.  Koniecznym jest by  potrafić się znaleźć na rynku w każdych warunkach.
-Każdy  uczestnik rynku kieruje się swoimi opiniami – jedni patrzą na  dane podstawowe( analiza fundamentalna) inni kierują się analiza techniczną   a większość  własną mieszanka tych metod. Na rynku nie ma sposobu na  rację, należy zachować  pokorę.
-Kwotowanie
-Dla okreslenia kursu wymiany przyjeto nastepujace zasady:
-''Kwotowanie proste'' - czyli stała ilość obcej waluty  zrównana z walutą lokalną.
-Przykładowo:
-USD = 277 PLN
-''Kwotowanie odwrotne'' - czyli stała ilość pieniadza lokalnego zrównana z waluta obcą.
-Przykład:
-PLN = 36,10 USD
-Na globalnym rynku Forex  przyjety został tzw." Dolar standard"- czyli zmienna ilośc lokalnego pieniądza za 1 USD. w ten sposób okresla sie kursy i podaje kwotowania. Wyjatek stanowi funt brytyjski, który jak wczesniejszy od standardu dolarowego też zajmuje znaczące położenie i waluty też sa względem niego kwotowane( nawet US dolar).
-Na rynku forex  kazda waluta posiada  dwie ceny. Te ceny to cena  kupna i cena sprzedazy . Sa one inne . Róznica miedzy ceną kupna o a sprzedaży nazywa sie " spread".
-Banki zawsze kupują USD za inna walutę po niższej cenie ( cena kupna) a sprzedaja po cenie wyższej (cena  sprzedaży). Bank zawsze przeprowadzi transakcje w najbardziej korzystny dla siebie sposób.
-Przykładowo:
- USD/PLN= 2,7687/ 2,7722- czyli kupno/sprzedaż
-Jesli sprzedajemy 10 000 USD- dostajemy 27 687 PLN a jesli kupujemy 10 000USD- płacimy 27 772 PLN.
-[[Image:fx5.jpg|thumb|400px|Kurs wymiany spot Euro- USD w czasie ]]
-Jeśli  ustala sie kurs wymiany walut mniej popularnych  to okreąśla sie  dla nich tzw. kursy" cross". Nazwa pochodzi ze sposobu liczenia. Jeśli oblicza sie kurs waluty A względem  waluty B, to wyznaczanie kursu nastepuje poprzez wycenę względem dolara. Walta A jest sprezdawana za USD a nastepnie za uzyskana kwote w USD kupuje sie walutę B.
-np.JPY/PLN
-Przykład – firma Toshiba  sprzedała w Polsce komputery za złotówki. Jak zakwotuje bank japoński kupno złotówek za jeny?
-- bank kupi USD za PLN-2,776
-bank kupi USD za JPY- 90,32 ( notowanie bankowe NBP  z momentu wyliczania przykładu)
-Kurs= 2,776/90,32 = 0.03078
-Dla porównania kurs bankowy NBP   PLN/JPY z godziny danych= 0,0308 /  0,0309)
-Gdy kursy wymiany ustalane w sposób powyższy  i wymiana dokonywana jest natychmiastowo to taki kurs ( i transakcja)  jest nazywana '' spot''.
-===Kurs wymiany  transakcji ''spot'' a kurs transakcji terminowej-''forward'',ryzyko kursowe===
-Banki działające na rynku wymiany walut kupują i sprzedają waluty swoim klientom. Ich stan "posiadania" walut zmienia sie bardzo szybko. Ich całkowita ekspozycja na rynku forex jest inna niż wynikajaca z bilansu przeprowadzenia transakcji kupna i sprzedaży walut dla klientów.
-Głównym tego powodem jest ryzyko kursowe.  Jak juz było wspomniane, kurs waluty ulega  szybkim wahaniom i  moze to miec wielki wpływ na rentowność przeprowadzanych operacji dla banku. Banki raczej  stosuja transakcje ''swap'' ( zakup natychmiastowy/ sprzedaz terminowa) aby pozyskac potrzebna walutę. Taka transakcja obniza ryzyko kursowe.
-Przykład:
-Bank rozliczajacy sie w USD potrzebje polskie złotówki. Zamiast  prosto kupić je w transakcji natychmiastowej ''spot'' bank jednocześnie spfrzea je terminowo. Będzie miał w bilansie kredyt w złotówkach ale zero w pozycji wymiany.
-Jesli  pozycja długa ( Ma) ''Long'' jest równa pozycji krótkiej  Short ( winien) w przypadku waluty  to w tej sytuacji używa sie  terminu ''square''- czyli  nie ma ryzyka wymiany.
-Ze wzgledu na wahania kursowe, które występują ciągle na rynku wymiany walutowej, Dealing Room-czyli bankowy zespół dokonywujacy transakcji wymiany walut, musi bez przerwy monitorować swoja ekspozycje na ryzyko kursowei obserwować swoja całkowita pozycje w transakcjach natychmiastowych  spot i pozycjach terminowych.
-Transakcje  terminowe ''forward''.
-klienci banków  , tak  jak i one same prowadząc działalnośc gospodarcza  maja czesto  potrzebe  ustalenia  kursu  wymiany  nie tylko na " dzis " ale tez w przyszłości. Przykładowo firma  mająca swą filię w innym kraju spodziewa sie  transferu wyniku finansowego wypracowanego w filli do centrali.   Wynik finansowy ( wielkość transakcji ) jest znany ale nie wiadomo po jakim kursie  bank dokona wymiany walut na walutę w jakiej firma prowadzi ksiegowość i rozliczenia finansowe.Znajomość kursu w wybranym momencie w przyszłości jest  istotne dla  działania firmy  wiec banki powinne umieć je określać.
-[[Image:fx3.jpg|thumb|300px|Mozliwości lokowaniaw dwu walutach]]
-Nazwa transakcja  terminowa forward  stosuje dla wymiany walut w określonym momencie czasu w przyszłości  po określonym wcześniej(dziś) kursie. kontrakt forward jest to zabezpieczenie dostawy waluty w przyszłości, na określonych warunkach.
-Stosuje  się w celu zabezpieczenia przed ryzykiem zmiany kursu.
-Wyliczenie kursu wymiany terminowej  ''forward''.
-Do wyliczania   terminowych kursów wymiany należy wziąć pod uwagę  stopy procentowe  obowiazujace w strefach walut wymienianych. Rysunek  obok ilustruje przykład . Założmy ze wymieniane waluty to Euro i USD. Posiadajac jedna z nich np. USD ( pkt A)mozemy ulokować ja na  depozyt terminowy o  oprocentowaniu  z rynku dolaroqwego.Po okreslonym czasie bedziemy dysponowac kwota podstawowa powiekszona o wypracowany procent.( punk. B)
-Mozemy alternatywnie wymienić USD na Euro ( punkt C)  i otrzymaną kwotę ulokować na depozycie terminowym w strefie Euro . Niech okres depozytu  i terminu  transakcji forward to rok. Po tym czasie w strefie euro bedziemy dysponować uzyskana w punkcie D kwotą powiekszoną o zarobiony procent (punkt D). Wynik lokowania w obu walutach powinien być sobie równoważny wiec kwota z punktu B odpowiada wartości kwoty z punktu D . Porównając ilości jednostek waluty w pktB i w punkcie d  pozwala na wyliczenie kursu wymiany w okreslonym terminie. Tak wyliczany kurs wymiany jest kursem terminowym - forward.
-Przykład:
-Niech 1 USD w transakcji spot wymieniany jest na  1,842 CHF( franka szwajcarskiego).
-Roczna Stopa procentowa w dolarach = 7.125%
-Ropczna stopa procentowa w CHF= 4,625%
-Klient potrzebuje dokonac wymiany tych walut za 94 dni.
-Transakcja opiewa na kwote 1000000 USD
-A więc licząc w USD  i lokując w tej walucie po 94 dniach klient bedzie dysponował  kwota równa  1000 000 USD + 18 604,17USD( odsetki za 94 dni)+ 1018604,17 USD
-Liczac we frankach:
-Powymianie otrzyma  1841000 CHF + 223232,63 CHF ( odsetki za 94 dni)=1 863 232,60CHF
-Z podzielenia kwoty we frankach przez kwote w dolarach uzyskujemy kurs terminowy wymiany za 94 dni = 1,8292 franka za dolara.
-===Kursy wymiany a handel międzynarodowy===
-Znając kurs wymiany między  walutami dwu krajów, możemy ocenić ceny eksportowe produktów jednego kraju w cenach w walucie drugiego kraju. Kursy wymiany walutowej wpływają na decyzje  o wydatkach konsumpcyjnych gdyż pozwalają  nam na porównanie cen w różnych krajach na wspólnej  płaszczyźnie .Przykład : W Internecie znajdujemy kurtkę, która bardzo nam się podoba. Kosztuje 50 USD. Cena w PLN za  kurtkę , przy kursie PLN 2,77 za dolara wynosi  (50x 2,77)= 138,50 PLN.  Jeśli  cena takiej kurtki w lokalnych sklepach jest wyższa od 140 PLN  wolimy ją kupić za granicą  niż w kraju. ( Dla uproszczenia  koszty transportu kurtki do kraju wynoszą 0 PLN). Jeśli natomiast cena takich kurtek w naszym kraju jest niższa niż  wynikająca z przeliczenia  cena 138,5 PLN. Zastanawiamy się nad możliwością eksportowania  tych kurtek do kraju , w którym kosztują 50 USD , by zarobić na tej różnicy. Taki sposób myślenia  dotyczy wszystkich towarów. A więc kurs walutowy ma wielki wpływ na kształtowanie polityki eksportu i importu państwa i ma swoje odzwierciedlenie w bilansie płatniczym państwa.
-Kursy wymiany walut ulegają zmianom, Jedna waluta może wzmocnić swa pozycje względem innej (więcej jednostek waluty 2 za tyle samo jednostek waluty pierwszej) lub osłabić swoja pozycje (więcej jednostek waluty pierwszej 1  jest potrzebne teraz by otrzymać tę samą ilość waluty 2.).
-Wzrost wartości waluty nosi nazwę aprecjacji a jej spadek, nazywany jest deprecjacją.
-W szczególnym przypadku( stosowania sztywnego kursu walutowego)  można mówić o ''dewaluacji'' –gdy skutkiem zabiegów administracyjnych,  ulega obniżeniu kurs  waluty narodowej wobec innych walut, przeprowadzony przez bank centralny  np. w celu poprawienia bilansu płatniczego. W przeciwieństwie do dewaluacji, podwyższenie oficjalnej ceny waluty danego kraju w stosunku do innych walut nazywa się rewaluacją.
-O rewaluacji i dewaluacji można mówić w przypadku stosowania systemu kursów stałych.
-Jaki jest wpływ zmian kursu walutowego na eksport i import kraju?
-W przypadku deprecjacji  rodzimej waluty następuje wzrost w cenach we rodzimej walucie , obcej waluty. Czyni to rodzime produkty tańsze( bardziej atrakcyjne) dla obcokrajowców  a obce produkty droższe dla krajowców.
-W przypadku aprecjacji  rodzimej waluty, następuje obniżka cen obcej waluty. Czyni to rodzime towary droższymi dla zagranicy a obce towary tańsze dla krajowców.
-Jak widać import i eksport zależą od relacji cenowych.
-Czyli aprecjacja waluty : podnosi względne ceny dla eksportu (osłabia eksport).
-Obniża względne ceny importu (stymuluje wzrost ).
-Deprecjacja waluty , natomiast obniża względną cenę eksportu (stymuluje jego  wzrost).
-Zwiększa względną cenę  importu ( osłabia import).
-Deprecjacja (aprecjacja) lokalnej waluty względem innych walut czyni eksport tańszym(droższym) a import droższym (tańszym).
-Nie bez znaczenia dla lokalnej waluty i sytuacji gospodarczej jest związek osłabienia czy wzmocnienia waluty z inflacją.
-Prześledźmy ten związek na przypadku wystąpienia dewaluacji.
-Zawsze istnieją takie dobra i usługi zagraniczne (np. dobra inwestycyjne, surowce potrzebne do produkcji), które mimo dewaluacji będą importowane. Ich ceny na rynku wewnętrznym wyrażone w lokalnej walucie po dewaluacji będą wyższe. Inflacja przeniesie się na całą  gospodarkę. Wzrost cen dóbr i usług zagranicznych spowoduje potrzebę do zastępowania części importu produkcją krajową, która staje się opłacalna z reguły dopiero wtedy, gdy cena sprzedaży jest wyższa od ceny dóbr importowanych przed dewaluacją wyrażonej w lokalnej walucie. Wzrośnie  popyt na eksport, co powoduje potrzebę przesunięcia środków produkcji z produkcji przeznaczonej na rynek krajowy. Tym samym ceny czynników produkcji związane z produkcją na eksport muszą być wyższe niż przed dewaluacją.
-====Kurs wymiany a stopy procentowe.====
-Kursy wymiany są określone przez rynek FX. Jak już było wspomniane podlegają one wahaniom rynkowym i zależą w dużej mierze od równowagi  między podażą a popytem na rynku.
-Istotna rolą w rynku FX  odgrywają transakcje  terminowe. Ceny w transakcjach terminowych ( jak już zostało to wykazane w rozdziale opisującym sposób wyliczania kursu terminowego forward) maja ścisły związek z oprocentowaniem depozytów na rynkach poszczególnych walut.
-Waluta jest aktywem które jest inwestowane na rynkach walutowych. Inwestor , tak jak z każdej inwestycji oczekuje maksymalnego zwrotu na aktywach jakimi zarządza. Inwestując jedna walutę na rynku depozytów inwestor  co prawda zna stopę oprocentowania depozytów , i stąd wie jaką ilością waluty obcej będzie dysponował w chwili zakończenia depozytu ale nie wie( nie ma pewności ) jaki będzie wtedy kurs wymiany, gdy depozyt zapadnie. Popyt na depozyty w obcej walucie podlega tym samym uwarunkowaniom co popyt na każde inne aktywa. Ryzyka jakie są związane z inwestycja to: Ryzyko zmiany rynkowej wartości i ryzyko płynności.
-Posiadający martwią się o dwie cechy aktywów , oprócz zwrotu na nim :
-•Ryzyko zmienności rynkowej- zmienność wartości aktywa, które ma wpływ na  stan posiadania.
-•Płynność -czyli miara łatwości z jaką aktywo  może być sprzedane albo wymienione na inne dobra.
-Zwrot na depozytach handlowanych na FX zależy od stóp procentowych i oczekiwanych zmian kursu.
-Równowaga na rynku FX wymaga zachowania parytetu stóp procentowych. Rynek FX znajduje się w stanie równowagi  gdy depozyty we wszystkich walutach oferują to same  zwroty na zainwestowanych aktywach (ROA).
-Warunek parytetu stóp procentowych
-*Spodziewany zwroty na depozytach w dwu dowolnych walutach  są równe gdy mierzone są w tej samej walucie. To powoduje, że potencjalni właściciele depozytów w obcych walutach widza je jako równo atrakcyjne aktywa.
-Deprecjacja lokalnej waluty dziś obniża spodziewany zwrot w lokalnej walucie na depozycie w obcej walucie. Aprecjacja lokalnej waluty dziś zwiększa zwrot w lokalnej walucie  na depozycie w walucie obcej .
-Aby móc zdecydować czy kupić depozyt w EUR czy USD, należy obliczyć zwrot w dolarach na depozycie w euro.
-Na aktualny kurs wymiany maja wpływ zmiany  w jego oczekiwanym przyszłym poziomie.
-*Dla danych stóp procentowych i danych oczekiwaniach przyszłych kursów wymiany, warunek parytetu stóp procentowych mówi nam o aktualnych równowagowych kursach  wymiany. Przykładowo: Wzrost dolarowej (euro) stopy procentowej powoduje aprecjację  dolara (deprecjacje) do euro(dolara).
-*Na aktualny kurs wymiany maja wpływ zmiany  w jego oczekiwanym przyszłym poziomie.
-====ERM II- (Exchange Rate  Mechanism II)- Europejski Mechanizm Kursów Walutowych====
-Czyli zasady przystąpienia do strefy Euro.
-Jak dotychczas rozważania dotyczące pieniądza podkreślały  globalny charakter handlu i lokalny charakter waluty. Lokalny charakter waluty jest wynikiem roli Państwa i jego wpływu na pieniądz. Pojecie pieniądza i jego siła  jest bardzo silnie powiązany z Państwem jako twórcą i egzekutorem prawa.  „Istoty waluty nie stanowi materiał z którego zrobiona jest moneta ale prawne rozporządzenia określające zasady jej używania.”-cytat z pracy G.F. Knappa ( 1905) bardzo precyzyjnie określa ten związek. Obszar na którym funkcjonuje jeden pieniądz ograniczony jest z reguły granicami Państwa. To państwo nadzoruje  jakość pieniądza i jego siłę. Zdarza się  ze jeden pieniądz jest środkiem płatniczym na terenie kilku państw. Granice funkcjonowania jednego pieniądza jak i przesłanki tworzenia trwałej unii monetarnej wyznaczają czynniki  polityczne i gospodarcze. Tworzenie  unii monetarnych ma na celu  uzyskanie korzyści z wprowadzenia wspólnej waluty na terenach krajów tworzących taką unię . Unia walutowa powinna mieć na celu podniesienie dobrobytu zamieszkującej  go ludności powyżej poziomu osiągniętego gdy kraje te funkcjonowały osobno.
-Operacja  utworzenia  unii to skomplikowana operacja integracji w jeden organizm rynku finansowego, towarowego,  pracy oraz koordynacji polityki makroekonomicznej oraz co bardzo istotne, integracja polityczna.
-Kryteria z Maastricht
-Kryteria przyjęcia euro przez kraje członkowskie Unii przyjęte w 1991 roku w Maastricht.
-Dotyczą pięciu tzw. " kryteriów nominalnych" czyli:
-*Dwa fiskalne, dotyczące:
-**deficytu  budżetowego
-**długu publicznego
-*Trzy kryteria monetarne:
-**Stabilności cen
-**Stabilności stopy procentowej
-** Kursu walutowego
-Ponadto dochodzi kryterium "polityczne" , którego zadaniem jest zapewnienie  niezalezności Banku Centralnego.
-''Deficyt Budzetowy''
-Warunek poziomu budżetowego okreslony został następujaco: deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych – rzeczywisty lub planowany ''nie większy niż 3% produktu krajowego brutto''.
-''Poziom długu publicznego''
-Dopuszzalna wielkośc długu publicznego została okreslona w ten sposób, że dług sektora wydatków publicznych – jako % produktu krajowego brutto – ''nie większy niż 60%''.
-Kryteria monetarne
-''Stabilność cen''
-Okreslona została poprzez dopuszczalny poziom inflacji nie przewyzszjacy wiecej niz 1,5% ponad srednią stopę inflacji trzech najlepszych krajów Unii Europejskiej.
-''Stabilność stóp procentowych''
-średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa niż o 2 % od średniej stopy długoterminowej obliczonej dla trzech krajów Unii o najniższym wskaźniku inflacji w roku poprzedzającym badanie.
-''Kurs Walutowy''
-To kryterium ma na celu zapewnienie stabilności kursu waluty  przed przystapieniem do Unii Gospodarczej i Walutowej.  W praktyce oznacza to
-*uczestniczenie w Europejskim Mechanizmie Kursowym (ERM II)* przez 2 poprzedzające badanie lata.
-* kurs waluty własnej zbliżony do kursów centralnych w ERM II - utrzymanie normalnego pasma wahań (przyjętego przez kraj, nie większego niż +/- 15%) w stosunku do kursu centralnego wobec euro
-*niedokonywanie dewaluacji wobec euro
-*utrzymanie zbliżonego do ERM II kursu walutowego nie wywołuje konieczności przeprowadzania interwencji walutowych oraz wahań krótkookresowych stóp procentowych.
-Analizując sytuacje naszego Kraju w aspekcie przystapienia do Unii Gospodarczej i walutowej rozpatrzyc nalezy aktualne wielkośći okreslone kryteriami a charakteryzujace gospodarke naszego kraju. [[Image:vbn.jpg|thumb|300px|Dług publiczny jako % PKB w Polsce wg. MF]]
-* Deficyt Budzetowy
-Wielkość deficytu budzetowego w Polsce ilustruje rysunek w  niniejszym tekście. Dla porównania deficyt w USA wyniesie w roku 2009 -12,9 %
-a w roku 2010- 8,5%. Jest  to bowiem rok (2009) gdy skutki kryzysu  sa widocze w najwiekszych gospodarkach świata w gospodarka naszego kraju nie odniosła wiekszych uszczerbków.
-*Dług publiczny
-Dług publiczny w Polsce wyniesie w latach 2010-2012- od 54.7 do 55% PKB- wg. Ministerstwa Finansów. Należy pamietać,że w roku 2009 – skończyliśmy spłacać Klub Paryski, czyli zadłużenie z okresu gospodarki socjalistycznej, a które to zadłuzenie było powodem kłopotów gospodarczych , które z kolei, doprowadziły, w sferze gospodarczej, do upadku tej formy gospodarki w Polsce.
-*stabilność stóp procentowych.
-Dane na podstawie Raportu EBC o konwergencji z maja 2008 wskazuja  ,że w okresie  od kwietnia 2007 – do marca 2008 wartość referencyjna wyniosła 6,5 % [2% + średnia arytmetyczna (Malta 4,8%, Holandia 4,3%, Dania 4,3%].
-Poziom długoterminowych stóp procentowych w Polsce w badanym okresie wyniósł 5,7%
-* Stabilność cen - czyli inflacja.
-Dane na podstawie Raportu EBC o konwergencji z maja 2008: w okresie od kwietnia 2007 do marca 2008 wartość referencyjna wyniosła 3,2 %[1,5% + średnia arytmetyczna (Malta 1,5%, Holandia 1,7%, Dania 2%]. Inflacja w Polsce w badanym okresie wyniosła 3,2%
-* Kurs walutowy
-Kryzys finansowy lat 2008/2009 wprowadził znaczące korekty wielu relacji w gospodarce . W 2008 roku  nasza waluta mocna skorygowała dotychczasowy trend  relacji EUR/PLN a jej wartość znalazła sie w okolicach nawet 4,50 PLN za Eur. od czasu maksymalnego osłabienia złotego złoty powoli ma tendencje do umacniania. [[Image:sde.jpg|thumb|300px|EUR/PLN- kurs średni 27.11.00 do 24.02.2010]]
-Dopuszczalne pasmo wahań +/- 15% dla kursu 4,0 PLN=1 EUR daje przedział 3,40  do 4,60 PLN i zostało naniesione na wykres.
-Gdyby Polska miała przystapić do Unii z dzisiejszym kursem Euro (tj. na poziomie 4,0 PLN) to dopuszczalne pasmo widac na wykresie. Dzisiaj nie jest dokładnie okreslona  data przystąpienia Polski do strefu UGW.
-Etapy przystępowania do strefy Euro.
-Integracja Polski ze strefa Euro nastapi etapami:
-*Etap I-Przygotowanie  do wejścia w do ERM II i wejscie.
-Zaczynajac liczyc czas od chwili podjecia decyzji o wejściu do ERMI  do właczenia PLN do ERMII - powinno wg. planów Ministerstwa Finansów trwac ok. 6 miesiecy.
-*Etap wypełnienia warunków konwergencji.
-Ten etap jak to juz było powyzej wyjaśniane musi trwac 2 lata. Dwa lata wypełnianiawarunów konwergencji uznaje sie za koniec tego etapu. Dodatkowo kraj nasz musi spełnic wszelkie wymogi stowarzyszenia.
-*Etap przygotowania do wprowadzenia Euro w Polsce.
-Przewidywany jego okres to ok.6 miesiecy.Działania to przygotowanie zmien cen,wymiany złotego na Euro jej zasad i infrastruktury oraz inne techniczne aspekty tej zamiany. Gdy etap ten zostanie zakończony.
-'''Polska przystąpi do strefy Euro'''.
-Od podjecia decyzji do przystąpienia  powino upłynąc  3 lata.
-Dlaczego  Polska  zamierza przystąpic do strefy Euro?
-Poniżej krótkia analiza mozliwych zysków i strat:
-Zyski:
-*ograniczenie ryzyka kursowego
-*ograniczenie kosztów transakcyjnych
-*wzrost zaufania rynków finansowych i walutowych
-*stabilność waluty - zmniejszenie podatności na ruchu kapitału spekulacyjnego
-Możliwe zyski:
-napływ inwestycji, mniejsze wahania cyklów koniunkturalnych, wzrost zaufania do kraju
-wzrost obrotów handlowych z krajami strefy euro.
-Straty
-*brak możliwości kształtowania własnej polityki pieniężnej
-*brak możliwości regulowania napięć gospodarczych korektą kursu walutowego.
-Przypadek Grecji ( 2010) jej problemów gospodarczych i  napięc społecznych jest przykładem sytuacji w której regulacja kursowa  waluty greckiej mogłaby byc rozwiazaniem problemów jednego Państwa  i nie wplywałaby na gospodarki innych krajów członkowskich Unii
-Możliwe straty:
-To zmniejszenie konkurencyjności gospodarki na tle innych krajów strefy euro,
-zmniejszenie obrotów handlowych z krajami spoza strefy euro,
-konieczność uelastycznienia płac i zwiększenia mobilności kapitału społecznego,
-wzrost cen w pierwszym okresie, na skutek korekty cen oraz tendencji do zaokrąglania cen „w górę”
-===Instrumenty pochodne i syntetyczne rynku, swap i FRA===
-==rynek kapitałowy i jego instytucje==
-===Rynek kapitałowy- definicje ===
-Pieniądz jest środkiem transformacji  dóbr w czasie i w przestrzeni.
-Globalna wymiana dóbr trwa nieprzerwanie i jest jednym z wyróżników  cywilizacji ludzkiej. Handel to wymiana  wielu róznych towarów.
-Proces ten ma miejsce na ''rynku''.
-Aby proces ten mógł trwac potrzebne są efektywne rynki.
-Poprzez ''rynek'' rozumiec należy całokształt transakcji przedmiotem obrotu na danym rynku wraz ze zbiorem instytucji je przeprowadzających lub pomagających je przeprowadzać.Transakcje te jak i instytucje są regulowane przez zespół reguł i zasad, według których przeprowadza się transakcjem oraz zbiór procedur i czynności prowadzących do zawierania transakcji.
-Przedmiotem obrotu moga być również nie tylko towary fizyczne ale i instrumenty finansowe. Rynek na którym przedmiotem obrotu są ''instrumenty finansowe'' to '''rynek finansowy'''.
-'''Instrument finansowy''' jest umową pomiędzy dwoma stronami okreslajacą ich zależność finansową, w jakiej obie strony pozostają od chwili zawarcia tej umowy.Innymi słowy są to zobowiązania finansowe, czyli roszczenia majątkowe jednych podmiotów gospodarczych w stosunku do drugich.
-Dla tych, którzy potrzebują pieniędzy- emitentów tych umów są to zobowiązania (pasywa), dla posiadaczy nabywajacych te instrumenty sa to należności (aktywa).
-''Rynek finansowy'' to rynek na ''którym oczekiwania gotówkowe tych co mają w danej chwili gotówkę( pozycja – long)i tych którym w danej chwili jest jej brak i jej  potrzebują (pozycja –short)  spotykają się z sobą.''
-Instrumenty finansowe czyli umowy dotyczą róznych czasów ich trwania.  Mozna wiec mówic o "czasie życia" instrumentów finansowych.
-Biorąc aspekt czasu pod uwagę można zdefiniować '''rynek kapitałowy''' jako – rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe opiewające na wierzytelności pieniężnei o terminach płatności dłuższych niż 1 rok oraz takie, w których zawarte są prawa udziałowe w wybranych rodzajach podmiotów gospodarczych.
-Element czasu odróżnia ten rynek od rynku pieniężnego zdefiniowanegow Rozdziale 4. a który to rynek służy temu by utrzymać bieżącą płynność finansową, dokonywane są tam transakcje o terminie do 1 roku.
-Rynek kapitałowy – stworza atrakcyjnego miejsca lokowania kapitału dla inwestorów, a więc transformacja oszczędności w inwestycje (''mobilizacja kapitału'') . Powoduje wzrost przejrzystości obrotu gospodarczego oraz obniża cenę kapitału dla przedsiębiorców. Zwiększa elastycznośc gospodarki w dostosowywaniu sie do zmian oraz zwiększa jej innowacyjność.
-Rynek kapitałowy kieruje przepływy kapitału  do tych sektorów gospodarki, które zapewniają najefektowniejsze wykorzystanie funduszy (''alokacja kapitału'').
-Inwestorzy inwestuja na rynku kapitałowym  kapitały w różne projekty , kierując sie spodziewanymi  zyskami z transakcji co pozwala na ocene wartości kapitału i ryuzyka  inwestycyjnego zwiazanego z procesem inwestowania(''wycena kapitału i ryzyka'').
-Z rynkiem finansowym łaczy sie termin ''papieru wartościowego''. Papier wartościowy - to dokument stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego w taki sposób, że bez posiadania tego dokumentu nie można wykonywać tego prawa, a przeniesienie własności tego dokumentu powoduje przeniesienie również tego prawa. Ta definicja  podana za Encyklopedia  Zarzadzania ma swoje korzenie w czasach gdy papiery wartościowe były rzeczywiście papierami. Dziś są to najczęściej zdematerializowanym  zapisem elektronicznym. Z punktu widzenia funkcji prawnych papiery wartościowe dzielimy na:
-*papiery reprezentujące wierzytelności pieniężne (np. weksle, czeki, obligacje, bony skarbowe, listy zastawne, listy hipoteczne,),
-*papiery dokumentujące uprawnienia do współwłasności majątkowej ( np. akcje),
-*papiery wartościowe uprawniające do zarządzania rzeczami (konosamenty w transporcie towarów).
-Najpopularniejsze klasy papierów wartościowych to akcje i obligacje.Jak widać,'''Obligacje''' to papiery wartościowe, w których emitent potwierdza zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie oraz do zapłaty odsetek.
-'''Akcje''' to papiery wartościowe stwierdzające uczestnictwo w kapitale spółki akcyjnej jej właściciela, uprawnia do partycypacji w zyskach w formie dywidendy oraz do majątku spółki w razie jej likwidacji.
-Z punktu widzenia istoty papieru, to akcja jest dowodem posiadania udziału, a obligacja jest papierem dłużnym, potwierdzającym zobowiązanie emitenta wobec nabywcy
-===Krótka historia giełd i rynku kapitałowego===
-Giełdy to sztandarowe instytucje rynu kapitałowego.W róznych językach posiadaja rożne nazwy :
-''Börse ,  bourse, bolsa, borsa,Биржа'', lub tez anglosaskie ''exchange''. Na ich tle polska nazwa ''giełda'' wskazuje na nieco inne pochodzenie.Blizsza analiza wskazuje na nastepujace pochodzenie tej nazwy. Exchange to z anglosaska prostotą i precyzja to miejsce wymiany . Polskie słowo "Giełda" ma swoje pochodzenie w flamandzkiej nazwie organizacji kupców - gilda. Podobne , holenderskie pochodzenie ma słowo  "bourse" i  mu podobne. Pochodzi od nazwiska znanej kupieckiej rodziny holenderskiej Van der Börse, u której w komnatach spotykali sie kupcy aby omawiać swój udział i zaangazowanie kapitałowe w zamorskie wyprawy kupieckie.
-[[Image:DDD.jpg|thumb|300px|Kolonialne imperium holenderskie]]
-Powstanie i rozwój rynku giełdowego w Amsterdamie (1595-1602)
-Na przełomie XVIi XVII wieku Amsterdam zdobywa znaczenie międzynarodowe.Holandia uniezależnienia się od Hiszpanii (upadek Antwerpii 1585). Nastepuje wzrost gospodarczy. Amsterdam staje sie znaczacym centrum gospodarczym do ktorego zewszad zsciagaja wszyscy chetni, ktorzy chą brać udział i tworzyć ten wzrost upatrujac w nim swej szansy życiowej.
-Między 1606-1620, 73% kobiet i mężczyzn którzy, zamierzali sie pobrać w Amsterdamie urodziło się poza Amsterdamem.
-Rozwój handlu  stawiał nowe wymogi kapitałowe.
-Przed 1500, dwumiesięczna wyprawa kupiecka do Francji, Portugalii lub Hiszpanii była finansowana przez jednego kupca, samego lub ze wspólnikiem i dotyczyła jednego statku i jednorazowej wyprawy
-Od  1565, bardziej ryzykowne i kosztowniejsze trwające 12 miesięcy wyprawy kupieckie do Ameryki Południowej, Afryki Zachodniej  czy Karaibów,  wymagały  zawiązywania spółek większych kapitałowo i trwających dłużej. Zaczęto tworzyć spółki( umowy kupieckie) na czas nieokreślony- spółki określały  wielkość zaangażowania kapitałowego- (udziały/ akcje).  W spółkach „ brali” udział  kupcy wiarygodni ze związków- gildii kupieckich.
-In 1595 zaczęły się wyprawy do Azji.
-Były cztery razy bardziej kosztowne niż wyprawy do Afryki czy Karaibów, ale i zwroty z importu przypraw z ''Wysp Korzennych''( dzisiejsza Indonezja)czy tez herbaty ( ktora do Europy przewiezli holendrzy)były bardzo znaczące.
-Podróż w dwie strony- 24 miesiące, wymagały od kilku do 15 lat na rozliczenie i rozwiązanie.
-Takie '''inwestycje''' wiazały sie z '''ryzykiem'''. W okresie 1595-1601 20% statków zaginęła na morzach.
-Pojecie ryzyka wazało sie  ścisle z prowadzeniem interesów i inwestowaniem na stałe weszło do jezyka kupieckiego. Angielskie słowo  "venture"  , ktore tłumaczone jest na polski jako "przedsięwziecie"  znaczy  poprostu - ryzyko. A "Joint venture"  popularnie tłumaczone na "wspolne przedsiewziecie" to nic innego jak wspólne ryzyko.
-Angazówanie kapitału w tak długie  projekty  powodowały czesto problemy płynnościowe. Zaangazowany kapitał w projekt był w nim zamrozony na długi okres.
-Taka sytuacja wymagała  bardzo daleko siężnych rozwiazań. Nalezało stworzyć możliwości   zbierania kapitału na nowe wyprawy kupieckie  oferujac  w zamian "Udziały " w przedsiewzieciu czyki proporcjonalny udział w zyskach i ryzyku do włożonego kapitału. ( To co dzisiaj nazywamy rynkiem pierwotnym). Musiało  powstać rozwiazanie pozwalajace na  możliwość sprzedzzy( nabycia) udziałów w juz funkcjonujacych przedsięwzięciach ( rynek wtórny) Tak powstały instytucje przypominajace dzisiehjsze giełdy.
-Nalezało znaleć rozwiazanie by móc sprzedać przywieziony z wyprawy kupieckiej towar p najlepszej , aktualnej cenie.- ( giełdy towarowe) Co wiecej mozna przecięz sprzedawać prawa do towarów ,ktore będa lub powinny być przywiezione z zamorskiej wyprawy, tak powstały instrumenty pochodne ''opcje'' i kontrakty na terminy w przyszłości- ''futures''.
-Tak powstały giełdy, ktore pozwoliły na niezwykłe przyspieszenie gospodarczei wielki rozwój rynku kapitałowego. Instytucje te i rynek kapitałowy pozwalały na szybki wzrost gospodarczy, zdobycie kapitału, bogacenie sie ale  nie chroniły przed ryzykiem.
-Rozwiazanie jakim były giełdy  przetrwały do dziś  ale nie tam gdzie powstały ale w koloniach holenderskich a własciwie jednej z nich, połozonej na kontynencie pólnocnoamerykańskim u ujscia rzeki Hudson, w miejscu zwanym przez odkrywców Nowym Amsterdamem a dzis nazywanym Nowym Jorkiem.
-Dlaczego tak sie stało??? Powodem takiego stanu rzeczy jest ( wtedy i dziś)_ niedocenianie ryzyka i bezpodstawne zaufanie,ze mozna zarobić nawet nie rozumiejąc skad sie biora zyski i jakie jest ryzyko z nimi zwiazane.
-====Historia ryzyka na rynku kapitałowym czyli wielkie kryzysy====
-Szaleństwo tulipanowe w Amsterdamie (1637): początki regulacji rynku.
-Szaleństwo Tulipanowe
-Okło roku 1593 sprowadzono na tereny dzisiejszej Holandii tulipany z Turcji. Te pustynne kwiaty cieszyły sie poczatkowo umiarkowanym zainteresowaniem. Wirusowa choroba mozaiki "
-''Flames of Color'' spowodowała , ze kwiaty te o dotychczas umiarkowanej palecie kolorów zyskały niespotykane dotychczas kolory i kształty płatków. Nagle stały sie modne i pożadane.
-Cena ich wzrostała o 2000% na miesiąc. Przykładowo; jedną cebulkę tego kwiatu sprzedano za 4 tony of pszenicy, 8 ton zboża, łóżko, 4 woły, 8 świń, 12 owiec, komplet ubrania, 2 gąsiory wina 4 tony piwa, 2 tony masła, 1,000 funtów sera, 1 puchar ze srebra).
-[[Image:a.jpg|thumb|300px|cena cebulek tulipanóww czasie kryzysu]]
-Zgodnie z informacjami zawartymi w książce ''Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds'' (napisanej w 1841roku) autorstwa brytyjskiego poety i dziennikarza, Charlesa Mackaya, w 1637 roku – kiedy bańka spekulacyjna osiągnęła swój maksymalny rozmiar – cena jednej cebulki najdroższych tulipanów wynosiła około 5,5 tys. guldenów, (a 50 guldenów wynosiła wtedy cena uncji złota- w roku 2010 cena złota osiągneła wartość 1200 USD za uncję).Jak łatwo wyliczyć jest równowartość dzisiejsza 132 000 USD. Średnia cena cebulki tulipana w roku 1637 wynosiła 784 guldeny- czyli nieco poniżej 19 000 USD. Ponieważ tulipany  jak i inne płody rolne charakteryzuja sie sezonowści dostaw. Oczywiscie handlowano nimi  zawierajac kontrakty terminowe i opcyjne. Wszyscy uczestnicy tych transakcji i dobrobytu jaki kreował wiedzieli ,ze   na tym procederze mozna tylko i wylącznie zarobić. Az nadszedł dzień w ktorym dostawcy nie mieli komu sprzedać cebulek. A moze była to tylko plotka?.
-Nastapił KRACH!!!Ceny raptownie zaczeły spadać a posiadacze kontraktów terminowych i opcyjnych zawartych przed spadkiem cen nie chcieli płacic  tak wysokich cen za to co miało obecniwe niska cene.Władze  przyjmuja regulacje uznajaca zawarte Kontrakty Futures i opcyjne za nieskuteczne. Po tym kryzysie gospodarka holenderska  kulała przez dziesieciolecia
-Kryzysy  Kompanii Mórz Południowych.
-Kolejne kryzysy finansowe wybuchły niemal równocześnie na początku XVII wieku w Anglii, Holandii i Francji. Zaczęły tam powstawać spółki – często z udziałem państwa – które miały przynosić olbrzymie zyski z handlu z terytoriami zamorskimi. Spółki te emitowały akcje. emitenci tych akcji otrzymywali od Państwa przywilej monopolu prowadzenia tego przedsiewziecia w zamian za obietnice rozwiazania problemów finansowych tegoz Państwa. Ludzie zaczęli więc inwestować w te akcje. Ceny tych akcji (np. Kompanii Mórz Południowych w Anglii, czy Kompani Missisipi we Francji) wzrosły w krótkim czasie wielokrotnie.  Inwestorzy nie rozumieli jeszcze, że wartość akcji zależy wprawdzie od wyceny rynku, ale i od wiarygodności finansowej firmy, która za nimi stoi. Akcje stały się środkiem wymiany, zastępując częściowo pieniądze ktore  w nie zainwestowane.
-W przypadku Angli Tak i Francji scenariusz zdarzeń był bardzo podobny. Przykładowo w Anglli, idea założenia Kompanii pojawiła się w 1710 r., a jego inicjatorami byli George Caswall i John Blunt. Rok później, przy wsparciu Roberta Hardleya, pomysł został zrealizowany i do istnienia powołano Kompanię Mórz Południowych. Jej działalność miała przypominać to, czym do tej pory z powodzeniem zajmował się Bank Anglii i Kompania Wschodnioindyjska, tj. udzielaniem pożyczek wspomagających obsługę długu publicznego. Tym samym, w zamian za monopol w handlu z Ameryką Południową, Kompania Mórz Południowych dokonywała konwersji długów państwowych  Wsparcie finansowe spółki, pozwalające na dokonywanie konwersji, stanowiła zaś emisja akcji Spółki.
-Niepewność całego przedsięwzięcia była znaczna.  Z pewnościa dlatego posłużono sie kłamstwem,że porty Hiszpanii będą obsługować statki Kompanii. Na  wieść o tym ceny akcji Kompanii poszybowały w górę.  Załamanie cen nastąpiło pod koniec lata, 24 września 1720r, kiedy upadł Sword Blade Bank a dyrekcje spółek zaczeły nerwowo wysprzedawac posiadane przez siebie akcje.Ceny spadły i nastapił krach. Krach odbił się zarówno na inwestorach krajowych, jak i zagranicznych. Jednym z nich był kanton Berno, który 14 kwietnia 1719 roku zainwestował w akcje Kompanii 150 tys. funtów. Kwota ta szybko uległa pomnożeniu w okresie hossy, lecz fortuna przepadła wraz z giełdowym krachem pociągającym za sobą liczne upadki instytucji finansowych, m.in. Malacrida & Comp, w którym przechowywane były środki kantonu.
-Władze podobnie jak w kryzysie  "tulipanowym" przyjęły w czerwcu ''Bubble Act'' w którym zakazano tworzenia korporacji (zniesionego w 1825 roku)i unieważniono wyemitowane akcje.
-Kryzysy opisane poyżej sa wybranymi przykładami kryzysów finansowych w historii ludzkości. Spowodowały olbrzymie straty finansowe i pozbawiły nadzieji na lepsze jutro olbrzymie i silne Państwa i ich mieszkańców. Dziesieciolecia musiały przejśc by państwa te wyszły z kryzsów  chociaz nie wszyskim sie to udało.
-Mimo,ze mechanizmy krachów finansowych sa bardzo podobne, nie zaleznie kiedy i gdzie wystepuja wskazuja na konieczność racjonalnej oceny ryzyka zwiazanego z inwestowaniem. Ocena ryzyka jest przyczyna równowagi dwu wielkich emocji rzadzacych rynkami i ich uczestnikami. Emocje te to Strach i chciwość. Każdy che zarobić jak najwiecej ale boi sie straty zainwestowanych środków. Ocena ryzyka  pozwala utrzymac te emocje w równowadze. Gdy gore bierze chciwość nad strachem  ceny zaczynaja gwałtownie i niewytłumaczalnie rosnąć, gdy strach, nastepuje paniczna wysprzedaz i spadek cen.
-Konieczność racjonalnej oceny ryzyka  i zarządzanie nim wydaję sie własciwym zachowaniem na rynku w kazdych okolicznościach.
-===Rynek giełdowy i OTC. Rola giełd na rynku kapitałowym===
-Gdy Nowy York był małą faktorią  handlową, otoczoną dla bezpieczeństwa murem, mur ten znalazł bardzo  komercyjne wykorzystanie. Tam właśnie, spotykali sie  kupcy i pośrednicy handlowi, którzy na murze  tym wywieszali informacje o  towarach jakie mieli na stanie i towarach, które  przypłyneły na statkach. ktore właśnie zawineły do portu. Uliczka położona wzdłuz muru była miejscem zawierania transakcji. Ulica ta, do dziś nazywa sie  tak samo , jak w wieku XVIII- ''Wall Street''. 17 maja 1792 dwudziestu czterech  handlujacych na Wall Street posredników podpisało akt powołujacy do życia najstarsza , funkcjonujaca do dziś  giełdę. Cel jaki chcieli uzyskać  to przyspieszenie obroru towarami  pooprzez standaryzacje transakcji. Standaryzacja dotyczyła obrotu, wielko ści transakcji, opłatz nimi zwiazanych. Aby ceny m mogły być własciwe dla sprzedawanych dóbr transakcje obrotu nimi  miały odbywać sie publicznie aby kazdy z upowaznionych do obraotu dobrami mwiedzial  o transakcji aby  mogł, jesli jest tylko zainteresowany wziac udział  w transakcj, gdyz ten kupował kto dawał najwyzsza cene  a ten sprzedawał od ktorego chciano kupić za jego cene a nikt nie dawał wyzszej. Standaryzacja  wielkości transakcji i jej warunkach pozwalały na to, by handlujacy mogli skoncentrowac sie tylko na  negocjowaniu ceny. Aby kazdy wiedział jak jest cena i jak transakcja jest zawierana obowiazywała zasada " open outcry" czyli publicznego,jawnego i głośnego jej zawierania. Dzieki takiemu mechanizmowi wymiana miała charakter jawny i każdy z sygnotariuszy mogł wziąc w niej udział. z czasem sygnotariusze zawierali transakcje nie tylko w swoim imieniu ale na rzecz i zlecenie innych kupców. Tak narodziły sie zasady funkcjonowania rynku publicznego, obowiazujace  w niewiele modyfikowanej formie, do dziś.
-Ten wstep pozwala na sformułowanie definicji giełdy. '''Giełda''' – to organizowane w ustalonym miejscu i czasie sesje handlowe, na których są przedmiotem, obrotu sa  ściśle zdefiniowane dobra, w ilościach i jakości wystandaryzowanej, po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy którzy zawieraja transakcje we własnym imieniu ale  na swój własny rachunek jak i  na rachunek swych  klientów( posrednictwo w transakcji kupna).
-Giełda to miejsce  obrotu plus precyzyjne regulacje dotyczace:  celu funkcjonowania giełdy, praw i obowiązków członków, organizacji władz, warunków i technik zawierania transakcji, form rozstrzygania sporów i reklamacji etc.
-Dobrze funkcjonującą giełda powinna organizować regularne sesje, zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji, zapewniać bezpieczne rozliczenia,transakcji, posiadać szybki i bezawaryjny system informatyczny zapewniający szybkość transakcji, dbac o przejrzystość rynku, spółek i transakcji, zapewniac odpowiedni wolumen transakcji  by minimalizowac ryzyko braku płynności. To wszystko  musi działac w oparciu o wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np. biura maklerskie.
-Amerykański model struktury giełdy ma nastepujące cechy: giełda jest instytucją prywatno-prawną, jest zrzeszeniem kupców, pośredników i bankierów. Ma formę prawną spółki akcyjnej.  Liczba Akcjonariuszy jest ograniczona. Członkostwo na giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko członkowie giełdy uprawnieni są do zawierania transakcji. Obecnie członek (akcjonariusz) giełdy to nie osoba fizyczna , a inwestor instytucjonalny majacy  prawo do świadczenia usług pośredniczenia w obrocie ( usługi maklerskie).
-[[Image:klk.jpg|thumb|220px|udział poszczególnych kontynentów w obrocie giełdowym]]
-Rynek obrotu giełdowego  nazywany jest rynkiem, publicznym i  regulowanym.
-Wiele towarów handlowanych jest poza giełda a informacje o ustalonych w ich trakcie  cenach nie sa podawane do publicznej wiadomości.  Ten rodzaj rynku  nie jest szczególnie regulowany i nazywane jest  rynkiem OTC  (Over The Counter).
-Obrót giełdowy jest obrotem bardzo wystandaryzowanym i szybkim. Wolumen obrotu na giełdach jest znaczący a ceny ustalane w transakcjach i podawane do publicznej wiedomości staja sie cenami referencyjmymi wgledem ktorych wyceniane sa posiadane towary ( aktywa).  wycena taka  nazywa sie popularnie ''"mark to market"''. I jest uwazana za  wycenę najbardziej odpowiadajcej rzeczywistej wartości.
-Rola giełdy,  rola rynku obrotu giełdowego  jest znaczaca dla  rynków finansowych.
-Pozwala na atrakcyjna alokacje kapitału umożliwiając przepływ kapitału w kierunku  najefektywniejszego wykorzystania. Środki finansowe kierowane są w stronę aktywów mogących przynięć najwieksze potencjalne zyski. Pozwala wartościować i porównywać  rynkowo ceny aktywów, towarów, usług, papierów wartosciowych etc. Wymóg podawania do publicznej wiadomości wszelkich informacji które moga miec napływ na  cene  dobra  handlowanego na giełdzie  zwieksza transparentność rynku i pozwala na  lepszą, bardziej świadome uczestnictwo w gospodarce. Wglad w rynek i procesy kontroli nad tym od czego zależy cena. W przypadku giełd papierów wartościowych  jawnośc informacji stwarza mechanizm kontroli nad działaniami spółek, ktorych akcje znajduja sie w obrocie publicznym.
-Giełdy papierów wartościowych a ostatnio i giełdy innych aktywów pozwalaja na lokowanie  oszczednosci  celem ich powiekszenia. Z jednej strony inwestujacym pozwala to na zabezpioeczenie srodków  na  realizacje swych planów np. oszczedzania na emeryture a zdrugiej strony dostarcza  srodków na rozoj firm w których akcje zostały zainwestowane. Giełda papierów wartościowych daje możliwości  zdobywania kapitału na rozwój spółek.
-===Rodzaje giełd===
-Giełda to infrastruktura ułatwiajaca obrót pewnymi dobrami.  Ze wzgledu na  charakter tych dóbr giełdy mozemy podzielic na :
-Giełdy towarowe – handlują towarami masowymi, jakościowo jednorodnymi np cukrem (Tokyo Sugar Exchange), bawełną (New York Cotton Exchange), diamentami ( NYDEX – NY Diamond Exchange).
-metalami(Nymex, LME), i innymi  produktami rolnymi.
-Giełdy instrumentów pieniężnych – obrót walutami.
-Giełdy usług – giełdy frachtowe (transakcje kupna, sprzedaży przewozu ładunku; giełdy ubezpieczeniowe np. Rotterdam i Amsterdam.
-Giełdy papierów wartosciowych.
-Mieszane – np.towarowo-pieniężne.
-Biorąc pod uwagę rodzaju transakcji giełdy mozemy podzielić na:
-Giełdy transakcji fizycznych i natychmiastowych czyli giełdy  gdzie handluje sie  aktywami, których dostawa  nastepuje  w najblizszym możliwym i okreslonym regulaminem giełdy terminie.
-Giełdy terminowe – gdzie handluje sie dobrami, których dostawa następuje w okreslonych i wystandaryzowanych terminach w przyszłości.
-Giełdy instrumentów pochodnych to giełdy gdzie przedmiotem obrotu sa np. Opcje  na inne aktywa  handlowane na rynkach.
-===Organizacja obrotu giełdowego, rola pośredników===
-Transakcja  kupna sprzedazy na giełdzie np. papierów wartościowych moze dokonac tylko przedstawiciel Członka Giełdy. Poniewaz  posredniczy w transakcjach, dysponuje  więc odpowiednią infrastrukturą pozwalajacą  na korzystanie  z jego usług.
-Posrednicy,
-Zatrudnia wiec odpowiednich  specjalistów , których zadaniem jest pomóc inwestorom w zakupie  aktywów giełdowych. Poniewaz obrót giełdowy jest  mocno regulowany   tak i  osoby zatrudniane przez pośredników ( Biura Maklerskie) musza posiadac odpowiednie kwalifikacje. Kwalifikacje sa sprawdzane  i udzielane pprzz instytucje sprawujaca nadzór nad rynkiem giełdowym w danym kraju.  W przypadku Polski  jest to Komisja Nadzoru Finansowego. Komisja ta licencjonuje  ndawanie uprawnień do posredniczenia w obrocie.
-Na polskim rynku występują nastepujący specjaliści  uprawnienie do pośrednictwa.
-''Makler'' - wysoko wykwalifikowany (licencjonowany) specjalista, który kupuje i sprzedaje akcje na rynku.
-''Doradca inwestycyjny '' jest licencjonowanym specjalistą  mogącym doradzać, które akcje należy kupi lub sprzedać, często zarządza portfelem instrumentów finansowych. Jest za te czynności wynagradzany przez klientów.
-Biuro Maklerskie to licencjonowana instytucja posredniczaca w obrocie  giełdowym i zatrudniająca licencjonowanych maklerów
-Jesli  Biuro  lub makler przyjmuje i wykonuje w imieniu klienta zlecenie kupna/sprzedaży i jest za to  opłacana  jest nazywana ''brokerem''- czyli działajaca na rachunek i w imieniu klienta.
-Jeśli pośrednik nabywa na własne konto i ryzyko aktywa by z własnego konta odsprzedawać je  innym klientom, zarabiając na tym procederze to działa wtedy jako ''dealer''.
-Droga zlecenia
-Droga zlecenia  kupna/ sprzedaży aktywów na rynku giełdowym wygłada nastepujaco. Kontaktujemy sie z Biurem Maklerskim z którym mamy podpisana umowe o współpracy i gdzie mamy otwarte konto inwestycyjne i tam,  składamy zlecenie transakcji. Samo formalne złożenie zlecenia poprzedza krótka rozmowa, ktorej zadaniem jest sprawdzenie czy klient własciwie  formułuje zlecenie i taka własnie ma intencję a makler daje możliwośc klientowi sprawdzenia,ze dobrze rozumie zlecenie i przyjmujac je wykona je własciwie. Ta rozmowa ma na celu uniknięcie błędów i pomyłek w trakcie zlecania. Pomyłki moga nie tylko dotyczyć ilości jednostek aktywa czy ceny ale i celu transakcji( kupno czy sprzedaz).  Jesli ilość zleceń składanych jest wieksza i czestotliwoś ich składania wyzsza klient uznawany za profesjonalistę  i rozmowa ulega skróceniu i zlecenia przjmowane sa do realizacji.
-Po przyjęciu zlecenia, makler kontaktuje sie ze swoim przedstawicielem na giełdzie i zleca mu wykonanie  zlecenia. Przedstawicel biura na giełdzie nabywa/zbywa aktywa z godnie ze zleceniemi powiadamia  o dokonanym zakupie /sprzedaży. Na koncie inwestycyjnym klienta następuje odpowiedni zapis zmiany stanu. Transakcja zostaje zakończona.
-Rynek giełd "open  outcry".
-Aby  omówic w jaki sposób nastapiła transakcja  kupna /sprzedazy na giełdzie przez chwile  skoncentrujmy sie na drodze  zlecenia na klasycznym rynku amerykańskim funkcjonujacym w systemie " open outcry". W tym systemie funkcjonuje jeszcze wiele giełd a szczególnie towarowy rynek transakcji terminowych. Najwieksza Giełda swiata  NY Stock Exchange  do niedawna tez prowadziła transakcje w tym systemie.
-Klient kontaktuje sie z przedstawicielem brokera ,który obsluguje jego operacje  giełdowe i składa mu zlecenie. Zlecenie zostaje przyjęte a na dokumencie zlecenie  pojawia sie  stempel czasu złozenia zlecenia. Rozmowa z Klientem  tez jest w obowiązku broera.  broker kontaktuje sie ze swoim swoim przedstawicielem na giełdze. Ten siedząc  koło telefonu przyjmuje  zlecenie od brokera  zapisuje  na odpowiednim formularzu, stempluje znacznikiem czasu i..
-Giełdy amerykanskie  to wielkie instytucje  gdzie wolumen transakcji jest znacznie wiekszy niż  roczne obroty giełd w wielu krajach świata.  Historycznie transakcje mają miejsce na tym obszarze giełdy, ktory nazywa się ''floor''. Nazwa, jak sie mozna domyslic, wiaze sie  z tym, ze było to centralne miejsce giełdy, w ktorym spotykali sie  kupujacy i sprzedajacy by publicznie i głośno (będąc widocznym przez innych) dokonac transakcji.
-Ponieważ na tak wielkich amerykańskich giełdach handlowano róznymi rodzajami aktywów   to miejsce gdzie  handlowano danym dobrem zwane jest  ''pit'' . Wokół pitu grupowali sie  sprzedajacy i kupujacy  by dokonać transakcji .Taki system obrotu powodował ,z to ,że Ci, którzy szukali w tłumie drugiej strony transakcji i przekrzykiwali sie ustalajac ceny, nie mieli czsu na odbieranie zlecen.  ak więc " pit'y" obrosły stanowiskami  telefonów gdzie przedstawiciele  brokerów  przymowali zlecenia od swoich firm, ktore z kolei  obsługiwały tysiace klientów.  Taki sposób funkcjonownia zwiekszył obroty i hałas  transakcyjy na  na miejscach handlu trwa nieprzerwanie od otwarcia giełdy w danym dniu do jej zamknięcia.
-Wracajac do zlecenia Klienta ktore trafiło do stanowiska telefnicznego  brokera na parkiecie ( polski odpowiednik - floor) tam sporzadony został zapis zlecenia do przekazania go  do egzekucji( tzw. ticket). Ticket został ostemplowany czasowo i przekazany do do tradera. Ten wykonał transakcje i zwrocił go do stanowiska ( znak czasowy i powrót do biura brokera  . Systemy rozliczeniowe  giełdy i brokera dokonuja  rejestracji i rozliczeniatransakcji, Na koncie lienta pojawia sie zapis o transakcji i zmiana  stanu posuiadania,  Transakcja jest zakończona.
-Kilkakrotnie już  wspomniane było, ze wynik transakcji giełdowej  tom zapis na rachunku. Jest to w pełni prawda w przypadku rynku akcji, który to rynek jest całkowicie ''zdematriatelizowany.
-Papier wartosciowy przestał być papierem  a jest teraz tylko zapisem na koncie.
-O ile  samo zawarcie trasakcji na giełdzie  systemu amerykańskiego  wydaje sie byc naturalnie proste. Tak mówiąc o systemie komputerowym  zawierania transakcji wydaje być procedura mniej transparentną  niż  wykrzykiwanie swojej ceny az ktoś sie na nia nie zgodzi. Jednak systemy komputerowe  stosowane sa coraz częściej i nawet " stare" giełdy przechodza na  ten system ustalania ceny. Systemy komputerowe pozwoliły na kolejny krok w kierunku  zwiekszenia wolumu transakcji. Komputer bowiem  sam dokonuje znalezienie takiej ceny , po jakiej wolumen transakcji będzie najwiekszy. Wiele giełd w ten sposób ustala ceny produktu.
-Zlecenia  transakcji.
-Inwestorzy nabywaja kontrakty giełdowe aby nabyć dobra po, ich zdaniem , korzystnej cenie  w tym celu aby przyczyniły sie one do  wzrostu ich przychodów i zysku badz w drodze przetwórstwa nabytych surowców i ich zbycia( giełdy towarowe)  badz w drodze operacji finansowych ( giełdy papierów wartościowych). Generalnie  duzą płynność giełd  , zmienność kursów  skłania  do zakupowania  kontraktów   by w późniejszym czasie odsprzedać je z zyskiem, gdy cena ich wzrośnie. Jak było to widać w przypadku  kryzysów  gospodarczych   inwestowanie  jest jednoznacznie zwiazane z braniem na siebie ryzyka  inwestowania. Ryzyka poniesienia straty. Zarzadzanie ryzykiem i techniki jego minimalizacji pozwalaja  na większa odwagę  inwestowania doswiadczonym inwestorom. Na rynkac giełdowych  płynność jest zasługa  tych inwestorów , którzy swoja szanse na  zyski upatruja we zwyzkach i znizkach kursu. Ich zadane to " tanio kupić i drożej sprzedac" Kupuja  kontrakty jesli uwazaja  ,ze sa niedocenione i ich ceny wzrosna . Sprzedaja  je kiedy uwazaja ,ze jest własciwy moment na sprzedaz albowien ceny : albo juz wiecej nie wzrosna  albo  sa usatysfakcjonowani  uzyskanym do tego momentu  zyskiem i nie chca dalej juz ryzykować. Ci krótkoterminowi inwestorzy  z angielska nzywani są " Speculators".
-Okresy inwestowania są rozne. Istnieje  przykładowo bardzo liczna  grupa  inwestorów  krótkoterminowych, dla których czasowy horyzont inwestycyjny to jeden dzień. Ci ''" intraday investors"''  zwani równiez ''"scalpers"''. inwestuja liczac na zyski ze zmiany kursów w ciagu dnia.
-Ze wzgledu na zmiennośc cen w czasie istotnym parametrem składanego zlecenia jest cena.
-Typy zleceń.
-Pośrednik  u którego składamy zecenie  musi rozumieć nasze inencje  kupienia bądz sprzedania kontraktu.  Musimy więc  wykazac sie  juz przed nim ,ze wiemy w jakim celu składamy zlecenie i jakie sa nasze intencje  co do zakupionego  dobra.
-Zlecenia skladane mogą być do wykonania :
-Według stanu rynku - do wykonania natychmiast, czyli po aktualnej na rynku cenie kupna( Bid), lub cenie  sprzedaży (Ask ).
-Zlecenie może  być wyzwalane przez cenę. Inwestor określa cenę przy której zlecenie jest uruchamiane. Takie zlecenia to zlecenia typu - STOP, lub zlecenia z limitem.
-Zlecenia z limitem polega na wyznaczeniu ceny limitu, a nastepnie:
-Zlecenie  Limit-Buy : Kup jeśli cena rynkowa jest niższa niż cena limitu
-Zlecenie Limit-Sell : Sprzedaj, jeśli cena rynkowa jest wyższa niż limit.
-Zlecenie typu Stop, polega na wyznaczeniu ceny limitu a nastepnie:
-Zlecenie Stop-Loss :  Sprzedaj jeśli rynek jest poniżej limitu.
-Zlecenie Stop-Buy :  kupuj jeśli rynek jest wyżej od limitu.
-Składanie takich typów zleceń pozwala  inwestorowi na  realizacje  założonej strategiibez koniecznści ciagłego kontaktowaniu sie  z maklerem i obserwacji rynku.
-===Giełdy terminowe, rola izb rozliczeniowych===
-Ceny wielu towarów  zmieniająsie w zaleznosci od wielu czynników podlegajac  zasadom równowazenia podaży przez popyt. Bradzo trudno  jest przewidziec przyszła cene. Prowadzenie  takich firm jak np. kopalni miedzi, czy chociazby produkcji elementów konstrukcyjnych z aluminium odbywa sie  w sposób  , który  mimo niepewnosci rynkowej musi miec sposoby na planowanie  wyniku finasowego. Producent surowca musi  przewidywac i  antycypowac sytuacje gdyby ceny jego surowca spadły ponizej progu rentowności jego wydobycia.  Producent drutu miedzianego musi planowac  produkcje i jej sprzedaz uwzgledniajac  ceny  miedzi jako surowca, który zakupuje  do produkcji.
-Takiemu zabezpieczaniu   sobie dostawy dobra w przyszłości za umówiona dzis cene, słuzy kontrakt forward.
-Definicja  kontraktu  forward.
-Kontrakt Forward  to kontrakt zawarty w określony dzień, na wywiązanie się ze zobowiązania w określonym terminie w przyszłości  na określonych warunkach.
-Taki kontrakt mimo tego ,ze zabezpieczyliśmy sobie dzis cene w przyszłości ma pewne niedogodności. Niedogodności szczególnie  bolesnie   daja o sobie znac gdy  chcemy, z jakis powodów ,  sie  go pozbyc. Sprzedać go możemy gdy znajdziemy zainteresowanego nabyciem specyficznej ( ustalonej przez nas samych  ilości dobra, daty dostawy i ceny. Znalezienie takiego  kupujacego moze byc niemożliwe. instrumenty  forward , sprzedawana na rynku OTC  sa bardzo specyficzne i szczególne , dopasowane do specyficznej sytuacji  w jakiej zostały zawarte. Nie nadaja sie do  obrotu giełdowego  , ze wzgłedu na brak płynności.
-Aby  nadać im  płynność  należy je wystandaryzować. Taka standaryzacja pozwala  kupującemu miec pewnosć ,ze wszystko jedno od kogo kupuje , kupuje to samo i tej samej jakości.
-Takie założenie legły u podstaw standardyzacji kontraktów ''Futures ''.
-Definicja kontraktu  ''Futures''.
-Kontrakt  futures to zobowiązanie umiejscowione w przyszłości, do kupna lub sprzedaży, lub rozliczenia gotówkowego towaru, które spełnia zestaw standardów.
-Kontrakty  futures podlegaja wyłaczne obrotowi giełdowemu  ( w odróznieniu od kontraktów  forward - handlowanych wyłacznie na rynku OTC).
-Kontrakt futures  jest  uznawany za instrument pochodny. Instrumentem pochodnym nazywa sie instrument finansowy, którego wartość zależy ( wynika z ) wartości innego podstawowego aktywa.
-[[Image:uhg.jpg|thumb|300px|Porównanie charakterystyk kontraktów  futures i forward]]
-Kontrakty Futures są wystandaryzowane  pod względem:
-Standardyzacja polega na zdefiniowaniu:
-* ''Podstawowego'' towaru  lub instrumentu. To może byc np. tona miedzi  jak i krótkoterminowa topa procentowa.
-* Sposób rozliczenia  kontraktu, rozliczenie pieniężne lub dostawa fizyczna.
-* ''Ilość'' jednostek podstawowego towaru przypadajaca na jeden kontrakt. Moze to być przykładowo ilość ton miedzi,ilość baryłek ropy, czy jednostek obcej waluty.
-* Waluta w której kontrak jest kwotowany.
-* Specyfikacja, jakośc dostawy. w przypadku obligacji, które obligacje maja byc dostarczone.  W przypadku dostawy  fizycznej towaru ,dotyczy to nie tylko jego jakości ale i sposobu i miejsca dostawy.
-* Miesiac dostawy.
-* Ostatnia data w której kontrakt moze być handlowany.
-Często  kontrakt  futures  nie jest oparty o sprzedaż  " tradycyjnego" towaru ( płody rolne, metale , etc) ale  dotyczyć moze np. futures  finansowych  czyli instrumentów opartych na walutach, akcjach, obligacjach, lub  na bardzo niematerialnch  indeksach giełdowych.
-Kontrakty futures mają swe początki w bardzo odległych czasach. Powstały z potrzeby  zapewnienia  sobie znanych cen na produkty rolne. W zapiskach Arystotelesa można znależć wzmianke o Talesie z Miletu, który, w oparciu o swa wiedze oszacował przyszłe zbiory oliwek i zawarł  na długo przed  zbiorami  kontrakty na oliwki po cenie okreslonej w dniu zawarcia transakcji.  Jak mówia owe notatki, poniewaz było bardzo daleko do zbiorów ceny na te "przyszłe " oliwki były nie wysokie i gdy nastały zbiory,  Tales  chyba nieźle na tej transakcji zarobił. Pierwsza  w historii giełda  futures  to giełda  ryżu Dojima w Japonii powstała w 1730 roku.  Rynek ten powstał   m.in. dlatego ,ze samurajowie byli płaceni ryżem . Potrzebne było miejsce gdzie ten ryż ( a szczególnie ten przyszły) mogli wymienic na pieniadze.
-Cena kontraktu na rynku  futures.
-Cena kontraktów na rynku futures podlega  wahanion  zaleznym od punktu równowagi  miedzy podażą a popytem w kazdej chwili funkcjonowania rynku. Równowaga ta  wyznaczana jest przez oczekiwania  kupujacych i sprzedajacych.
-Głównymi  uczestnikami rynku  futures  sa:
-producenci albo nabywcy materiałów (commodities) handlowanych na giełdzie  futures. Ta kategoria uczestników  zwana jest ''" Hedgers"''
-albowiem ich celem jest  zabezpieczenie sie przed ryzykiem zmiany cen.
-inna grupa uczestników  rynku to - podobnie jak to ma miejsce na innych rynkack, Inwestorzy ch ca cy zarobić na wzroscie cen w przyszłości,   kontraktów, które nabyli. Ta grupa zwana jest " Speculators". grupa ta daje rynkowi płynność.
-Zawieranie transakcji na rynku futures,
-Rynek  futures jest najbardziej spektakularnym rynkiem . Tak , jak ma to miejsce w przypadku innych giełd, transakcje odbywaja sie w okreslonych miejscach. Tak wieć w danym miejscu na giełdzie terminowej  handluje sie miedzią , gdzie indziej pszenicą. Ale kontrakty  terminowe zwiazane z danym towarem róznia sie miedzy sobą  termnami dostaw. Ta róznica powoduję ,ze handel wygłada bardzo barwnie, kojarzac sie raczej z olbrzymim chaosemokrzyków i gestów.
-Halas ten  wprowadzaja  floor traders egzekwujacy zlecenia swoich klientów. Poszukuja oni w tłumie tych którym moga sprzedać  lub od których moga kupic zlecone im konrakty na dany termin i w ilości zgodnej ze zleceniem.  Jeśli  znajda  druga strone transakcji , moga ja zawrzeć na zleconych wrunkach.  Informacje o zawarciu  transakcji przekazuja  do " informatorów" , którzy , przy pomocy zdefiniowanych gestów ( aby uniezaleznic sie od hałasu) przekazuja dane zawartej transakcji do systemu  informacyjnego giełdy. Cena transakcji jest natychmiast podawana do publicznej informacji a ta informacja rozchoczi sie natychmiast po całym swiecie.
-Oczywiscie  nawet negocjacja  transakcji jest bardzo wystandaryzowana , tak by  nie budziła  watpliwosci przy jej zawieraniu.
-Jak przebiega transakcja na rynku Futures?
-System jest prawie  identyczny jak w przypadku innych giełd.
-Pierwszy krok to kontakt z brokerem,u ktorego klient posiada otwarty wczesniej rachunek  pozwalajacy na przeprowadzanie transakcji. Broker ten odbiera zlecenie.
-Następnie  broker kieruje zlecenie do maklera parkiecie ( odpowiedni pit) poprzez jego system transakcyjny. Makler na  parkiecie egzekwuje zlecenie. Informuje swoje biuro o zawarciu transakcji czyli wypełnieniu zlecenia.Broker informuje klienta ,ze zlecenie zostało wykonane.
-Pierwsza istotna róznica  pojawia sie w tym miejscu. Po zawarciu transakcji klient musi wpłacić  tzw. ''" depozyt zabezpieczajacy"'', tzw.  ''''margin''''.
-====Depozyt zabezpieczający====
-[[Image:fgv.jpg|thumb|250px|left|Zmiana ceny kontraktu a depozyty zabezpieczajace]]
-Depozyt zabezpieczajcy ma za zadanie zmniejszenie ryzyka  kredytowego  stron zawierajacych transakcje.
-Wielkość ta jest ustalana dla każdego towaru (commodity) osobno. Wielkość depozytu do kontraktu jest względnie niewielka i jest równa  maksymalnej dziennej fluktuacji ceny i przeliczana jest na całkowitą wielkość transakcji. Wymagany poziomu depozytu to jest wielkość depozytu która musi być utrzymana na rachunku inwestycyjnym futures.
-Wielkośc ta  ulega zmianom zaleznym od ruchu ceny rynkowej kontraktu. Jeśli stan depozytu jest niższy od wielkości wymaganej (maintenance margin) , dodatkowe środki musza zostać przelane na rachunek inwestycyjny tak by spełnić wymogi  depozytu zabezpieczającego.
-Jeśli  stan środków na koncie przewyższa wymagana wielkość depozytu, nadmiar środków  może być umorzony, albo użyty do otwarcia nowej pozycji.
-Wielkość depozytu jest codziennie wyceniana do rynku  “marked to market” aby odzwierciedlać zmiany w wartości zajętej pozycji.
-[[Image:ffr.jpg|thumb|300px|wielkość depozytu a cena  kontraktu- przykład]]
-Przykładowo:
-Producent  mleka sprzedał  kontrakt futures na mleko po cenie 12,2 $ za jednostke miary a producent lodów kupił taki kontrakt. Transakcja miała miejsce 7 marca.  (wartość zawartego kontraktu = 12200 USD) Zmiana wielkości depozytu zabezpieczajacego dla sprzedawcy i dla kupujacego pokazuje  tabela obok.
-Po zawarciu transakcji poczatkowa wysokośc depozytu wynosi 800USD. Wielkość ta jest ustalana przez przepisy giełdy i warunki zawierania  kontraktu na , w tym przypadku, mleko. Dla innych towarów jest to wartość z reguły inna. gdy cena wzrasta  , strona  ktora ma dostarczyć towar , ktorego wartośc wzrosła musi  dopłacic do depozytu aby  wzrównoważyć  wzrost ryzyka kredytowego. kupujacy  towar o zmniejszonej wartości  może wycofac odpowiednia cześć depozytu zabezpieczjacego.
-Wartość depozytu ustala sie  codziennie ( dzień roboczy)po kursie zamknięcia kontraktu w danym dniu.
-Depozyt zabezpieczjacy - '''groźba dodatkowego ryzyka'''.
-Zawierajac transakcję  terminową  i wpłacajac   żadaną kwotę depozytu  otrzymuje się  mozliwość   kontrolowania  dość znacznej kwoty ( cena kontraktu) poprzez stosunkowo małe  zobowiazania do  regulowania poziomu  depozytu. Nie wolno  wielkości depozytu traktować jako nalezności związanej z kontraktem ani oceniać wielkość ryzyka finansowego związanego z transakcją jako  ewentualną stratę depozytu. W dniu dostawy musi się bowiem dostarczyć (odebrać)  wielkość równa cenie kontraktu  a nie depozytu.
-====Izba Rozliczeniowa====
-Rynek giełd terminowych rozni sie jeszcze jednym od rynku giełdowego transakcji spot. Róznica ta to rola  Izby Rozliczeniowej dla giełd terminowych.
-Każda Giełda futures ma swoja Izbę Rozliczeniową (Clearinghouse). Jest to organizacja zwiazana zgiełda terminową odpowiedzialna  za prowadzenie rachunków inwestycyjnych inwestorów , ksiegująca i rozliczajca transakcje,  zbierajaca wpłaty na depozyty zabezpieczajacei kontrolujaca ich stan , zsciagajace powstałe zobowiazania, regulujaca dostawyi dostarczajaca informacji o cenach handlowanych  dóbr.
-Izba gwarantuje, że zawierający transakcję będą honorowali  swe zobowiązanie.
-Izba rozdziela każda transakcję i występuje jako jej druga strona.
-Izba działa jako kupujący dla  każdego sprzedającego i jako sprzedający dla każdego kupującego.
-Takie rozwiązanie eliminuje ryzyko kontrahenta.(Izba bierze ryzyko na siebie).
-w praktyce tak więc, pozycja futures może być „zlikwidowana”  przez wykonanie transakcji odwrotnej  z każdym, nie koniecznie  orginalnym kontrahentem.
-Izbę tworzą firmy maklerskie , które są  członkami rozliczającymi.
-W przypadku niedotrzymania  ( plajty) kontrahenta, zobowiązanie finansowe spoczywa na:
-*Depozycie zabezpieczającym  kontrahenta
-*Firmie maklerskiej rozliczającej transakcję
-*innych członkach Izby
-*Giełdzie
-Jak dotąd żadna firma  rozliczająca nie zawiodła w takiej sytuacji
-===Hedging czyli zabezpieczenie przed zmianami cen, hedging z użyciem instrumentów pochodnych===
-Zabezpieczanie sie przed zmianami ceny  jest praktyką stosowaną powszechnie  , podobnie jak ubezpieczania się przed nieszcześliwymi wypadkami.  Zabezpieczenie  nie polega na tym, ze wydarzenie niekorzystne nie zajdzie  ale na tym ,że jak zajdzie, to skutki jego  nie beda dla nas tak bardzo dotkliwe.
-Zarządzający portfelami, indywidualni inwestorzy Korporacje używaa technik zabezpieczania - '''hedgingu''', by zmniejszyć swa ekspozycje na rózne rodzaje ryzyka. Zabezpieczenie sie na rynkach finansowych jest zajęciem bardziej złaozonym i trudniejszym od kupienia polisy ubezpieczeniowej.  Hedging przed  niekorzystnymi zmainami cen polega na użyciu instrumenów finansowych  by usunac skutki niekorzystnych zmian kursów. Innymi słowy inwestor zabezpiecza inwestycje poprzez robienie innej inwestycji.
-Technicznie dla zabezpieczenia przed zmiana ceny należy zainwestować w dwa  negatywnie skorelowane instrumenty finansowe. Bezpieczeństwo  nie jest za darmo więc należy za nie płacic w tej czy innj formie.
-Przykładowo, ceny paliwa lotniczego ( innymi słowy ropy naftowej)  są ujemnie skorelowane z cenami akcji linii lotniczych. Jesli ceny paliwa lotniczego rosną, ceny akcji linii lotniczych maleją i odwrotnie. Jeśli w naszym portfelu bedziemy posiadali odpowiednie ilości akcji linii lotniczych i  kontraktów na  rope  to wartośc tego portfela z dużym prawdopodobieństwem nie bedzie sie zmieniała ( albo zmieni sie niewiele)  mimo zmian zakursów  akcji  linii lotniczych i ropy naftowej.
-Kazda inwestycja na ryku finasowym obdarzona jest wiekszym lub mniejszym ryzykiem. Inwestujemy  w celu zarobienia pieniędzy uzyskania zysku. Redukcja ryzyka zawsze wiaże sie z redukcja potencjalnych zysków. Tak wić hedging  nie jest techniką, przy pomocy, której sie zarabia ale dzięki, której, zmniejsza sie potencjalne straty. Jeśli bowiem inwestycja poczyniona celem zabezpieczenia jest dodatkowym kosztem i będzie przynosić straty i redukować zyski z inwestycji poczynionej dla zysku przy korzystnej zmianie cen, to  będzie przynosić zyski, które  w skuteczny sposób zmniejszą ewentualne straty,
-Techniki zabezpieczania , generalnie mówiąc wymagaja stosowania instrumentów pochodnych. Naardziej popularne z nich to kontrakty futres i kontrakty opcyjne.  Dalej mówiac  bardzo ogólnie, można wykorzystać te instrumenty w celu zabezpieczania  tak, by strata na inwestycji fizycznej była  zmniejszana przez zysk na instrumencie pochodnym.
-Jak to działa w praktyce? Przykład.
-Założmy że jestesmy szcześliwymi posiadaczami akcji  firmy produkujacej  kable elektryczne z miedzi "Kabel SA".    Chociaz wierzymy w to ,ze w długim okresie czasu akcje będą zyskiwać na wrtości bo firma jest swietnie zarzadana i na wielkie perspektywy sprzedaży swych poduktów ale obawiamy sie  zawirowań   krótkotermiowych na  światowym rynku kabli.  W celu  zabezpieczenia ie przed efektami spadku notowań 'Kable SA"  kupujemu opcje put ( instrument pochodny)  na akcje tej firmy, kontrakt dajacy nam prawo do sprzedania jej akcji za ustalona "strike price". Jesli tetraz  ceny akcji firmy spadna ponizej  " strike price". to cena  naszej opcji dajacej nam prawo sprzedać akcje drozej zyskuja na wartości i straty na kcjach są redukowne przez wzrost wartości opcji.
-Inny klasyczny przykład dotyczyć bedzie zaleznosci od ceny dostaw surowca. W spomniana wyzej firma  'Kabel SA" zamartwia sie o zmieniajace sie ceny miedzi , podstawowego surowca, który musi ciagle kupowac by zabezpieczyć swa produkcję. Znaczny wzrost cen miedzi przy duzej konkurencyjnosci rynku kabli mógłby pozbawic firme cięzko wypracowanego zysku a nawet powodowac straty.   W celu zabezpieczenia sie przed niepewnościa  cen miedzi firma kupuje kontrakt futures , który daje jej pewnośc ceny surowca.
-Firma moze przestać martwic sie  o fluktuujace ceny na rynku. Ale tylko w pewnym zakresie. albowie jesli ceny przekroczą cene  ustalona w kontrakcie futures to "Kable SA" oszczedzą pieniadze kupując surowiec taniej . Ale jeśli ceny spadna poniżej ceny kontraktu futures,  "Kable SA" będa płacic cenę z zawartego kontraktu i ekonomiczniej dla  firmy byłoby wtedy nie być zabezpieczoną.
-Na rynku  jest wiele róznych opcji i kontraktów terminowych pozwalajacych na zabzpieczanie is przed praktycznie wszystkim. Przed zmainami cen akcji, obligacji cen surowców , zmiany kursów walut, stóp procentowych nawt przed  niekorzystną pogodą.
-Każde zabezpieczenie kosztuje, tak wiec należy zawsze rozważyć zanim zapadnie decyzja o hedgingu, jakie  korzysci uzyskamy z tej operacji i czy sa warte poniesionych kosztów.
-Należy pamietać,że cel zabezpieczania to nie zarabianiu na  inwestycji zabezpieczającej ale zabezpieczenie sie przed stratami na inwestycji podstawowej. Koszt zabezpieczenia, czy bedzie to koszt opcji czy też strata  zysków poprzez kontrakt futures nie da sie uniknąć. jest to cena płacona  za uniknecie czy tez zredukowanie niepewności.
-Czesto porównuje sie  hedging do polisy unezpieczenia. Polisa  ubezpieczeniowa jest  bardziej idealnym instrumenten zabezpieczenia niż hedging przy pomocy instrumentów finasowych. wylata z polisy bowiem w pełni reompensuje poniesione straty ( no może minus udział własny)  Hedging  na rynkch finansowych nie jest perfekcyjny i jest w pewnej mierze sztuką, i zdarzenia  zawsze mogą potoczyc sie w niewłasciwą stronę. I chociaz  zarz dzajacy ryzykiem zawsze staraja sie zabezpieczyć najlepiej ale jest to bardzo trudne w praktyce.
-===Opcje, opcje na kontrakty terminowe===
-Definicja  opcji jest następująca: jest to kontract , który daje nabywcy prawo ,ale nie obowiązek, kupienia  lub sprzedania  aktywa , którego opcja dotyczy za określona cenę az do pewnej określonej daty. Opcja podobnie jak akcja , czy obligacja  jest instrumentem  finansowym, czyli wiążącym kontraktem o ścisłe określonych warunkach i własciwosciach.
-Opcje to niezwykle uzyteczne instrumenty, ale nalezy pamietac, ze ich użycie  moze nieść duze ryzyko. Należy  o tym pamietać ,że bez wzgledu na  to, jakie opinie  mają inni.  Transakcje opcyjne szczególnie są niebezpieczne jeśli,  do końca nie rozumie sie dokładnie sie  co sie robi.
-Jeśli  nie zamierzamy uzywać opcji w celech spekulacyjnych to nie mniej jednak,  jest to jeszcze jedno narzedzie  do ograniczenia ryzyka w operacjach jakie prowadzi sie na rynku finansowym.
-Z opcjami  spotkać sie można w życiu codziennym. Przykładowo :  Dowiedzielismy sie od znajomych,ze mozna kupić bardzo sensowne  mieszkanie , o dobrej lokalizacji i bardzo atrakcyjnej cenie  Problem polega na tym, że nie  możemy go kupić natychmiast  ale dopiero za trzy miesiące. (Wtedy otrzymamy nagrodę za wyniki pracy w ubiegłym roku.) Ceny mieszkań  ulegaja wahaniom rynkowym i nie wiemy ile takie mieszkanie może kosztowac za trzy miesiące. Cena jego moze  znacznie wzrosnać i tego sie obawiamy. Ale może też i spaść (czego może obawiać się  sprzedający).
-Rozwiązanie jakie można zaproponować sprzedającemu mieszkanie jest następujące:
-kupujący proponuje  pewna kwotę ( powiedzmy- 3000PLN) za to, że jak zjawi sie za trzy miesiace, to własciciel mieszkania sprzeda mu to mieszkanie za kwotę ustalona dziś.  W tym miejscu nalezy podkreslic ,ze nie jest to zadatek w poczet przyszłej transakcji - jest to opłata za prawo kupna mieszkania za trzy miesiace po nie zmienionej cenie. Własciciel jest zobowiazany do trzymania  mieszkania i  ne sprzedania go , bez wzgedu na to jak korzystna propozycje by uzyskał. A kupujacy to prawo?? ten ma  nastepujace warianty postępowania do wyboru: wariant 1.- zjawia sie po okreslonym czasie i z radości relizuje swój wymarzony zakup, po ustalonej cenie ( mimo ,że mieszkania istotnie zdrożały przez ten czas).  Wariant 2. Cena mieszkania  ( lub jego wartość dla kupujacego) zmalała  albowiem ceny mieszkań spadły , albo okazało sie  ze sąsiad z góry urządza  głośne awantury po nocach. W takim przypaku posiadacz opcji kupna, albo  nie zjawia sie wcale  albo zjawia sie  i rozpoczyna negocjacje  nowej, niższej ceny.
-Jak widać '''obowiazek''' spoczywa na sprzedajacym ('''wystawcy opcji''') a '''prawo''' ma płacący za to prawo , '''nabywca opcji'''.
-Posiadacz ( kupujacy opcje   traci  wszystkie pieniadze jaki zapłcił za opcje , gdy rezygnje z transakcji ale przez czas obowiazywania opcji utrzymuje cenę dobra , które go interesuje na niezmiennym i korzystnym dla niego poziomie. Wartość kontrolowanego kontraktu jest wielokrotnie wyższa niz cena , którą płaci za prawo kontrolowania ceny. Wystawca opcji dostaje  dodatkowe pieniadze, za to, że przez okreslony czas  nie zmieni ceny (ktorą okreslił na zadawalającym go poziomie). Niestety traci wszelakie korzysci w tym czasie  sprzedania posiadanego dobra za cene lepszą ( gdyby sie pojawiła) albowiem zobowiazany jest do sprzedaży dobra posiadaczowi opcji. Niestety  musi pamietać, że własciciel opcji moze zrezygnwać z kupna.
-''Opcja''   i jej wartość (jej cena)  jest  związana  z ceną  akywą , którego dotyczy  więc ''jest instrumentem pochodnym''.
-Generalnie  są dwa typy opcji '''call''' i '''put''':
-Opcja typu ''call'' daje , jej posiadaczowi prawo do kupienia okreslonego dobra po określonej cenie , przez określony okres czasu. Nabycie opcji tego typu (Call) przypominaja  zajęcie pozycji Długiej ( LONG) na rynku. Nabywca opcji ''call'' liczy,ze cena  tego dobra  znacznie wzrośnie  w czasie ważności opcji.
-Opcja typu  ''put'' daje posiadaczowi prawo  do sprzedania  dobra po określonej cenie przez określony okres czasu. Nabycie opcji tego typu (Put)  przypomina zajecie pozycji Krótkiej (SHORT) na rynku. Nabywca opcji ''put'' liczy, że ceny dobra  spadną zanim opcja wygasnie.
-Uczestnicy rynku opcji.
-Sa cztery typy uczestników  rynku opcji w zależności od pozycji jaka zajeli na rynku:
-. Nabywca opcji ''call''
-. Wystawiajacy ( sprzedajacy) opcji ''call''
-. Nabywca opcji ''put''
-. Wystawiajacy (sprzedający) opcji ''put''
-Nabywcy opcji można powiedzieć mają Długą pozycję, a sprzedający , mozna powiedzieć mają pozycje Krótką.
-Należy podkreślić bardzo istotną róznicę między nabywcami a sprzedającymi opcje:
-* Nabywcy opcji ''call'' i opcji ''put''  nie sa zobowiazani do kupienia  lub sprzedania. Mają prawo wyboru wykorzystania opcji  lub rezygnacji z tego przywileju w zalezności od swego wyboru.
-* Wystawiajacy opcje  ''call'' lub ''put'' ( sprzedajacy) , jednakże, są zobowiazani do kupienia lub sprzedania. Znaczy to ,ze sprzdajacy moze zostac postawiony w sytuacji gdy musi wypełnic swe zobowiazanie kupna lub sprzedaży.
-Call Option:  prawo by kupić futures określoną cenę.
-Put Option:  prawo by sprzedać  futures za określoną cenę.
-Dla każdej transakcji musi być strona przeciwna- dla każdego sprzedania musi być kupujący  a dla kupienia – sprzedający.
-Jak widać  ryzyko w przypadku opcji  ma inną charakterystykę niż w przypadku innych kontraktów. W przypadku typowego kontraktu np. kupna istnieje kontrakt " odwrotny" pozwalajacy na pozbycie  sie ryzyka zwiazanego z otwartą pozycją. Jesli coś kupiłem  to wraz zawarciem kontraktu odwrotnego, w tym przypadku sprzedazy  mozna pozbyc sie ryzyka  inwestycji. Miałem kontrakt i ryzyko z nim zwiazane,  zawarłem transakcje odwotną i moje ryzyko jest równe zero.
-W przypadku wystawienie opcji kupna  ryzyko z nia zwiazane  nie zostaje  zredukowane do zera przez  wystawienie opcji sprzedaży.
-Jak widać wystawianie ( sprzedaż) opcji jest bardziej skomplikowane i niesie  w sobie większe ryzyko niz ich posiadanie ( kupno).
-Terminologia.
-Terminologia  rynku opcji  jest bardzo związana  z językiem angielskim, językiem rynku na którym opcje  bardzo sie rozwinęły.
-Cena za którą  ma być sprzedawane  lub kupowane dobro , na które wystawiona jest opcja nazywana jest  '''''strike price'''''. Oznacza to, że ceny dobra musza wzrosnąć (dla opcji call) lub zmaleć (dla opcji put) w stosunku do tej wartości jeśli opcja może być użyta z zyskiem. Oczywiscie skorzystac z opcji mozna  przed datą jej wygaśnięcia, nie po.
-Dla opcji ''call'', opcje nazywamy '''''in-the-money''''' jeśli cena dobra jest powyżej ceny ''strike price''. Opcja  ''put'' jest  ''in-the-money'' jeśli cena dobra jest nizsza niz ''strike price''. Wartość , o którą opcja jest ''in-the-money'' nazywa się '''''intrinsic value.'''''
-Koszt (cena) opcji jest cena handlowanego dobra, czas do wygaśnięcia, i zmienność cen (volatility).  Wycena opcji nie wchodzi w skład tego opracowania.
-Jeśli opcje wystawiane sa na kontrakty terminowe  sa  opcjami rynku terminowego.
-Opcje sa bardzo skuteczym narzędziem zabezpieczenia  przed efektami zmiany cen. Użycie opcji  jest jakby wykupowaniem polisy ubezpieczeniowej.  Takie zabiegi sa istotne szzególnie dla duzych instytucji zarzadzajacych wielini kontraktami  ale tez bardzo korzystna technika dla indywidualnego  inwestora.  Użycie opcji pozwala na skorzystaniu z możliwości  czerpania  nieograniczonch zysków  jesli zmiany rynku  idą w sprzyjajaca nam stronę  przy ograniczeniu strat z dołu, jeśli zmiany idą wkierunku przeciwnym. Koszt takiego zabezpieczenia nie jest wysoki.
-==Akcyjny rynek giełdowy, GPW==
-===Giełda  Papierów Wartościowych- centrum rynku kapitałowego w Polsce===
-Gielda Papierów Wartościowych  działała w Polsce w okresie  XX- lecia  miedzywojennego. Wojna w 1939 roku  położyła kres jej istnieniu. Wraz ze zmianami gospodarczymi jakie nastapiły w latach 90- tych XX wieku w Polsce, Giełda została stworzona by rynek kapitałowy mógł  wspierac  transformacje gospodarcze. 12 kwietnia 1991 roku Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów reprezentujacy Skarb Państwa podpisali akt założycielski Giełdy.
-Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie  podobnie jak inne Giełdy na świecie została powołana w formie Spółki Akcyjnej, z tym wyjątkiem odrózniajacym ją od innych giełd, że w tej Spółce znaczacy udział miał Skarb Państwa. Powodem takiego rozwiązania był brak kapitału na polskim rynku kapitałowym który dopiero zaczynał swe działania. Swe operacje GPW rozpoczeła w  budynku w którym przed przemianami miescił sie Komitet Centalny PZPR.
-.04.1991. odbyła się pierwsza sesja giełdowa z udziałem 7 domów maklerskich, na której notowano akcje 5 spółek. Obrót tego dnia wyniósł 1.990 PLN.
-[[Image:GPW.jpg|thumb|300px|Budynek Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie]]
-Biorąc pod uwagę cały 2008 rok GPW zajęła drugie miejsce w Europie zarówno pod względem ilości, jak i wartości IPO w całej Europie. Pod względem wartości IPO nasz parkiet uplasował się na drugim miejscu, ustępując jedynie Londynowi.GPW jest najwiekszą Giełdą w tej częsci Europy.
-Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie<ref>Najaktualniejsze informacje można znaleźć na
-oficjalnej stronie GPWW: http://www.gpw.com.pl/</ref> umożliwia handel
-akcjami, prawami poboru, prawami do akcji, obligacjami,
-jednostkami uczestnictwa w funduszach powierniczych oraz szroką
-gamą instrumentów pochodnych\index{giełda!papierów wartościowych!w
-Warszawie}. Transakcje obsługiwane są w systemie
-WARSET\index{WARSET}, który funkcjonuje od listopada 2000
-roku<ref>Podobne systemy wykorzystywane są m.in. w Paryżu,
-Brukseli, Amsterdamie, Chicago oraz Singapurze.</ref>. W system ten
-zapewnia pełną automatyzację przekazywania zleceń, zawierania
-transakcji, sprawny dosęp uczestników rynku do systemu obrotu
-papierami wartościowymi oraz szerokie możliwości korzystania z
-informacji o sytuacji na rynku. Ponadto WARSET umożliwia
-inwestorom szersze wykorzystanie możliwos'ci przesyłania zleceń
-przez internet zza pośrednictwem biur maklerskich - systemy biur
-maklerskich są na tyle zintegrowane z systemem giełdowym, że
-udział biur sprowadza się tylko do weryfikacji poprawności
-złożonych przez inwestorów zleceń. W  systemie notowań WARSET-u
-jednostką transakcyjną jest jeden instrument finansowy.
-Charakterystyczną cechą systemu WARSET jest publikowanie w fazie
-przed otwarciem, przed zamknięciem i w fazie równoważenia) tzw.
-Teoretycznego Kursu Otwarcia\index{Teoretyczny Kurs Otwarcia} --
-TKO\index{TKO}. Jest to wyliczona na dany moment cena papieru
-wartościowego. Notowania na GPWW przebiegaja w następujący sposób:
-\begin{description}
-\item[\underline{W systemie notowań ciągłych}]\index{system notowań
-ciągłych}
-W czasie notowań ciągłych kupujący i sprzedający składaja; zlecenia,
-które po przekazaniu na gieldę sa realizowane na bieżaco, pod
-warunkiem zgodności cen, lub trafiaja do arkusza zleceń i oczekuja
-ofert przeciwnych o odpowiedniej cenie, umożliwiających zawarcie
-transakcji. Przy realizacji zleceń obowiązują dwa priorytety: cena i
-czas zlożenia zlecenia. Oznacza to, że w przypadku gdy czekają na
-realizację dwa zlecenia o identycznej cenie, jako pierwsze
-realizowane jest to, które zostało przekazane na giełdę wcześniej.
-W ramach notowań ciągłych stosowana jest jednak również procedura
-fixingu. Standardowo odbywa się ona na rozpoczęcie i zakończenie
-sesji. Notowania ciągłe rozpoczynają się ogłoszeniem kursu otwarcia
-(zlecenia są przyjmowane w fazie przed otwarciem, w czasie której
-nie są one realizowane, natomiast określany jest teoretyczny kurs
-otwarcia), zaś kończą się ogłoszeniem kursu zamknięcia, po którym
-następuje 10 - minutowa dogrywka. Z chwilą ogłoszenia kursu otwarcia
-staje się on ceną, po której zostają zawarte transakcje giełdowe na
-otwarciu. Analogicznie jest w przypadku kursu zamknięcia - na
-podstawie zleceń zlozonych w fazie przed zamknięciem określa się
-kurs zamknięcia, po którym zawierane są transakcje na zamknięcie
-sesji giełdowej. Zdarzyć się mogą sytuacje, w których określenie
-kursu otwarcia (lub zamknięcia) nie jest możliwe przy zastosowaniu
-przyjętych reguł. Dzieję się tak w następujących przypadkach:
-  * gdy najwyższy limit ceny w zleceniu kupna jest niższy od najniższego limitu ceny w zleceniu sprzedaży
-  * gdy występują wyłącznie zlecenia kupna lub wyłącznie zlecenia sprzedaży
-  * gdy występuję brak zleceń
-  * jesli występują wyłącznie zlecenia kupna nie zawierające limitu ceny lub wyłacznie zlecenia sprzedaży
-  nie zawierające limitu ceny
-  *jeśli przy określaniu kursu otwarcia (lub zamknięcia) kurs wykracza poza dopuszczalne wahania
-W sytuacji wystąpienia jednego z trzech pierwszych przypadków, za
-kurs otwarcia przyjmuję się kurs pierwszej transakcji zawartej na
-danej sesji w systemie notowań ciągłych, zaś za kurs zamknięcia kurs
-ostatniej transakcji zawartej na danej sesji. Jeśli na sesji nie
-zawarto żadnej transakcji, kursu otwarcia oraz zamknięcia nie
-określa się.
-W systuacji wystąapienia jednego z dwóch ostatnich przypadków, kurs
-otwarcia (zamknięcia) nie jest ogłaszany i rozpoczyna się
-równoważenie rynku. W trakcie równoważenia mozna składać dodatkowe
-zlecenia kupna i sprzedaży oraz anulować i modyfikować wcześniej
-żłozone przez siebie zlecenia.
-Jeśli wskutek równoważenia możliwe jest określenie kursu
-mieszczącego się w ograniczeniach wahań, równoważenie zostaje
-zakończone i ogłaszany jest kurs otwarcia (zamknięcia). Jeśli
-przewodniczacy sesji uzna, że w wyniku równoważenia nie jest możliwe
-określenie kursu mieszczącego się w ramach dopuszczalnych wahań,
-moze zmienić ograniczenia wahań kursów albo zakonczyć notowanie
-ogłaszając nietransakcyjny kurs otwarcia (zamknięcia) równy górnemu
-ograniczeniu wahań - w przypadku przewagi zleceń kupna, badź równy
-dolnemu ograniczeniu - w przypadku przewagi zleceń sprzedaży.
-W przypadku, gdy w wyniku równoważenia powstanie rynek zleceń
-rozbieżnych, przewodniczący sesji może przedłużyć równoważenie,
-zakonczyć równoważenie z jednoczesnym rozpoczęciem notowan ciągłych
-(w przypadku, gdy równoważenie odbywa się na otwarciu) lub zakończyć
-notowanie, jesli równoważenie odbywa się na zamknięciu sesji.
-Po ogłoszeniu rozpoczęcia notowań ciągłych transakcje zawierane są
-po kursie transakcyjnym równym limitowi ceny zlecenia oczekującego,
-zaś zlecenia czekające na realizację wykonywane są według limitu
-ceny. Jesli limity zleceń są identyczne, realizacja następuje według
-kolejności przyjęcia zlecenia lub jego ujawnienia (dla zleceń z
-wielkością ujawniana).
-Jeśli po rozpoczęciu notowań ciągłych kurs wykracza poza
-dopuszczalne ograniczenia wahań, zawieranie transakcji zostaje
-zawieszone i rozpoczyna się proces równoważzenie rynku. W momencie
-uruchomienia równoważenia rynku w czasie sesji, zlecenie, które
-spowodowało zawieszenie, zostaje przyjęte do systemu.
-Kursy otwarcia i zamknięcia określane są przy zastosowaniu kolejno
-zasad:
-\begin{itemize}
-  \item maksymalizacji wolumenu obrotu,
-  \item minimalizacji różnicy między liczba papierów
-wartościowych w zleceniach sprzedaży i kupna możliwych do realizacji
-po określonym kursie,
-  \item  minimalizacji różnicy między kursem
-określanym a kursem odniesienia.
-\end{itemize}
-W okresie między rozpoczęciem przyjmowania zleceń maklerskich w
-danym dniu, a początkiem notowań ciągłych, między początkiem
-przyjmowania zleceń na zamknięcie, a określeniem kursu zamknięcia
-oraz w okresie równoważenia rynku, na bieżąco określany i podawany
-jest kurs teoretyczny.
-W systemie ciągłym notowane są akcje najbardziej płynnych spółek,
-wszystkie obligacje, certyfikaty inwestycyjne, kontrakty
-terminowe, warranty i opcje oraz jednostki MN20. Prawa poboru i
-prawa do akcji sa również notowane w tym systemie, gdy akcje do
-których się odnoszą są notowane w systemie  ciągłym. Dogrywka w
-systemie notowan ciągłych to ostatnia, 10-minutowa faza sesji
-(16.20-16.30), podczas której wszystkie transakcje zawierane są po
-kursie zamknięcia. Podczas dogrywki znany jest kurs, po którym
-dokonywane są transakcje dlatego zlecenia kupna i sprzedaży
-przyjmowane w tej fazie notowań muszą zawierac limit ceny równy
- kursowi zamkniecia\footnote{Zaletą dokonywania transakcji w
-trakcie dogrywki jest fakt, że zlecenia - nawet dużej wartości -
-nie mają wpływu  na kurs papieru wartosciowego. Oczywiście nie
-oznaczato, że zostaną one w całości zrealizowane.}.
-   \item[\underline{W systemie notowań jednolitych}] \index{system notowań jednolitych}
-   Notowania w systemie kursu jednolitego opierają się na procedurze tzw. fixingu,
-   czyli wyznaczenia ceny papieru wartościowego na podstawie zleceń złożonych przed rozpoczęciem notowań.
-W czasie pierwszej fazy sesji (faza zwana przed otwarciem) do
-systemu przyjmowane są zlecenia kupna i sprzedaży, jednak nie saą
-zawierane żadne transakcje. Jest natomiast wyliczany i publikowany
-teoretyczny kurs otwarcia papieru wartosciowego (TKO).
-Następnie system informatyczny, wykorzystujac odpowiedni algorytm,
-wyznacza kurs jednolity, po którym zawierane są transakcje
-giełdowe. Kurs jednolity określany jest na podstawie zlecenń
-zawierajacych limit ceny oraz niezawierajacych tego limitu. Z
-chwilą ogłoszenia kursu jednolitego staję się on ceną, po której
-zawierane są transakcje.
-Określajac wartość kursu jednolitego system kieruje się
-następującymi kryteriami:
-\begin{itemize}
-  \item maksymalizacja wolumenu obrotu,
-  \item minimalizacja różicy między liczbą papierów w zleceniach
-  sprzedaży i zleceniach kupna, możliwych do zrealizowania po określonym kursie,
-  \item minimalizacja różnicy między kursem określanym i kursem odniesienia.
-\end{itemize}
-Po ogłoszeniu kursu jednolitego rozpoczyna się składanie dodatkowych
-zleceń kupna i sprzedaży z limitem równym określonemu kursowi
-jednolitemu -- jest to tzw faza dogrywki.
-Zlecenia są realizowane przy zachowaniu priorytetu ceny i czasu
-przyjęcia lub uaktywnienia oraz zasady minimalizacji liczby
-transakcji. W pierwszym etapie wszystkie zlecenia po każdej cenie,
-a następnie z limitem ceny lepszym od wyznaczonego kursu są
-realizowane w calości. Następnie realizowane są zlecenia po cenie
-rynkowej na otwarcie, a potem z limitem ceny równym wyznaczonemu
-kursowi jednolitemu. Jeśli wystąpi brak możliwości wyznaczenia
-kursu jednolitego w dopuszczalnych widełkach, podawany jest kurs
-nietransakcyjny. Wówczas transakcje nie są zawierane, zaś
-określony kurs stanowi punkt odniesienia na następna sesje.
-W przypadku notoważ jednolitych z dwoma fixingami (w tym systemie
-odbywa się notowanie części mnie płynnych spółek) procedura
-wyznaczania kursu i zawierania transakcji powtarzana jest
-dwukrotnie w ciągu dnia. Oznacza to, że po fazie dogrywki
-rozpoczyna się ponownie faza przed otwarciem, ponowne wyliczane
-jest TKO i wyznaczany jest o określonej godzinie drugi w ciągu
-dnia sesyjnego kurs transakcyjny dla papierów notowanych w
-systemie kursu jednolitego. Po ogłoszeniu kursu jednolitego
-rozpoczyna się podobnie jak wcześniej faza dogrywki.
-  \item[\underline{W systemie transakcji  pakietowych}] \index{transakcje  pakietowe}
-Transakcje pakietowe to transakcje zawierane poza systemem notowań
-ciągłych oraz kursu jednolitego. Najczęsciej sa zawierane przez
-dużych inwestorów, którzy przed ich zawarciem uzgodnili ich
-szczegóły (cenę, ilość, termin rozliczenia).
-Transakcje pakietowe na instrumenty finansowe nie będącymi
-instrumentami pochodnymi:
-Transakcja pakietowa moze byc zawarta w trakcie sesji, jeżeli
-przedmiotem transakcji jest pakiet o wartości co najmniej:
-\begin{itemize}
-  \item 250 000 zł w przypadku akcji wchodzących w skład indeksu WIG20
-  \item 100 000 zł w przypadku pozostałych instrumentów notowanych w notowaniach ciągłych
-  \item \ 20 000 zł w przypadku pozostałych instrumentów finansowych notowanych w systemie jednolitym,
-\end{itemize}
-a  różnica pomiędzy kursem transakcji a ostatnim kursem danego
-instrumentu na sesji giełdowej jest nie przekracza 10 \% tej ceny.
-Transakcje pakietowe zawierane poza godzinami sesji gieldowej mogą
-zostać zrealizowane, gdy różnica kursu transakcji nie przekracza
-\% średniej ważonej wolumenem obrotu kursów wszystkich
-transakcji zawartych na danej sesji giełdowej (VWAP).
-W szczególnie uzasadnionych przypadkach Zarzad Giełdy może zgodzić
-sięna transakcje nie spelniajace
- warunków minimalnej wartości i odchylenia od kursu, jeżeli będzie ona dotyczyła
- co najmniej 5\% papierów wartościowych wprowadzonych do obrotu giełdowego.
-Transakcje pakietowe na instrumenty pochodne zawierane są w
-godzinach 9:00 - 16:30 dla wszystkich instrumentów pochodnych.
-Transakcje pakietowe na kontrakty terminowe mogą być zawierane po
-zawarciu pierwszej transakcji danym kontraktem w systemie notowań
-ciągłych. Dla transakcji pakietowych na poszczególnych
-instrumentach pochodnych obowiązują takie same ograniczenia wahań
-kursów jak dla transakcji zawieranych na sesji giełdowej. Data
-rozliczenia transakcji moze być okreslona wyłącznie na dzień
-zawarcia transakcji i obowiazują takie same dane rozliczeniowe jak
-w przypadku transakcji sesyjnych oraz identyczny system depozytów
-zabezpieczających na danych instrumentach pochodnych. Po zawarciu
-transakcji pakietowej na instrumenty pochodne opublikowana jest
-zmiana liczby otwartych pozycji. Określany jest również minimalny
-oraz maksymalny wolumen transakcji pakietowych:
-\begin{table}[h]
-\begin{center}
-\begin{tabular}{|l|r|r|}
-\hline
-instrument &{wolument minimalny}& wolumen maksymalny\\
- \hline \hline
-kontrakty terminowe na indeksy &200& 1600 \\ \hline kontrakty terminowe na kursy akcji & 200& 1600\\
-\hline
-kontrakty terminowe na obligacje Skarbu Państwa&200& 1600 \\ \hline kontrakty terminowe na  kursy walut& 200& 1600\\
-\hline opcje na indeksy &200& 2400 \\ \hline opcje na  kursy akcji  &200 & 2400\\
-\hline
-\end{tabular}
-\end{center}
-\caption{Dopuszczalne wielkości transakcji pakietowych}
-\label{pakiety}
-\end{table}
-\end{description}
-W trakcie notowań obowiązują tzw. widełki statyczne i dynamiczne
-określające maksymalne progi zmian w czasie sesji (widełki
-statyczne\index{widełki statyczne}) i następnej transakcji
-(widełki dynamiczne\index{widełki dynamiczne}), przekroczenie
-których powoduje zawieszenie notowań i przejście do fazy
-równoważenia rynku. Aktualne obowiązujące wartości widełek dla
-poszczególnych systemów notowań okraz minimalne kroki notowań
-można znależć na stronie GPWW. Harmonogram sesji jest podany w
-tabelach \ref{harmc}, \ref{harmckt} i
-\ref{harmj}\index{harmonogram sesji}.
-  <math>  \begin{table}[h]
-\begin{center}
-\begin{tabular}{|c|l|}
-\hline
-:30--9:30 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\
- \hline
-:30 &Określenie kursu na otwarcie \\ \hline 9:30 --- 16:10 & Notwania ciągłe\\
-\hline
-:10 -- 16:20&Przyjmowanie zleceń na zamknięcie \\ \hline 16:20& Określenie kursu na zamknięcie\\
-\hline 16:20 -- 16:30 &Dogrywka\\
- \hline
-:30--9:30 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji\\
- \hline
-\end{tabular}
-\end{center}
-\caption{Harmonogram notowań ciągłych -- akcje} \label{harmc}
-\end{table}</math>
- \begin{table}[h]
-\begin{center}
-\begin{tabular}{|c|l|}
-\hline
-:30--9:00 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\
- \hline
-:00 &Określenie kursu na otwarcie \\ \hline 9:00 --- 16:10 & Notwania ciągłe\\
-\hline
-:10 -- 16:20&Przyjmowanie zleceń na zamknięcie \\ \hline 16:20& Określenie kursu na zamknięcie\\
-\hline 16:20 -- 16:30 &Dogrywka\\
- \hline
-:30--9:30 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji\\
- \hline
-\end{tabular}
-\end{center}
-\caption{Harmonogram notowań ciągłych -- kontrakty terminowe}
-\label{harmckt}
-\end{table}
- \begin{table}[h]
-\begin{center}
-\begin{tabular}{|c|l|}
-\hline
-:30--11:00 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\
- \hline
-:00 --11:15&Interwencja \\ \hline 11:15 & Określenie kursu jednolitego (fixing)\\
-\hline 11:15 -- 11:45&Dogrywka \\ \hline
-:45-- 14:45 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie\\
- \hline
-:45 -- 15:00&Interwencja \\ \hline 15:00 & Określenie kursu jednolitego (fixing)\\
-\hline 15:00 -- 15:30&Dogrywka \\ \hline
-:30-16:35 &Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji\\
- \hline
-\end{tabular}
-\end{center}
-\caption{Harmonogram notowań jednolitych} \label{harmj}
-\end{table}
-Zlecenia w Warsercie\index{zlecenie!rodzaje}. Składając zlecenie
-inwestor musi określić: rodzaj oferty (kupno lub sprzedaż) limit
-ceny lub rodzaj zlecenia bez limitu ceny termin ważności zlecenia
-nazwę papieru wartościowego/instrumetu finansowego, który chce
-kupić/sprzedać liczbę papierów wartościowych dodatkowe warunki
-wykonania zlecenia
-\begin{enumerate}
-    \item Zlecenia z limitem ceny
-W tym zleceniu inwestor  określa cenę po jakiej chce kupić lub
-sprzedać dany instrument finansowy. W przypadku kupna jest to
-cena, powyżej której składający zlecenie nie godzi się na
-realizację zlecenia, zaś dla zleceń sprzedaży jest to cena,
-poniżej której inwestor nie chce sprzedać papierów.
-    \item Zlecenia bez limitu ceny
-    \begin{itemize}
-        \item Zlecenia PCR - Po Cenie Rynkowej\index{zlecenie!Po Cenie
-        Rynkowej}mogą być wprowadzane na giełdę wyłącznie w trakcie notowań ciągłych z
-        wyłączeniem okresów równoważenia rynku. Są one realizowane po cenie pierwszego najlepszego
-        zlecenia przeciwstawnego. Niezrealizowana część zlecenia PCR staje się zleceniem z limitem
-        ceny równym kursowi po jakim dokonana została ostatnie transakcja. Zlecenia po cenie
-        rynkowej mogą zawierać dodatkowe warunki dotyczące wielkości minimalnej lub wielkości ujawnianej.
-        \item Zlecenia PCRO - Po Cenie Rynkowej na Otwarcie\index{zlecenie!Po Cenie
-        Rynkowej  na Otwarcie} stosowane są przy fixingu, przyjmowane na giełdę w fazie przyjmowania
-        zleceń na otwarcie i zamknięcie w systemie notowań ciągłych i systemie kursu jednolitego
-        oraz w okresach równoważenia rynku. Realizowane są - odpowiednio - po kursie otwarcia, zamknięcia,
-        po kursie jednolitym lub określonym w wyniku równoważenia. Niezrealizowana część zlecenia
-        staje się zleceniem z limitem ceny równym odpowiednio: kursowi otwarcia, zamknięcia, kursowi
-        jednolitemu lub kursowi określonemu w wyniku równoważenia rynku. Zlecenia te nie mogą
-        zawierać dodatkowych warunków limitu aktywacji, wielkości minimalnej i wielkości
-        ujawnianej oraz nie mogą być modyfikowane w fazie interwencji.
-        \item Zlecenia PKC - Po Każdej Cenie\index{zlecenie!Po Każdej
-        Cenie}mogą być przekazywane na giełdę we wszystkich fazach w systemie notowań ciągłych
-        oraz w systemie kursu jednolitego, z wyjątkiem faz interwencji i  dogrywki.
-        Zlecenia te złożone w trakcie przyjmowania zleceń na otwarcie, na zamknięcie,
-        na notowania jednolite oraz w okresie równoważenia rynku podlegają
-        realizacji  -
-        odpowiednio - po kursie otwarcia, zamknięcia, kursie jednolitym lub kursie
-        określonym w wyniku równoważenia rynku. Zlecenia PKC nie podlegają modyfikacji
-        w fazie interwencji. Natomiast w fazie notowań ciągłych, z wyjątkiem okresów równoważenia rynku,
-        jeżeli na realizację czeka co najmniej jedno zlecenie przeciwstawne z limitem ceny,
-        zlecenie PKC podlega realizacji po cenie lub cenach zgłoszonych wcześniej, a niezrealizowanych
-        najlepszych zleceń przeciwstawnych.
-    \end{itemize}
-\end{enumerate}\index{zlecenie!warunki dodatkowe}
-Jeżeli w chwili składania zleceń po każdej cenie w fazie notowań
-ciągłych w arkuszu zleceń nie ma zleceń przeciwstawnych z limitem
-ceny, zapewniających pełną realizację zlecenia PKC, rozpoczyna się
-proces równoważenia rynku, a zlecenia PKC tracą ważność. Zlecenia
-PKC jak i PCRO nie są przyjmowane w przypadku warrantów, praw
-poboru i na pierwszą sesję, na której notowany jest dany papier
-wartościowy. Dodatkowe warunki wykonania zlecenia: z minimalną
-wielkością wykonania - Wmin warunek wielkości ujawnianej - WUJ
-zlecenia z limitem aktywacji - LimAkt W przypadku zleceń z tym
-samym limitem ceny i warunkiem limitu aktywacji, o kolejności ich
-realizacji decyduje: w fazie notowań ciągłych (z wyjątkiem
-równoważenia): czas przyjęcia - w przypadku zleceń z tymi samymi
-limitami aktywacji, lub czas ujawnienia - w przypadku zleceń z
-różnymi limitami aktywacji w przypadku zleceń realizowanych po
-kursie otwarcia (zamknięcia), kursie jednolitym, kursie określonym
-w wyniku równoważenia - czas przyjęcia na giełdę. Zlecenia z
-limitem aktywacji ujawnione w trakcie notowań ciągłych oraz w
-wyniku określenia kursu otwarcia (zamknięcia), kursu jednolitego
-lub kursu określonego w wyniku równoważenia pozostają w arkuszu
-zleceń jako zlecenia bez warunku limitu aktywacji.
-\index{zlecenie!termin ważności} Zlecenia mogą mieć termin
-ważności określony w formie konkretnej daty, oznaczony jako do
-końca sesji giełdowej, ważność domyślna,
- do pierwszego wykonania lub warunek wykonaj lub anuluj. Zlecenie
-ważne do pierwszego wykonania obowiązuje do momentu zawarcia
-pierwszej transakcji (lub pierwszych transakcji, jeżeli zlecenie
-realizowane jest jednocześnie w kilku transakcjach). Zlecenie jest
-realizowane natychmiast po wprowadzeniu i może zostać zrealizowane
-tylko częściowo. Jeżeli będzie zrealizowane częściowo,
-niezrealizowana część traci ważność. Zlecenia te mogą być
-przekazane na giełdę we wszystkich fazach w systemie notowań
-ciągłych oraz w systemie kursu jednolitego, z wyjątkiem fazy
-interwencji. Zlecenie z oznaczeniem ważności wykonaj lub anuluj
-ważne jest do momentu zawarcia pierwszej transakcji (lub
-pierwszych transakcji, jeżeli zlecenie realizowane jest
-jednocześnie w kilku transakcjach). Zlecenie jest realizowane
-natychmiast po wprowadzeniu, ale wyłącznie w całości - nie może
-być zrealizowane częściowo. W przypadku gdy układ zleceń w arkuszu
-po przeciwnej stronie nie pozwala na realizację zlecenia w
-całości, traci ono ważność. Należy pamiętać, że jeżeli w fazie
-notowań ciągłych lub w fazie dogrywki w chwili składania zlecenia
-z oznaczeniem ważności do pierwszego wykonania albo wykonaj lub
-anuluj, w arkuszu zleceń brak zleceń przeciwstawnych z limitem
-ceny umożliwiającym zawarcie transakcji, zlecenie traci ważność.
-\section{Regulowany rynek pozagiełdowy}
-Rynek pozagiełdowy\index{rynek!pozagiełdowy} (over-the-counter,
-OTC) to instytucja umożliwiająca obrót akcjami niecieszącymi się
-wystarczającym zainteresowaniem inwestorów by być notowane na
-giełdzie\footnote{Wejście na gieldę jest dosyć kosztowne znane są
-duże koncerny (np Apple Computer Inc.) które z własnego wyboru
-pozostają na rynku pozagiełdowym} bądź śa spółkami nowopowstałymi,
-obligacjami komunalnymi, niestandaryzowanymi kontraktami
-terminowymi itp. Najbardziej znanym rynkiem pozagiełdowym jest
-NASDAQ\index{NASDAQ} (National Association of Securities Dealers
-Automatic Quatation) - notuje się na nim prawie 6000 walorów. W
-Polsce funkcję tę pełni Centralna Tabela Ofert
-(CTO),\index{Centralna Tabela Ofert} która działa od grudnia 1996
-roku.
-=== Przypisy ===
-<references/>
-==Finansowanie działalności poprzez rynki finansowe.==
-===finasowanie  kapitałem i długiem===
-===emisja akcji, IPO, kolejne emisje, zasady, rola memorandum===
-====czy warto buyć spółka  publiczną====
-===Emisja  instrumentów dłużnych,- obligacjepapiery komercyjne- zasady- obrót.===
-=== ''Venture capital i private equity''===
-==Oszczędnosci gospodarstw  domowych==
-===definicja gospodarstwa domowego- rola w ekonomii===
-Gospodarstwo domowe odgrywa niezwykle istotna funkcje w gospodarce. Jest to istotne ogniwo gospodarki wpływajace na jej kształt aktywnie lub tez podlegajace szeregowi wpływów.  W tym rozdziale   uwaga skupiona bedzie na  jego roli w tworzeniu oszczedności a szcególnie na tym jak oszczednosci sa lokowane i jak wpływaja  na rynki finansowe i  ja role odgrywaja w kształtowaniu  gospodarki kraju.
-efinicje  gospodarstwa domowego  najczesciej  koncentruja sie  na  brzmieniu zblizonych do ponizszego stwie3rdzenia:
-Gospodarstwo domowe to podmiot gospodarczy,w skład , którego wchodzi jedna lub wiecej osób,  wspólnie się utrzymujących w ogromnej większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny.
-'''Gospodarstwo domowe''' ktorego  nazwa grecka  dała  brzmienie  terminowi - ekonomia charakteryzuje sie posiadaniem oraz zarządzaniem wspólnym majątkiem oraz wspólnym budżetem w celu zaspokajania głównych potrzeb członków gospodarstw domowych.
-Gospodarowanie jest to proces zarządzania dostępnymi funduszami, materiałami, tak by czerpać z nich jak najwięcej korzyści.
-W każdej gospodarce rynkowej występują dwa główne podmioty gospodarcze: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Gospodarstwo domowe jest konsumentem oraz właścicielem zasobów (środków), przedsiębiorstwo – producentem i użytkownikiem zasobów.
-Gospodarstwo domowe dostarcza przedsiębiorstwom czynników produkcji: kapitału pieniężnego, pracy, a także ziemi.
-Przedsiębiorstwa dostarczają gospodarstwom domowym środków do zaspokajania ich potrzeb: dóbr i usług oraz wynagrodzenia za dostarczone czynniki produkcji.
-Gospodarstw domowe niezależnie od wielkości ma możliwość decydowania o tym, jak i gdzie zastosować zasoby, które posiada. Każde gospodarstwo domowe ma też możliwość decydowania o tym, co i ile konsumować. Każde gospodarstwo dąży do maksymalizacji swojego zadowolenia, i tym kieruje się przy podejmowaniu decyzji.
-Gospodarstwa domowe mają potrzeby, których zaspokojenie odbywa się przez konsumpcję dóbr i usług. Celem gospodarstwa domowego jest maksymalizacja użyteczności, dostepnych dla niego, dóbr i usług. Innymi słowy gospodarstwo będzie zainteresowne tymi dobrami i usługami, które są w stanie dostarczyć mu najwięcej korzysci.
-Decyzje gospodarcze gospodarstw domowych są ukierunkowane z jednej strony na pozyskiwanie dóbr i usług służących konsumpcji, z drugiej zaś na otrzymywanie dochodów. Gospodarstwo domowe zainteresowne jst tym , by powstały warunki do najlepszego zaspokojenia jego potrzeb. Działania gospodarcze gospodarstwa domowego koncentruja sie na:
-•gospodarowaniu posiadaną siłą roboczą
-•konsumpcji
-Gospodarujac siłą roboczą gospodarstwa decydują, w jaki sposób uzyskają dochody, natomiast w  konsumpcji manifestują swe oczekiwania dotyczące rodzajów i ilości dóbr i usług, na które ich popyt wzrośnie. Integralną częścią konsumpcji są oszczędności, ponieważ gospodarstwo domowe oszczędza nieskonsumowaną część posiadanego dochodu.
-===Rola oszczędności w gospodarce===
-W systemie gospodarki obserwujemy szereg powiazań i zaleznosci  powodujacych przepływy środków finansowych miedzy  podmiotami . Schematyczny  obraz tych zalezności   przedstawia prezentowany obok schemat powstały  po inspiracji  niepodpisaną pracą z Internetu.
-[[Image:uht.jpg|thumb|400px|Gospodarka- gospodarstwa domowe]]
-Funkcjonując w systemie powiązań gospodarki  kazde gospodarstwo domowe  musi podejmować trzy podstawowe decyzje:
-Ile potrzebuje kazdego produktu czy usług ( popyt)?
-Ile pracy musi swiadczyć ( podaż)?
-Ile może skonsumować( wydać) dzisiaj  a ile może odłożyc na później ( oszczednosci)?
-O popycie na usługi i produkty  decydują następujące czynniki:
--Dochód  gospodarstwa.
--Wielkość posiadanego majątku.
--Ceny podobnych produktów na rynku dostepnym dla gospodarstwa.
--Preferencje konsumenckie ( wzory, style , smaki).
--Oczekiwania co wielkosci przyszłych dochodów , cen, koniunktury.
-Potrzeby konsumpcyjne gospodarstw domowych znajduja sie pod  ustawicznym wpływem  cen na rynku.
-Ceny wpływaja na gospodarstwa rynkowe na dwa sposoby:
-*Konsumcja się  zmienia albowiem siła nabywcza ulega zmianie ( efekt dochodów).
-*konsumpcja się zmienia  bo pojawiają się inne możliwości wydatkowania ( efekt zastąpienia).
-Ciekawym efektem  zapotrzebowania i  ceny jaką sie przypisuje  produktowi jest tzw efekt  wody-brylantu.  Efekt ten, popularnie mówiac, polega na tym ,że rzeczy powszechne w użyciu mają niewielką wartość na rynku a rzeczy o wysokiej wartości rynkowej  mają niewielką wartość użytkową.
-Aby zaspakajć swe potrzeby konsumpcyjne  gospodarstwa domowe  muszą dokonywać następujacych wyborów na rynku pracy:
-*Czy pracować?
-*Ile pracować?
-*W jakim charakterze i dziedzinie pracować?
-Oczywiście  te wybory są dodatkowo uwarunkowane dostępem do  miejsc pracy, stawkami na rynku płac i umiejętnościami  posiadanymi przez członków gospodarstw domowych. Stawki na rynku płac są, niestety uwarunkowane  równowagą  między podażą a popytem na dane  umiejętności  oraz równowagą opłacalności. Równowaga opłacalności to równowaga między tym, by czegoś nie robić ( odpoczynek) a robić. Każdy kto decyduje sie  szukać swej szansy na rynku pracy wybiera  między , przyjemnosciami  nie pracowania a stawkami za pracę oferownymi przez rynek, widzianymi przez przyzmat dóbr, które  zamierza sie nabyć w zamian za wynagrodzenie.
-Ta perspektywa  nabyswania dóbr i usług zawiera też opcje oszcędzania czyli  odkładania konsumpcji w czasie.  Gospodarstwa domowe  mogą użyć bieżące swe  dochody do finansowania przyszłych  wydatków ( oszczedzania) lub moga użyć przyszłe dochody do sfinansowania dzisiejszych wydatków- (pożyczanie, branie kredytów).
-Równowaga  konsumcji bieżacej  i oszczedzania regulowana jest wysokościa stóp procentowych . Niskie  stopy procentowe zachęcają do brania kredytów, wysokie stymulują oszczędzanie. Poziom oszczedności wykazuje równiez podatność na inne czynniki np; poziom dochodów  gospodarstw domowych.
-Gromadzenie oszczędności przez osoby indywidualne ma ogromne znaczenie dla gospodarki. Stanowią
-one źródło kapitału finansowego, który jest czynnikiem niezbędnym do inwestycji będących jednym ze źródeł wzrostu gospodarczego. oszczędzanie nadwyżek finansowych przez konsumentów ogranicza ich wydatki, a tym samym łagodzi presję na wzrost cen. Duża ilość zaoszczędzonych środków zapewnia stabilność pieniądza oraz rozwój rynku finansowego. Duże oszczędności
-zmniejszają ponadto negatywny wpływ deficytu budżetowego na inwestycje. Zbyt niskie oszczędności w stosunku do inwestycji sprawiają, że gospodarka jest w nierównowadze i musi korzystać z kapitału zagranicznego. W długiej perspektywie zgromadzone środki przyczyniają
-się do wzrostu dobrobytu, stwarzając warunki do zwiększenia konsumpcji w przyszłości.
-===struktura oszczędności w Polsce===
-Gospodarstwa domowe  swoje nadwyżki finansowe oszczędzają poprzez lokowanie ich w różne formy  inwestycji kapitałowych.  Możliwość oszczędzania powstaje dopiero w sytuacji,gdy środki finansowe gospodarstw domowych są na tyle duże, że po zaspokojeniu podstawowych potrzeb związanych z ich funkcjonowaniem pozostaje nadwyżka. Wykorzystanie tej nadwyżki na cele oszczędzania zależy od skłonności gospodarstw domowych do oszczędzania, której miarą jest m.in. relacja oszczędności do PKB. W Polsce skłonność do oszczędzania jest niewielka w porównaniu z większością krajów rozwiniętych.
-[[Image:lju.jpg|thumb|250px|Poziom oszczędności a średni dochód. Polska.  z pracy doktorskiej  SGGW- Szponarowicz-2009]]
-Zasadniczym czynnikiem determinującym wielkość konsumpcji jest dochód gospodarstwa domowego.
-Jego wzrost przekłada się jednak na wzrost spożycia tylko do pewnego stopnia, gdyż udział wydatków na konsumpcję w strukturze wydatków ogółem maleje wraz ze wzrostem dochodu. Intensywność potrzeb zmniejsza się w miarę ich zaspokajania, dlatego też przyrost zadowolenia
-związany ze zwiększeniem konsumpcji danego dobra jest coraz mniejszy. Wzrost dochodu powoduje więc obniżenie skłonności do konsumpcji, co powinno skutkować zwiększeniem skłonności do oszczędzania. W miarę wzrostu dochodu maleje też krańcowa skłonność do konsumpcji mierzona jako stosunek przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodów. Tendencja ta jest wynikiem powiększania się stanu posiadania gospodarstwa i coraz wyższego standardu jego wyposażenia.
-[[Image:vbg.jpg|thumb|250px|left|struktura oszczędności  gospodarstw domowych- Szponarowicz- praca dok.SGGW 2009]]
-Ponadto awersja do ryzyka, przejawiającego się niepewnością uzyskania dochodów na niezmienionym poziomie w przyszłości, skłania gospodarstwa do zabezpieczenia się przed taką ewentualnością poprzez oszczędzanie. Oszczędzanie  to lokowanie  środków w rózne nożliwości rynkowe.
-[[Image:rgn.jpg|thumb|200px|Oszczednosci gospodarstw domowych-klasy aktywów]]
-Przejście do gospodarki rynkowej jakie miało miejsce w Polsce w początku lat 90- siątych XX wieku, pozwoliło na czynienie porównań statystyk danych finansowych do  innych krajów o  gospodarce rynkowej.
-Zmiany gospodarcze jakie były spowodowane zmianą formy gospodarki spowodowały wzrost dochodów gospodarstw rynkowych. Jednakże w początkowym okresie wspomnianych lat  wzrostowi dochodów nie towarzyszył wzrost poziomu oszczędności. Polepszenie warunków  zycia  i wolnorynkowy dostęp do  towarów spowodował  naturalny trend  przeznaczania  wzrastajacych dochodów na  zakupy sprzętu gospodarstw domowych. Trend ten był widoczny z dużą wyrazistością w Polsce z powodu duzej  intensywności  i nagromadzeniu tych zakupów w bardzo krótkim okresie czasu.
-Ogólna sytuacja gospodarcza w Polsce sprzyja natomiast rozwojowi oszczędności indywidualnych. Ponieważ, jak wynika z danych empirycznych, poziom oszczędności w skali gospodarki jest rosnącą funkcją dochodu, należy odnotować fakt, że w Polsce PKB per capita według parytetu siły nabywczej w cenach stałych rośnie nieprzerwanie od 1992 r. i do 2006 r. zwiększył się
-z 5,7 tys. dolarów do 13,8 tys. dolarów (IMF 2006). Znajduje to odzwierciedlenie w większej zamożności społeczeństwa oraz możliwościach w zakresie oszczędzania.
-Struktura oszczedności, czyli udział róznych form inwestowania w  całkowitej masie oszczędności, jest różny w każdym kraju. Zależy nie tylko od preferencji jego mieszkańców ale i od rozwoju sektora finansowego w danym kraju. Rola sektora bankowego w systemie finansowym
-Polski jest znaczacy. Aktywa banków pokrywają 80% całkowitych aktywów sektora finansowego. Jak sie można spodziewać, najbardziej znacząca część oszczędności Polaków tradycyjnie jest zgromadzona na lokatach terminowych w bankach.
-[[Image:vkjg.jpg|thumb|200px|Oszczędności podmiotów gospodarczych. Polska]]
-Poziom depozytów bankowych w okresie od końca 2000 r. do końca czerwca 2002 r. wzrastał z poziomu 179,0 mld PLN do 209,5 mld PLN. Od tego momentu obserwuje się obniżanie poziomu depozytów i przepływ części oszczędności w kierunku funduszy inwestycyjnych. Okresowe wahania  atrakcyjności lokat bankowych czy tez wiekszej atrakcyjnosci innych  sposobów lokowania nakłada sie ma wzrastajacy poziom lokat zwiazany ze wzrostem  poziomu oszczedności.
-Inne rodzaje instytucji finansowych zaczęły się silnie rozwijać od połowy lat 90-tych. Przykładem tego  mogą być fundusze inwestycyjne, które  praktycznie w historii naszego kraju nie istniały do 92 roku. Kilka kolejnych lat wzrostu ilości  funduszy inwestycyjnych  nie zmieniało  sumy aktywów  zainwestowanych w te forme oszczedzania.
-[[Image:zpdg.jpg|thumb|250px|left|aktywa funduszy  inwestycyjnych]]
-Począwszy od roku 2000 obserwowany był gwałtowny wzrost aktywów w funduszach inwestycyjnych. Konsekwentna polityka redukcji stóp procentowych miała pozytywny wpływ na atrakcyjność funduszy. Obniżane stopy oprocentowania depozytów bankowych zmuszały inwestorów do poszukiwania alternatywnych lokat. Fundusze obligacyjne znalazły wielu inwestorów akceptujących oferowane przez nie wyniki, biorąc pod uwagę poziom ryzyka oferowanych portfeli. Ponieważ w okresie kilku lat wahania stóp procentowych odbywały się w jedną stronę, fundusze obligacji wydawały się być pozbawionym ryzyka instrumentem inwestycyjnym, oferującym znaczne dochody.Do 2003 roku  fundusze obligacji świeciły swe dni triumfu. Ale to, co było powodem ich rosnącej popularności było również źródłem ich klęski. Nie tyle klęski funduszy a raczej klęski inwestorów nie oceniających ryzyka inwestycji. W momencie, gdy stopy spadły do poziomu kilu procent inwestorzy stwierdzili, że dochód wypracowywany przez te fundusze jest niższy od ich apetytów. Zmienili więc swe preferencje dotyczące funduszy wybierając bardziej ryzykowne bądź rezygnując z inwestowania w fundusze w ogóle. Jednakże zainteresowanie funduszami inwestycyjnymi rosło. Tempo wzrostu aktywów w przykładowym roku 2002 było w Polsce najszybszym tempem wzrostu aktywów funduszy w całej Europie. Jednym z powodów tak rekordowych wyników funduszy w naszym kraju był bardzo niski poziom startu. Porównując aktywa funduszy inwestycyjnych do Produktu Krajowego Brutto - wskaźnik ten na koniec roku 2003 wyniósł w Polsce ok.4%. Dla porównania w krajach 15 – tki Unii Europejskiej współczynnik ten kształtował się na poziomie ponad 50%.
-[[Image:zpka.jpg|thumb|250px|left|Fundusze Emerytalne. Struktura portfela]]
-Otwarte fundusze emerytalne (OFE) stanowią kapitałową cześć nowego systemu emerytalnego, tzw. II filar. Istotą działalności otwartych funduszy emerytalnych jest gromadzenie i inwestowanie środków pieniężnych członków OFE z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Środki pieniężne trafiają do OFE poprzez ZUS w postaci części składek na ubezpieczenie emerytalne: do OFE trafia 7,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne.  Fundusze emerytalne inwestuja środki przeznaczone na przyszłe emerytury  na  rynku kapitałowym.
-Limity inwestycyjne funduszy emerytalnych są bardzo skrupulatnie regulowane ustawowo. Zarządzający funduszami emerytalnymi nie mogą dywersyfikować ryzyka kraju i wszystkie aktywa tych funduszy są inwestowane w Polsce. Proporcje aktywów tych funduszy angażowanych w instrumenty dłużne i udziałowe niewiele się zmieniają i są prawie stałe w czasie. Znikome potrzeby płynnościowe tych funduszy powodują niski udział w ich portfelach depozytów krótkookresowych i innych instrumentów rynku pieniężnego.
-W efekcie, największa część aktywów funduszy emerytalnych była i jest lokowana w obligacjach Skarbu Państwa. Kolejną co do wielkości część aktywów stanowią inwestycje w akcje spółek notowanych na GPW w Warszawie.
-Cichy bohater sukcesu gospodarczego - czyli rola oszczędności w gospodarce polskiej.
-Aktywa zgromadzone w ramach oszczędności gospodarstw domowych sa inwestowane w gospodarke kraju.Rosnący poziom inwestycji oszczędności w akcje spółek giełdowych,  ich paiery dłużne , finasowanie  rozwoju gmin i tworzenie bazy kreedytowej dla banków poprzez wzrost bazy depozytów jest tendencją ze wszech miar korzystną dla gospodarki polskiej. Jak bowiem wykazały doświadczenia przepływów kapitałowych w latach 90–tych najbardziej korzystny i trwały rozwój gospodarczy jest budowany na oszczędnościach obywateli kraju. Budowanie rozwoju na kapitałach zagranicznych jest bardziej ryzykowne. Jak wykazały doświadczenia kryzysów finansowych lat dziewięćdziesiątych  i analiza przepływu strumieni kapitałowych,  kapitał zagraniczny w czasach nadchodzących kryzysów „ucieka”, pozostawiając straty wśród inwestorów lokalnych i przenosi się w nowe miejsca. Trwałość rozwoju ekonomicznego zależy od dojrzałości lokalnych rynków ich głębokości i płynności jakie mogą zaoferować. Nie jest to jedynie wielkość stopy oferowanego zwrotu ale transparencja tych rynków i zachowanie zasad corporate governance.  Należy bowiem pamiętać, że w procesie inwestowania,  beneficjentem inwestycji nie jest tylko inwestor otrzymujący zyski z inwestycji ale i miejsce gdzie realizowana jest inwestycja, generująca szereg miejsc pracy i dodatkowe dochody, przez co wzrost konsumpcji ale i kraj  na terenie którego zlokalizowana jest inwestycja  poprzez wzrost wpływów z podatków.
-==Inwestowanie oszczędnosci- ryzyko zarzadzania==
-Mit zysku bez ryzyka
-Każda decyzja wyboru ma swoje uwarunkowania. Szczególnie wyraźnie widać to przy inwestowaniu. Nie ma bowiem zysku bez ryzyka. Rynkiem, między innymi rządzą dwie siły : strach i chciwość.  Każdy  chciałby zarobić jak najwięcej ale boi się. Rynek daje szansę ale kosztem ryzyka. Im większe ryzyko tym większa szansa na zysk ale i na stratę. Każdy ma inny poziom akceptacji strachu. Indywidualnie należy wybrać taki sposób inwestowania aby móc spać spokojnie. Nie boją się tylko te osoby , które nie maja pojęcia o ryzyku. Należy podkreślić, że jest różnica między ryzykiem a hazardem. Rynek to nie hazard. Hazard to cos co nie da się kontrolować. Hazard występuje w grach losowych. Na rynku się nie gra. Na rynku się inwestuje a ten proces zakłada znajomość i kontrolę  ryzyka.
-====Zarządzanie  nadwyżką finansową====
-Zarówno firmy jak i osoby fizyczne  dysponują  pewnymi  środkami finansowymi ,ktore  nie sa konieczne by przeznaczyć je na konsumpcje czy tez finansowanie działalności gospodarczej.Środki te mozna zainwestować  na rynkach finansowych,  tak by generowały  dochody kapitałowe przez dłuzszy lub krótszy okres  inwestycji. Inwwestycja na dłuzszy okres  albo zarządzanie bieżącą płynnościa  to proces racjonalnego wyboru  instrumentów finansowych i ograniczania ryzyka tego procesu.
-roces  alokowania środków  wymaga podobnej logiki działania, przyczym w przypadku zarzadzania  gotówka wymaga  dodatkoweej analizy zwiazanej  z wymogami płynnosciowymi  i ekonomia procesu inwestowania i likwidacji inwestycji.
-====Zarzadzanie płynnością====
-Wyzwania rynkowe stojące przed gospodarką zmuszają wszystkich odpowiadających za zarządzanie do poszukiwania bardziej efektywnych i tańszych metod zarządzania każdym odcinkiem działalności. Wyzwanie to dotyczy nie tylko firm produkcyjnych czy usługowych, ale i organizacji, fundacji oraz jednostek administracji państwowej i samorządowej.
-Gotówka - niedoceniana jako klasa aktywów, ostatnio cieszy się niebywałym zainteresowaniem. Zarówno jej brak, jak i nadmiar, spędza sen z oczu właścicielom i osobom zarządzającym firmami. Brak gotówki uniemożliwia bowiem realizację celów biznesowych (produkcyjnych i sprzedażowych), a jej nadmiar zmniejsza efektywność działania.
-Krótka analiza myślowa prowadzi do wniosku, że gotówkę należy traktować podobnie jak zapasy w działalności operacyjnej firmy. Oznacza to, że gotówka musi być „na składzie” i musi być dostępna w każdej chwili. Z praktycznych obserwacji poziomu gotówki w firmie widać jak nieregularne krzywe obrazują jej stan i jak wiele jest na nich wzrostów i spadków.
-Jeśli gotówka „leży” w firmie, to oczywiste jest, że „nie pracuje”, zatem ”nadmiar” trzeba zainwestować, ale tu rodzi się szereg pytań. W co zainwestować? Ile kosztuje inwestowanie? Jakie informacje trzeba mieć by ocenić właściwie ryzyko inwestycji, czy posiadamy odpowiednie zasoby zarówno intelektualne jak też materialne, aby samodzielnie prowadzić proces alokacji, czy możemy obniżyć ryzyko? Czy jesteśmy pewni, że będziemy mieli dostęp do gotówki w każdej chwili i że jej ilość nie zmniejszy się? Wiele pytań zostaje bez odpowiedzi, gdyż zarządzanie gotówką jest przedsięwzięciem niezmiernie trudnym. Do tego dochodzi ocena efektywności kosztowej dokonywanych operacji, księgowanie i jego koszty itd.
-====Optymalizacja poziomu gotówki w firmie====
-Traktując gotówkę jako zapas i optymalizując jej poziom „na składzie”, czyli opierając się na tzw. modelu Baumola[[1]] można po procesie optymalizacji uzyskać wynik określający optymalny poziom gotówki w kasie firmy. Wynosi on:
-<math>P_{opt}=\sqrt{\frac{2 T D}{i}}</math>
-gdzie i- to stopa procentowa, D - roczny poziom płatności gotówkowych firmy, a T to koszty transakcji (koszt umorzenia instrumentu finansowego w którym lokowana jest gotówka). Optymalny poziom gotówki jest wyższy gdy koszty transakcji są wysokie lub stopy procentowe niskie.
-Powyższy model funkcjonuje dobrze tak długo jak firma równomiernie „zużywa” zapas gotówki. Ale  nie zdarza się to często i jest uproszczeniem. W świecie realnym często sa tygodnie gdy skutkiem płatności faktur do firmy wpływają duże sumy i obserwuje się duży strumień wpłat netto a też są tygodnie gdy firma musi płacić dostawcom i wtedy są wypływy netto gotówki. Biorąc pod uwagę możliwość wypływów i wpływów gotówki netto,  inaczej do tworzenia modelu zarządzania gotówką podeszli Miller i Orr[[2]] zakładając, że fluktuuje ona w górę i w dół. Istnieje poziom górny, po przekroczeniu którego gotówka lokowana jest w krótkotrwałe instrumenty finansowe i poziom dolny, gdy trzeba sięgnąć do rezerw i zlikwidować pozycje w krótkoterminowych instrumentach finansowych. Po przyjęciu jeszcze pewnych uproszczeń , wspomniani autorzy wyliczyli optymalny poziom gotówki jako równy:
-<math>R=\sqrt[3]{\frac{3 f \sigma^2}{4r}}</math>
-gdzie: f- koszty transakcji,   - wariancja dziennych przepływów gotówki. r –stopa procentowa. Ten sposób zarządzania gotówką przeszedł szereg testów . Słabością tego modelu jest założenie, że przepływy dzienne są całkowicie nieznane. Żaden z zarządzających na taki luksus sobie obecnie nie może pozwolić.W praktyce gospodarczej gotówka, a raczej zarządzanie nią, wymaga coraz więcej wysiłku i umiejętności. Metoda, jaką przyjmie firma w wyborze sposobu wyznaczania maksymalnego, optymalnego poziomu gotówki zależy w dużej mierze od przyjętej w swej praktyce polityki zarządzania majątkiem obrotowym.
-W praktyce gospodarczej gotówka, a raczej zarządzanie nią, wymaga coraz więcej wysiłku i umiejętności. Metoda, jaką przyjmie firma w wyborze sposobu wyznaczania maksymalnego, optymalnego poziomu gotówki zależy w dużej mierze od przyjętej w swej praktyce polityki zarządzania majątkiem obrotowym.
-====Kryteria decyzyjne w procesie inwestycyjnym====
-Jest wiele sposobów zagospodarowania nadwyżek gotówki. Istnieją jednak pewne uniwersalne zasady, które należy starannie rozważyć biorąc pod uwagę proces alokacji. Pierwsze kryterium, które musi być starannie analizowane, wynika z natury gotówki jako zapasu. Dla prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa gotówka jest konieczna i jeśli została wypracowana to nie może zmaleć w procesie alokacji. Taki sposób myslenia  dotyczy równiez lokowania środków, ktore zamierzamy inwestowac na okres dłuzszy. Pierwszym kryterium gospodarki gotówką jest więc '''bezpieczeństwo''' alokowanych środków. Kolejnym kryterium jest '''płynność''' alokowanych środków. Środki te muszą być dostępne w każdym momencie, gdy są potrzebne. Kolejnym kryterium jest '''stopa zwrotu''' z procesu alokacji - efektywna stopa zwrotu, czyli beneficje z procesu alokacji pomniejszone o koszty procesu zarządzania, księgowania, – o czym często się zapomina.
-Bezpieczeństwo lokowania to szerokie spektrum zagadnienia ryzyka i sposobów jego minimalizacji. Ryzyko, jakie należy w tym miejscu rozważyć to przede wszystkim ryzyko kredytowe instrumentu używanego w procesie alokacji oraz ryzyko kredytowe instytucji, w której posiadaniu znajdą się nasze środki (bank, emitent papieru wartościowego, itd.).
-Płynność– gotówka jest rezerwą, która może być potrzebna w każdej chwili. Zarządzanie płynnością to szukanie równowagi miedzy tym, że nie zainwestowana gotówka nie pracuje a nawet ulega dewaluacji a potencjalnymi kłopotami firmy, która posiada zainwestowane środki, ale nie ma, czym płacić swych codziennych zobowiązań, co może w skrajnych przypadkach prowadzić do naliczania karnych odsetek.
-Efektywną stopę zwrotu z zainwestowania gotówki utożsamia się najczęściej z odsetkami od zainwestowanej gotówki. Przy wyliczaniu efektywności procesu alokacji i stopy zwrotu należy wziąć pod uwagę dni „bezodsetkowe” – czyli dni w których pieniądze nie pracują, przepływając między instytucjami. Do kosztów należy wliczyć nie tylko opłaty, ale też koszty samego procesu zarządzania (w tym księgowania operacji), czyli wynagrodzenia osób zatrudnionych w procesie zarządzania.
-Trzy przedstawione powyżej kryteria są podstawowym zestawem kryteriów stosowanych w przypadku każdego z opisanych poniżej sposobów lokowania gotówki.
-====Inwestowanie samodzielne na rynkach finansowych- ryzyka inwestycyne====
-Ze względu na to, że omawiane inwestycje dotyczą rezerw, najważniejsze pytanie, jakie powstaje brzmi: kiedy można zamienić posiadaną inwestycję na gotówkę bez umniejszania kwoty poprzednio zainwestowanej. Takie postawienie sprawy wyklucza inwestycje w instrumenty właścicielskie a wykorzystanie instrumentów dłużnych ogranicza do krótkoterminowych. Konsekwencją tego ograniczenia jest wybór miedzy krótkoterminowymi papierami dłużnymi a instrumentami rynku pieniężnego. Najważniejsze kryteria, którymi należy się kierować przy tego typu wyborze to ryzyko kredytowe, zbywalność i termin do wykupu.
-''Ryzyko kredytowe'' odnosi się do możliwości spłaty przez emitenta papieru wartościowego, certyfikatu depozytowego, lokaty bankowej na czas i w całości zainwestowanej kwoty wraz z należnymi odsetkami. Zwyczajowo przyjmuje się, że dług zaciągnięty przez Skarb Państwa jest pozbawiony ryzyka. Ze względu na to, że firmy inwestują chwilowe nadwyżki gotówki, celem inwestycyjnym takich operacji są instrumenty, których poziom ryzyka kredytowego jest niski lub zerowy.
-''Ryzyko stopy procentowej'' – odnosi się do zachowania się instrumentu finansowego w przypadku zmian rynkowych stóp procentowych. Generalnie relacja zmiany ceny instrumentu dłużnego w przypadku zmiany stóp procentowych nosi cechy korelacji ujemnej. Znaczy to, że przy wzroście stóp procentowych cena instrumentu dłużnego maleje. Znaczy to, że jeśli po wzroście stóp procentowych firma zmuszona będzie zbyć, nabyty przed zmianą, dłużny papier wartościowy, to zbędzie go po niższej cenie, co prawdopodobnie uszczupli kapitał.
-''Ryzyko kursowe'' - jeśli instrument dłużny jest denominowany w innej walucie niż waluta, w której prowadzimy codzienne rozliczenia, to zmiana kursu a szczególnie umocnienie się PLN, jeśli jest to nasza waluta rozliczeniowa, może grozić stratą z inwestycji.
-''Zbywalność'' polega na tym jak szybko jesteśmy w stanie upłynnić posiadany instrument dłużny, przed terminem jego wykupu, bez narażania się na zbyt niską cenę jego sprzedaży. Instrumenty rynków finansowych mogą się znacznie różnić swą zbywalnością. Główną przesłanką oceny płynności danego instrumentu jest istnienie aktywnego rynku wtórnego obrotu tym instrumentem - jakie są na nim obroty i ilu jest na nim aktywnych uczestników. Zaleca się inwestować w instrumenty łatwo zbywalne, czyli płynne.
-'''Termin do wykupu, zapadalność''' – aby minimalizować ryzyko zmienności stóp procentowych firmy zazwyczaj ograniczają się do inwestycji w papiery dłużne o terminie do wykupu odległym o nie więcej niż rok. Dłuższe papiery są bardziej czułe na zmienność stóp procentowych. W inwestycjach gotówki bezpieczeństwo kapitału jest sprawą nadrzędną. W związku z tym należy inwestować w instrumenty rynków finansowych o bliskim terminie zapadalności i wysokiej płynności. Takie instrumenty jednak charakteryzuje niska stopa zwrotu.
-'''Minimalizacja ryzyk poprzez dywersyfikację'''- w przypadku samodzielnego inwestowania, inwestor narażony jest na koncentrację ryzyka gdyż nominały papierów dłużnych są wysokie i często przewyższają kwotę, którą dysponuje detaliczny inwestor. Nabywając zaś samodzielnie papier dłużny inwestor bierze na siebie całe jego ryzyko. Dywersyfikacja jest niezwykle trudna i możliwa tylko dla zrządzających dużymi aktywami.
-====Zarządzanie nadwyzkami finansowymi poprzez outsourcing do firmy asset management.====
-Na rynku działają licencjonowane i nadzorowane instytucje zarządzania aktywami popularnie zwane asset management. Zlecenie tym instytucjom zarządzania gotówką jest często stosowanym rozwiązaniem. Licencjonowani doradcy inwestycyjni zarządzają w imieniu firmy gotówką na podstawie podpisanej umowy, w której określona jest strategia rynkowa zarządzania.Strategię  taka należy precyzyjnie okreslić i opisac w umowie. Operacje prowadzone są w imieniu i na ryzyko klienta. Podobnie jak w przypadku samodzielnego alokowania gotówki, należy samodzielnie księgować wszelkie operacje związane z procesem inwestycyjnym. Jeśli skorzysta się z usług banku Powiernika i umieści się swoje środki na rachunku powierniczym w takim banku uzyska się ochronę od ryzyka bilansu instytucji zarządzającej, co jest wskazane, mimo, że usługa taka kosztuje.
-==Zarządzanie aktywami, instytucje zbiorowego inwestowania==
-FUNDUSZE INWESTYCYJNE
-Biorąc pod uwagę  ryzyka samodzielnego  inwestowania , potrzebę zbudowania  nie tylko strategii inwestowania ale i  strategie ograniczenia ryzyka dość atrakcyjną  opcja wydaje się  możliwość  przyłączenia się ze swoimi  aktywami do  grupy inwestorów w podobnej sytuacji  i razem  pozwolić , by ktoś z dużym doświadczeniem zarządzał tymi pieniędzmi razem.   Taka większą  ilość pieniędzy pozwala na lepsza dywersyfikacje  gdyż pozwala nabyć instrumenty o znacznych wartościach nominalnych często niedostępnych dla indywidualnego inwestora. Lepsza dywersyfikacja  i  umiejętności  profesjonalne  zarządzającego  stwarzają  nadzieję na  znacznie lepsze od prób indywidualnych wyniki.
-Taki sposób myślenia legł u podstaw  zrodzenia się  idei wspólnego inwestowania.
-Idea wspólnego inwestowania polega na gromadzeniu odrębnych i rozproszonych środków finansowych inwestorów indywidualnych w celu ich wspólnego, efektywnego inwestowania w różne instrumenty, głównie na rynku finansowym.
-Początki  wspólnego inwestowania siegaja wieku XVIII  ''(wg.TheOrigin of Mutual Funds’ by K. Geert Rouwenhorst)''gdy holenderski kupiec i makler Adriaan Van Ketwich, zaproponował wielu małym inwestorom udział we wspólnych przedsiewzieciach w formie powiernictwa,   w celu  umożliwienia im uzyskania  dywersyfikacji na którą osobno nie mogli sobie pozwolić.
-Zawyczaj idea utworzenia pierwszego funduszu wspólnego inwestowania  przypisywana jest szkockiemu przedsiębiorcy  Robertowi  Flemingowi.  R. Fleming dostarczając  swe produkty do Stanów Zjednoczonych zdobył doświadczenie  na tamtym ryku i odgrywał znaczącą role w odbudowie i restrukturyzacji kolei żelaznych w USA. W ten sektor rynku zainwestował znaczące własne kapitały ale widząc potrzeby i szanse większych inwestycji zaproponowałw 1873 roku, innym przedsiębiorcom aby powierzyli mu swoje środki , które on w ich imieniu inwestował na rynku USA. Ten sposób działania znalazł szybko naśladowców i wiele takich przedsięwzięć powstało , szczególnie na rynku amerykańskim zaczynając burzliwą   historię  wspólnego inwestowania.
-Istnieje wiele form prawnych zbiorowego inwestowania. W dokumentach dotyczacych zbiorowego inwestowania Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), wskazuje się  istnie trzech głównych, akceptowalnych  form organizacji takiego procesu.
-*	Forma spółki
-Fundusz jest oddzielną spółką, której aktywa  należą do firmy zarządzającej. Udziałowcami spółki zarządzającej są inwestorzy.
-*	Forma powiernictwa( trust).
-Określona grupa aktywów jest wydzielona i zarządzana przez Powiernika ( Trustee) na rzecz i korzyść innej Strony – Beneficjenta.
-Inwestor jest beneficjentem  Powiernika i posiada jednostki powiernicze.
-*	Forma kontraktowa
-Inwestor  wchodzi w kontrakt z firma Zarządzającą, która decyduje  się odsprzedać określony portfel aktywów i zarządzać tym portfelem w imieniu końcowego inwestora.  Inwestor posiada proporcjonalna cześć portfela.
-Na wspólnym rynku finansowym Unii Europejskiej  istnieją  rożne formy prawne  organizacji   wspólnego inwestowania ''( przypisy TFI)''wypracowane w krajach członkowskich .  W Polsce regulacje prawne dotyczące funduszy inwestycyjnych  kładą szczególny nacisk na bezpieczeństwo inwestorów . Szczegółowe informacje na ten temat można znaleźć''( ustawa o fubdinw i Prawa i obowiązki).''
-Fundusze inwestycyjne w Polsce.
-Na polskim rynku usługi wspólnego inwestowania oferowane sa w formie funduszy inwestycyjnych- zarzadzajacym jest Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych a podstawą prawną funkcjonowania jest Ustawa o Funduszach Inwestycyjnych, oraz firmy ubezpieczeniowe, -  w formie funduszu kapitałowego.
-Czym różni się inwestowanie w formie funduszy inwestycyjnych w porównaniu do innych form zarządzania?
-[[Image:obraz2.jpg|thumb|450px|Schemat przepływu srodków- bank, ubezpieczyciel]]
-W Przypadku wpłaty pieniędzy  na lokatę bankowa  albo na ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy pieniądze wpłacane są  do w.w instytucji finansowej i wchodzą w skład bilansu tej instytucji. Instytucja ta jest spółka prawa handlowego a jej właścicielami są  Akcjonariusze Spółki.
-W przypadku  inwestowania w fundusze inwestycyjne polskie regulacje tego rynku  oferują inne rozwiązanie pokazane poniżej:
-[[Image:fundusz01.png|thumb|450px|Przepływy środków - fundusz inwestycyjny]]
-Wpłaty inwestorów odbywają się do funduszu inwestycyjnego. Fundusz inwestycyjny jest niezależną spółką, której właścicielami są  wyłącznie inwestorzy funduszu. Funduszem zarządza Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych, spółka niezależna od Funduszu. Aktywa Funduszu nie  są aktywami spółki zarządzającej. Nad bezpieczeństwem aktywów  inwestorów czuwa  dodatkowo Bank Powiernik, bank  o szczególnej charakterystyce polegającej na tym, że aktywa w powiernictwie nie wchodzą do masy upadłościowej, czyli są bezpieczne i należą do Funduszu nawet w przypadku upadłości banku.
-Fundusze inwestycje posiadają  następujące cechy które mogą być atrakcyjne dla inwestora, wiele z nich ogranicza ryzyka inwestowania:
-•	 Polityka inwestycyjna – statut.
-Statut będący  forma umowy z klientem i opisujący jak będą inwestowane jego środki wraz z lista ryzyk i sposobów ich ograniczania. Fundusze bardzo skrupulatnie przestrzegają  zapisów statutowych, wiec nie należy je czytać ze zrozumieniem  aby np. nie dziwić się dlaczego zarządzający wybranym funduszem akcji z nastaniem bessy nie sprzedał wszystkich posiadanych przez fundusz akcji i nie trzyma pieniędzy w gotówce mimo, ze rynek wciąż spada. Może tak jest zapisane w statucie.
-•	Aktywa – bank powiernik
-Nad bezpieczeństwem aktywów czuwa Bank Powiernik (Depozytariusz).
-•	Nadzór Komisji Nadzoru Finansowego.
-Bieżący nadzór KNF nad funkcjonowaniem  zarządzania wypełniania obowiązków statutowych przez TFI.
-•	Określone koszty
-Koszty zarządzania i inne  wyraźnie określone w statucie.
-•	Codzienna publikacja wyników
-Wyniki funduszy inwestycyjnych  regularnie podawane są do wiadomości publicznej. W przypadku funduszy otwartych w każdy dzień roboczy.
-•	 Prostota księgowania
-W przypadku inwestowania w fundusze inwestycyjne księguje się tylko zakup jednostek funduszy i ich umorzenie  a nie ( jak w przypadku asset management wszystkie operacje nabycia i zbycia aktywów.)
-Nie bez znaczenia jest odroczenie  obowiązku podatkowego. Podatek od zysków kapitałowych w przypadku funduszy inwestycyjnych naliczony jest tylko w momencie umarzania jednostek przez inwestora a nie w przypadku zapadania każdej lokaty funduszu i zbycia  aktywów  funduszu.
-Idea przyświecająca rynkowi funduszy inwestycyjnych polega na tym, ze każdy powinien zajmować się działaniem w którym posiada największe doświadczenie. Indywidualny inwestor zdobywa  swe oszczędności praca oparta na jego umiejętnością  i doświadczeniu., przekazując zarządzaniu profesjonalistom, którzy poświęcają tej czynności swój cały czas i umiejętności.
-TFI oferują dla swych klientów  rożne rodzaje funduszy. Fundusze te różnią się nie tylko polityka inwestycyjną, możliwością konwersji miedzy różnymi strategiami inwestycyjnymi alei pod względem doświadczenia  inwestorów. Najpopularniejsze fundusze skierowane do indywidualnych klientów to fundusze otwarte. Dla bardziej zaawansowanych wiedzy o rynkach finansowych  inwestorów rynek oferuje fundusze specjalistyczne i fundusze zamknięte. W przypadku takich inwestycji od inwestora wymagana jest wysoka znajomość  rynku.
-Zaletami inwestowania w fundusze inwestycyjne są:
-•	dywersyfikacja portfela
-•	profesjonalne zarządzanie
-•	relatywnie niskie koszty
-•	duża płynność inwestycji
-•	elastyczność wyboru strategii inwestycyjnej
-•	bezpieczeństwo inwestycji
-•	nieograniczony pośredni dostęp do instrumentów rynku kapitałowego,
-•	usługi dodatkowe dla uczestników funduszy( raporty okresowe i sprawozdania finansowe funduszy)
-Ze względu na  sposób inwestowania  i grupy instrumentów finansowych w które inwestują  fundusze można podzielić tak jak jest to pokazane poniżej:
-[[Image:obraz1.jpg|thumb|450px|klasyfikacja funduszy inwestycyjnych]]
-Generalnie  fundusze akcyjne dzieli się na  :
-	-Indeksowe- czyli pasywne , odtwarzające w praktyce  skład indeksu rynku i jego zachowanie.
--Aktywne – czyli takie w których zarządzający dobiera do portfela funduszu spółki kierując się  wypracowaną metodą zmierzającą do  zwiększenia  wartości portfela i opisana w Statucie funduszu .
-- Sektorowe – inwestujące w akcje spółek z wybranego sektora gospodarki krajowej lub  wybranej części gospodarki globalnej. Lub tez spółek wybranego sektora geograficznego lub gospodarczego ( BRIC) opisane szczegółowo w Statucie.
-Fundusze  mające w swoim portfelu mieszankę instrumentów  akcyjnych i dłużnych to fundusze hybrydowe.
-Fundusze takie zamierzają korzystać z możliwości dawanych przez rynek akcji zwiększając bezpieczeństwo portfela udziałem instrumentów dłużnych . jeśli relacje między częścią portfela  zainwestowana w instrumenty dłużne jest ścisłe określona a cześć dopełniająca do 100% jest zainwestowana w akcje to są to fundusze zrównoważone.  Jeśli część dłużna określona jest w zakresie od..do , co w konsekwencji wpływa na odpowiednie zachowanie się części dopełniającej do 100% wartości portfela zainwestowanej w akcje to takie fundusze nazywane są funduszami elastycznego inwestowania . Fundusze które  statutowo mogą  cały portfel zainwestowany w akcje spieniężyć i zainwestować w części lub całości w instrumenty dłużne gdyż zarządzający dostrzega wielki potencjał w rynku instrumentów dłużnych a możliwość strat na rynku akcji( lub odwrotnie) to fundusze elastycznej alokacji aktywów. Jak widać można  z różnych instrumentów, rożnych rynków finansowych stworzyć fundusze inwestujące w różne mieszanki tych instrumentów. Ta kategoria to fundusze inne hybrydowe.
-Fundusze  dłużne to  zbiór fundusze  inwestujące w papiery dłużne. Ich podział  odbywa sie biorąc pod uwagę  rodzaj emitenta papierów dłużnych. Bezpieczeństwo tych funduszy wiąże się  z bezpieczeństwem kredytowym  Emitenta. Kategoria najbezpieczniejsza z tej grupy to fundusze inwestujące w papiery dłużne emitowane przez Skarb Państwa.  Jest to kategoria funduszy papierów Skarbowych. Fundusze inwestujące w papiery dłużne emitowane przez spółki  prawa handlowego zarówno obligacje jak i krótkoterminowe papiery dłużne tzw. Papiery komercyjne to fundusze papierów dłużnych firm. Fundusze inwestujące w obligacje municypalne , czyli papiery dłużne emitowane przez samorządy lokalne to fundusze papierów samorządowych.  Dla funduszy inwestujące w inne , nie wymienione tutaj papiery dłużne zarezerwowana jest kategoria fundusze inne dłużne.
-Fundusze rynku pieniężnego i gotówkowe tom specyficzna klasa funduszy , której portfele składają się  instrumentów pieniężnych krótkoterminowych instrumentów dłużnych. Szczególnie fundusze rynku pieniężnego to fundusze o niezwykle precyzyjnie określonej polityce inwestycyjnej, regulowanej przez Ustawę o funduszach inwestycyjnych zakresie Fundusz Rynku Pieniężnego. Fundusze te posiadają  najniższe możliwe ryzyko funduszy inwestycyjnych ograniczając ustawowo ryzyko zmiany kursu walutowego, ryzyko kredytowe , ryzyko stopy procentowej . Fundusze gotówkowe to kategoria funduszy inwestujących podobnie jak fundusze rynku pieniężnego ale nie spełniające co najmniej jednego z kryteriów wymienionych w ustawie.
-Klasyfikacja funduszy a ryzyko.
-Fundusze inwestycyjne różnią się między sobą poziomem ryzyka wiążącym sie z rodzajem instrumentów finansowych, w które lokują swoje aktywa. Różnice wiążą się również z horyzontem czasowym inwestycji i celami inwestycyjnymi. Praktycznie pod wzgledem ryzyka, nie ma dwóch identycznych funduszy inwestycyjnych.
-Najprostszym sposobem oceny ryzyka  jest posłużenie sie klasyfikacją funduszy. Poniewaz klasyfikacja  bazuje na klasach aktywów w które inwestuja fundusze w ten sam sposób ryzyko tych aktywów wpływa na ryzyko funduszy.
-[[Image:Fundusze-ryzyko.jpg|thumb|450px|klasy funduszy a ryzyko]]
-Ten prosty sposób nie oddaje jednak w pełni ryzyka portfela aktywów funduszu. Inwestor powinien szczególnie uważnie zapoznać się ze statutem funduszu, prospektem informacyjnym, najświeższymi sprawozdaniami finansowymi. Kierowanie się wyłącznie nazwą klasyfikacji funduszu, przy ocenie, w jaką grupę aktywów będzie on inwestował, a co za tym idzie, z jakim ryzykiem wiąże się ta inwestycja, może okazać się błędne. Na przykład nazwa "fundusz obligacji" jest bardzo ogólna. Nie wiadomo, czy są to obligacje skarbowe, czy emitowane przez Spółki,papiery krajowe czy zagraniczne i jakie kraje, branże czy też konkretne przedsiębiorstwa reprezentują główne składniki portfela funduszu. Na większość tych pytań odpowiedź znaleźć można w trakcie  uważnej lektury wymienionych wyżej publikacji.
-Ryzyko inwestycji w fundusze wiąże sie  , jak juz wspomniano z plaowanym okresem inwestowania.
-Fundusze inwestycyjne, ze swej natury , to raczej narzędzie do inwestowania  długoterminowego. Wyjątek stanowią fundusze rynku pieniężnego i gotówkowe , które to instrumenty wykorzystuje sie do bieżącego zarządzania gotówką. Temu zagadnieniu, czyli funduszom rynku pieniężnego został poświecony   odrębny rozdział niniejszego opracowania.
-Poniższy rysunek  pokazuje  zmianę ceny jednostki jednego z najstarszych funduszy Inwestycyjnych na polskim rynku- funduszu Pioneer Zrównoważony FIO. Jak widać inwestycja kilkunastoletnia w ten fundusz daje ponad 1800% zwrotu w tym czasie , mimo wahań krótkoterminowych.
-[[Image:Obraz3.jpg|thumb|450px|Zmiana wartości jednostki w czasie- Pioneer Zrównoważony FIO..]]
-===Funduszeinwestycyjne, bezpieczeństwo inwestora===
-Bezpieczeństwo środków finansowych inwestora i jego interes jest w przypadku funduszy inwestycyjnych centrum uwagi, nie tylko TFI ale i Nadzoru Finansowego.  Przepisy prawne obowiązujące w Polsce należą do najbardziej nowoczesnych w świecie i bardzo drobiazgowo regulują ryzyko w przypadku funduszy inwestycyjnych.  Fundusz inwestycyjny utworzony zgodnie z Ustawą o Funduszach Inwestycyjnych jest odrębną osobą prawną niezależną od firmy zarządzającej i zobowiązania  tej ostatniej nie wpływają na kondycje funduszu, którego jedynymi właścicielami są inwestorzy. Funduszem zarządza  profesjonalnie Towarzystwo posiadające odpowiednie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Jednym z warunków  otrzymania takiego zezwolenia jest posiadanie odpowiednio wykwalifikowanej kadry profesjonalistów. Wszystkie Fundusze inwestycyjne w Polsce zanim rozpoczną działalność muszą uzyskać od Komisji stosowne zezwolenie, muszą również publikować prospekt informacyjny zawierający wszystkie niezbędne informacje o funduszu, a także są zobowiązane do publikowania półrocznych i rocznych sprawozdań finansowych. Nad operacjami funduszy pełni  ciągły nadzór kilka instytucji. Aktywa funduszu inwestycyjnego, czyli to, w co fundusz zainwestował pieniądze wpłacone przez uczestników są przechowywane w banku powierniczym  (Depozytariuszu), który musi spełniać określone wymagania, aby móc prowadzić taką działalność. Aktywa te są traktowane na innych zasadach niż wszystkie inne, które bank przechowuje. W przypadku kłopotów banku, ta część środków jest w całości chroniona. Ponadto zadaniem takiego banku jest bieżąca kontrola działalności inwestycyjnej funduszu.
-Fundusz inwestycyjny jest instytucją prawnie i finanso¬wo niezależną od Towarzystwa, które nim zarządza. Nawet gdyby Towarzystwo przestało istnieć fundusz inwestycyjny nadal funkcjonuje, a opiekę nad nim przejmuje Bank Depozytariusz lub inne towarzystwo. Ponadto widzisz gdzie dokładnie są inwestowane Twoje pieniądze. Bardzo ważne jest to, że wartość jednostki uczestnictwa jest bezpośrednio powiązana z wartością portfela inwestycyjnego funduszu, czyli nabytymi przez niego akcjami, obligacjami, bonami skarbowymi. Taki mechanizm powoduje, że aktywa funduszu (nabyte papiery wartościowe) są zawsze równe jego zobowiązaniom (pieniądzom powierzonym przez uczestników do inwestowania). Fundusz w przeciwieństwie do banku nie inwestuje pożyczonych pieniędzy, lecz tylko swoje.
-W portfelu inwestycyjnym funduszu znajduje się wiele różnych papierów wartościowych. Nawet jeśli jeden z nich odnotowuje stratę to inne przynoszą zysk.Inwestując w Fundusz inwestycyjny ze względu na jego limity narzucone przepisami prawa, inwestor automatycznie nabywa
-bardzo dobrze zróżnicowany (zdywersyfikowany) portfel papierów wartościowych.
-Równe traktowanie wszystkich inwestorówfunduszu jest naczelną zasadą funkcjonowania funduszy inwestycyjnych. Ta zasada dotyczy nie tylko funkcjonowania funduszu ale i nadzoru nad jego operacjami. Wszyscy uczestnicy danego funduszu są jego uczestnikami na równych prawach. Zarzadzajace funduszem Towarzystwo nie może spowodować aby skutkiem jego decyzji jakaś grupa inwestorów znalazła sie w sytuacji lepszej od pozostałych. Wielkość indywidualnej inwestycji w aktywa funduszu nie ma w tym przypadku znaczenia.
-Fundusze inwestycyjne są różne . Różnią się przede wszystkim ryzykiem portfela inwestycji. Korzystając z różnorodności funduszy należy wybrać ten, który spełniał  cel inwestycyjny inwestora, przy ryzyku, które inwestujący akceptuje.
-===Fundusz rynku pieniężnego- specyficzny fundusz inwestycyjny.===
-Fundusze zbiorowego inwestowania posiadają szereg cech, które czynią je atrakcyjnym narzędziem w zarządzaniu aktywami. Cechy te to profesjonalne zarządzanie przez doświadczonych specjalistów z zakresu zarządzania aktywami. Kontrola i licencjonowanie działalności przez Nadzór krajowy w postaci Komisji Nadzoru Finansowego. Określony ustawowo sposób zarządzania funduszem, jasno sformułowana polityka inwestycyjna, ryzyka i sposób funkcjonowania funduszu w postaci podawanego do publicznej wiadomości Statutu Funduszu, bieżące publikowanie wyników. Wszystko to czyni proces zarządzania transparentnym. Nadzór nad bieżącymi operacjami prowadzony przez KNF oraz Bank Powiernik (Depozytariusz) zwiększa bezpieczeństwo procesu inwestycyjnego a jednoznacznie określone koszty pozwalają na proste ich kontrolowanie. Patrząc na fundusze pod kątem ograniczania ryzyk rynkowych widać dywersyfikację portfela funduszu, redukującego ryzyko rynkowe. Nawet mała kwota wpłaty pozwala na proporcjonalny udział w dużym portfelu funduszu zawierającym różne papiery wartościowe. Ta cecha usuwa podstawowa trudność samodzielnego inwestowania. Ponadto nie bez znaczenia jest to, że fundusz działa na hurtowym rynku finansowym płacąc marże i opłaty znacznie niższe niż klienci detaliczni. Najistotniejszą charakterystyką funduszu jest wyeliminowanie ryzyka bilansu instytucji zarządzającej. W polskim prawodawstwie fundusz inwestycyjny jest odrębną spółką prawa handlowego, w której właścicielami aktywów są inwestorzy, której aktywami zarządzają specjaliści wykonujący transakcje i operacje ograniczone do wymienionych w statucie funduszu. Tea cechy stawiają fundusz na skali ryzyka, jako narzędzie inwestowania, znacznie korzystniej w porównaniu do innych instytucjii instrumentów finansowych.
-Jak to było wykazane wcześniej do zarządzania gotówką konieczne jest płynne  i bezpieczne narzędzie. Bezpieczne, czyli o minimalnym poziomie ryzyka.Takim narzędziem jest Fundusz Rynku Pienięznego.
-====Fundusze rynku pieniężnego.====
-Potrzeba zaproponowania nowych, bardziej efektywnych i bezpiecznych form zarządzania finansami a szczególnie gotówką była podstawą wprowadzenia w Ustawie o funduszach inwestycyjnych[[4]]  regulacji standardu Funduszu Rynku Pieniężnego, Funduszu, który posiada najniższe możliwe ryzyko inwestycyjne.
-Ważną częścią tego standardu jest bezpieczeństwo pieniędzy inwestora. Fundusz inwestycyjny i towarzystwo funduszy inwestycyjnych zarządzające jego aktywami, to odrębne osoby prawne, zatem nie występuje ryzyko bilansu. Ponadto fundusz rynku pieniężnego ma ograniczone do minimum ryzyko zmiany kursu walut (tylko jedna waluta) i ryzyko kredytowe lokat, poprzez określenie minimalnego ratingu dla inwestycji oraz limitowane ryzyko zmian stopy procentowej (poprzez ściśle określony średni okres do zapadalności)i rodzaj instrumentów finansowych dopuszczonych do inwestowania. Ponadto fundusz rynku pieniężnego, tak jak każdy fundusz inwestycyjny, zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych, musi publikować informacje o kosztach i podawać do wiadomości publicznej osiągane wyniki. Fundusz i zarządzanie jego aktywami podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Operacje są także kontrolowane przez Bank Powiernik, czyli instytucję, której celem jest zapewnienie specjalnych warunków bezpieczeństwa dla aktywów inwestora. Przy tych cechach fundusze inwestycyjne rynku pieniężnego konkurują ze sobą kosztami zarządzania, szybkością dostępu do lokat i jakością obsługi.
-Wspomniana regulacja wskazuje na ograniczenia ryzyka i pozwala na uzyskanie ratingu przez takie fundusze na poziomie, co najmniej BBB, czyli ratingu bezpieczeństwa równemu bezpieczeństwu naszego kraju. Powyższa analiza wskazuje, że lokata w funduszu rynku pieniężnego jest bezpieczniejsza niż lokata w wielu bankach (szczególnie o nieustalonym ratingu).
-Tak skonstruowane narzędzie do zarządzania gotówką jest bardzo pomocne zarówno dla firm jak i osób fizycznych. Zapewnia  szybki dostęp do gotówki w dowolnym, trudnym do przewidzenia momencie (płynność lokowania). Na podkreslenie zasługuje wysokie bezpieczeństwo środków lokowanych w funduszach rynku pieniężnego albowiem z punktu widzenia inwestora, zainwestowana gotówka nie może zniknąć ani zmniejszyć swojej wartości, gdyż jest zasobem niezbędnym dla funkcjonowania firmy (bezpieczeństwo). Wskazane jest także, aby zarządzanie gotówką związane było z niskimi i jasno określonymi kosztami.
-A co z rentownością lokat, o której nie wspomniano ani razu?
-Otóż rentowność nie jest zasadniczym kryterium w procesie zarządzania gotówką. Rentowność z środków płynnych wypracowuje, bowiem sama firma. Zarządzający, którzy przy zarządzeniu gotówką zaczynali od kryterium rentowności, niejednokrotnie wpadali w różne trudności. Niemniej jednak rentowność funduszy rynku pieniężnego jest często wyższa od lokat bankowych.
-Ustawowa regulacja funduszu rynku pieniężnego jest wyjątkowa na rynku europejskim ( tylko w Polsce ten rodzaj funduszu jest regulowany ustawowo), ale jej restrykcyjność służy inwestorom. Podobnie restrykcyjny standard funduszu rynku pieniężnego funkcjonuje od wielu lat na rynku amerykańskim  gdzie fundusze te służą jako podstawowe narzędzie zarządzania gotówką szczególnie wykorzystywane przez małych i średnich inwestorów.
-===Fundusze inwestycyjne na świecie i w Polsce===
-Inwestowanie za pomocą funduszy inwestycyjnych to bardzo popularne rozwiązanie na świecie. Ten sposób inwestowania  cieszy się  coraz większą popularnością. Pozwala on bowiem na  zarządzanie  procesem inwestowania  przez profesjonalistów , którzy koncentrują się  na tej czynności pozostawiając  inwestorom możliwość skoncentrowania się  na tym w czy oni sie specjalizują i w ten sposób zyskują środki na inwestycje.
-[[Image:sdf.jpg|thumb|450px|Aktywa funduszy inwestycyjnych na świecie liczone w milionach USD.
-Źródło-Investment Company Institute-Factbook 2009]]
-Wielkość aktywów  zarządzana przez fundusze inwestycyjne  generalnie wzrasta z czasem , wykazując jednak fluktuacje związane z pojawianiem się  stanów kryzysowych np. kryzysów gospodarczych. W roku 2008  aktywa funduszy inwestycyjnych wynosiły18 974 521 milionów USD a rok wcześniej 26 129 564 milionów dolarów( dane wg investment Company Fact Book2009).  Rynek USA jest rynkiem z którego pochodzi prawie 55% aktywów funduszy inwestycyjnych.
-Rynek europejski reprezentuje około 33% światowych aktywów funduszy inwestycyjnych.
-Biorąc  pod uwagę ilość funduszy inwestycyjnych to dane liczbowe wyglądają następująco:  Na świecie  ilość funduszy w 2008 roku wyniosła  69 032 z czego na USA przypadło  8 022 ale na Europę  36 780. Mimo. że rynek europejski jest mniejszy, biorąc pod uwagę aktywa zgromadzone w funduszach inwestycyjnych to ilość funduszy jest na tym rynku ponad czterokrotnie wyższa niż na rynku amerykańskim.
-[[Image:mmm.jpg|thumb|250px|left|Średnia wielkość funduszu inwestycyjnego]]
-Mimo odnotowanych zmian aktywów  funduszy inwestycyjnych, wzrostu inwestycji, konsolidacji na rynku funduszy  i wzrostu średniej wartości aktywów statystycznego funduszu, relacja średniej wielkości funduszu amerykańskiego i europejskiego pozostaje  w ostatnich latach bardzo podobna. Statystycznie fundusz europejski zarządza  znacznie niższymi aktywami. Taki stan rzeczy nie  wpływa pozytywnie na przewagę konkurencyjną. Ta cecha  ma olbrzymie konsekwencje w wielu aspektach funkcjonowania tych dwu rynków funduszy inwestycyjnych.
-[[Image:mmb.jpg|thumb|600px|Aktywa funduszy inwestycyjnych w państwach europejskich]]
-Konkurencyjność większych funduszy polega na niższej z reguły cenie  za zarzadzanie. Ta opłata jest z reguły liniowo zwiazana z wielkościa aktywów i stanowi zazwyczej wielkość rzędu pojedynczych procentów. Wspólny rynek europejski usług finansowych jest obecnie tworzony. Mozna przypuszczą,że gdy okrzepnie a EURO stanie sie jedyną walutą Unii Europejskiej, nastąpi zjawisko silnej konsolidacji  europejskich funduszy inwestycyjnych. Europejski rynek funduszy europejskich powstał z połaczenia lokalnych rynków  funduszy  państw członkowskich. Rynki te tworzły sie autonomicznie wypracowując własne lokalne rozwiazania czesto unikalne  i rózne od rozwiazań w krajach sasiednich. Szanujac stan zastany władze Unii Europejskiej tworzą wspólny rynek usług finansowych w Unii Europejskiej, regulując i standaryzując przepisy prawne dla europejskich funduszy inwestycyjnych zwanych UCITS ( ''Undertaking Collective Investments  in Transferable Securities''). Różnorodność funduszy inwestycyjnych na wspólnym rynku europejskim jest wielka, tak jak i ich liczba, co powoduje dużą trudność dla inwestorów w poszukiwaniu tego właściwego dla nich funduszu. Fundusze bowiem  bez względu na kraj europejskiego pochodzenia są dystrybuowane bez przeszkód we wszystkich krajach Unii. Fundusze te to nie tylko inna polityka inwestycyjna , często  ryzyko kursowe EURO/PLN ale i inna konstrukcja prawna w porównaniu do polskich funduszy  oraz inne prawa wynikające z faktu posiadania jednostek funduszy inwestycyjnych. Inwestor staje przed jeszcze trudniejszym wyborem. Kraj nasz mimo ,ze jest jednym z większych krajów pod względem obszaru oraz liczby ludności nie jest potęgą pod względem środków zgromadzonych w funduszach
-Fundusze inwestycyjne sa  bardzo popularna forma  inwestowania . W krajach "starych" Unii Europejskich oszczednosci zainwestowane w fundusze inwestycyjne są równe prawi 50% PKB tych państw.
-[[Image:xxx.jpg|thumb|450px|left|Aktywa funduszy inwestycyjnych w Polsce]]
-Polska , w której fundusz inwestycyjne istnieja od kilkunastu lat jest krajem w którym obserwuje sie bardzo dynamiczny rozwój tej formy inwestowania a wzrost aktywów funduszy inwestycyjnych jest niezwykle szybki. W ten sposób polscy inwestorzy nadrabiają  lukę rozwojową. Konsekwentne polityka redukcji stóp procentowychod połowy lat dziwiędziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to powstały w Polsce pirwsze fundusze inwestycyjne, miała pozytywny wpływ na wzrost aktywów. Obniżane stopy oprocentowania depozytów  bankowych zmuszały inwestorów do poszukiwania alternatywnych lokat. Poczatkowo undusze instrumetów dłużnych a szczególnie fundusze obligacji znalazły wielu inwestorów akceptujących oferowane przez nie wyniki biorąc pod uwagę poziom ryzyka oferowanych portfeli. Ponieważ w okresie kilku lat wahania stóp procentowych odbywały się w jedna stronę(systematyczne obnizanie stóp procentowych), fundusze obligacji wydawały się być pozbawionym ryzyka instrumentem inwestycyjnym oferującym znaczne dochody.
-[[Image:ccc.jpg|thumb|450px|Struktura preferencji inwestorskich - rynek funduszy inwestycynych.Polska]]
-Gdy stopy procentowe obnizone zostały do  prawie dzisiejszego poziomu i fundusze obligacji  nie zaspakajały apetytu inwestorów na zysk. Rozwój rynku kapitałowego, wolumennu akcji spółek publicznych bedacych w obrocie na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie , płynność i głebokość tego rynku sprawiły, że inwestorzy szukajacy wyższych zwrotów z inwestycji skierowali swoje zainteresowanie na rynek akcji i akcyjne fundusze inwestycyjne zaczeły  stanowić znaczaca pozycje na rynku.Podobne zjawisko obserwowano w innych krajach europejskich w podobnych okresach przed przystąpieniem do Unii Europejskiej. Wzrost gospodarczy Polski skłania do inwestowania w akcje polskie.
-[[Image:vvv2.jpg|thumb|450px|left|Polska.Zmiana preferencji inwestorskich w czasie]]
-Ale  inwestorzy dywersyfikujący sie na ryzyka różnych gospodarek moga przy pomocy funduszy inwestycyjnych, inwestować w gospodarki innych krajów i regionów. Inwestowanie na rynkach surowców, nieruchomości staje sie równiez znaczacą ofertą funduszy inwestycyjnych. Rozwój rynków funduszy inwestycyjnych podąża w Polsce ta sama droga co trendy swiatowe. Wazna róznicą jednak jest bardzo mocna ochrona interesu inwestora w polskich regulacjach funduszy inwestycyjnych. W stosunku do innych krajów europejskich nasz rynek jest nadzorowany bardziej rygorystycznie a nasze fundusze są bezpieczniejsze ze względu na konstrukcje prawną i wymogi kapitałowe oraz „ proste” w swojej działalności inwestycyjnej. Takie otoczenie sprzyja bezpieczeństwu inwestora, pozwalało na budowanie zaufania ale niestety nie pozwalało swobodnie konkurować gdyż obciążenia ( informacyjne, operacyjne itd.) są  u nas w Polsce dużo wyższe niż w wielu krajach Unii Europejskiej.
-Dodatkowym mechanizmem wpływającym na efekt wzrostu były strategiczne decyzje podjęte w grupach finansowych umożliwiające funduszom inwestycyjnym korzystanie z bankowych kanałów dystrybucji.
-[[Image:nnn.jpg|thumb|300px| Zmiana średniej wielkości funduszu w Polsce]]
-Zjawisko w Polsce przebiegało bardzo podobnie do analogicznych zjawisk w innych krajach Unii Europejskiej. Podobnie jak tam  „Okienka bankowe” stały się głównym kanałem dystrybucji w Polsce.
-'''Atrakcyjność” podatkowa funduszy''' polegająca na odroczeniu płacenia podatku do momentu umarzania jednostek spowodowała również znaczny wzrost zainteresowania tą forma inwestycji wśród inwestorów. Wprowadzenie podatku od zysków kapitałowych był momentem uświadomienia sobie tej cechy funduszy przez wielu inwestorów co skutkowało znacznym wzrostem aktywów.
-Bezpieczeństwo otoczenia prawnego inwestowania w fundusze inwestycyjne oraz  jasno określone koszty funduszy plasują je wśród najtańszych instrumentów finansowych.
-DZieki  temu  fundusze inwestycyjne w Polsce zwiekszaja swe aktywa  i mimo,że średnia wartość aktywów  funduszu inwestycyjnego w polsce jest nizsza  niż w USA i średnia europejska , wartośc ta stale rośnie i w przypadku wielu funduszy zbliza sie do wartości funduszy z rynku europejskiego.
-==Instytucje zbiorowego inwestowania jako element bezpieczeństwa społecznego==
-Starzenie się populacji jest szczególnie widoczne w obszarach bardziej rozwiniętej gospodarki, takich jak Stany Zjednoczone czy Europa Zachodnia (Niemcy, Holandia,Francja, Wielka Brytania itd.). W obszarach tych średnia długość życia uległa znacznemu wydłużeniu, a liczba dzieci
-w rodzinie znacznie zmalała. Istniejacy system zabezpieczeń społecznych, zabezpieczeń
-emerytalnych i opieki zdrowotnej ulega szybkiej transformacji, by sprostać wyzwaniom czasów. 100 lat po wprowadzeniu przez Bismarcka, systemu zabezpieczeń emerytalnych opartych o zasadę solidarności pokoleń- system ten zaczyna być zagrożeniem dla  jego gwaranta czyli  Państwa.
-Powód jest jeden - Starzenie się pokoleń. w historycznie utrwaloym schemacie społeczeństwa  ilość młodych ludzi  była zawsze większa ni z starych, gdyz ci ostatni raczej rzadko dożywali starości.  A wiec  w ramach solidarności pokoleń  niewielkie cześci dochodów generowane przez duża ilość  młodszych składało sie na swiadczenie emerytalne  nielicznych statystycznie starych członków społecznośći. Gwaratem tego systemu było ( zgodnie z idea Bismarcka)  - Państwo, obsługujace zbior wspomnianej cześci przychodów na cele emerytalne i ich dystrybucje . Zbieranie  tych srodków  to nic innego jak  rodzaj podatków i środki te stanowiły cześć  budżetu państwa. Jesli ilość srodków na emerytury była wystarczająca i równa zapotrzebowaniu   wszystko przebiegało  gładko. Ale gdy ilość starych radykalnie wzrosła a ilość młodych spadła , Państwo jako gwarant swiadczeń emerytalnych wraz ze swym budzetem stało sie zakładnikiem świadczeń emerytalnych, których udział w budzecie Państw stawał sie coraz bardziej znaczący, niestety po stronie zobowiażań.
-===Starzenie sie pokoleń czyli ''Pension Time Bomb''===
-Starzenie sie pokoleń to proces zachodzacy w coraz to wiekszym obszarze świata. Tak jak było to wspominane w poczatkowych rozdziałach, wzrost poziomu życia i  bogactwa  nie tylko skutkuje  wzrostem goaspodarczm i zmianami w preferencjach konsumpcyjmych ali i  owocuje  wzrostem długości życia , co jest intuicyjnie zrozumiałe i oczekiwane oraz  zmniejszeniem sie  ilośći rodzonych dzieci. Co jest o tyle niezrozumiałe ,że w trudnych warunkach najszybciej mnoża sie osobmiki, które moga  wykarmić najwieksza ilość potomstwa.
-[[Image:NOWY.jpeg|thumb|200px|right|Długośc życia w chwili urodzenia]]
-Niestety  Liczba dzieci  rodzonych przez statystyczna kobietę w czasie jej życia  maleje wraz ze wzrostem poziomu zycia  lczonym jako udzial w Produkcje  Krajowym Brutto na głowe mieszkańca.
-[[Image:sdr.jpg|thumb|250px|left|wspólczynnik "rodnosci " kobiet w zaleznosci od PKB na głowe]]
-Z wykresu wynika ,ze w krajach bogatszych kobiety rodza mniej dzieci niz w krajach biednych.
-Wspólczynnik ten w krajach Europy, w tym, i w Polsce ,ktora zalicza sie krajów o najnizszej "rodności " kobiet na swiecie( f.r= 1, 27) jest tak niski ,ze  nawet nie podtrzymuje stałej liczebności ludności krajów( f.r= 2,14) i  powoduje zmniejzanie sie liczby ludności. Skoro  dzieci nie przybywa  a ludzie żyja  dłuzej  to pojawia sie powazny problem  z finansowaniem , życia tej cześci ludności,ktora zakończyła wiek produkcyjny i zyje ze świadczeń  emerytalnych zapewnianych przez Państwo. Następuje konieczność finansowania  świadczeń emerytalnych z budżetu Państwa. Wydatki te stanowia coraż większa cześć budżetu Państwa.
-Kraje UE przeznaczą na ten cel od 8% do 16% (a nawet 24%) PKB.Mimo tak wielkich wydatków sytuacja w kolejnych latach sie  nie poprawia i coraz większa cześć budżetu jest  konsumowana przez emerytów.
-Pojawia sie obawa o spełnienie kryteriów z Maastricht.
-Co robia inne kraje  by zaradzić temu  problemowi?
-Według informacji  zebranych w : ''Pensions International December  2002'' Issue no 36
-*Belgia – podnoszenie wieku emerytalnego z 60 do 65 dla obu płci.
-*Dania – korzystanie w pełni z dostępnych instrumentów rynku finansowego / outsourcing zarządzania aktywami
-*Niemcy – reforma Reistera / obniżanie poziomu stopy zastąpnienia i wprowadzanie II-go filara / zwiększenie inwestycji w akcje do 55%
-*Włochy – reforma Dini / II gi filar / dłuższy okres pracy w zamian za nie zwiększanie obciążenia podatkowego
-*Hiszpania – podniesienie kwoty wolnej od podatku i zniesienie podatku na kwoty wpłacone do systemu powyżej ustalonego procentu pensji netto/ rozszerzenie zakresu możliwości inwestycyjnych
-Analiza tylko działań podejmowanych w powyzszych , wybranych krajach wskazuje na stosowanie nastepujacych rozwiazań.
-Proponuje sie podniesienie wieku emerytalnego i zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Należy pamietać, ze kobiety średno żyja dłuzej od mężczyzn a przechodzac wczesniej od nich na emeryturę są  krócej czynne zawodowo.
-Probuje sie  tworzyć i reformować system emerytalny opirając go  o inwestowanie  środków na przyszłe emerytury na rynkach finansowych.
-Państwa rozwiniete  gospodarczo z USA na czele  sa liderami takich zmian systemów emerytalnych.
-W tych krajach zrodziło się przekonanie,że ludzie nie mogą polegać tylko na rodzinie i państwie jako gwarantach przyszłości, a powinni raczej zwrócić się w kierunku rynków finansowych i związanych z nimi instytucji, aby poprzez oszczędzanie i inwestowanie samodzielnie zadbać o swoją przyszłość. Nawet w krajach rozwijających się widać oznaki
-reform systemów emerytalnych. W reakcji na starzenie się populacji, rządy i konglomeraty
-finansowe tworzą nowe instytucje,produkty chroniące przed finansowymi konsekwencjami starości, chorób,leczenia, zabezpieczając swych klientów przed inflacją i zmianą wartości posiadanych
-przez nich aktywów. Można mówić o rozwoju i postępie na rynkach finansowych.
-W ciągu ostatnich 50 lat największy rozwój instytucji finansowych, technik zarządzania , aktywów pod zarządem wiąże się z efektem starzenia  populacji.
-Jednà z konsekwencji takiego rozwoju jest to, że każdy z nas osobiście staje przed wyborem coraz bardziej skomplikowanego zestawu portfela niezbędnych dla życia instrumentów finansowych. Wyboru skomplikowanego, którego trafność  wiążę się z poważnymi konsekwencjami i ryzykiem, wymagającego coraz większej wiedzy i doświadczenia.
-Taki rozwój rynku stawia też nowe wyzwania instytucjom finansowym. Powoduje, między innymi, to, że instytucje finansowe zmuszone są odchodzić od koncentrowania się na dostarczanych na rynek produktach w stronę rozwiązywania problemów swych klientów.
-Sprawa jest jednak poważniejsza niż to, powyższe stwierdzenie, pachnące trywialnością.
-Przecież instytucje finansowe zawsze chcą swoim produktem rozwiązać określony problem klienta albo jakiejś „grupy docelowej”. Brak dostosowania produktu do bieżącej sytuacji konkretnego
-klienta to nie tylko odchylenie jego sytuacji od średniej tzw. „targetu”, nie tylko wygoda
-i lenistwo instytucji finansowej. To problem szerszy.
-===system zabezpieczenia społecznego w Polsce===
-Powtarzając za prof. Markiem Górą-System emerytalny jest instytucjonalną strukturą wymiany międzypokoleniowej.
-Uczestnictwo w systemie emerytalnym może być interpretowane jako kupowanie dzisiaj przez pokolenie pracujące prawa do uczestniczenia w podziale PKB, który będzie wyprodukowany przez kolejne pokolenie pracujące w przyszłości.
-Z indywidualnego punktu widzenia system emerytalny jest narzędziem alokacji dochodu w cyklu życia. W okresie aktywności  zawodowej jednostki kupują prawa emerytalne (w różnej formie), po przejściu na emeryturę sprzedają je.
-Rozpoczeta reforma sysstemu emerytalnego w Polsce stania nasz kraj w czołówce krajów świata  reformujących system emerytalny.
-Założenia zreformowanego system  zabezpieczenia emerytalnego w Polsce.
-System oparty o trzy filary.
-•I FILAR - ZUS/FUS: obowiązkowy, powszechny,
-repartycyjny, administrowany przez państwo.
-• II FILAR - PTE/OFE: obowiązkowy, powszechny,
-kapitałowy, zarządzany przez prywatne podmioty
-• III FILAR: dodatkowy, dobrowolny, kapitałowy,
-zarządzany przez prywatne podmioty.
-Formy zbiorowe, pracownicze programy emerytalne (PPE) - tworzone przez
-pracodawców dla zatrudnianych przez nich pracowników.
-Rozwiązania indywidualne w  zakresie gromadzenia uzupełniających środków na
-przyszłą emeryturę -  funkcjonowująceć pod zbiorczą nazwą indywidualnych kont emerytalnych (IKE).
-Realia reformy system emerytalnego w Polsce.
-Wprowadzone w 1999 roku reformy systemu emerytalnego miało zapewnić państwu zdolność do realizacji zobowiązań z systemu emerytalnego przy jednoczesny ograniczeniu wydatków z ramienia Skarbu Państwa . Czyli krótko mówiąc rozłożyć odpowiedzialność za kształt i wysokość emerytury nie tylko na Skarb Państwa ale również a może nawet przede wszystkim na obywatela.
-Jednym z podstawowych założeń reformy było zwiększenie bezpieczeństwa systemu emerytalnego poprzez zapewnienie wypłaty świadczeń emerytalnych z różnych źródeł - z dwóch lub trzech, dla tych którzy podejmą decyzję o dokonywaniu dodatkowych oszczędności.
-Dotyczasowy system zabezpieczeń emerytalnych daje  bardzo niska stope zastapienia. Stopa zastapienia  to wyrazona w procentach relacja  wysokości miesiecznych świadczeń emerytalnych do wysokości ostatnich, miesiecznych wynagrodzeń ze świadczonej pracy. Ta niska stopa zastąpienia jest poważnym zagrożeniem dla emerytów.
-% obecnych emerytów deklaruje, że ich jedynym źródłem utrzymania są świadczenia emerytalne
-Jaka jest ich wysokość?
-W lutym 2004 r przeciętna emerytura wyniosła 1219 zł
-Jednak około 60% emerytów otrzymało kwotę poniżej 1000 zł
-A ponad 6% świadczenie minimalne w wysokości 562,58 zł
-W lutym roku 2010  przecietna emerytura wynosi 1500 zł a najnizsza - 675,1zł.
-===system emerytalny w Polsce- instrumety i rozwiazania===
-Otwarte Fundusze Emerytalne - czyli II filar systemu emerytalnego
-Otwarte fundusze emerytalne (OFE) stanowią kapitałową cześć aktualnego systemu emerytalnego.
-Istotą działalności otwartych funduszy emerytalnych jest gromadzenie i inwestowanie środków pieniężnych członków OFE z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu
-przez nich wieku emerytalnego.
-Fundusze emerytalne mają charakter otwarty, co oznacza, że każdy uprawniony może dowolnie wybrać fundusz, a fundusz nie może odmówić mu członkostwa. Zarazem istnieje obowiązek
-przynależności do funduszu dla każdej osoby objętej ubezpieczeniem społecznym urodzonej po 31 grudnia 1968 r.
-Fundusze emerytalne w swej strukturze i funkcjonowaniu  przypominają Fundusze Inwestycyjne.
-Otwarte fundusze emerytalne są odrębnymi podmiotami, mają osobowość prawną. Są jednak tworzone, zarządzane i reprezentowane w stosunkach z osobami trzecimi przez powszechne towarzystwa emerytalne (PTE) -podmioty prywatne działające w formie spółek akcyjnych.
-[[Image:rty.jpeg|thumb|200px|right|ilość uczestników Fundszy Emerytalnych]]
-Obydwa te podmioty podlegają nadzorowi państwa.
-Fundusze mając osobowość prawną, nie posiadają jednakże zdolności upadłościowej tzn. nie mogą ogłosić bankructwa - fundusz dysponuje majątkiem odrębnym od majątku towarzystwa i w przypadku ogłoszenia upadłości towarzystwa aktywa funduszu nie wchodzą w skład jego masy upadłościowej.
-[[Image:wes.jpeg|thumb|200px|left|aktywa zgromadzone w OFE]]
-Aktywa OFE sa inwestowane  zgodnie zasadami inwestowania i limitami przewidzianymi na poszczególne aktywa ustalonymi przez stawe o funduszach emerytalnych. Ten sam akt prawny nie przewiduje praktycznej mozliwości dywersyfikacji portfela funduszy na zagraniczne  rynki instrumentów finansowych ( dywersyfikacja  gospodarki kraju).
-Tak ścisła regulacja  sposobu zarzadznia i bardzo sztywne limity inwestycyjne spowodowały,ze zwroty  portfeli inwestycyjnych  poszczególnych funduszy  nie rożnia sie bardzo miedzy sobą.
-[[Image:rgg.jpeg|thumb|300px|right|stopy zwrotów Funduszy Emerytalnych]]
-Stopy zwrotów zaprezentowane za : Komisja Nadzoru Finansowego. Sa to stopy zwrotów od poczatku działlności.
-Filar III czyli IKE i PPE
-Indywidualne konta Emerytalne (IKE)są  uzupełniaien emerytur pochodzacych z dwu pierwszych filarów o oszczędności indywidualne  przyszłych emerytów inwestowane  na rynkach finansowych. Oczywiście wielkoś kwoty i sposób inwestowanie reguluje odpowienia ustawa. w ten sposób polepszaja stopę zastapienia.
-IKE na rynku pojawiło sie poźniej niż  Pracownicze Programy Emerytalne.
-PPE - to system pozwalajacy Pracodawcy inwestować regularnie okreslona kwote pieniedzy na cel emerytury pracownika. Jest to oczywiscie forma  zachety dla pracownika do świadczenia pracy na rzecz Pracodawcy, który  dodatkowo , oprócz wynagrodzenia, nagradza pracownika dodatkowymi srodkami na jego emeryturę. Zachecony do oszczedzania  na własna emeryturę pracownik może  wpłacac dodatkowo  dodatkowe  kwoty na swoje konto emerytalne w ramach PPE, skutkiem czegojego emerytura moze byc w przyszłości wyższa.
-Składka pracodawcy to  Max 7% wynagrodzenia (w praktyce ok. 4%).Składka pracownika
-Max 450% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce.
-Funkcjonowanie III filara w oparciu tylko o PPE jest niewystarczające (na koniec 2003 roku było zarejestrowanych w całym kraju ok. 240 programów emerytalnych obejmujących 100 000 pracowników).
-Istnienie tylko PPE stawiało w uprzywilejowanej sytuacji pracowników dużych, dochodowych firm. Sytuacja na rynku pracy, wysoki poziom bezrobocia  i wynikajacy z tego rynek pracodawcy  spowodował  niewielkie praktyczne zainteresowanie PPE. Rozwój III filara byłt po prostu koniecznością i sta pojawienie  sie Indywidualnych Kont Emerytalnych.IKE nie jest konkurencją dla PPE ale wypełnieniem luki w systemie III filara dającym możliwość indywidualnego oszczędzania na emeryturę.
-Indywidualne konta emerytalne  rozwiązują problem zobowiązań systemu emerytalnego. Każdy dostaje z niego tyle ile do niego włożył.
-Nie znaczy to jednak, że indywidualne konta emerytalne pozwalają uwolnić się od skutków starzenia się ludności. – Na to bowiem nie ma sposobu.
-Rozwój III filara jest po prostu koniecznością.
-Funkcjonowanie III filara w oparciu tylko o PPE jest niewystarczające (na koniec 2003 roku ok. 240 programów emerytalnych obejmujących 100 000 pracowników);
-Istnienie tylko PPE stawiało w uprzywilejowanej sytuacji pracowników dużych, dochodowych firm
-IKE nie jest konkurencją dla PPE ale wypełnieniem luki w systemie III filara dającym możliwość indywidualnego oszczędzania na emeryturę.
-Ustawa regulująca funkcjonowanie IKE  Przewiduje mozliwość prowadzenia konta przez cztery typy instytucji finansowych:
-*fundusze inwestycyjne
-jako wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego
-*podmioty prowadzące działalność maklerską
-wyodrębniony rachunek papierów wartościowych i rachunek pieniężny służący do jego obsługi w podmiocie prowadzącym działalność maklerską
-*zakłady ubezpieczeń na życie
-wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym
-*banki krajowe
-wyodrębniony rachunek bankowy
-Kwota przeznaczona na wpłaty do IKE to wyłącznie zasoby oszczędzającego
-Max 150% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce.
-Indywidualne  oszczedzanie  na włsna emeryture powoli  znajduje swe miejsce w świadomości Polaków. Na to umiarkowane zinteresowanie złozyły sie nastepujace czynniki:
-*Wiedza na temat IKE znikoma
-*Wiedza o OFI i funduszach ubezpieczeniowych bardzo niewielka
-*Większość Polaków nie orientuje się w kryteriach, jakimi powinni kierować się przy wyborze programu emerytalnego lub IKE
-*Nieświadomość istnienia podatku od zysków kapitałowych.
-Nalezy pamietac , ze istnieje jeszce jedna wielka bariera  . Ta bariera ma charakter emocjnalny i zwyczajowy. W polskim społeczeństwie nie istnieja wzory  oszczedzania  a szczególnie oszczedzanai na własna emeryturę.
-Samodzielne oszczędzanie na emeryturę to  wyzwanie zmiany zwyczajów. Nie jest to możliwe bez edukacji.
-====Konto emerytalne , ryzyka oszczedzania na emeryturę====
-Bezpieczeństwo konta emerytalnego jest niezwykle  wazna sprawa w tworzenie rozwiazań emerytalnych. Mimo ,ze sprawa emerytury jest coraz bardziej sprawa osobistą kazdego obywatela  to kazde państwo dba o bezpieczeństwo tych kont, zdajac sobie sprawe,że w przypaku jakiegość nieszcześcia uszczuplajacego środki zgromadzone na tych kontach, problem bedzie musiało rozwiazac samo albowiem  własciciele tych nieszczęsnych kont sa obywatelami  tych Państw.
-Doświadczenie a szczegolnie te złe  tworzenia kont emerytalnych pozwoliło na wypracowywanie zasad maksymalnego bezpieczeństwa konta funkcjonujacego w ramach i opartego o rynki finansowe.
-Komisja europejska  przykłada szczególny nacisk do bezpieczeństwa tych kont.  W swoim Komunikacie - ''" Green Paper 1997 " Supplementary Pensions in Single Market"'' postawiła temat zabezpieczeń emerytalnych opartych o rozwiazania rynk kapitałowego jako priorytet.W tym dokumencie okreslono koniecznośćprzejscia od sysytemu zabezpieczeń socjalnych opartych o zobowiazania socjalne Państwa w stosunku do obywateli, czy tez  systemu zobowiazań zakładów pracy, do systemów opartych na zdefiniowanej składce wpłacanej do jako własnośc  inwestujacego do wspolnej puli aktywów zrzadzanych jak inwestycja długoterminowa na rynku kapitałowym.
-Wspomnienie przykładu  brytyjskich rozwiazń emerytalnych w myśl których Pracodawca wpłacając środki na ptrzyszłą emeryturę pracownika. Zarzadzał nimi doprowadzilo  to wielkich komplikacji. Aby bowiem zapobiec  skonsumowaniu środków  gromadzonch na emeryturę przed osiągneciem wieku emerytalnegio  ( co jest najbardziej powszechnym zagrożeniem indywidualnego oszczedzania na emeryturę) Pracodawca do czasu  przejścia na emeryturę był włascicielem środków gromadzonych na emerytury pracowników i nimi zarzadzał. Ponieważ środki te były cześcia  bilansu instytucji zatrudniajcejw dość naturalny spośób zosytały zainwestowane w  inwestycje  najlepiej rokująca  czyli firme ktora zatrudniała pracowników.  Niestety gdy  ten segment rynku, te firme doykały trudności i kłopoty rynkowe , pracownicy nie tylko tracili prace ale i emrytury. W ten sposób taka koncentracja ryzyka  została wykluczona w organizacji systemów  zabezpieczeń emerytalnych.
-Cechy jakie powinno spełniać konto zabezpieczeń emerytalnych zgodnie ze wspomnianym dokumentem Komisji .
-.''' ''„Transfer – neutral”'''''
-Wpłaty na emeryturę powinny być czynione przez zainteresowanego i to on powinien być jednoznacznym i pełnym właścicielem jasno określonych i posiadających wartość aktywów.
-czyli  musi sie czuc włscicielem konta i odpowiedzialnym za swoja emeryturę   by mogł pamietac,że „Oszczędzaj dla Siebie. Tego nikt nie zrobi za Ciebie”
-.''' ''„Fully portable”'''''
-Pozwalający na swobodne przemieszczanie się siły roboczej w ramach krajów UE.Konto to musi podążac za  człowiekiem i nie moze być zatrzymywane przez zakład pracy czy Państwo.
-. '''''„Fully funded”'''''
-Musi pozwalać na dywersyfikacje aktywów wśród także tych o wyższej stopie zwrotu (i uniezależniać od wahań PKB na poziomie krajowym). Tak wiec aktywa konta musza być zainwestowane w aktywa rynkowe na wielu rynkach , tak aby umozliwić włsciwa dywersyfikacje. Dywersyfikacja musi być na tyle szeroka by  umozliwiała dywersyfikacje gospodarki kraju  poprzez inwestycje na innych zagranicznych rynkach tak by lokalne problemy gospodarki kraju nie  miały negatywnych konsekwencji dla obywateli danego kraju, członka Unii.
-. '''''„High standards of protection”'''''
-Ochrona przed ryzykiem inwestowania poprzez własciwe , profesjonalne zarzadzanie przez licencjonowanych zarzadzajacych i pod nadzorem  lokalnego Nadzoru Finansowego, przy gwarantowaniu maksymalnie wysokiego bezpieczeństwa. ( ograniczanie możliwych ryzyk).
-Powyższe zasady sa własciwe i ze ze wszech miar dobre. jednakze ich zastosowanie npotkało pewne trudnosci praktyczne. Natura tych trudności ma swoje korzenie w tym, że standardy te są ponad narodowe a w ich implementacji czesto góre bierze interes narodowy. Ponadto źrodłem trudności jest często narodowa polityka podatkowa
-		-dyskryminacja podatkowa lokalnych rozwiązań emerytalnych
-		- Podatkowa penalizacja transferu zagranicznego.
-Można zadac sobie pytanie  czy zasady te spełniaja zastosowane w Polsce instytucje i konta emerytalne?
-W przypadku II Filara i OFE odpowiedz jest prosta i twierdząca. Włascicielami jednostek Fundusza sa  oszcędzajacy na emeryturę. Zarzadza nimi instytucja zarządzająca oddzielona od Funduszu , przez co  ryzyko  trudności instytucji zarzadzjacehj nie stanowia zgrozenia dla aktywów Funduszu. Fundusz jest zarzadzny przez profesjonalistów  pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Akywa Funduszu spoczywaja w Banku Powierniku. Portfel  inwestycji funduszu to zdywersyfikowany zbior  inwestycji na rynku kapitałowym. Własciciel konta moze dysponowac nim z każdego punktu globu.
-A jak  analogiczne rozumowanie wyglada w przypadku kont IKE?
-W przypadku konta IKE i Funduszu inwestycyjnego  sytuacja wyglada tak samo jak w przypadku OFE.
-Natomiast w przypadku kont IKE w banku, instytucji ubezpieczeniowej i w biurze maklerskim. ,środki kota IKE są cześcia bilansu instytucji zarzadzającej i jej ryzyko bilansu stanowi ryzyko zagrożenia  aktywów konta. Nić dziwnego ,że fundusz inwestycyjny jest najcześciej spotykane forma oszczedzania na emeryturę w Europie i na świecie.
-Co najmniej 439 mld Euro w funduszach inwestycyjnych jest zainwestowana w celach emerytalnych.
-Stanowi to niemniej niż 21,1% aktywów wszystkich kontynentalnych funduszy emerytalnych.
-===firmy ubezpieczeniowe===
-Ubezpieczenia można klasyfikować w zależności od przyjętego kryterium na:
-*ubezpieczenia społeczne ( KRUS, ZUS)
-*gospodarcze (od wydarzeń gospodarczych)
-*ubezpieczenia majątkowe
-*osobowe ,
-*ubezpieczenia na życie oraz pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe tzw. Dział II
-*ubezpieczenia morskie, a pozostałe określa się mianem lądowych).
-W tej wymienionej wyzej grupie, za zabezpieczenia  socjalne odpowiadahja  dwie instytucje państwowe KRUS i ZUS.
-Pozostałe  ubezpieczenia prowadzone sa na zasadach wolnorynkowych przez firmy ubezpieczenioe( zakłady ubezpieczeniowe).
-Funkcjonowanie firmy ubezpieczeniowej oparte jest na  zasadzie aby zebrać więcej składek niż wypłacić odszkodowań, aby jednak te dwie wielkości conajmniej się zbilansowany stosuje się w towarzystwach ubezpieczeniowych własciwy proces obliczeń majacy na celu oszacowanie prawdopodobieństwa  zaistnienia zdarzenia, które będzie skutkowało wypłatą odszkodowania. Wszystkie te obliczenia (wysokość składki, świadczeń, odszkodowań, rezerw itp.) wykonują specjaliści zwani aktuariuszami. Aktuariusze w oparciu o  historyczne dane statystyczne, prognozy i regulacje prawne dokonują oszacowań prawdopodobieństw zdarzeń losowych.
-Towarzystwa ubezpieczeniowe oferują nam szereg produktów ubezpieczeniowych. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej (z dnia 28 lipca 1990 r) reguluje  w Polsce funkcjonowanie systemu ubezpieczeniowego opartego na rozdzieleniu ubezpieczeń osobowych i majątkowych. Wspomniana ustawa wprowadza podział ubezpieczeń na dwa działy:
-Dział I - Ubezpieczenia na życie i Dział II - Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe. Ta regulacja jest zgodna z wytycznymi  Unii Europejskiej   i kształtuje  polski rynek ubezpieczeń na życie na wzór jednolitego rynku europejskiego. Ustawa  jak juz wspomniani, wprowadza zakaz jednoczesnego prowadzenia ubezpieczeń z działu I i II. Rozdział obydwu działów ubezpieczeń został przeprowadzony w interesie klienta. Ma on uniemożliwić przepływ środków finansowych między firmami.
-Te  rodzaje ubezpieczenia posiadają bowiem  inne charakterystyki czasowe:
-Charakter ubezpieczeń na życie - to ubezpieczenia długoterminowe - sprawia, że ubezpieczyciel jest na bardzo długo w posiadaniu dużych środków finansowych.
-Ubezpieczenia inne niż życiowe są ubezpieczeniami krótkoterminowymi - przeważnie są to polisy jednoroczne.
-Również ta ustawa specyfikuje różne rodzaje ubezpieczeń osobowych, które są zarazem produktami oferowanymi przez towarzystwa ubezpieczeniowe. Produkte te to przykładowo:
-*ubezpieczenie na życie
-*ubezpieczenie posagowe
-*ubezpieczenie rentowe
-*ubezpieczenie wypadkowe
-*ubezpieczenie chorobowe
-[[Image:zeyh.jpeg|thumb|200px|left|skłdka ]]
-Ryzyka w działalności zakładów ubezpieczeń.
-Zakłady ubezpieczeniowe sa spółkami prawa handlowego i konkurują o klienta na wolnym rynku tak jak wszystkie inne podmioty gospodarcze. Ich funkcjonowanie  polegajace na  zbieraniu składek od klientów, lokowania tych aktywów na rynkach finansowych, ocena i oszacowywanie ryzyka wystąpienia zdarzeń od następstw, od których ubezpieczaja klientów, tworzenie rezerw na  wypłatę odszkodowań oraz  charakterystyki czasowe  tych działań powodują,że firmy ubezpieczeniowe narażone sa na szerg  ryzyk.
-Do najistotniejszych obszarów ryzyka należy zaliczyć ( zgodnie z  nomenklaturą przyjętą przez Komisje Nadzoru Finansowego):
-• ryzyko kredytowe,
-na które składa się:-ryzyko kontrahenta , które to ryzyko odzwierciedla straty związane z niewykonaniem zobowiązań przez kontrahentów lub pogorszeniem się ich zdolnościkredytowej.
--ryzyko koncentracji - ryzyko wynikające z niskiej dywersyfikacji portfela aktywów ze względu na koncentrację emitentów/kontrahentów, jaki koncentrację produktów.
-• ryzyko stopy procentowej - ryzyko, na jakie narażony jest wynik finansowy,wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w strukturze terminowej stóp procentowych, wahania zmienności stóp procentowych lub zmiany kształtu krzywej stopy procentowej.
-• ryzyko zmienności cen rynkowych papierów wartościowych - ryzyko, najakie narażony jest wynik finansowy, wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w poziomie lub wahania zmienności cen rynkowych papierów wartościowych w szczególności w przypadku inwestycji w akcje,czy jednostki uczestnictwa, których strategie inwestycyjne bazują na inwestycjach w akcje.
-• ryzyko kursowe/walutowe - ryzyko, na jakie narażony jest wynik finansowy,wynikające z wrażliwości aktywów i zobowiązań na zmiany w poziomie lub wahania zmienności kursów wymiany walut, a także na jakie narażony jest wymóg kapitałowy, wynikające z wpływu zmiany kursu euro na minimalny kapitał gwarancyjny, którego wielkość wyjściowa została ustalona w euro.
-• ryzyko katastroficzne - ryzyko wynikające ze znacznej niepewności założeń dotyczących wyceny i tworzenia rezerw, związanych ze zdarzeniami o charakterze wyjątkowym powodującym szkody o dużej wysokości.
-• ryzyko otoczenia makroekonomicznego - ryzyko zmiany warunków ekonomiczno-społecznych, mających niekorzystny wpływ na zakład ubezpieczeń, między innymi, powodujących zmniejszenie przychodów z tytułu składek.
-• ryzyko konkurencji - ryzyko wynikające z pojawienia się nowych ubezpieczycieli, przejęć i fuzji, rozwoju usług i nowych kanałów dystrybucji,jak również ze zmiany strategii konkurencji, stosowaniu przez konkurencjęzłych praktyk, etc.
-•ryzyko prawne - ryzyko zmian warunków prowadzenia działalności i jej konkurencyjności wywołane zmianami w regulacjach prawnych i ich interpretacji, w tym ze strony organów podatkowych, organu nadzoru i w orzecznictwie sądowym oraz ryzyko wynikające z nieprzestrzegania przez zakład obowiązujących przepisów prawa.
-•ryzyko rezygnacji z umów - ryzyko wynikające ze zmian w poziomie, trendulub zmienności wskaźników rezygnacji z umów, zamykania polis oraz wykupów.
-[[Image:efj.jpeg|thumb|200px|left|Coś tammmmm]]
-Wykazane powyżej rodzaje ryzyka, na jakie narażona jest działalność firm ubezpieczeniowych, w znacznym stopniu ograniczane są są poprzez obowiązujące przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Zgodnie z przepisem art. 30 ustawy o działalności ubezpieczeniowej zarząd zakładu ubezpieczeń odpowiada za opracowanie, wprowadzenie i funkcjonowanie regulacji wewnętrznych określających sposób wykonywania działalności ubezpieczeniowej,w szczególności w zakresie czynności zleconych innym podmiotom, w tym regulaminu kontroli wewnętrznej, dostosowanych do skali prowadzonej działalności oraz wielkości i profilu ryzyka związanego z działalnością zakładu ubezpieczeń. Ponadto w kontekście ryzykzwiązanych z polityką lokacyjną zakładów ubezpieczeń naleŜy również wskazać na przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej dotyczące prowadzenia działalności lokacyjnej przez zakłady ubezpieczeń, w tym między innymi na przepis art. 153 ustawy o działalności ubezpieczeniowej, zgodnie z którym zakład ubezpieczeń jest obowiązany do lokowania środków finansowych w taki sposób, aby uwzględniając rodzaj i strukturę prowadzonych ubezpieczeń osiągnąć jak największy stopień bezpieczeństwa i i rentowności, przyjednoczesnym zachowaniu płynności środków
-Aby ocenić atrakcyjność danego towarzystwa ubezpieczeniowego a także jego pozycję na rynku bardzo przydatne są tu wskaźniki finansowe charakterystyczne właśnie dla tej branży jak również oceny firm ratingowych. Jednym ze wskaźników jest składka przypisana brutto – czyli suma wszystkich należności z tytułu umów ubezpieczenia w danym okresie sprawozdawczym.  Ten wskaźnik mówi nam o pozycji rynkowej danego towarzystwa, określa rozmiary działalności. Natomiast drugim jest techniczny wynik ubezpieczeń, który wskazuje, ile firma zarobiła na swojej podstawowej działalności, czyli na ubezpieczaniu.
-==Bezpieczeństwo systemu finansowego==
-===nadzór korporacyjny nad instytucjami finasowymi===
-===Agencje ratingowe===
-===Nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce===
-===''Corporate governance''===
-===Etyka uczestnika rynku===
-===procedury operacyjne===
-===Europejskie  regulacje rynków finansowych, kierunki zmian(??)===
-==Finanse osobiste==
-===osdzczędzaj dla siebie===
-===Emerytura- powaga wyzwania===
-===zarzadzanie finansami osobistymi===
-===Pułapki zadłużania i kart kredytowych===
 ==Bibliografia==
-[[Image:NOWY.jpeg|thumb|150px|right|Kardynał Ratzinger celebruje mszę świętą podczas pogrzebu Jana Pawła II]]
-----
 [[Specjalna:Export/Rynki Finansowe| Klinij tutaj aby zrobić kopię zapasową strony (bez ilustracji)]]